Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 10, 4 March 1904 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

This text was transcribed by:  Lynette Danylchuk
This work is dedicated to:  To Margaret Danylchuk, my wonderful mother-in-law, who turns 97 today

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KKUOKOA, POALIMA, MARAKI 4, 1904

 

BUKE XLII HELU 10.                     NUPEPA KKUOKOA, POALIMA, MARAKI 4, 1904      NA HELU APAU 3005

 

KUPILIKII KO RUSIA KULANA

 

Kkuhihewa na Enemi i na Moku  lawe Pohaku he mau Moku Kaua.

 

Umokiia a paa na Mokukaua o Rusia e noho nei ma Poto Ata.

 

          Eia iho malalo mei na hoike elua i loaa ma@ i ke Kanikela Iapana e noho ne mai keia kulanakauhale no na lono kaua i loaa mai i ka la 24, 25 ame 26 e pihi ana @ mokukaua eha o Iapana i hoopih@ ai e na Rukini ma ke kaua o ka la 24.  Ma keia hoike i loaa mai ai i ke kanikula e maopopo ai ia kakou ua kuhihewa na Rukini he mau mokukaua lapa@ ka lakou i hoopiholo ai, a o ka lakou mau hanakipoka ana i ua mau @ku la oia ko lakou kokua pu ana i na hana a Iapana e umoki aku a paa ke awa o Poto Ata, a papapau ana ua mau mokukaua la o Rukini i ka paa iloko o Poto Ata, kahi hoi a Togo e mam@ nei e kipoka i ua mau moku @ a hiki i ko lakou pau ana i ka nahaha.

Ia Saito, Honolulu.

          Ma ka la @ iho nei ua hoouna mai o Adimarala Kamimura i keia hoike:

          "Ma ka hoike a ke alakai o no moku wawahi @ i hoounaia ai no ka hoopakele ana i ke ola o ka poe i lawe aku ai i na moku lawe pohaku no ke panikku ana aku i ke awa o Poto Ata, o ka mokkuahi @ Hokomaru ka i laweia akku malalo n@i o ka halekukui kiai awa ma ka a2 hema o ke awa o Poto Aa, a o "Rushumaru" mawaho iho ua hoopiholo like ia laua ma ia wahi: o ka mokuahi "Tenshimaru" ame "Buyomaru" ma ka hikina o Mauna Lao-te-Shan, a o ka mokkuahi 'Jinsenmaru" ua hoopiholo like ia iho lakou ma ia wahi. O na alimoku ame na luina o keia mau moku ua pau maii ka hoopakeleia e na moku Topito.  O ko kakou mau moku wawahi topito ame na moku topito ua hoi hou mai me ka poino ole. Ma ka @ o ka la 24 ua holo aku na moku wawahi topito no ke kiu ana i ke awa a ma ia holo ana ua kaua aku la kakou ia Poto Ata, Tailen ame ke Kaikuono o Pigina.  Ma ke kakahiaka o kala @ua hoomaka aku la ko kakou mau mokukaua e kipoka i na moku o ka @ ame na papu maikahi mamao aku, a i ke awakea ana ae ua ike aku la makou i na mokukaua Risia "Novick" Askold" ame "Boyarin" e hola ana iloko loa o ke awa.  Me ka nana @ i ke panikuia ana o ke awa ua @ aku la ko kakou mau mokukau @ kipuka i ke awa a ikeia aku la no h@i ka pu-a ana mai o ke ahi ame ka uwahi mailoko mai olaila.  Mahope o ka hala ana o kekahi mau minute us hoopauia ae la na kipoka ana a hoi aka la no hoi na moku iwaho. I keia manawa e kipokaia mei ke awa, na @ ka@a aku la na mokukaua  holo mama i kukahi moku wawahi topito o Rusia e ka ana malalo iho o Mauna Lao-te-Shan.  Aole he mau poino i loaa mai i ke kakou mau moku aole hoi he mau ola i lilo a i eha ma keia kipoka ana.  No @ mea e pili ana i ka  Adimarala Toko mea e hana aku ai no ko@ @ moku e hoike ia aku ana no oia mahope aku.

          "TAKAHIRA."

 

          Malaloiho nei e loaahou ai kekahi hoike i loaamai i ke Kanikela Iapana Saito,e hoomoakaka loa anai na hana i hanaia no ke panikku ana i ke awa o Poto Ata, a e hoike mai ana hoi aole i hiki pono na moku i laweia ai ma ko lakou mau wahi i makemakeia ai, a o ke kumu, oia ka hooleleia ana o ka malamalama o na kukui uwila iluna o ua mau moku lia e na Rukini ia lakou e holo aku ana no kahi a T ogo i kauoha aku ai i na aliimoku e lawe aku i ua mau moku la.  Penei us hoike la i loaa mai ai:

Ia Saito, Honolulu.

          O ka hoike piha a e alakai nui o na aumokukaua Iapana e kiai nei ia Poto Ata e pili ana no ka hoopiholoia ana o na moku lawe pohaku oia iho keia malalo iho nei:

          "O na moku elima i hoounalia aku ai no ke paniku ana i ke awa o Poto Ata ua holo aku la lakou no ka huli hema o Mauna Lao-te-Shan a ma ka aoao hema hoi o ke awa, ma ke kakahiaka o ka la 24.  O ka moku alakai.  Tensinmaru, ua holo aku la oia ma kona alaholo ma ka aoao hema a ua kipokaia e na enemi.  Ua piholo iho la oia he ekolu mile mai ka huli komohana-hema mai o Lao-Te-Shan. O na moku i kow iho ua haalele aku la lakou i ko lakou alaholo a holo aku la ma ka huli akauhikina, aka ua ikeia mai la lakou mamuli o ka hoolele ana mai o na enemi i ka malamalama o na kukui uwila maluna o lakou a ua kipokaia mai lakou me ka ikaika.  Ua komo aku la kekahi poka nui iloko o ka lumi mikini o ka mokuahi Bushumaru, a oia ka mea nana i hoopoino iaia.  Ua piholo iho oia ma kahi kokoke i ka mokuahi Tenshinmaru.

          O ka moku Buyomaru ua hoopoino pu ia mamuli o no kipoka ana a na enemi a piholo iho la ia mamua o ka hiki ana aku i ka nuku o ke awa o Poto Ata. O na mokuahi Hokokumaru ame Jinsinmaru, ua hiki aku la laua i ka nuku o ke awa, iloko no nae o ke kipoka ikaika ana a kaenemi.  Ua holo aku ka mokuahi Holikumaru a kokoke i kahi i piholo ai ka mokukaua holo mama Retvisen o Rusia, a holo aku ia hoi o Jinsinmaru ma ka huli hikina o Hokokumaru, a ua hoopahuia ae laua e na luina oia mau moku.

          I ka wa e piholo ana ua mau moku la oia no hoi ka manawa i hooho hauoli ae ai na mea apau no ka holopono ana o ka lakou hana i hana aku al.  Kau aku la na luina o ua mau moku la iluna o na waapa a hoao nui e hoi iluna o na moku topito, aka ua ike hou ia lakou e na enemi mamuli no o na kului uwila a ua kipokaia mai lakou.  Ua hiki ole ia lakou ke hoomau mai ma ko lakou alahele a ua hoohuli ae la lakou ma kekahi alanui okoa.  Ua hiki ole ia lakou ke hui aku me na moku topito ia po.  Mai ke aumoe mai ka hoomaka ana e ino, a ua kuululu na luina o na waapa. Eia nae ua hiki ae lakou i kahi o na aumokukaua e hoolana ana i ka hora 3 p.m.

          "TAKAHTRA."

 

Ko Kakou Waihona Dala

 

Kukakuka ke Kiaaina me Luna Hooia Fisher.

 

He mau Alanui e Hemo ai ko kakou mau pilikia Dala.

 

          Ma ka Poaono o kapule i hala i hui aku ai o Luna Hooia Fisher me Kiaaina Carter a noonoo pu i ko kakou pilikia dala, e like hoi me na mea i hoike mua ia aku ai ma kekahi o na kolamu o ke Kilohana o kela pule aku nei.  Ma ia hui ana ua lilo loa ke Kiaaina i ka noonoo  ana a me ka hoolohe ana i na kuhikuhi a Luna Hooia  F isher mai ke kakahiaka mai a hiki i ka auwina la.

          Ua kuhikuhi aku o Luna Hooia Fisher i ke Kiaaina i na lilo kumau o ke Aupuni, iloko hoi o ka bila haawina o eono mahina e pau ana i ka la 3 o Dekemaba, 1903, e like hoi me me ia i kapaeia ai e ka Ahaolelo mai ka bila haawina mai o umi-kumamawalu mahina e pau ana iloko o ka la 30 o Iune, 1905. O ke kumu o ke kapaeia ana oia mau haawina mamuli o ka waihoia ana na na kalana e hookaawale, a oiai ua kiolaia ke Kanawai Kalana nolaila eia ke waiho hakahaka nei ia mau haawina.  Nolaila, ua loaa mai keia manao, ua kaa aku ua mau haawina la iloko o na mahele hoolilo a ka ahaoleleo i hookaawale ole ai, a ke Kanawai Kalana hoi i kuhikuhi ai e hana ia aku ua mau haawina dala nei i kulike ai me ka haawina dala i hookaawale mua ia ai no ia mau kumu.

          Ke hui ia aku keia mau haawina i kapaeia ai me ka haawina lilo kumau o umi-kumamawalu mahina ame kekahi mau hooponopono e ae, o kaloaa no ia o ka ike i ke Aupuni o na lilo kupono. O ka huina e laweia mai ana mailoko mai o na loaa aupuni e loaa mai ana oia ka mea e loaa ai ka ike i ke Aupuni ka nui o na dala ina e koho ia ana kahi e hoolilo aku ai mailoko mai o keia haawina nui a ka Ahaolelo i hookaawale ai mailoko mai o no loaa kumau.

          Ke pau keia mau mea apau i ka hooponopono ia, o ka loaa no ia o na hoike kupono e waiho aku ai imua o na kanaka kalepa o loko nei o ke kulanakauhale ame na banako, a mailoko mai olaila e loaa ai ia lakou ka ike i kahi e ukuia akku ai na Palapala Kikoo a ka Oihana Waiwai ame na palapala nota.

          O ka ninau e waiho nei imua o ka Aha a e nui nei hoi na hauwalaau ana, he ninau ia ho ka pono o ka hoi hou ana ihope a nana aku i ke kupono o na haawaina i hoohana ole e uku aku i na lilo no lakou na haawina i hookaawale ole ia no ke koena o ke kau e nee nei mai ka la 13 mai o Dekemaba, 1903.

          Mawaho ae o keia hoopii a ke Aupuni, he hoopii hou ae no kekahi na ka Halema'i Moiwahine ame ka Home o na Ma'i Olaole, e koi ana no na haawina a ka ahaolelo i hookaawale ai no laua, a o keia mau hoopii e waiho nei oia kekahi mea o ka Oihana Waiwai.  Aole wale no ina e ko ana keia mau hoopii a na halemai'i he mea ia e ike hou ai ke Aupuni he mau haawina hou akku no kana e ekku aku ai, akae loaamai ana ka haina o ka ninau "heaha la na lilo kupono no ka uku ana? e like hoi me ka manao o ka haawina a ka Ahaolelo i hookaawale ai e hoike ana no ka hooponopono ana i na haawina e uku aku ai ke kaa mai ua mau haawina la iloko o ko ka lehulehu aie.

          Ua loaa mai keia ike ma ka huli pono ana aole he mau aie a ka lehulehy i hoikeia maloko o na bila haawina no ka pono laula, e likeme na alanui ame na lawelawe oihana e ae, e pili ana no ka ninau pono i hookauia aku, a ka mana

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Rusia ma Manchuria

 

Kona LIlo ana i Mana Nui ma Poto Ata ame Dalny.

 

Kana Kukikahi me Kina mahope o ka Ukuia ana o ka Iapana koi.

 

          I mea e maopopo ai ka lilo ana ia Rusia ka mana nui ma Manucuria he mea pono no e hoihoi ia aku ko kakou mau hoomanao ana i na hana i hoomakaia ai e hana mai ka manawa i hoomaka ai o Iapana e haalele ia Manucuria mahope iho o ko Kina uku ana aku i ke koi poho kaua a Iapana no 30,000,000 dala taels (he hookahi dala ame kanaha keneta ma ke helu dala maoli.)  Ua pau na hana haalele ia Manucuria a Iapana i hana ai iloko o ka mahina o Dekemaba, 1894.

          I ke kau kupulau o ka makahiki 1896 ua hoohikileleia ae na mea apau ma Kina mamuli o ka puka ana ae o kekahi hoolaha iloko o kakahi nupepa haole o Kanahai, he manao hoi i unuhiia ho kakahi mea i manaoia he Aelike mawaena o Rusia ame Kina no ka hana i alahao e holo ana iluna o Manucuria no ka hui ana me ke alahao o Trans-Baikai ame Komohana-hema o Ussuri mahele o ko Siberia alahao, ame ka hoolilo ana aku ia Rusia ma ka hoolimalima i kekahi mau awa o Kina ame Manucuria.  Iloko o ka mahina o Sepatemaba, 1896, ua aelike iho la ke Aupuni o Kina ame ka banako o Rusia-Kina, a maloko o ia aelike, ua hoohui ae ka inoahope i kekahi hui, a kapaia aku ma ka inoa Ko Kina Hui Alahao o ka Hikina, e hoomoe aku i alahao maluna o Manucuria mai ke kulanakauhale aku o Chita, iloko hoi o ka mahele aina o Trans-Baikai, no kahi e hui ana me ke alahao o ka Hui Hema o @ssuri.

          O ka manao nui o ua aelike la o na lala apau oia hui i poe Hukini wale no ame na Pake: o ke alahao i alahao Rukini o elima kapuai: e hoomaka ana hoi ka hana he uma-kumamalua mahina mahope o ka puka ana mai o ka Hoolaha Imeperiala: e paa hoi ua alahao la iloko o eono mahina; mahope o ka pau ana o na makahiki ewalu mai ka manawa e paa ai ua alahao la ame ka holo ana o na kaaahi, e lilo aku no i ke Aupuni o Kina ke alahao ame na waiwai i pili aku ilaila, me ka panai ole ia o kekahi uku i ke Aupuni o Kina, i kaa ole aku hoi na poho maluna ona i ka manawa e hoohanaia ana e ua hui la; e loaa ana hoi na poho maluna ona i ka manawa e hoohanaia ana e ua hui la; e loaa ana hoi ka pono i ke Aupuni o Kina mahope o ka pau ana o  na makahiki he kanakolu-kumamaono mai ka manawa e hoohanaia aku ai o ke alahao, e lawe anahoi i ke alahao ma ke ano he uku, a e huipu ana hoi ua uku la me na lilo o ka hanaia ana, e huipu ana hoi me na aie i hoaieia, aka nae o ke koena iho o na loaa, mahope o ka ukuia ana o na lala o ka hui, e hooliloia aku ia iloko o ke kumupaa a e laweia mai hoi mailoko mai o na lilo o ka hui a e uku ia hoi e ke Aupuni o Kina.

          I kuiike ai me keia aelike i hanaia ai ua hoomakaia iho la ka eli ana i ke kahua e hoomoe ia akku ai ke alahao o ko Manucuria alahao, me ke malama pu ia ana o kekahi mau hana hoomanao, iloko o ka mahina o Aukake, la 28, 1897, ma ke kahua hikina o ka palena o Kirin ame Primorsk.  O Vladivostok, oia maoli no ke kahua e hiki aku ai o ke alahao, eia nae ua hoike pu ia iloko o ua aelike la e haawi ana ia Poto  Ata ia Rusia, a e paa ana hoi ua wahi la i ka hau aneane e pau loa na mahina iloko o ka makahili, oia ko Rusia mea i manao ai e hoihoi loa

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Kipoka Hoomaumau ia Poto Ata

 

Aole Haalele ana o Adimarala Togo a hiki i ka Helelei ana.

 

Paa ke Awa o Vladivostok i na Mokukaua o Iapana.

 

NA LONO KAUA, AUWINA LA FEB. 25.

 

          POTO ATA, Feb. 25.--Ua hoomaka hou na aumokukaua o Iapana e kipoka ia Poto Ata eia nae ua haalele iho mahope o kekahi mau kikipu ana. He elua mau moku poino i pau i ke ahi.  Aole i poina na moku topito o ko Iapana aumokukaua.

          TOKIO, Feb. 25.--O ka mokukaua holo mama Variag o Rusia i hoopiholoia ai ma Chemulpo ma ka la 8 of Feberuari, ua nanaia e na aliimoku kaua o Iapono.  Me he mea la e hiki ana no ke hoolanaia ua moku la a hoomaemae hou a liio aku i mokukaua no Iapana.  O ka pilikia nui wale no i ikeia aia ma ka laina wai.

NA LONO KAUA O KA LA 26 O FEB.

          YINKOW, Feb 26--Ua lele ae nei na Kepani ma ke Kaikuono Possiet no ka lele kaua ana aku ia Vladivostok.

          ST. PETERSBURG, Feb. 26.--O na aumokukaua o ke kai Balatica, ewalu mokukaua, elima mokukaua holo mama elua moku lawekoa, kanakolu moku topito e holo aku ana no ka Hikina iloko o Iune.

          TIENTSIN, Feb. 26,--Ua puhiia e na Rukini kekahi kahua noho o na Pake me ke kahawai o Sungari a ua pau ka poe e noho ana malaila i ka pepehi hoomainoinoia pau pu hoi me na wahine.

          PEKINA, Feb. 26,--Eia ke alahao o Manucuria ke kiaiia nei e na koa kaulio e noho ana hoi iloko o na puoa i kululuia i kela ame kiia mile.

          CHEFOO, Feb. 26--O na poka nui mai na mokukaua mai o Iapana ua lele loa mai a hiki i ka pa o kahi hoolulu o na koa o Poto Ata.

          SUEZ, Alawai o Suez, Feb. 26.--Eia no ko Rusia aumokukaua ke ku nei ma Jibutil.

NA LONO KAUA O KA LA 27 O FEB.

          POTO ATA, Feb. 27.--Ua hoouka hou ia ke kaua i keia la mawaena o na aumokukaua o Iapana ame na papu no kanaha minute.  Aole he mau poino i loaa mai ma keia kaua ana.  Ke manaoia nei e hoomaka koke ana na Kepani e lele mai iuka nei o ka aina.

          TOKIO, Feb. 27.--Ua ike aku a ua ike mai na kiu o Iapana ame Rusia ma kahi o iwakalua-kumamalima mile mai Ping Yang akku.  E nee ana na Rukini ma ka hema aku no ke kahawai o Tumen.  Inoino ke alahele.  Ua lilo aku ia Rusia ke kahua o ka Hui Eligula Amerika ma ka akau o Ping Yang.

          SEAOUL, Feb. 27.--E kauohaia aku ana na koa o Korea e hui pu aku me ko Iapana mau pualikoa.  Ua pu-a ae nei he lono us noi aku nei ke Aupuni o Iapana ia Korea e haawi iho i ka palapala hookuu o ke Kuhina Farani e noho mei ma Korea.

          CHEFOO, Feb. 27.--Ua hoikeia mai nei he iwakalua mokkukaua o Iapana e paa nei i ke awa o Vladivostok.

          ST. PETERSBURG, Feb. 27.--Ua hoopuka ae nei ke Aupuni o Rusia i ka manao ku-e i ka Iapana noi e hoomoeia ae kona uwea telegarapa no Guama.   E waihoia aku ana ka hoike piha imua o Kakauolelo Hay o Amerika.

NA LONO KAUA O KA LA 28 O FEB.

          TOKIO, Feb. 28--Ke manao ia nei e noho aku ana o Adimarala Togo a kiai i ke awa o Poto Ata a e hoomau aku hoi i na kipoka ana a hiki i ka wa e pau ai na papu i ka nahaha a pau hoi na moku o Rusia i ka nahaha.

          MOSEKAO, Feb. 28.--Eia na pualikoa helewawae o Rusia ke paa mai nei i ke alauni mawaena o Lianyang ame Ialu.  O na pualikoa kaulio aia ma ka akau aku he 350 mile mai Ping Yang aku.

NO LONO KAUA O KA LA 29 0 FEB.

          TOKIO, Feb. 29.--Eia na pualikoa o Korea ke hoomoana nei ma ka palena o Hangyeang.

          YINKOW, Feb. 29.--E noho ana no o Alexieff ma Mukden a hiki i ka pau ana o na hooponopono ana o na pualikoao Rusia.

          HAKODATE, Feb. 29.--Ua hoikeia ae nei ua hoomaka ke paniku ana o na mokukaua o Iapana ia Vladivostok mai ka Poaha mai. (Feb. 25.)

          TIENTSIN, Feb. 29.--O ka hoike i loaa mai no ka lele ana o na koa lapana ma ke Kaikuono Possiet aole oiaio.

          TOKIO, Feb. 29.--Ma ka hooukakaua i kauaia mawaena o na Rukini ame na Kepani ma ka akau o Ping Yang ua hoopuehuliiliia aku na koa Rukini.

          NA LONO KAUA O KA LA 1 NEI.

          LADANA, Mar.1.--He umi-kumamalima mokukaua o Iapana i kipoka ae ia Poto Ata i keia la no elua hora.  Ua holo aku ekolu mokkukaua holo mama o Rusia ame eha topito e halawai me na enemi, aka nae ua hoi hou aku lakou ihope no ka ikaika o na kipoka ana a na mokukaua Iapana.  He hookahi o keia mau moku ua aneane e piholo a he hookahi moku topito i piholo.  Ua hoi aku na mokukaua o Iapana iwaho me ka loaa ole o kekahi poino.

          KANAHAI, Mar. 1.--Eia na Rukini ke hoihoi ne i na pu o na moku i poina ai ia Iapana a hookau iloko o na papu o Poto Ata.

          ST. PETERSBURG. Mar. 1.--Ua hooiaio ia ae nei eia na mokukaua o Iapana ke paa mai nei ia Vladivostok. Eia na koa kaulio ke hele nei ma ka huli hikina o Korea no ke kaupale ana aku i ka lele ana mai o na koa Iapana.

          PARISA. Mar.1--Ua hoikeia mai nei ua hala aku nei ko Iapana mau generala no Chemulpo.

          SUEZ. Alawai o Sueza, Mar. 1.--Ua hoikeia mai nei e komo aku ana ka mokukaua Rusia Oslayba, ka moku lawekoa Saratoff ame eho mau moku topito ma e Alawai o Sueza i ka la apopo.  (Maraki 2) I keia manawa eia ka mokkukaua holo mama Rusia ke paa nei iloko o ke alawai.

          LIAO YANG, Korea, Mar.1.--Ua paa ae nei i na koa Iapana o Ichi Yang.

          ST. PETERSBURG, Mar.1.--Aole he lono i loaa mai ianei e hooia ana i ke

(E nana ma ka aoao 5.)

 

GAZETTE PHOTO, ENG.

Ke Kii Piha o Poto Ata.