Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 11, 11 March 1904 — MAKAI KIU KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau [ARTICLE]

MAKAI KIU KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau

MOKUNA IX. (Ka Kauka Wakekona Hoike Elua.) I ; "ka hoailona kukui ma ke kula. Ua lioomau liou aku la inaua i ka hele ana me ka mau mai no o ka a ana o ke kukūi mamua o maua, eia nae aole maua i ike inaopopo aku ike ano o kahi e kau mai ana ua kukui la. Ia maua e hoomau ana i ka hele ana a kokoke iki aku, oia ko maua manawa i ike inaopopo aku ai. La hookauia ua kukui la mawaena ona ko-wa pohaku elua i mea e palulu aku ai i ka maleani mai ke kukui aku, a i mea no hoi e ike ole ia ai ma kekahi wahi okoa aku'koe wale 110 o"Basekavila Hale. E ku ana kekalii puu poliaku nui ma ko maua alahele, a oia ka mea nana i huna ia maua mai na maka mai o ka inea a maua e makemake nei e hopu aku. Neenee aku la maua a kokoke a kiei aku la maua i kahi a ke kukui e a mai ana. eia nae aole a maua mea i ike aku ai koe wale no ke kukui e a ana. u Heaha ka kaua hana e liana aku ai?'' i hawanawana mai ai o Sir Hanale ia'u. kali iho kaua maanei. E pono ia kaua e nana mua a ike aku kaua iaia," wahi a ? u i pane aku ai. Aole i liuliu inahope mai, ike aku la maua i ka oku ana mai o . kekalii mea ma kahi o ke kukui e a ana, a ike aku la no hoi maua he kanaka ua mea la i oku mai ai. Ike aku la maua i kona heleheleiia hoomaka uka u, e puhuluhulu mai ana ka lauolio o kona poo me he bea la, a o kona mau maka e lelia ana e like me na maka o ka ilio I>ololi. E paa ana kona auwae Ina umiumi loloa, ao ke ano o kana oni ana na like ine ko na kanaka huhu o ka wa kahiko loa. Me lie inea la ua hoalaia he manao hoohuoi iloko ona. Malia palia fre wahi hoailona kekahi a Hai'emoa e liaawi. aku ai iaia maiuua 0 kona lioea ana aku, a oia īioailona aole i loaa ia maua, a nolaila no hoi aole niaua i haawi aku, a i ole he mau nianao okoa no paha kona; oiai ia maua i ike aku ai i kona mau maka aia na lioailona o ka maka'u e hekāu ana maluna ona. Ike pu aku la no hoi maua i kona ano puiwa, a loaa koke mai la keia manao iloko o'u e hele koke aku mamua o kona holo ana aku mai ia maua aku. la'u i liana ai pelā, oia no hoi ka manawa i lele mai ai o Sir Hanale, a ia manawa no hoi i uwa ae ai ua laweliala la a lioopuka m.ai la i na liuaolelo liailiili ia maua a hoonou mai la i kekalii poliaku, aku ana kahi poliaku a maua i pee mua ai. Ia wa pu no hoi 1 ike aku ai wau i konā kjno poupou i ke ku ana ae iluna a hoomaka aku la e holo. Ua kokoke loa wau iaia ia iuanawa eia nae ua loaa iho la ia'u he ulia a walawala pa-hu ana wau ilalo, a o Sir Hanale mai no hoi mahope o'u. Ia maua i ala ae ai iluna a lioomaka liou e liahai maliope o ka maua mea i imi mai ai, ua ike aku la maua iaia e liolo ana ma ke kula, ma kalii mamao aku lioi mai ia maua aku. L T a hiki no ia'u ke ki aku i ka'u pu ama ia ano e eha ana oia, aka ua lawe mai au i ka'u pu no ka malaina ana ia'u ame ko'u hoa, ke loaa mai na ulia ma ko maua alahele, a aole hoi no ke ki ana aku i kekahi kanaka i nele i ka mea eha e ahai ana hoi i kona ola. He mau mea mama wale no maua i ka holo, a ua maikai lioi ko maua mau ola kino, a ua liooniau aku la maua i ke alualu ana ma-. hepe ona a hiki i ko maua malo'elo'e ana, eia nae ke mamao loa aku la kela mai i o mana aku. Nolaila ua noho iho la niaua e hoomaiia a hookuu aku la iaia e holo no kona oia iho a ike aku la no hoi inaua i kona nalo ana aku mai ko maua mau maka aku. I ka pau ana o ka maua hoomaha ana, a ia maua hoi i ku ae ai iiuna-no ka hoi ana aku, oia ka manawa i ala mai ai kekahi mea kiipaianaha loa. Ia wa e hoomaka mai ana ka maliina e puka a e ku ana lioi kekahi wahi puu mamua pono o maua. ame kalii a ka mahina e puka mai ana. la'u i huli aku ai a nana ma kahi aka mahina e puka mai ana, ike aku la wau i ke kino o kekahi kanaka e ku inai ana, lie kino loihi me na wawae loloa ? a o kona mau lima e puili nna maiiiua iho o kona alo a e kulou ana hoi kona poo. Mai inanao mai oe, e kuu Home, lie wahi mea hoopunipuni wale iho no J;eia. Ke hoike aku nei wau ia oe me ka pololei, aole loa wau i ike moakaka loa i kekalii mea ma kahi pouli e like ilio la me keia. E like me ka'u i koho ai o ua mea la he kino ia no kekahi kanaka kino wiwi a loihi hoi. Me he mea la o kekahi palia keia ona mea hoopalia'oha'o oua kula la. Aole ia oke kino oka lawehala a maua i lmli mai ai oiai aole ia o kalii ana i holo aku ai a nalo. Me ko'u puiwa nui i kuliikuhi aku ai wau i ua mea la i ka barona opio, aka i ka wa a'u i hopu aku ai i na lima o ka barona oia no ka manawa i nalo aku ai ua kino la mai ko'u mau maka aku. Ia manawa na oili inai la kekalii hapa o ka mahina maluna o ka puu e ku mai ana. aka nae aole lie mea a ike hou ia aku ua kino kauaka la i ku niai ai iluna o ua puu la. Ua komo mai la ka makemake iloko o'u e hele aku no kahi a'u i ike ai i ua kino kanaka la, eia nae ua mamao loa. aku ua puu la mai ia maua aku. Eia no lioi na lala oka barona ke ha«iiulu nei mamuli o kela leo kupaianaha a maua i lohe ai mamua iho, a o keia mea kupaianalia a'u i ike ai, a ia'u i ha'i aku ai iaia ua i mai la kela ia'u: he mea hoopaha'oha'o wale no ia a ua piha hoi ke kula me ia mau mea e like me na mea i ha'i mua ia ai. Malia paha ua oiaio keia mau olelo ana, aka ke ake nei wau e huli pono aku i keia mea. I keia la ke manao nei piaua e hoike aku i keia mea i ka Halepaahao o Kaona'lii a e nana mai lakou i keia kanaka i holo mahuka, aka lie mea kaumaha no hoi ia i ko maua noono6 ana ae ua haule ka maua mea i manao ai e lawe ae iaia i paahao na maua. O keia hana a maua o ka po nei, he mea no ia na'u, e kuu Home e hooia iho ai ua hana aku wau i ka hana au i haawi mai ai ia'u e Lhana. Oka hapanui o ka'u mau mea Lha'i aku nei ia oe he mau | inea ano ole wale no, aka ke manao nei wau na kulike ia me kau kauoha i haawi mai ai ia'u mamua o ko'u haalele ana aku ia oe, a nau no hoi ia e wae mai a o na mea nana e alakai aku i ka hopena o keia mea a kaua e huli nei oia kau e malama iho ai. Ma ka aoao o Baremoa ma ua loaa ae nei ia kaua ke kumu o ka laua mau hana anoe, aka no ke kula ame kona mau mea hoopaha'oha'o eia no ia ke ku nei me ko lakou mau ano e like no me kinohi a kaua i hoomaka ai. Malia paha ma ka'u hoike o keia mua aku e hiki ana ia'u ke hoaiai aku ia oe i kekahi mau mea pohihihi e paa nei. O ka mea pono loa au e hana ai oia kou hele maoli ana mai, ke lohe hou aku no nae oe mai ia'u aku i keia mau la iho. MOKUNA X. HE MAU MEA ANO NUI I LAWEIA MAI KA HOIKE A WAKEKONA. Ma keia mokuna, e na makamaka heluhelu, e hoi hou ana ka unnhi ana a ka mea unuhi i ke kaunuolelo ana e like me ka hoomaka. ana mai o keia moolelo, aole hoi e like me na mokuna elna i hala ae nei, ua hoihoi ka mea unuhi i na kaunuolelo ana na Kauka Wakekona. E hoomau aku ana no kakou .i ka hoohialaai ana me na .kauka.la a hiki i ka wa e komo mai ai ka kakou makaikiu, Kaloke Home.

E hoi hou ae kakou a nana akii i na mea i hoea mai mahope o kela po a Kanka Wakekona ame Sir Hanale i hele ai e hopu Ma*: pa&hao mahuka a hoi nele mai ai. I ke kakuhiaka o kekahi la ae, o ka la 16 ia o Okatoba, e pa ana ka makani me ke kilikilihune iho ona omakawai o Kulanihakoi. k noho ana ka' barona opio iloko o kona hale me ka pau pon'o ole o kona maka'u no na mea a laua i lohe ai ia po ma ke kula. O Kauka M'akekona hoi, aia- oia ke noho la me kona noonoo nui i na mea ana i lohe ai a ike ai ia po, a ua like lioi ia mau mea me kekahi haawe nui e kau ana inaluna ona, e hoala mai ana i na manao, he nui io n.) na poino e poai nei ia laua, a o ke kumu o kona kaumaha ana oia 110 ka liiki ole ana iaia ke a moakaka na mea ana i lohe ai a ikemaka ai. . ; . 51e he mea la aole io no e nele ka loaa oia mau haawina mia. I\e noonoo ae kakou i na mea ana i ike' ai a i ha'i mua ia ma ka lioomaka ana mai o keiā inoolelo, ua lawa ka ike e hooia ai i ko laua mau kulana ma ia kakahiaka. Noonoo iho la o Kauka Wakekona i na mahawa ana-i lohe ai i ka leo kupaianaha a laua i lolie ai ia po a ua like loa no me-ka leo oka ilio, a hooholo iho la oia he mea oiaio maoli ia. Ina oua leo | la a no kekahi ilio,kino uliane,.alaila he mea makeliewa ka hoolilo ana i kona noonoo malaila. He oiaio- ua hooia aku o Sepeletona ame Kauka Matimea i keia mea a ua paa ko laua ; manao he uhane keia mea e liolapu liele nei ma ke kula, aka no Kauka Wakekona, mahope o kona hoohuihui ana i na. mea ana i ike ai a i lolie ai, ua hoopale loa aku oia ia manao a hooiaio loa iho la oia aole he mau liana uhane lapu iloko o*ia nuau mea. Ma kona jnanao ana, ina oia e hana ana pela, alaila e aho oia e lioi mua iloko o ka luakupapau, niamua o kona manaoio ana, he hiki no i na uhane lapu ke komo mai iloko o ko ke kanakii palena o ke ola an>i. Ua maopopo no iaia iiole e lioololie aku ana o Kaloke Home ia mau mea, a e me'ko Kaloke hilinai ole ana maluna oia mau noonoo kanaka pela lioi oia, kona ageiia, e liilinai ole ai i na manao e like aku me ko Kauka ,Matimea ame Sepeletona. Eia nae hoi, ua loaa hou niai keia mau noonoo ia Kauka Wakekona: Ina paha lie ilio maoli no ka mea nona ka leo ana i lohe palua ai, e hiohala io ana no na īnea apau*; a.ka mahea keia ilio e pee ilio ai mai na maka aku o na kanaka apāu e noho ana malaila a 110 keaha la i ike ole aku ai kekahi mea iua ilio la ike ao? E pono no e hoomaopopo ia o na hoike ikemaka i kekahi manawa e loaa ana no na manao lioopohala. Mawaho ae o> na noonoo ana no ka ilio, aia no he mea nana e liooia ana i na hilinai ole o Kauka Wakekona i ka noonoo aua nialuna o ka uhane lapu, oia no hoi kana mea i ike maoli ai maL«:dai!a ika wa ana i hele pu ai ine Makaikiu Kaloke Home a huikau ai laua iloko o na kaa ukana, ka palapala, i hoopipiliia me na manao oka nupepa. He mau mea maoli no keia, aka malia paha he hanā ia na kekahi hoalolia e kokua ana ia Sir Hanale a i ole na kekahi eiieini e imi ana i poino ke ola oko laua hoaloha opio. Eku hou ana ka ninau: Owai keia enemi a aia hoi oia ihea? Ua noho anei oia i Ladana*n i ole ua liahai aku paha ia laua no Basekavila.. Oia anei kana mea i ike ai ma ke kula ia po? He mea oiaio he hookahi wale no ana manawa i ike aku ai' i ke kii o ua kanaka la, eia nae ua-lawa ka ike ia W T akekona e hooiaio ai Ike kulana oua kanaka la me kekahi kanaka ana i hui mua ai. Aole ua kino la no Sepeletona, oiai ua loihi ae ia v mamua ona a lie wiwi iho lioi mai ko Palanikelina kino. He wahi ano kulikē me ko Baienioa. eia nae hoi ua liaalele aku laua iaiā iliope, a ua maopopo no hoi ia Wakekona. aole i liahai aku o Baremoa iaia. i maopopo iaia, o ia hoi eia kekahi mea ke haliai nei ia la-ua e like hoi nie ko Sir Hanale nia. hahaiia ana ma Ladana, a aole hoi laua i liaalele aku i ua mea la i hahai ai ma Ladana, aka eia no ia me laua. Noonoo iho la o Wakekona, ina e hiki ana iaia ke hopu aku i ua kanaka la e haliai nei mahope o laua, aiaila o ka pau no ia o ke pohihilii a la oia e hoolilo aku i kona manawa malaila. O ka manao mua i loaa ia Kauka Wakekona oia kona ha i ana aku i kona manao ia Sir Hanale; o ka lua, a o i& kana i manao ai o„ ka hana naauao niaoli no ia e hana ai, oia kona liana hookahi ana i kana hana me ka lia'i ole ana aku ia lia'i. Ua ike no oia ike ano e o na manao o kona hoaloha opio no na mea ana i ike ai ia po ma ke kula, nolaila aole oia i makemake.e hooi aku i kona manao ano e. a e hana aku ana hoi oia i kana hana e liilq ai ke holopono kana niea e manao nei e hana. t la kakaliiaka ua noi aku la o Baremoa ia Sir Hanale e hui kuka pn me ia, a no ia mea ua komo aku la laua iloko o ko Sir Hanale keeua hsluhelu huke a malaila laua i nolio ai nokekahi mau minute. No Wakekona lioi ua nolio iho la oia iloko o ka lumi paani pahupaliu a iaia malaila ua lohe aku lā oia i ka nunui mai o na leo o Sir Hanale ame Baremoa ia laiia e kuka kamailio ana, a hoomaopopo aku la no lioi oia ina mea a laua e kamailio ana. He manawa mahope mai ua liemo mai la ka puka o ka lumi heluhelu a kuliea mai la ka barona iaia nei e kdmo aku. "Ua manao o Baremoa he kumu hoohalaliala kana e waiho mai ai," waliia Sir Hanale i pane mai ai iaia nei i komo aku 'ai, U ua manao oia ua pono ole ko kaua hele ana aku i ka po nei e hopu i kona kaikoeke, oiai ua liā'i mai oia ia kaua ia mea me kona mahāo ponoi a pela i puka ai ka laua meahuna.' _ Ia manawa e ku ana o Baremoa iloko o ka. lumi me ka pololei o kona kino a o kona mau Hiaka e kaulono pono mai ana maluna o laua nei. . ''Malia ]>aha ua ikaika loa ka'u mau olelo i pane aku nei. wani a.Barēmoa i i>akui māi ai, "a ina na hana aku nei wau pela ke noi aku nei wau ia oe e Sir_llanale, e kala mai oe i ka'u mau olelo. Ke palia'oha'o nei wau i ko olua lioi ana mai i keia kakahiaka, e na keonimana, anie ko olua liēle ana e hopu ia Seledoma. ■ Ua manao wāu ua lawa na ino e haliai nei nialiope ona me kp u hookau liou ole aku i mau mea lioopoino iaia." ■ • . "Ina i ha'i mai oe ia maua. m'e kou manao inaoli īna palia ua okoa ka mea e p;*naiia aku," walii a ka barona opio i pane aku ai, "ua ha'i mai oe ia ma kekahi olelo ana ae na. kau walnne ī liai mai ia maua, i ka wa i liookikinaia ai oe e ha'i nuii i ka mea oiaio. "Aole wau i manao mua e liana'"mai ana oe pela, e Sir Hanale,—aole loa wau i manao pela." ' »0 keia kanaka au i liunakele ai he mea hoopoino_ia ī ka, pono oka lehuleliu. Eia na hale lehiileliu e ku kakaawale ke kula, a o keia kaikoeke ou he kanaka i>ana ole ia i ko hai pono. Ua liiki ia oe ke hoomaopopo i keia mau mea a'u e ha'i aku nei la oe ke uanā pono aku 6e i kona mau helehelena. E nāna aku īko Alr. Sepeletona hale e ku mai nei, a oia wale no ka mea e lnki ..e ku pale aku i Mia mea e hoea mai ana. Nolaila e ike ana. oe aole he ])Oiio o kekahi niea e noho hookahi mai nei ma ke kula oiai keia k;ii>aka e liele ana i ka loa ame ka laula o lea aina, a o kahi wale no e loaa ai o ka maha oia-no ka paa ana. aku o ua kaikoeke nei ou ih.ko o ka halepaaliao a paa lioi kona mau lima i na kupee." ■ u Aole loa oia e liana aku ana i kekahi hana lioopoino, a Ke he.epaa aku nei wau i ka'u niau olelo. Aole loa oia ehana ino hou ana i kekahi niea. mā keia walii. Ke ha'i aku nei wau ia oe, e Sir Ilanale, iloko o na la pokole, e niakaukau-no na mea. a.pau no kona lu alele ana ilio i keia wahi' a kau aku oia maluna o ka moku a holo aki| no Amei'ika Hema. Ke noi aku nēi wau i kou oluolu, e Sir llai ale, e lia'i ole akii ae i ka oihana niakai eia no oia ke nolio nei ma ke kula. Ua hoopau ka oiliana makai i ka imi ana iaia, a ua hiki lioi iaia ke pee ilio a hiki i ka makaukau ana o kona moku e luialele iho i ka aiha nei. Hoi iho no hoi, ina oe e hai ana i "keia mea Ika oiliana niākai e komo pu ana maua iloko oka poino. Kolaila ke noi hou ākii nēi no wati iā oe, ē hoopuka ole oe i kekahi huaolelo i ka oihana makai." . "Healia kou manao no keia mea, e Wakekona?" i nināii aku ai o Sir Hanale, Ua pii koke ae la na poohiwi o Wakekona iluna 'a pane la: "Ina e hiki ana ke hana ia keia "hana. alaila he mea ia e maha ai ka poe e uku nei i ko lakou mau auhau." "A pehea hoi ina ia e hana ino ana i kekahi mea mamua o kahiki ana iaia ke haalele iho ianei?" wahi hou a ka baronā. (Aole i pau.)