Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 7, 12 February 1904 — HAWAII ame KONA LAHUI. [ARTICLE]

HAWAII ame KONA LAHUI.

MOKOCA XI. / NO AUI KAHIKO. KE KUAi'HAŪ O N \ LII MAI KA WA K-VHIKO MAI A HIKI IA KAMEHAMEHA |. Eia na inoa o kekalii mau mea i aoho niua uia keia Paeaimi. o Knhiko 'ke kane. o Kupalanakehau ka wahine; lianau mai ka laua keiki ? o Wakea. he kane ia. Eia hoi ua iuoa o kekahi man uiea o iakou i hele mua mai, o Kukakaiehu ke kane. a o Kahakauakoko ka wahine; hanau mai ka laua kaikamahine, o Papji. he wahiiie ia. A o AVakea, laua o Papii. oia no na kapuna mua o ko Hawaii nei lahuikanaka. a me na r Hi. Eia malak» iho nei he wahi Papa inoa alii mai ia mau kupuna moa o ko Hawaii nei lahui a liiki ia Kamehameha I, O Wakea ka i noho uku ia Papa, hanau mai o Hoohokukaianh O Wakea ka i noho ak:i ia Hoohokukalani. hanan mai o Haloa. O Haloa ka i noho akti ia Hinamanonluae. hanan mai o Waia. O Waia ka i noho aku ia Huliune. hanau mai o Hinanalo. O Hinanalo ka i noho nku ia Haunuu, lianau mai o Xanakehili. O Nanakehili ka i noho aku ia Haulani, hanau niai o Wailoa. O Wailoa ka i noho aku ia Hikawaopuaianea, hanau mai o Kio. O Kio ka i noho aku :a Kainole» hanau mai o Ole. O Ole ka i noho/iku ia Hai, hanau mai o Pupue. O Pupue ka i noho aku iaKam ahele. hanani mai o Manaku. O Manaku ka i noho aku ia Hikohaale. hanau mai o Kahiko. O Kahiko ka i noho ak\i ia Kaea,|hanau mai o Luuanu. O Lnuanu ka i noho aku ia Kawaamaukele, hanau mai o Kii. O Kii ka i uoho aku ia Hinakoula, hanau niai o Ulu ame Nanaulu. O Xanaulu ka i noho aku ia Ulukiu, lianau mai o Nanamea. O Ulu ka i nohō aku ia Kapunuu, hanau mai o Xana. Kapulani ame >~anaie. O Nanaie ka i noho aku ia Kahaumokuleia, hanau uiai o Xanailani. O Nanailani, ka i noho aku ia Hinakinau. hanau mai o Waikulani. O Waikulani ka i noho akn ia Kekauilani, hanau mai o Kuhele iuioana. O Kuheleimoana ka i noho aku ia Mapunaiaala, hanau mai o Konohiki. - O Konohiki ka i noho nku ia Hikaululena, hanau mai o Wawena. O Wawena ka i noho aku ia Hinamahuia. hanau mai o Akalana. O Akalana ka i noho iiku ia Hinakawea, lianau mai o Mauimua, Mauihope, Mauikiikii. ame ilauiakalana. O Mauiakalana ka i noho aku ia Hinakealohāila, hanau mai o Nanamaoa. O Nanamaoa ka i noho aku ia Hinaikapaekua. hanau mai o Nanakulei. 0 Nanakulei ka i noho aku ia Kahaukiihonua, lianau mai o Nan* kaoko. O Nanakaoka ka i noho akn ia Khhihiokalani. hanau mai o Heleipawa. O Heleipawa ka i noho aku ia Kookookumaikalani, hanau mai o Hulumanailani.

O Hulumanailani ka i nolio aku ia Hinamaikalaui, hanau inai o Aikane. \ O Aikane ka i noho aku ia Hinahanaiakamalaina, hanau mai o Puna ame Heina. O Pnna ka i noho akn ia Hmnalaiu Mnau mai o la. O Hema ka i noho aku ia Ulamahahoa, hanau mai o Kahai. O Kaliai ka i noho aku ia Hinaulnohia. hanan mai o Wahieloa. * O Wahieloa ka i nolio aku ia Koolaukahili, hanau mai o Laka. O Laka ka i nolio aku ia Hikawaelena, hanau mai o Luanuu. O Luanuu ka i noho aku ia Kapokulaiula, hanau mai o Kamea. O Kamea ka i noho ak\t ia Popomaii, hanau mai o Pohukaina. O Pohukaina ka i noho aku ia Hualiuakapalei. hanau mai o.Hua. O Hua ka i nolio aku ia īlikimoluloiea. hanau mai o Pau. O Pan ka i noho aku ia Kapohaakia, hanau mai o Huanuikalailai. Huanuikalailai ka i noho aku ia Kapoea, ame Molehai ? hanau mai o Paumakua, ame Kuhelani. O Paumakua ka i noho aku ia Manokalililani, hanau mai o Haho. O Haho ka i noho akn ia Kauilaianapa. hanan mai o Palena. O Palena ka i noho aku ia Hikawainui, hanau mai o Hanaiaanui ame Hanalaaiki. O Hanalaanui ka i iioho aku ia Mahuia, hanau mai o Lanakawai. O Lauakawai ka i noho aku ia Kalohialiiokawai, hanau mai o Laau. O Laau ka i nolio aku ia Kukauiolimolialoha, hanan mai o Pili. O Pili ka i noho aku ia Hinaauaku. hanau mai o Koa. O Koa ka i noho aku ia Hinaaumai, hanau mai o.Ole, O Ole ka i noho aku ia Hinamailelu, hanau mai o Kukohu. O Kukohu ka i noho aku ia Hinakeuki, hanau niai o Kaniuhi. O-Kaniuhi ka i noho aku ia Hiliamakaai, hanau mki o Kanipahu. O Kanipahu ka i noho aku ia Hualani ame Aiaikauakoko, hanau mai o Kalahumoku ame Kalapana. O Kalapana ka i noho aku ia Makeamalamaihaila#, hanau mai o Kahaimoeleaikaaikupou. O Kahaimoeleaikaaikupou ka i noho aku ia Kapoakauiuhailaa, lianau mai o Kalannuiohua. , . O Kalaunuiohua ka i i'oho aku ia Kaheka, hanau mal o Kuaiwa. O Kuaiwa ka i m>ho aku ia Kamnleilani, hanau mai o Kohoukapn, Hukulani ameiklanauea. - : O Kahoukapu ka i noho aku ia Laakapa, hanaa mai o Kauholannimahn. ? ,-ī O Kaiihoiannimahu ka i noho akula Neula. hanau mai o Kiha. i s O Kiha ka i noho aku ia Waoilea v hanau mai a Liloa. >.• < O Liloa ka i nohoakn ia Piena, ame Akahiakuleana, hanau mai o Hakau ame Umi. ( O Vm\ ka i noho aku ia Kuiamea/hanan mai o KapuuanahuaUuiaumi, " r O Uini ka i noho afcw ia Makaalua, hanau mai o Kohowaumi. O Umiia i nolio ia Kapuukini. hanau mai 6 Kap& lani, ame Keaw^uuiaumi. O TJmi k.a i noho aku ia Piikea, hanau uiai o Aihakoko ame Kn* inalae. O Kealiiokaloa ka i noho aku ia Makuahineopaiaka, hanaa mai o Kukailani. 4 O Kukailani ka i noho ittui ia Kaohnkiokaiani, hanau mai o Kaikihni ame Makaualii. 1 O Makaualii ka i noho ekn ia Kapukamola, hanau mai o Iwikauikana. O Keawenolaumi ka i ooho akn ia Koihalawai, hanau xnal o K&> naloaknana. r Kanaloakuaana k& i noho akn ia Kaikilani, hanao okal o KeaInokalani. Keakealanikane amf Kalanioumi. 0 Keakealanikane ka i noho ako in Ke]ik>kaiauī, haoao mal o Keakamahana. 01 wikauikaiui ka i noho akn ia Keakamahana, hanan nwil o Keakeaiani. .... O Kanakmkapulehu ka i noho akn ia Ke*kea!azti, hanaii «nai o K«*»we. O Kaneikauai wiiani ka i noho akn ia Kettkealani/luuiiin mai o Kalanikaoielewiwh r O Keaw* ka i noho ak*u ia Kalanikauleleiaiwi, hanan mai o aumoku ame Kekela. O Keeaumoku ka i noko akn ia Kamakaimoku, kanan mai o Kalnaiknpuapaikalaninni.

# K&la I» i i|» *$a '» o 0 K&?anikttpifiltoikSlaainul i noho akti ia'KeKUinpoiwa mui mai o Kaiuehauiehu I. MAHELE IL—MOKI NA xni, NO KA MOKI 1 Kl MI A MAI I HAWAII NEI. OieW mai ka poe kab)k(> tw iii kekahi mau inoku nw k*-u \\ h aina i ka wa mua loa, ;i tia ike iu kekahi makai lilo aku» aol» h n ku mal Xo ka ike ole oko Hawaii nei poe kanaka ia manau i t kakan palapala, nolaila, ao!e i piia ua uaea kahiko. Ua [kui peke no ma ka naau o kekahi poe. aole nae I paa pono. 1 ke a« i ke alii o Hawaii «ei ia Kalionkapu, i ole ia. i ke Uu Lonokawai ko Hawaii alii, mahope mai o Kapawa. o ka uuu : kiiv a odo ia oia lianauua aiii. Ika manao o kekahi mati kanaka n;. tu v oia k?i uiakaliiki mawaena ka iuakahiki 1530 ame H»iHK l"a «• -; ;{ o Paao ma, ka i hoio mai mai Kahiki mai a noho ma Kohaia. \u waii. A mahoi>e iho ma ka makahiki X\\&\ paha, ikeau i kv •.. Hawaii uei ia Keaiiiokaloa, o"m ka Umi keiku ia wa k» hiki ana t 0 ka uiokii, a o Kukanaloa ka iuoa o ka haole nona na moku la. n u na kaikuahine no kekahi ilima o ka moku, a o ka uhm q ka moku. A i ko lakou holo ana mai, ili iho la ka moku ma Pale. i i. nia Ivni:i Hema, i Hawaii, a naha iho la ua moku la i ka nalu, a a i ak% la.ua haole o ame kona kaikuahine pu iuka a (ukt4t a ua make jKiha ka nni o lakou, aoie i ike v»ono ia. A i ko laua ime ana aku iuka, kulou iho la iaua ma kahaka , i:o ko laua hopohojK> paha iko iaua maiihiui tvna. ame ke ano t . k'i onei kanaka, ano ko iaua maka*u nni paha. !S'ui loa iho la ko S.uu kulou ana.i kahakai, a no ko laua kulou nui ana, ua kupaia ak i ki inoa oia kahakai o Kulou. Ma ko laua kulou aua i kapaia aku ai ka inoa oia wahi o Kuiou. Oia ka iuoa oia wahi a luki i keia hu. A hiki i ke aliiahi, hookipa ae ia na kaiuaaina ia iaua iloko o k i hal<% a hoike mai la na kamaaina ia laua i ka ai. me ka ninau mai p»-u*'ī: "Aia a'nei keia ai i o olua la?" I mai la iaua. i o maua la ua l.apu, ua lau." A hoike hou aku ua kamaaina i ka uln ame ka ahia, am»- U aiaia. Makeuiake ilio la laua ika ono oia mau mea, nni loa k«> latw makemake e pii iuka i loaa ia laua ia mau mea ono, knhikuhi su k ia ko lauaniau lima iuka me ka olelo jienei, "luka la i ka hua pi ai ht n A mahope iho. inoe iho la i ka wahine o Hawaii nei a hanau mai w\ keiki. Oia ke kupuna o kekahi poe o Hawaii ud, ame kekahi aiii no lioi. MAKAHIKII74I. Eia hoi kekahi mea i kakauia % i ma na palapala haole. He kanakolu-kuuiamahiku makahiki mamua o ko Lono ku ;ina mai i Hawaii nei, oia hoi ka makahiki 1741. holo inai la kekahi inoku mai Manila mai ai ko Rusia Amerika. O Oaieona ka inoa oia moke, 1 ka hoi ana o ua moku la, mai ko Rusia Amerika mai, pio iho la ia Anesona. ke alii o kekahi moku manuwa no Beritania.* no ka ni« a, he w? kaua ia mawaena oko Se]>ania j>oe aiue ko Beritania. L<»ua ia Anesona maluua o ia moku no Manila kekahi paiapala aina. a \\ .\ ia pnlapala aina ua kakau ia kekahi pae mokupuni i ikeia ia holo ana. Oka iatitu kahi i kakauiai ia pae mokupuni, oka latitu ia <> Hawaii nei. Ua kapa ia ua pae moku la ma ia palapala aina, o L«>s Monjes, aka. no ka like pu o ka latitn ame ke ku i>ono ana i ke al i uui mai Mauila mai a i ko Rusia Amerika, ua manaoia o Hawaii *k i paha ia. XO KE KI : ANA MAI O LO^O. I I ka wa i kn mua mai ai o Lono, oia hoi V> Ka]>ena Kuke, nui keia Paemoku, o Kalaniopuu ke alii o Hawaii, O Kahekili ke alii «» Maui laua me Oahu, a o Kaneoneo ma laua me Keawe na alti o Kauai. Ma Waimea i Kauai ke ku mua ana mai o Lono. I ka tna Inma o lanuaiu ke ku ana mai, a i ka makahiki o ko kukou Haku l?Ts Aia ma Waimea o Kaneoneo ma me Keawe na alii o Kauai ia ivui nawa. Ikapoke ku aua mai i Waimea; aao ae, ike aku la na naka mauka i ke ku ana mai q keia mea kamahao. a kahaha iho Ui jakt»u me ka uwa uui. lae la kekahi i kekahi. Heaha la kela mea nui manamana? i mai la kekahi, he uiulaau, ua nee ae la iloko oiee kai. A uui loa i»e la 1-a pioloke ana. Alaila, kena ae la na'lii mau' kanaka e TioJo ma ka waa e nana, i ike poho ia kela mea kamahao. Holo aka la lakou a pili ma ka moku, ike aku la lakou i ka hao e pili aua ma waho o ka moku,. olioli iho la lakou i ka nui o ka hao. No ka mea. ua ike ia mamua ka hao, no na laau hao i pae mua mai. a uuku ia, ua nui aku keia. A pii aku la lakou iluna a ike aku ia lakou i kauaka, ua keokeo ka lae ? ua alohilohi na maka, a ua ainalu ke kapa, aua kihikihi ke poo, aua namu ka olelo. Alaila, mauao iho la lakou he wahine wale no kanaka, no ka like pu me ka poo oka wahine oia manawa. Ike iho la lakou ua nui ka hao nuiluua, makahehi iho la. A hoi aku la lakou a ha*i ina alii ina mea a lakou 1 ike ai» ame ka nui oka hao. Lohe ae la kekahi koa oke alii. iae la ia; "E kii au e hao i kela waiwai, a# ka mea, o ko ? u aina no oka hao wale aku. Ae mfti la na alii. Alaila, holo aku ia ua koa nei a pili i ka moku, lawe wale ae la i ka hao maluna, a ki ia mai la oia i ka pu. a make iho la ua koa nei, o Kapupuu kona iuoa. Auhee mni ta ka auwaa, a hai mai oa make o Kapupuu i ka Waiki. A ia po iho, ki mai ka pu, a lele ke ahi iluna; manao ae la lakou. he uka. kapa aku la lakon i kona inoa o Lonomnkua, inanao iho la ua l.auaka e kaua. ; ? a 1 mai la kekahi aiiiwahine o Kamakahelei kona inoa, o ko Kaumualn makuahine ia,* "Aole e kana aku i ko kakou akna e hooluoiu nkn ka pono'i oluolu mai ke AJkua. n Alaiia, haawi aku )a o Kamulrtiheld i kanU kaikamahine ponoi, i wahine na l.ono, o lielemahoU' M ? ino& o ia wahiōe, oia ko Kaumualii mna. Moe iho la o jUmo i ua wahine la,\i moe iho la no hoi na lmole i i\a wahine o Kauai ma ka liookamakama i jka hao. • Aloha ino!! kmii , aku la lakou iko lakon kino, a lilol ka hana hilahila. Mahopi* iho ; pau iho la na wahine i ka pala, a maho(>e iho pa« iho la na kane i ka | pala/a lahh la kela mea iho loa mai Waimeii t KUuai a hiki aku i Hiio Hāwaii, me ka lele koke ana o ka ma'i ahulau i b a ia nei, no ka iele ana o kela inea e % poino ai ko liawaii net poe, a nni ioa lhV> Ila l;eta hiaī Ino tua Hawāli nef; o!a ka luapāu o keia {»aeaina. Ok i j aiimiio ia e moni ana i keia lahui! oka h?wa ame ka inake ka i hooi Mua,lā- : mal .m4 Hawaii aeL' Hilahlla iuo lta poe uāna i hdolaha nmil\ s tl4'lē&ulehu uaē ka poe e hahai ana i 'kip o kela |w>e na lalkoii ka lawe mua (uia i keia ma'l make ma keia j>aeaina i kela wa a kakou e noho.beL , 7 / A pau keia. holo akb la o Lono niai Kauai aku a i ka aoao koinohaua aku,o Amenka. O lka pau ana keia o kona ku mua ana mai uui k-;ia paeaina. r , : , „ KOKEKP ANA MAI O LONO I MAT L Aia ma ka helu umi kumamawalu ko kakou ike ana i ke ku m»?a ana mai o Lono ma keia paeaioa. ame koua hoi ana mai Kauai aku a ika aoao komohana akau o AmeHka. A liala kekahi mau malawil hoi mai oia aku mai ma ka akau aku o Maui Hikjjia. Ikaia 20 o NoTfmaha ke ku aua uiai, a i ka makahiki ITTB. o ka makahikl hookahi »o ia o kona ku ana ma Waimesi KauaL . Ike ku aua mai o Loao i Maui, ua holo mai o Kalaniopuu mai ILiwali mai a Maui e kaua me Kahekili. Ua Hlo iR> ka aoao hikiua o Maui m Kalaoiopuu* e kaua ana o Kahekili me Kalaoiopuu ma Hamakualoa, a hoi mai o Kalaolopuu mai ke kaua ana, a uoho iho la ma Wailuaiki i Koolau i MauL , m (Aole i r * \