Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 11, 11 March 1904 — Page 1

Page PDF (1.27 MB)

This text was transcribed by:  Tiana Kamiko
This work is dedicated to:  Children of Hawai'i

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

A'O KE KOA A'O KA HOLO

 

Hoomaka ke Kaua Aina

Auhea na Koa Rukini Imua o na Kepani

 

Ke Kipokaia nei ke Kulanakauhala o Viadivostok e ko Iapana mau mokukaua.

 

            @@@@@ KAUA, AUWINA LA MARCH 4.

@@@@ Mar. 4 - Ua loheia mai @@@ koa Iapana i lele ai nei @@@ hele ana no Manchuria, @@@ Mar. 4. - Eia na ka- @@@ awa i ka hau.  Eia na ka- @@@ lele nei i ke kulanakauhala @@@ maka'u i ke ala mai o ke @@@

            @@@ NA LONO O KA LA 5.  @@@ Mar. 5. - He hooka- @@@ sani koa Iapana i lele ai @@@ ame Chemulpo.  @@@ la aole i maopopo mua i @@@ Vladivostok ka oiaio o kela @@@ aku nei ua loaa mai ka @@@ he 120,000 ka nui o na koa @@@ O ke ano lono e liki @@@ keia me he mea la he koho @@@ aku no.

            @@@ Mar. 5. - He kanaono koa A- @@@ hoounaia aku no Unsan no ka @@@ i ko Amerika lua waiwai i @@@ ia Rusa.

            IAPANA Mar. 5. - O Ka loaa ola ana @@@ meahou kaua i keia mau la @@@ ia e hoike mai ana eie no o @@@ lawe nei i na koa no Korea.

            @@@ Mar. 5. - Ua hoea mai nei @@@ Marakoff ianei.

            @@@ Adimarala Marakoff ola ke pani ma kahi o Adimarala Starck, ka adimarala hoi e alakai ana i na aumoku @@@ Rusia ma Poto Ata i ka wa a na @@@ o Iapana i lele kaua aku ai @@@ poino i na moku o Rusia.

            @@@ Mar. 5. - Ua haalele iho @@@ mokukaua o Rusia i keia wahi.

            VLADIVOSTOK, Mar. 5. - Ua hoikeia @@@ kekahi aumokukaua o Rusia @@ ka akau aku nei o keia wahi.  @@@ lono kaua mai ka hoomaka @@@ o keia kaua a hiki iho la i @@@ ana mai o keia lono, aole he @@@ e hoike ana he mau moku@@@ aku kekahi o Rusia ma ka @@@ Vladivostok, koe wale no @@@ e noho la i Vladivostok, @@@ ko ke Kai Balatica ame ke @@@

            NA LONO KAUA O KA LA 6.

            ST. PETERSBURG, Mar. 6. - Ke ma@@ aole i hoomaka ke kaua nui.  Ke @@@ aku nei o ke kaua nui e @@@ ana paha i na la hope o A@@@ ka manaolana o Rusia ma @@@ kaua aia maluna o na koa a ma ia @@@ hiki ai la lakou ke hookuemi @@@ i na Kepani mai Korea aku.

            IAPANA. Mar. 6. - O ka lono e komo @@@ aku ana na Mana Nui ma kela kaua aole he oiaio.  Ke hana ia aku @@@ ana ka manao iloko o Ia @@@ hana hoaloha ole la.  Ke manaola nei ua paa ko Rusia manao e @@@ hoaaloha me Beritania Nui.

            ROMA. Mar. 6. - Ua waiho ae nei o Rusia he hoohalahala ia Vatican e kue @@ hoi i na manao i hoolahaia i loko o ka nupepe Kakolika.

            SEOUL. Mar. 6. - Ua paa ae nei i ka ho@@@@ he iwakalua poe kipi i ko Ia @@@ i Korea hui ana ma ke kaua.

NA LONO KAUA O KA LA 7.

            VLADIVOSTOK, Mar. 7. - He elima mokukaua ame elua mokukaua holo mama o Iapana i kipoka mai i keia awa ma kahi mama o hookahi mile me ka hapakolu mai ka aina nei aku.  He kanalima-kumamalima minute keia kipoka ana, a o ka hopena ola ka lona ana he mau poino i ke taona nei.  He elima poe Rusia i make a he elua haneri poe i eha.  O ka poka pahu Lydite @@@ i pahu.  O na pukuniahi iloko o na @@@@ aole i panai aku i kela kipoka ana.  Ua paa na mokukaua o Iapana i ka hau.

            Ma kekahi mau hoike e pili ana no Vladivostok, ua oleloia aia he mau mokukaua o Rusia ke ku nei ma Vladivostok.  O keia mau mokukaua ola no na moku Rusia, Gromoboi, Rurik, Rossia, ame Bogatyr, a ma ka lono telegarapa i lohe mai e kau ae la maluna, aole he mau mea i hoikeia e pili ana no keia mau mokukaua.  Ma keia hoike no hoi i loaa mai ai ka ike aole i paa @@@ na papu ola wahi, a me he mea la oia paha ke kumu i panai ole aku ai na @@@@ i ke kipoka a na mokukaua o lapa@@ e like me ka lono i loaa mai la.  O ka nui o ko Rusia mau mahele koa i hoounaia aku no ka malama ana i na @@@@ e kokoke ana i Vladivostok, he hookahi mahele koa pualu ki pu pololei, he hookahi pualikoa enegeinia a koa pualu a he elua regimana Mahele Kiaiaekai.

            KRONSTADT. Mar. 7. - Ua kaa aku ka lanakila i na Rukini ma ke kaua mawaena o na koa hele wawae ame kaualio o Iapana ame ko Ruisa mau pualikoa mawaena o ka muliwai o lalu ame Ping Yang, eia nae ua nui ko lakou poe i make.

            POTO ATA, Mar. 7. - He mau kaukani ka nui o na limahana e hoohanaia nei ma keia wahi no ke kukulu ana i mau papa hou a pela no hoi ma Dainy. 

            VLADIVOSTOK, Mar. 7. - Eia he iwakalua-kumamalia tausani koa o Iapana ke nee nei no Musan, a ke manao nei e hoea koke aku i Hun Chun no ka lele kaua ana aku i ko Rusia aoao.  He umi-kumamalima haneri koa Rusia e nee nei no Koyrong no ke kaupale ana aku i keia hoonee kaua a Iapana.

            (O ke kulanakauhale o Hun Chun a keia 2,500 koa Iapana e nee nei ola ke kulanakauhale e ku nei ma ke kahawai o Tooman, he kanahiku-kumamalima mile ma ka huli komohana-hema o Vladivostok, a he kanalima hoi mile mai ka aekai aku, a o ka nui o na kanaka e noho nei malaila he 10,000.  Me he mea la o keia hoonee kaua no ka lawepio ana no ia i ke kulanakauhale o Vladivostok.)

            POTO ATA, Mar. 7. - Ua ikeia aku ko Iapana aumokukaua mai nei aku ma ka po Poalima nei.  He ino hau nai ia e pahola nei.

            TOKIO, Mar. 7. - Ua hoikeia mai nei eia na Rukini ke kukulu mai nei i na papa ma Antung.  Ke manaoia nei eia na mokukaua Rusia o Vladivostok ma kahi kokoke i ka muliwai Aumea, ina ka hula komohana-hema o Vladivostok e kokoke ana hoi i ko Korea palena.  Ke manaoia nei eia keia mau moku ke kiai nei i ka hoonee ana i na pualikoa.  Eia o Rusia ke hoopuipui nei i kona ikaika kaua ma ka akau o ka muliwai o Ialu.

            VLADIVOSTOK, Mar. 7. - Aole he mau poino ano nui i loaa mai i ke kulanakauhale nei mamuli o ke kipoka ana o na mokukaua o Iapana.  Ma ka nana aku ua haalele mai na mokukaua o Iapana i keia awa. 

            ST. PETERSBURG, Mar. 7. - Ua hoikeia mai nei he ehiku mau mokukaua Iapana e hookahakaha mai nei ma ke Kaikuono Usuri, ma ka akau o Vladivostok a ma ka muliwai hoi o Amur.

            SEOUL, Mar. 7. - Ua hoikeia mai nei ua halawai aku kekahi pualikoa Korea me kakhi pualikoa Rusia a ua ulu mai kekahi palo ana mawaena o lakou.  He kanakolu poe koa Rukini i make.

NA LONO KAUA O KA LA 8.

            YINKOW, Mar. 8. - Ua hoikeia mau nei ua kipoka hou ia o Vladivostok.

            PARISA, Mar. 8. - Ua hoike ae nei ke keena kaua moana o Iapana he umikumamakolu mau mokukaua o Rusia i hoopoinoia mai ka manawa mai o ke kaua.

            ST. PETERSBURG, Mar. 8. - Ua haawiia aku nei i ke Keikialii Lui Ponopate ke alakai ana i na mahele koa kaulio.  Iloko o na la he umi e hiki aku @@@ ka nui o na koa Rusia ma Manchuria ia ka 217,000.

            LADANA, Mar. 8. - He elua tausani koa kaulio o Rusia e auhee nei ma Kusong e holo ana hoi no Wi@u.

NA LONO KAUA O KA LA 9.

            TOKIO, Mar. 9. - Ua loaa mai nei he lono eia na mokukaua o Iapana ke kaua aku nei i na mokukaua o Rusia ma Vladivostok.  Aole no nae hoi i loaa mai na hooiaio ana.  Eia ke Aupuni ke noonoo nei no ka hoaie ana aku iwaho me ka nana ole ae i ka ui o na loaa hoale i hoaie kuloko ia iho e lawa ai na lilo kaua no elua a ekolu makahiki.

            ST. PETERSBURG, Mar. 9. - Ua hoikeia mai ua malamala ae kekahi kaua mawaena o na koa Iapana ame ko Rusia ma kahi o hookahi haneri mile mai Vladivostok.  Ua auhee aku na koa Rukini.  Eia no na koa Iapana ke lele nei ma Gensan a nee ae hoi no Pink Yang.

            O ka hoounaia ana o Marquis Ito no Korea ke manaola nei maanei oia ka hookahua ana i ko Korea lilo ana malalo o ko Iapana mana hoomalu oiai ua lilo ae nei ia wahi i kahua hoonee kaua no Iapana.  Ke hoomakaukau nei ke Keikialii Alexieff e hoihoi aku i kona kahu hoomoana no Harbin.  Eia na koa o Rusia ke eli nei i mau puuhonua no lakou mawaena o Kaiping ame Liao Yang.

            Ke manao wale ia nei maanei eia o Iapana ke manao nei e lilo aku iaia ka Mokupuno o Saghalien i hoolilo mua ia ai ia Rusia.  O ka noho mau o na mokukaua o Iapana ma ia wahi oia ka mea nana i hoola mai i keia manao.

            TOKIO, Mar. 9. - Ua kipoka aku na mokukaua o Iapana ia Talienwan a lele kaua pu aku la no hoi ia Poto ata ma ka la 8 o Malaki.  Ua hoikeia mai he elima wale no mokukaua o Rusia ma Poto Ata i poino ole.

            POTO ATA, Mar. 9. - Ua hoolanaia ae nei ka mokukaua Retvizan o Rusia i poino ai i na mokukaua o Iapana.  Ke makemake loa ia nei e paa koke ae ua moku la a komo koke aku iloko o ke kaua.

            NA LONO KAUA O KA LA 10.

            TIENTSIN, Mar. 10. - Eia he kanakolu-kumamalima tausani koa Rukini ke noho nei iloko o na papu lepo ma Liao

(E nana ma ka aoao 6.)

 

(photo caption)

Iapana Pualikoa Pukaa ma ke Kahuakaua

 

            LADANA, Mar. 8. - He elua tausani koa kaulio o Rusia e auhee nei ma Kusong e holo ana hoi no Wiju.

            ST. PETERSBURG, Mar. 9. - Ua hoikeia mai ua malamala ae kekahi kaua mawaena o na koa Iapana ame ko Rusia ma kahi o hookahi haneri mile mai Vladivostok.  Ua auhee na koa Rukini.

 

KUE KAHEA AHAOLELO KUIKAWA

 

Hoike o Kakauolelo Atkinson i kona manao.

 

E pokepokeia ana paha ne hooilio o kela ame keia Keena Aupuni.

 

            Mamuli o na nune pili i ko kakou waihona dala o kela mau la aku nei, a i hoaiai mua ia aku ai kekahi mau mea ma na kolamu o ke Kilohana nei, ua nui na manao lehulehu i ala mai iwaena o na poo Aupuni a pela no hoi me ka poe waiwai.  Ua manao kekahi poe o ka hana pono e hana ai oia ke kahea ana i Ahaolelo Kuikawa, a o kekahi hoi, o ka hoomau aku i na hana a ke aupuni e like me na loaa o ke Aupuni e loaa mai nei.  Malalo iho nei e loaa ai ka manao o ko kakou kakauolelo, A. L. Atkinson:

            "Ua hiki no ia kakou ke lawelawe aku i na hana o keia Teritori me ke kahea ole ia i kau Ahaolelo Kuikawa.  O ka hana pono a kela ame keia oihana o ke aupuni oia ka hoolilo ana aku i na lilo e kulike ai me na loaa o ka Teritori."

            "Ua hoao ka Ahaolelo e hana i kekahi mea a ua haule wale.  Ua haule wale ka hana e hiki ai ke loaa mai he mau loaa e hiki ai ke hoolilo aku e like me na haawina dala i hookaawaleia ai, a aole wale no hoi o ia, aka aole i hookaawaleia he waihona e hiki ai ke uku aku i na lilo kumau o ke Aupuni.

            "Ma ko'u manao maoli iho aole i poho na manaolana.  Ua hiki no ke hooponoponoia a o Kiaaina Carter oia ke kanaka nana e hana ia hana.  O ka hana e hanaia aku ana oia ka pokepoke ana i na hana ame na ukuhana o kela ame keia oihana o ke Aupuni a hiki i ke kulike ana me na loaa o ke Aupuni.

            "O ka hoolilo no ka makahiki 1902 ua hiki aku kona heluna mahuahua ae mamua o na loaa i ka $223,000 a i ka makahiki 1903 iho nei ua hiki aku ka huina hoolilo oi ae i ko na loaa i ka $493,000, aneane hoi e hapalua miliona dala.

            "I keia manawa, eia no na hoolilo o Ianuari ame Feberuari a e ukuia aku ana ia mau hoolilo, ke hoohui ia ae me ka ale o kela makahiki aku nei ua koikoi maoli no.  Ke hoomau ia aku na lawelawe oihana ana e like me keia e ku nei i keia manawa me he mea la e hiki aku ana na hoaie ana i ka $800,000 mawaho ae o ka ale o kela makahiki aku nei.  O ka haawina dala i hookaawaleia no na mahina umi-kumamawalu e pau ana i ka la 30 o Iune, 1905, he $4,600,000, a o na loaa mai ma ka hoonohonoho ana he $3,064,000.

            "He mea pono no e hoomaopopoia, o ka miliona dala e waiho nei iloko o ka waihona o ke Aupuni ua hookaawaleia no kekahi mau hana no lakou ia mau haawina i hookaawaleia ai, a aole hoi e hiki ke hoolilo aku no kekahi mau hana e ae.  He mau dala keia i hoaieia.  Ke hooliloia aku keia mau dala e loaa

(E nana ma ka aoao 6.)

 

KUE I KE KAHUA HALEKOA.

 

Hoike o A.S. Cleghorn i kona manao.

 

E hoolilo i ka Paalii i Kahua hooluana no na kanaka apau.

 

            Iloko o na noonoo ana o kela mau la aku nei i hala e pili ana i ke kahua e kukuluia aku ai ka halekoa o ke Aupuni, ua loaa mai keia mau manao, no ka nele i ke kahua ole e kukulu aku ai i ka halekoa, nolaila he mea pono e hoolilo aku i kekahi hapa o ka pa Alii i kahua e kukulu aku ai i ua halekoa la.

            Ua ha'i ae kekahi poe i ko lakou mau manao e hoapono ana i keia manao a o kekahi poe hoi e hoole ana.  Iwaena o ka poe e hoole ana o A. S. Cleghorn kekahi.  Penei kekahi mau olelo ana:

            "Ke kue loa nei wau i ka hoolilo ana aku i kekahi hapa o ka paAlii i wahi e kukuluia aku ai ka halekoa o ke Aupuni, pau pu me ka malama ana i pualikoa maanei.  E pono e malamala keia kahua i wahi hooluana no na mea apau.  He mea pono hoi e wawahiia na hale e ae e ku nei malaila a koe ka Halealii ame ka hale puhi bana.  O keia mau mea a elua he mau mea no la e hoomanao ana i na la i hala aku.

            "Eia kekahi mau mea maikai loa e malamala ai, he mau mea hoi i komo iloko o ka moolelo o Hawaii nei.  Aia me kekahi kihi o ka pa Alii ke kahua kahiko i kanuia ai na alii o Hawaii nei, a he mea pono e malamala aku keia wahi ma ka hana ana i kekahi pa hao.  I keia manawa aole he malamala o keia wahi.

            "O ka aeia ana aku e kukulu i kekahi halekoa ma keia wahi oia no ka hoomaka ana aku e hoopiha i keia mau wahi kaulana o Hawaii nei me na hale.  O ka hana pono wale no e malemala keia wahi a e hoolilo aku i wahi no ka lehulehu e hooluana ai."

            O ka manao o kekahi poe e hoapono ole nei i keia kukulu ana i ka halekoa, oia no ka pulama ana i keia wahi i komo nui loa i ka moolelo o Hawaii nei, e like no hoi me kekahi manao o Cleghorn.  O ka pa Alii oia ke kahu o na hana Aupuni i keia manawa a aia ilaila kekahi hapa o ko Honolulu nei poe e hoohala nei i ko lakou mau manawa o ka la.  O ke kahua hoi o ka pakoa o ke Aupuni Moi, a i lilo ai i ke Aupuni Repubalika, ua lilo aku la ia Amerika, nolaila aole he kahua kupono e ae no na koa o Hawaii nei, aka ua hoike ae o Cleghorn i kona manao, he mea pono e hoihoi aku i ka halekoa ma ka aoao ma Waikiki o ka Haleaupuni, ina e manao ana ke Aupuni Teritori e hana aku ia hana.

           

            O na leta hoohalahala no ka loaa ole aku o na nupepa i ka poe i hoouna mai i ka lakou mau kenikeni no ka pepa, e hoouna pololei mai i ka Hui Hawaiian Gazette.  Aole i pili ia hana i ke Keena hooponopono nupepa. 

 

KE KAUA A IAPANA AME RUSIA

 

Na manao i laweia mai na Nupepa o Amerika.

 

Loaa like no na manaoa Koa i na aoao a i elua e Paio nei.

 

            LADANA, Feb. 28. - No na mea e pili ana i ka ikaika loa o na hoomalu ana maluna o na lono telegarapa kaua a ke Aupuni o Iapana e lawelawe nei maluna o ka poe kakau nupepa o na aina E, ua hoike ae o Barona Hayashi, ko Iapana Kuhina, penei:

            Ua pinepine na kukai ana a'u me na lala o na nupepa e pili ana no keia mea, aka nae ke manao nei wau ua pono loa keia hana a ko'u aupuni e hana mai nei, a e hooiaio mai ana no hoi ia hana e ka poe apau e nana pono ana a hoomaopopo ia mea.  Eia makou ke kaua aku nei i kekahi heluna nui hewahewa i ike ole ia hoi i na kaua i hala aku nei.  Ke kaua nei makou no ko makou nohona a i mea e hookoia ai ia manao he mea pono ia makou ke lele kaua koke aku a paio aku hoi me ka hahana i ka hookumu mua ana no o ke kaua.  O ka lawe mua ana ae i ka hoala kaua mua he mea nui ia ia makou, a i mea e holopono ai he mea maikai no ka hookapu ana i ka hoopuka ana aku i na lono kaua, he mea hoi i hana ole ia i na kaua i hala.  Ina no e nana ia ka pono o ko makou mau hoaloha aupuni e noho lokahi nei me makou, aole no ia he mea na makou e hookuukuu wale aku ai i ka laha ana aku o na lono oiaio e pili ana i ko makou hoonee kaua a lohe aku ko makou enemi e paio aku nei.

            Mamua o ke ala naa mai o ke kaua, ua ike mua no wau e ikaika loa ana na hoomalu ana maluna o na lono kaua mamua o ke ala ana mai o ke kaua, oiai ua hooholo mua ka mana kaua e hana aku pela.  Ina i pua ae he wahi lono me he mea la oia ka mea nana e hoohaule i ka makou hoonee kaua no ke awa o Poto Ata, - a o keia no hoi kekahi mea nana e hoohaule i ke makou hoolala kaua aina.

            Ia makou i kaua aku ai la Kina ua haawi aku makou i ka poe kakau nupepa e hana e like me ko lakou makemake, a he lehulehu na manawa a keia poe kakau nupepa i hoolaha e aku ai i ka makou hoonee kaua mamua o ka hookoia ana.  Aole ia he mea nui oiai o Kina ko makou hoapaio; aka no ke kaua ana aku i kekahi mana nui e like me Rusia, i oi ae kona mau kulana apau mamua o makou, o ka hookuukuu wale ana ola paha ka mea e loaa mai ai na poino ia makou.  Ia makou e paio aku ai no ko makou mau ola, o na mea e ae apau e lilo ana lakou i mau mea liilii na makou e noonoo.

            Aole o'u manao e kapeke ana ka pilina hoaloha o Iapana me ko ke ao nei mamuli o kona malama ana i keia hana.  Aole wau e manao ana e loihi loa aku ana keia hoomalu loa ana i na lono telegarapa, aka no keia manawa o ke kulana o na hoonee kaua ana he mea pono no e hoopuka ole ia kekahi mea e lilo aku ai na hoolala kaua a ko makou mau mokukaua ame na pualikoa aina.  Ke pau na hoolala ana apau ke manaolana nei wau e hoopauia ana keia papa ana a hoomalu loa ana i na lono kaua.

            O keia haawina hookahi no ka ko makou mau nupepa ame na kanaka e noho mai nei.  Aole he hana pono ole i hanaia, a ke manao nei wau ua oi aku na lono kaua e laha nei ma na nupepa o Nu Ioka, Ladana ame na wahi e ae mamua o ko Iapana.

           

I AE OIA AOLE E HAAWIPIO.

           

            POTO ATA, Feb. 28. - Ua hoopuka ae o Generala Stoessel, ke alakai o na papu maanei, he hoolaha e hoike aku ana i na koa ame ka poe apau iloko o ke kulanakauhale, ua manao o Iapana e lele kaua mai i ka aina a lawepio aku i ke kulanakauhale.  Ua hoike ae ua generala ia ua manao na Kepani o ka lilopio ana o Poto Ata he haawina hanohano ia, a mamuli o na hana kipoka hoomaumau a na mokukaua o Iapana, oia ka mea nana i hooia loa i keia manao, a mamuli o ka hiki ole ana i hooholo ai o Iapana e wawahi aku i ke alahao alaila hookaawale aku mai ka aina aku.

            "O kela manao no nae o ka anemi," i hoomau aku ke generala, "he manaolana palaualelo.  Ua ike no ko makou mau koa a ua ike no hoi ka poe e noho nei maanei ua hoike aku wau aole loa makou e haawipio ana.  E pono ia makou ke paio aku a hiki i ka hopena, oiai owau, ke alakai nui, aole loa wau e haawipio aku.  Ke kahea nei wau i na poe apau e lilo i poe paio aku a hiki i ka make ana.  O ka poe e haalele ana me ko lakou paio ole aku aole loa lakou e lanakila ana.  ma na aoao ekolu, ke kai a ma ka aoao eha hoi na enemi.  Aole loa he alahele no ka palekana ana o ka paio wale aku no."

 

MAKEMAKE NA POE APAU I POE WIWOOLE.

 

            TOKIO, Iapana, Feb. 29. - Ua hoike mai nei o Adimarala Togo o kana kono i poe e ae ana e hele aku no ke paniku ana i ke awa o Poto Ata ua hookoia mai e 2000 aliikoa a koa no hoi.  E like me ka hana ana a ka poe Samurai, o kekahi poe i kakau mai i ka lakou mau palapala hooia i ko lakou ae e hana aku i ka hana, ua kakau iho me ke koko.  Ke manaoia nei aole no i holopono loa ka hana i hanaia ai, eia nae hoi mamua ua hiki ke komo aku iloko o ke awa iloko o na minute he kanakolu, a i keia manawa hoi ua hiki ke komo aku iloko o na hora elua.