Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 11, 11 March 1904 — KE KAUNAWAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis. KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA. [ARTICLE]

KE KAUNAWAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis.

KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

MOKUNĀ XVII. ' ' I PII KA ENA O KE KAUNA. s .. •■K īawe koke iaia iloko o ka holo (hall) nui a malaila e hoo..iKi ai, 110 ka mea i ka nantt aku ua elia oia a ua maopopo loa ii;H*hae oJiona aahu." "O ke kauoha keia a ke Kauna a o ka aku-ia no hoi ia o kona kapena,■ Mr. Betinameta. 1. lawe koke aku i ke alapii iloko a e hoi na mea apau iloko n „. k:i liakalia ole.'' walii hou a ua Kauna nei ■■-me ka leo ano j; ; ik.il;t. "no ka mea ma keia kanaka nawaliwali hoomaopopo n ,; . ia ka Akihihopa ma kona ala i ke Kakela nei." . ! a hooko koke aku la no hoi o Kapena Setinameta i ke kauolia »I<* waiho ana o Konorado ilOko o ka holo, & kona-lole ua liae a aia he mau fc palapu maluna o kona kino, a nia ka hooana mai o ke Kauna ua kauoha aku ja oia e hoohainu i ka waina a i ka manawa i loaa mai ai ua komo aku la lie- mau jiu waina ana ia mea i hooikaika ae ike kino oke kanaka J,..v .iiiwali. » l a puni loa kakou i na koa e kuu Haku," i hoopuka ae ai o me ka leo nawaliwali a ano na'ina'i i ka manawa i hooii a»* ai kona mau lihilihi-maka a ike mai la i ka EMnepera. e hiki," i hooho ae ai ka Emepeia, a nainunamu wale iho i,, i,,. lioi ke Kauna no ke kanaka nawaliwali. \ i ka pohala maikai ana ae o Konoi*ado ua lioike piha aku la „i;i I kana moolelo kekahi kumu nūi i jiii ai ka ena o ke Kauna Paele. M:i ka la niua o kona hele ana ua halawai aku la oia me kekahi nu li. !«• koa i kahi īnamao no nae e ike ole ia mai.ai oia, no ia mea, i i. ..|(.li ae ai oia i kona alahele me ka manao aole oia e lialawai k,.;! imu aka ua poho ia manaolana ona no ka mea aia no ia maliele ] v «nwilaila. Alaila hooholo loa iho la oia e hele ma ka liliimuliwai o Kine, , !;.i«. ua hoopuiwa loa ia oia i kona halawai hou ana me„kekahi I. ;.i!: a lioomaopopQ ilio la oia ua puni lakou i na koa o ka Aki- »» k«* kolu keia o ka manawa nolaila i liooliolo iho ai oia e }~ k.- kakela aka i kona manawa i hoi mai ai ua lialawai mai la ~ ..;;i īiM* kekahi pualikoa aua hooikaika nui, oia e ike ole ia mai ; ~! īna hope ilio o ka aloalo ana ua paax>io aku la oia a nolio aoi'a i ; :hi hoomoana o ua poe koa nei. - \..m- no lioi i ikaika loa na rula hoopaapio i kau ia mai maluna (,ii i īnauiuli o ka manao*o na koa he kanaka oia i hele mai Palani|...ua uiai a e hele aua no Tarevis mainuli 0 ka lioike a kona palapala ]... kun c lioike ana ua hiki iaia ke hele mai Palanipoka a i Tarevis. No keia' ike kuhiliewa o lakou ua hiki o Konorado ke liele ma k. kahi iiiau wahi a lohe nui ai oia i ka īiana a lakou i liele mal ai, o:a iioi. Im* poe koa lakou no ka Akibihopa e hoao ana e laweJ>io i k<- Kakela Turona, me ka hui pu ana mai o ka Akihihopa o Kolone • k'.kua i kona lioa o ka oiliana hookahi a e kulai i ke Kauua Paele. N<> keia mhu ike i loaa ia Konorado ua hooliolo koke ilio la oiii « niahuka no ke alaliele i ke Kakela Turona i lolie ai ka poe oiaila i keia mau liana kimo-po. A iloko o ka manawa kupono ua iiii.liiika io ilio la no oia, a iloko o ka lulii nui ame ka ehaeha o ].< n;: aiahele nie ka maopopo ole iaia o ke alanui e pakele ai a hiki :ti i k. kakela, nie ia iho la oia i hele ai nie ka ehaeha nui a poholeliole i u.i kuku laau a hiki wale i kona hiki ana i ka puka-pa me ka pololi īnii. <> kc Kauna Paele kekahi e hoololie nei i keia moolelo kamahao o K<.ii.»iado me ka pane leo ole,ja i ka hiki ana i ka panina o ua mo- < !<-]<• in*i ua pane aku la ka Einepera: "Nana oe, e kuu Haku Paele, e like no me ka'u i olelo ai aole <• iiiki i ka Akihihopa ke hooko i keia hana nui ke ole e }iokuaia i:i;.i <• kt*kahi mea okoa ae. Nolaila ua ike ae la no-kaua i ke k..ii <; ana niai o ka Akihihopa o Kolone. He mea no hoi keia e lieik. inai aua-i ka maopopo loa o keia manao kipi o ka Akih'ihopa ia «•< ui.nnua aku o ka hiiakai a ke Kaunawahine Tekela. ? ' ■i'a manao pu no lioi au," i lioomau aku ai ka Emepei'a i ke kaiiiai!i<» ana," aole e liiki i kela mau Akihihopa ke kula'i i ka ikaika o L. Kakola Turona nei, koe wale no a liooinau mai lakou no !:e l'aiiikii aiia a piha ka makahiki e nele ole ai ko kakou pololi. Peii' ;i la. ua manao koonei poe e lawa ka kakou a.i no ka makahiki li-.'kalii." "<>. lawa no elua makahiki," i liooho leo kalakala ae ,ai ua Kauna nei, "a mawaho ae o ia e hoopuka no wau i na mea apau o k<- kak< la nei i loaa ka ikaika no ke kaua ana iwaho a e hui aku me n;i «'iu-ini." •A«ilf oe e olelo mai ana e hookuu pu ana oe i ke Kaunawahine Tfk»-Ia anie ke Kaunawahine o ke Kakela Turona nei? i ninau aku ;ii <» Hodolofo. "Aole, aole no lioi au i makemake e ninauia mai au no ka'u hana <• li;ma aku ai a oki loa aku ke ke'ake'a ia. mai. No kau papaliana ole o ka lioouna ana aku nei i elele e ike ai i ka Barona Sigi--'ia: ke kumu o keia pilikia a aole loa wau i makeinake»iki e. a'oia iiiai w;m e kekahi kanaka." "No keia hoohalahala au i hoike mai la," wahi a ke kanaka f]'i" k<- nuikemake nei wau e hooaiai aku ia oe ina aole ka hoounaia ;nia o Konorado ina aole kakou e lohe i keia mau hana maalea a ka Akīhihopa nolaila i kuu manao aole he kumu kupono na kakou e h'-'ohalahala ai i ke kanaka nawaliwali." ka pane leo liou ole aku o ke Kauna ia Rodolofo, ua huli ae ! J1 "ia a haawi kauoha aku la i kekahi o kona mau kauwa no ka !»• mai o kona kapena i ona la. "l'a ]>au anei kau poe koa i ka hoonohoia ma na wahi kiai o ke k;ik»-la nei?" i ninau aku ai ke Kauna i kona kapena i kona wa * aku ai imua o kona alo. "Ac. e kuu Haku." "1 a ikeia aku auei kekahi o na pualikoa o ka Akihihopa?" "'Aole. e kuu īlaku." H li<»ouna aku i olelo i na kamaaina o na wahi kokokfe mai nei '» kak<m—o ka muliwai Mose-le, e hoike ana e malama lakou no laili<». no ka mea, eia na Akibihopa o Tai*evis ame Koīone me inau pualikoa no ke kaua, a e hooKlo aku i ko lakou mau mano ke dala ke makemakeia mai e lakon. E hoike pu aku 1;,, i liiki ia'u ke nana no lakou, no ka mea, ua lawa au no ka maana ia'u iho. A pau ia ika hana ia alaila e kauoha akn i na | I,r 'ii'au o ke kakela nei i lawa ole ka ikaika no ka lawelawe ana »' na nu-a kaua. E hoopii aku ia lakou apau ma ke alapii a e hooihō niawaho o ka pa." na wahine anei kekahi apau, e kiiu Haku?" "Aole hookahi mea e koe mai na wahine a na elemakule, koe k n " *ahine ame kuu kaikamahine." }... kunana iho la ua kapena nei me ke kanalua nui no ka iuki iaia ke hana aku ia hana me ke ke*u ole ia mai. "Heaha ka mea i koe?" i ninau aku ai ke Kauna i kona kfl])ena. "K ohumu ia mai ana paha?" Alaila pii ae la kaena o ua Kauna nei a hapai ae la i kana puuP'u a ku'i iho la iluna o ke.pakaukau me ka halulu nui a pioloke •*<-' la ka hale apau.

"Hooko aku i keia kauoha a lawe mai i ke poo o ke kamika mua īoa e ohumu ana, a e hookuke aku i na wahine apau mai ke kakela aku me ka hakalia ole." Haalele iho la ke Kapena Sltinameta a liololiolo ae la no hoi ua Kauna nei me na nanaina hakumakuma o ka huhu maluna o ]Uona helehelena, a aia no hoi ka Emepera ke noho la iloko o ia wahi hookahi me ka ekemu leo ole, a aia no hoLkā panapua ke ku kiāi la ma ka puka kahi ona i hoo-nohoia aku ai e ke Kauna. Aohe no i liuliu loa ua hoopuiwa loa ia o Rodolofo i ke komō puahi ana mai o ke Kaunawahine Tekela me na maka i halo'ilo'i i na waimaka, a mahope ona o Hilda kona waliine ukali e uwe ann.

I No keia komo ana mai la o ua mau wahine opio nei ke kumu i ku iho ai ke Kauna a nana kuemaka nui mai la me ka pane leo ole no kekahi mau minute. * , "O, e kuu makua, e kuu makua," i hooho aku ai o Tekela me ka leo o ka ehaeha ame ke aloha me he la ua loaa i ka poino, "lie mea maopopo loa aole oe e hookaawale ia'u ame Hilda, a oiai he 'malihini oia i keia wahi aole e maopopo iala o kahi e hele aku oi a i kahi e noho ai." "Aole loa e ke'ake'aia mai ka'u mau kauoha e kekahi mea Tekela'* i paiie ikaika aku ai ua Kauna nei, "aole loa e kekahi mea." "Aka ua hiki no ia oe ke kauoha inai e hookoe i hookalii, a ina e makemake oe e hookaawale i ko maua ai pu ana ma ka papaaina. alaila e liookoia aku no pela aka aole oe e hookaawale iaia mai ia'll akn a mai waho aku o ke kakela nei." Alaila ])ii loa ae la ka ena o ke Kauna a kuikui ikaika iho la maluna o ke pakaukau me ka halulu nui, a hiki ole lioi iaia ke hoopuka leo no ka nui loa o kona huhu no keia"alalaiia ana o kana kanoha. a no keia mea ua kiiolii iho la o Rodolofo i ke Kaunawahiue Tekela ma ka hawanawana ana aku: "Aohe he inea hiki ke hana, no ka mea, ua nui ino !oa ka huhu o ko makua a e oluolu olua e hoi iwaho a kekahi manawa k«ir p( no e hooponopono liou ai juo keia mea." . i »"Aia kela poe koa ke kali mai la no*.Hilda a ina. e .puka aku ana oia iwaho o kona lawe koke ia no ia iwaho," i pane leo nui ae ai ke Kaunawaliine Tekela me kona hoomanao ole ae ma ka hawanawana ka mea kupono e pane aku ai. u ITe wa kaua keia eka hupo," i liooho leo nui ae ai ka Paele. me ka huhn nui.- "Ina e puka hou mai kekahi olelo māi ia oe mai alaila e hookuke aku no wau ia oe ame kou poe o Tarevis niaHoko aku o keia pā. Ooe hoi ke kumu i ulu mai ai keia mau paio e hoopilikia aiia i ko'u noho ana." u Ua ike no oe he lioopunipuni kena olelx> au i hoopuka mai'la. oia lioi,'o makōu ke kumu o kou pilikia ana," i pane aku ai ka -Emepera me kā leo malie a iloko hoi o kona noonoo malkai. Alaila huli koke ae la ua Kauna nei maluna o ke kanaka opio ine na nanaina i oi loa aeka huhu māinua o na.manawa i hala kok'ilio ame he ilioliae la i ka nakaliele iluha o ka papahele. "Hele, hele," i puolio ae ai ua Kauna nei," o oukou apau loa e hele mai keia wahi aku; a aole lie hookalii meii hanu e koe iho iloko 0 keia kakela. Owau ka haku o keia kakela a aohe mea e ke'ake'a mai i ko'u kuleana. Ao ka mea e ke'ake'a mai i kuu mana e make no oia." Mamua o ka hookoia ana o kekahi hana ma ka aoao o ka poe 1 kipakuia a mam.ua no lioi o ka liana ia ana o kekahi hana, aia lioi v ua komo mai la ke Kapena Setinameta me kekalii poo-kanaka e lewalewa ana a e paaia ana ma ka lauoho, a e kukulu ana no hoi ke koko iluna o.ka papahele. "Aia e kuu haku," i pane aku ai ke Kapena Setinameta, m« kona hapai loa .ana ae i ke poo-kanaka iluna i ike pono ia mai a| ame ka mana'ona'o nui no hoi ia mau hiohiona, ke kumu i kuenii koke aku ai ka Emepei'a i liope i ka ike ana i keia nanaina niana'ona'o nui, pela no hoi uā "Kauna nei, eiil nae, aole i ikaika loa koua kuemi ana. "nealia—lieaha kela," i ninau aku ai ke Kauna me ke kuha'u nui. "O ke poo keia o ke kanaka mua loa i'namunamn a oliumu a ua hooko aku wau e like me ke kauoha a kuu liaku. Ua hoolohe wau i kau kauoha." Ma ka aoao o ka Emepera ua pii koke ae la ka liaikea ma kona helehelena no keia mea manaonao, a lele koke aku la oia mawaena 0 ke Kaunawahine Tekela ame ke poo-kanaka e lewalewa ana i nalo ae ai mai ka. ike ana aku o na wahine opio, eia nae, ua polio ia manaolana no ka mea ua ike mua mai la na waliine a oia no hoi ke kumu o ka uwe leo nui ana o laua a elua. Ua uwe leo nui ae la ke Kaunawaliine Tekela a puka kona leo uwe mawalio o ka liale a hui pn ia hoi me ko Hilda ua liiki ole ke lioomalu a hoomalielie i na waliine opio. Ma ka aoao o Rodolofo ua lele hou aku la oia a kakoo ae la i ke Kaunawahine Tekela oiai e hina aku ana ilalo, a oia no hoi ka manawa a Hilda i liolo aku ai me ka maka'u nui malalo o na wawae o. ke Kauna Paele a noi aku la iaia e aloha i ke Kaunawahine Tekela me ka malama maikai iaia, a nona ilio, e liana mai'oia (Kauna Paele a noi aku la iaia e aloha i ke Kaunawāliine Tekela me ka malama maikai iaia, a nona ilio, e hana niai oia (Kauna Paele) e like nie kona makemake, ina nei no ke kipaku ana e hooko koke no oia. A no keia mau mea aj>au ua pii iuo hou loa ae la kona huliu a pane akn la i kona kapenā: "l'a pono kau hana ake nei au ika loaa aua kekahi kanaka hookahi iloko o keia kakela e hooko ana i ke kauolia a kona liaku. He wa kaua keia," i hooho leo nui hou ae ai'ua Kauna nei me ka hopu puiana aku i ke poo-kanaka a haule mai la inai ka lima mai o ke kapena ilalo o ka papahele a hoomaka aku la oia e pekupeku hele i ua poo nei iloko o ua wahi nei. - Aole keia he kaua; aka, he pej>ehikanal<ti," i leo nui ae ai ke Kaunawaliine me ka uwe pu. "Aia he ahewa mau loa e kau nei ina kaupoku o keia hale e hiki-mai i kona hopena." "Hamau, hamau," i hawanawana aku ai ka Emepera t "e uumi hoomanawanui i keia ino, no ka mea aohe he mea hiki ke hana aku 1 ke Kauna." "E hele ana wau me Hilda, e hele ana wau me Hilda me ko'u 'nana ole ihea la. O ke kaawale wale no mai keia hale aku ko'u makemake." "Aole pela," i hoomalielie aku ai ka Emepera. "Aohe he pilikia no Hilda ke hele iwaho aka aole he pono nou e helelwaho." E ae mai na'u e hoihoi ia oe iloko o kou lumi a iloko o ka manawa kupono e maikai ai na mea apau no Hilda. No ka pono o Hilda am<» kou pono no. hoi e uumi i keia ino, no ka mea aole he mea hiki ke hana aku i ke kanaka i ano e ka noonoo." "E Setinameta," i pane aku ai ke Kauna Paele me ka leo ikaika, "e lawe aku i keia wahine." Alaila lalau limaikaika aku la ke kapena a kauwohuluhulu aku la iaia iwaho, a o ka Emepera hoi ua hooikaika aku Ia oia i ke Kaunawahine Tekela e hookaawale koke mai ia wahi aku. "E ki anei au iaia me ka pua a pili i ka paia?" i hawanawana aku ai ka panapua ika Exnepera ika manawa i hiki aku ika ipuka kahi hoi eku kiai ana ua panapua nei. "He manawa kupono loa keia no ka mea he wa kaua keia." "Aole," i leo ikaika aku ai ka Emepera. "Ku kiai aku ē like me ka mau me ka oiaio, e ike ole aku i na uluao'a a hoolohe ole hoi i na oleloia mai." A nalo aku la laua a ku hakanu iho la ke kiai panapua oiai hoi ke.Kauna Paele e holo-ke aha. MOKUNA XVffl. KA HAAWINA A'O A KA MAKA PAHIKAUA. # I ka panapua e ku kiai ana, ua hoopauia ae la kona ano ikiiki a holoholo ae la oia me kana mea kaua e hiipoi ana i makaukau no nae no ka hooko kauoha_i ka.manawa e mai ai. (Aole i pau.) .