Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 12, 18 March 1904 — Page 1

Page PDF (1.31 MB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Duke W.K. Duvauchelle

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

 

 

BUKE NLII HELU 12. NUPEPA KUOKOA, POALIMA, MARAKI 18, 1904. NA HELU APAU 3007

 

Kupa Ola i ke Kino Kanaka

 

Ko Rusia Mokupuni Hoopaa Lawehala.

 

Ka Aina o ka Ehaeha a o ka Home o ka Weliweli.

 

HE AUPUNI AKAMAI O RUSIA, BEGANA NO NAE KANA MAU HANA.

 

            Ma @@ iho nei e ike mai ai mak@@@@@ heluhelu o ke Kilohana i ke an@ @ ko Rusia hoopaa ana i kona mau lawehala i ahewaia, a o keia no hoi kekahi o na moolelo walohia loa i ike@@ i keia au naauao. He manao keia i loaa mai kekahi mai o na nupepa o Ladana, a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke paneeia aku nei. Me he mea la, mamuli o na hiohiona e ikeia nei e lilo aku ana ua kahua hoo@@ lawehala la o Rusia ia Iapana, oiai @@ mokupuni ku kaawale keia mai ko Rusia mau palena e nohoia nei e na @@@.

            Mai ke kahua hoopaa o ko Rusia poe @ @@@@kuia ma Ladana e hiki ai i ke@@ @@ @@ a ke hoomaopopo aia kekahi @ @ ka ulu nei ma Rusia - i oi ae hoi i @ hana hookahe koko o ka makahiki @ @@ @ka mai ai hoi ko Alekanekero II @ @@h@@a ana i ka 1881. I keia manawa @ ka papa hanalima o na kanaka, eia @ @@ala loa ia nei ko lakou mau ma@@@@@@ keia mea, oiai no nae i na la @@ hope aku aole lakou i lihi launa aka. I keia manawa ke ho-aia nei ke @@@@@ @ena mamuli o ka pu-a ana mai @@@@ lohe mai Rusia mai no ia mea@un@ pohihihi "ka aina o ka ehaeha" ke wahi e kiai makaala loa ia nei p@@ka maopopo ole o na hana e hanaia @@@ malaila.

            O ko Rusia "aina o ka maewaewa" @ @@ @o@ o Saghalin ( Sakahelina) a mailal @ ikeia ai na hana hoomainoino a ku @@@ i ke aloha i ike ole ia mai ka manawa i hoopauia ai na hana hoo@@@@@oino  a ko Siberia e Rusia.

            O keia aina o ka maewaewa a Ruisa @ h@@ @@@ nei i kona mau lawehala, ke @@@ iho iluna o ka palapala aina, ua like me kekahi wahi puu pohaku ma ke kai  Berina mak huli komohana@@@@ @@@ e ke kai Okhotsk mai Alaska @ku. Aole i piha na makahiki he ka@@@lima mai ka manawa mai i nohoia @@@ Sakahelina, he kanakolu hoi makahiki mai ka manawa mai i hoopaaia aku @@ @@ lawehala malaila, he iwakaluakumamalima hoi makahiki mai ka manawa a Iapana i noho ae ai ma ka hema o ua mokupuni la, a he iwakalua hoi makahiki mai ka wa i lawe @@ @a ai na lawehala no ka hoopaa i ka malaila.

            I ka makahiki 1884, mamuli o ke koikoi loa @ na hana ma ia wahi ame ka nui o  na lawehala i hoopaaia, ua hoo@@@ ia aku mai St. Petersburg aku he k@@@@@ @@ ame kona mau paalalo no ua mokupuni la, a maheleia ae na hana maluna o ua mokupuni la iloko o na mahele ekolu. Mamua ua laweia na poe lawehala maluna aku o ka aina, a o ka hapanui o ke alahele e hele wawae ia ana nona hoi ka mamao mai ka 4000 a hiki i ka 5 @@ mile, a eia na moolelo ke paa nei no ka poe i hoomanawanui i keia ala loa a i mahuka aku, e hele ana maluna o Siberia no ko Rusia mau mahele ma Europa a i paa hou ae hoi i ka hopuia mahope o ka alo ana i ka inea ma ke alahele. Mahope mai ua hoopauia ae keia lawe ana ma ka aina a na na moku e lawe aku ma na alahele o Odessa ame Sueza.

            He mau makahiki i hala ae nei, ua ho-aia ka inaina ma Pelekane mamuli o ka loaa ana mai o kekahi lono lauahea e i ana-ua hanaia kekahi moku ma. Clyde me kekahi wahi hoopaa e hiki ai ke kupa ola ia na kino o ka poe lawehala e laweia ana, ke ala mai kekahi haunaele. O ka nui o na lawehala e laweia ai e ua moku la he ewalu haneri, a he iwakalua wale no poe e ae ia e pii aku i ka oneki oluna ke hiki i ka wa malie maikai.

            O keia laweia ana no Sakahalina, e like hoi me ke lawe ana aku i na lawehala ma Siberia mamua aku, he ekolu mau manao nui a Rusia i manao ai. O ka mua oia ka hookaawale ana i ka poe lawehala maoli ame ka poe e inaina ana i na lawelawe aupuni ana. O ka lua oia ka holomua o na lua waiwai e waiho ana iluna o ka aina, a o ke kolu, oia ka hoopuipui ana i kona oihana mahiai. O ka manao mua ua hanaia aku me ka holopono, nolaila o ke kane a o ka wahine e laweia aku ana no ia wahi ua maopopo aole loa ia e ike hou ana i kona home ame kona lanakila ana e like me ko na wa i hala aku. No ka manao elua aole i holopono oiai o ka lanahu e loaa mai ana aole i kupono no ka hana i manaoia, o na limahana i hoopa'iia aole ia he limahana haahaa o ka lilo, a ua mamao no hoi kahi e laweia mai ai. No ko Rusia manao ekolu aole loa i holopono, a o keia holopono ole ka hoike oiaio o ke aloha ole no ka poe i hoopaaia aku ma ia wahi. O ka hapanui o ka manawa e holopapa ana ka hau maluna o ka aina, e pa ana hoi ka makani me ke anuanu maoli no. Iloko o Iune e paa ana no ka hau iluna o na puu, a maluna hoi o ka aina e waiho ana ka hau no iwakalua iniha ka manoanoa. Maluna o na kuahiwi e ulu ana @a laau, a pela no hoi me na awawa, a he ( E nana ma ka aoao 6.)

 

Paa ka Mana o ke Democarata.

 

Makemake ole e hui me na Home Rula.

 

"E HOOMAU ANA MA KA OIHANA KALAIAINA WAHI A MRS. W. R. WILCOX.

 

            I ka Poakahi iho nei i hoike manao ae ai o Col. C. J. McCarthy ke komite lahui Demokarata, a penei kekahi o ia mau olelo:

            "Aohe mea a ka aoao Demokarata i ike ai no ka hui aku me na Home Rula malia, o kela ame keia hoa. Demokarata no ke hooikaika aku nei e komo mai na hoa Home Rula iloko o ka aoao Demokarata aka, no ka aoao Demokarata iho ma ke ano he aoao aole e hiki ke hookahuli ae i ka aoao Home Rula."

            "Ina makemake na Home Rula e komo mai iloko o ka aoao Demokarata ua hamama ka puka no lakou e hana ai pela a hauoli loa hoi makou i ka hookipa mai ia lakou e noho pu iloko o ka puulu hookahi. Aole i hoouna leta mai ka Home Rula i ke Komite Demokarata e pili ana i ka hoohui ana, a ina he hana kahi o ia ano i hanaia alaila aole i hanaia maloko o ka pili oihana."

            "Mamua aku o ke kau koho balota i hala iho nei, " wahi a ua Konela nei i hoomau aku ai, "ua waihoia ma he kumuhana e hoohui i na aoao a elua. I ka wa i hoi mai ai ka E@ele Wilcox mai Wakinekona mai ua paa pu mai oia he leta i kakauinoaia. @@e Senatoa Jones ame Blackburn ame kekahi poe alakai Demokarata e ae e lokahi ana no keia hui o na aoao a elua."

            "Ia manawa i malamaia ai he halawai na na aoao a elua kahi i hooholoia ai ua maikai ka hoohui ana o na aoao a elua, eia nae ua ulolohi ka holomua o ka hana no ka mea, ua kaawale aku o Kalauokalani. Ua maikai keia hana iaia ia manawa aka i ka manawa ana i holo ai no Maui a hoea ilaila ua lauaheaia ae i kona kue i ke kumuha@a."

            Aole he mea i hanaia mahope mai no ka holomua o ke kumuhana hoohui a haule wale no, a wahi a ua konela nei e hehee aku ana keia aoao Home Rula iloko o kekahi o keia mau aoao a elua - ka aoao Demokarata ame ka Repubalika. Aole ia he manao o ka hookuu aku i ke Demokarata ma ia meheu, aka ina manao na Home Rula e komo mai ua hamama ka puka no lakou, oiai aia he mau hoomakaukau e hanaia aku ana no ke kukulu mahele ana iloko o na mokupuni no ka aoao Demokarata.

            Ua hoike pu ae keia keonimana i ka like o ka manao o Wilikoki ame Capyless eia nae ua nui no ke kue o kekahi poe Home Rula.

            No keia ninau hookahi no i hoopuka manao ae ai o Mrs. R. W. Wilcox no ka (E nana ma ka aoao 2.)

 

Ke Nunu mai nei no.

 

Nui ka hana a ke Kiaaina ame ke kakauolelo

 

"E HOILIILI I NA HUNAHUNA LIILII." WAHI A KAKAUOLELO ATKINSON.

 

            He mau la hana nui keia o ke Kiaaina Carter ame Kakauolelo Atkinson e hana mai nei no ka pokepoke ana i na lilo o ke Aupuni. O ka mea hope e noonoo ia nei oia ka pokepoke ana i na hoolilo o ke kahua ma'i lepera ma  Molokai. Ua hoea mai nei ka hoike a ka lunanui o ke kahua ma'i ma Molokai, a aia maluna oia hoike ka hana a ke Kiaaina e hana ma nei.

            "Ke manao nei wau aole he mea pono ka hoohele loa ana i na hoonohonoho ana maluna o na loaa o ka makahiki i hala me ka nana mua ole ina paha he mea hiki ke hoonui loa ae i na loaa o keia makahiki," wahi a Kakauolelo Atkinson  i olelo ae ai ma ka Poalua nei.

            Ua ninau koke ia aku oia pehea la e hiki ai ke hoonui ae i na loaa Aupuni o keia makahiki me ka loaa ole o ka mana mamuli o kekahi kanawai hou e hoomahuahua ae ana i na auhau, a penei ka pane i loaa mai:

            "I kela ame keia mahina i kela ame keia pule e huli aku iloko o na hana apau, na loaa apau, kahi hoi i haule wale a poholaloia. Malia paha he hiki no ke hoonui ia ae na loaa mamuli o ka malama pono loa ana i na ohi auhau ana iloko o kela ame keia keena he mau loaa ko lakou e loaa mai nei, a ma ia ano e nui ai na dala iloko o ka waihona i kuleana ia hoi e ke Aupuni. I keia manawa aole maua i komo aku iloko oia hana."

 

HOLO MAKAIKAI KAUA.

 

                        Maluna o ka mokuahi Doric i hala aku la no na aina o ka Hikina i holo aku la o Konela Enoka H. Crowder ame Kapena Peyton C. March o ko Amerika Oihana Kaua e pili ana me ko Iapana. Mai Amerika loa mai nei no keia mau aliikoa a me laua pu ko laua mau paalalo, e holo ana no Yokohama, a malaila e  hui aku ai me ko Amerika mau aliikoa e noho nei ma Iapana a hele loa aku e makaikai i ke kaua a Iapana ame Rusia.

            Ia laua malaila, e hoike aku ana laua i ke keena kaua ma Wakinekona i na mea i loaa @a laua ma ka laua huakai, a ma ia ano e loaa ai i ko Amerika poe ka ike i kekahi mau alakai kaua ana. O keia mau haole ua hoonaauaoia laua iloko o ke kula koa o Amerika a i ko laua hemo ana mai ua komo koke aku la laua iloko o ko Amerika mau pualikoa.

 

Ke Ku Nei me ka Makaukau.

 

Manao o Rusia e Poipu ia Iapana ma ka nui o kona mau Koa.

 

AOLE KANALUA O IAPANA; HOONEE NO I KONA KOA IMUA ELIKE ME KA UWATI.

 

NA LONO KAUA O KA LA 10, AUWINA LA.

            POTO ATA, Mar. 10. - Ua hoomaka ke kipoka ana o ko Iapana aumokukaua i ke kulanakauhale nei i ka po nei, i ke kulu aumoe, a hoomauia aku a hiki i ka hora ewalu o ke kakahiaka.

            TOKIO, Mar. 10. - Ua hoike mai nei o Adimarala Kamimura ua nui ka poino i loaa aku i ke kulanakauhale o Vladivostok ma ke kipokaia ana e na mokukaua o Iapana. Aole he mau ola i poino i hoike ia mai nei.

            PARISA, Mar. 10. - Ua waiho ae nei ke Aupuni o Rusia he hoohalahala ano nui e ku-e ana i ka hoeueu o na koa o Kina e ku nei ma na palena o Manchuria. Eia ke hoopoino nei kekahi poe koa o Kina i na koa Rusia he hana ku-e hoi i kona ku kaokoa ana ma keia kaua.

            CANOA, Mar. 10. - O ka moku topito o Rusia i haalele aku ai i ke awa o Port Said a holo mai no keia awa ua piholo ma kono alaholo moana.

            NA LONO KAUA O KA LA 11.

            NAGASAKI, Mar. 11. - A hiki i keia la he 200, 000 koa i hoounaia aku maluna o na moku lawekoa mai Iapana aku nei. Eia ke houluuluia nei ka mahele elua no ka hoonee ana aku.

            TOKIO, Mar. 11. - Ua halawai ae na kiu o Iapana ame ko Rusia ma Ping Yang. Ua auhee aku na kiu Rusia.

            PARISA, Mar. 11. - Ua hopuia ae kekahi aliikoa ma ka inoa o Martin no ka hoao ana e kuai aku i na meahuna o ka oihana kaua moana ia Iapana.

            ST. PETERSBURG, Mar. 11. - Ua haalele iho na moku topito i keia kakahiaka i ke awa o Poto Ata no ka lele kaua ana aku i na aumokukaua o Iapana mawaho o ke awa. Ma keia kaua ana he hookahi moku topito o Iapana a he hookahi moku topito o Iapana a he hookahi no hoi moku topito o Rusia i piholo. O ka hopena o na luina Rukini o ka moku i piholo aole i maopopo.

            TIEN-TSIN, Mar. 11. - Ua hoikeia mai nei eia ko Rusia mau koa ke aunei mai ka muliwai aku o Ialu mamuli o ka nee ikaika aku o ko Iapana mau koa. Ua hoike pu ia mai nei no hoi eia na koa Rukini ke wawahi mai nei i na kulanakauhale liilii e ku nei ma ko lakou alahele e auhee nei no ka manao e hooneoneo i ka aina ma kahi e manaoia nei e nee aku ana ko Iapana mau pualikoa.

            Ke oleloia nei ua laweia e kekahi wahine Kepani ka palapala aina o Dalny ame Poto Ata a ua hoounaia aku ua palapala aina nei ame na palapala e pili ana i na hana a Rusia i hana ai no keia mau wahi, i ke Aupuni o Iapana.

            (O ka moolelo o keia hana a keia wahine Kepani, ua ikeia iloko o kekahi o na nupepa o Iapana, he ekolu paha pule i hala ae nei. Ma ia molelo i ikeia iho ai aia kekahi wahine Kepani e noho lawelawe ana no kekahi Generala o Rusia, he wahi hoi nana i noho hana ai no kekahi mau makahiki. Mamua o ke ala ana mai o ke kaua, ua aihue iho la oia i ua palapala aina la, ana hoi i ike ai i ke Generala ame kona mau hoa aliikoae nana ana, hoanoe iho la oia i kona helehelena a holo aku la oia no Pekina, kahi hoi ana i haawi aku ai i ua mau mea la ana i lawe mai ai i ko Iapana kuhina malaila. Ma ka nana ia ana ua ikeia he mau mea waiwai nui keia. Ua hoihoiia aku ua wahine la no Nagasaki a haawiia e kona Aupuni he makana nui no kana hana i hana ai.)

NA LONO KAUA O KA LA 1`2.

 

            POTO ATA, Mar. 12. - Mahope o ka lele kaua ana aku o na moku topito o Rusia i ko Iapana mau mokukaua, ua kipokaia mai la ke kulanakauhale nei a he 15 poka nui i helelei iho ma ka aina nei. He hookahi koa Rusia i make a he elima poe i eha ma keia kipoka ana. Ua piholo ka moku topito Streguschtch, a ua lawepio ia aku kekahi o kona mau luina, o ke koena iho ua pau i ke piholo.

            (O keia maluna ae la oia ka hoike e pili ana i na luina o ka moku topito Rusia i piholo ai ma ke kaua o ka la 11, e  like hoi me ka lono kaua i loaa mai ia la ma St. Petersburg.)

            CHEFOO, Mar. 12. - He umi-kumamaono moku lawekoa i hoolele ae @@na koa Iapana he 10,000 ma Kaishoe.

            (O Kaishoe aole e hiki ke ikeia maluna o ka palapala aina. Me he mea la o Kinshu a i ole Kinchow oia paha kahi o keia hoolele koa a Iapana. Ina o keia wahi i hoike hope ia ae nei oia kahi i lele aku nei o keia 10,000 koa alaila ua loaa ia Iapana he kahua e hoonee aku ai i kona mau pualikoa, he kahua hoi e kokoke ana i ka anemoku o Liao-tong, e hiki ai hoi ke nee koke aku no ke alahao ma Newchwang.)

            YINKOW, Mar. 12. - Aia he 20,000 ka nui o na koa o Rusia e noho nei ma na palena o ka muliwai Ialu. (E nana ma ka aoao 5.)

 

Na Kiu o Rusia e Paio ana i ko Iapana. Gazette Photo, en@.