Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 12, 18 March 1904 — MAKAI KIU KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau [ARTICLE]

MAKAI KIU KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau

MOKUNA X.. * HE MAU MEA ANO NUI I LAWEIA MAI KA HOIKE A WAKEKONA. i "Aole lioi paha oia e liana mai ana i kekahi liana pupule e like iho la me ia. Ua hoolako aku maua i na mea apau ana e makemake ana O kona liana ana i kekalii hana kaiaima o kona hoike ana u • ia i kona walii e pee nei," wahi hou a Baivmoa. "Ua pololei kau, e Baremoa. Well, e Bare " "E lioomaikai nui mai ke Akua ia. oe, e Sir Hanale, a N ke lioomaikai nui aku nei wliu ia oe mailoko lilo maijo ko'u puuwai! lna i lawe ia ua kaikoeke nei o'u, ina ua pepehi mua iho wau i ka'u vrahine." "Ke manao nei wau, e Wakekona, eia kaua ke kokua nei i keia hana ha'ilia ? i kanawai a e pono kaua e hopu ia no ke kokua hewa! 'Aka i ko kaua lolie ana iho nei i na mea apaii, ua komo mai ka maiiao iloko o'u he mea pono .ole ka hoike ana aku i keia mea i ka oihana makai, nolaila ua liiki inai la kaua i ka hopena oia mea. Ua pono, e Bai'emoa, ua hiki ia oe ke hoi aku/* Ua ku iki i.ho la o Baremoa a liaawi hou aku la i mau olelo hoomaikai a inika aku la oia a lioi aku la, aole no nae hoi i liuUu aku ua komo hou niai la oia iloko o ka lumi. "Ua nui maoli no kou lokomaikai ia īnaua, e Sir Hauale, a nolaila ke manao nei wau e hana aku i na liana apau i ku i kou makemake. Ua maopopo no ia'u kekahi mau niea, e Sir Hanale, ame he mea la ina paha wau i lia'i mua aku ia oe ina paha ua pono, aka nae lie nianawa loihi mahope niai o ka liuliia ana i loaa ai ia'u ua inea la. O ua mea la e pili ana no ia i ko maua haku i aloha ia, Sir Kale." Ua .hooliikileleia o Sir Hanale ame Wakekona i ko laua lohe ana i keia mea a ua ku koke ae la laua iluna. "Ke maopopo nei anei ia oe ke ano o kona make ana ?" "Aole, aole maua i ike ia mea." "Alaila heaha ua mea la?" "Ua ike wau i ke kuniu o kona hiki ana i ka puka-pa ia po. I hele aku oia e liui me kekahi waliine." "E liui me kekahi waliine? Oia anei?" "Ae." "Owai ka moa o ua waliine la?" "Aole e liiki ia'u ke lia'i aku i kona inoa, aka ua hiki ia'u ke ha'i aku i na huakumu. līe L. L." "Peihea i loaa ai keia ike ia oe, e Baremoa?" "I.ua kakahiaka la o ka ]>o aiia i liele aku ai', ua loaa mai la iaia kekalii leta. He nui no kana mau leta i loaa mai ia kakaliiaka oiai he kanaka oia i ike nui ia e na mea apau, he kanaka puuwai hainama, nolaila, o ka poe i komo iloko o na poino ua ike lakou iloko o Sir Kale e loaā ai ka maha ia lakou. Iwaena o na leta i loaa mai a'i iaia o keia kekalii. O ua leta la ua hoounaia mai Kumebe Terese mai, & o ka limakakau mawalio o ka wa-liileta he limakakau no ka waliine." "Well, peliea hou aku?" "Aole wau i noonoo iki no keia mea a na kuu wahine i hooiuaopopo mai ia'u. He mau pule i liala ae nei, e hoomaemae ana kuu waliine i ka liale nei afkomo loa aku la iloko o ko Siv Kale keena helulielu —aole i lioomaemae ia ua lumi la mai ka manawa i make ai o Sir Kale, a iaia iloko o ua lumi la i loaa ai iaia keia leta iloko 0 ke kapuahi hoopumeliana. O kn hapanui o ua leta la ua pau i ka helelei a lie hapa uuku ka i koe mai, he mau kilii hoi o ka leta e liui like āna, a e moakaka pono ana no na mea i kakauia. I kinolii ua manao ilio la maua lie palapala hoomanao palia. aka i ko. maua wehewelie ana ae, loaa iho la keia mau hunolelo ia maua; 'E oluolu, e oluōlu mai oiai he keonimana oe, e pulii iho i keia leta i ke ahi, a e hiki ae ma ka puka-pa ma ka liora uini.' Malalo iho o keia e kau ana kela mau huaknmu, L. L." "Eia no anei ua mau apana la ia olua?" "Aole. Ua helelei iho ua mau apana la mahope o ko maua hooponopono ana iho." "Ua loaa mai anei kekahi mau leta ia Sir Kale i like aku ka limakakau me ko keia leta i loaa ai ia olua." "Aole wau i hoomaopopo i kela." "Aole anei i komo mai kekahi manao iloko on owai la keia mea nona na liuakumu L. L." ! "Aole loa. Ua like no ko kakou poliihihi ma keia mea. Aka ke manao nei wau i ka wa e loaa ai keia waliine oia ka mea nana e ha'i mai ia kakou i ke ano o Sir Kale make ana." 1 "Ke maopopo ole nei ia'u, e Baremoa, ke kumu o kou* liuna loihi ana i keia lioike waiwai nui," i pane aku ai o Sir Hanale. ~ | "Well, maho]>e koke ilio no oia loaa ana o keia leta ialnaua i loaa mai ai ko maua pilikia ponoi. O kekalii no hoi, ua oi aku ko maua aloha -no Sir Kale, oiai ua nui kana mau hana aloha i liana mai ai no maua. Ua manao o ka lioopuka ana i keia mea aole no ia lie mea e pomaikai ai ko maua haku, a lie maikai no hoi ke liana me ke akahele oiai he waliine kekahi iloko o keia mea." "Alaila ke manao nei oe lie mea keia e haj>ala aku ana i kona inoa maikai?" "O ko'u maimo maoli, aole he waiwai e loaa mai ana mamuli oia hana ana. Ano hoi, ua oluolu mai oe ia maua, nolaila lie liana pono ole na'u e huna ilio ai i keia mea mai ia oe mai, a o keia ka'u mea i ike.e pili ana 110 Sir Kale Basekavila." "Ua pono, e Baremoa, ua hiki ia oe ke hoi aku," I ka liala ana aku o Baremoa, ua huli aku la o Sir Hanale a pane aku la ia Wakekona. "Well, e Wakekona, healia kou manao no keia mea i loaa niai la ia kaua?'' "Ma ko'u nana aku ke ihoolil.oia nei ka pouli i pouliuli loa." "O ko'u manao hookahi no ia. Ina no hoi he hiki ke liuli aku a loaa ka inea nona keia inau huakumu L.L. o ka pau no ia o ke pohiliihi. Ua ike ae la kaua aia no kekalii mea i ike i na mea oiaio o kona make ana .a o ka kaua e huli aku a loaa keia mea. Healia kan i manao ai e liana aku kaua?" "E pouo ia kaua e ha'i aku i keia mea ia Kaloke Home i keia manawa. 0 keia.kana' mea e makemake loa nei-e loaa aku iaia, a ke ole wau e koihohewa o keia ka mea nana e koi koke aku iaia e liele koke mai." \ ; Hoi koke aku la o Wak,ekona a. komo aku la iloko o kona lumi a hoomaka koke iho la oia e kakau i kana hoike ia Kaloke Ilome. Ua ike maopopo o Kauka Wakekona ua nui inaoli no ka Kalohe liana e hana nei ma Laelana, oiai iaia e hoouna aku ai i kana mau hoike. e ; iike me na īnea i hoike m : ia ae nei ma na. mhkuu.i ī l.ala, ua loaa mai la he iuau\liaina pokole wale no e lioomaikai mai ana ia Wa- ! keleona no na hoike i loaa aku iaia, a aole lioi he niau mea e hoike ana no ka Wakekona mea e Jiana aku ai. Ke hoomanao la no hoi o ! Wakekona o kela hihia a Kaloke e huli ana ia lakou i liaalele aku i ai iaia ma Ladana oiā ka Kaloke hihia nui e liuli ana ia inanawa, a I komo kok'e mai kuaki iloko o'na me ka iini e hoea koke mai o Makaikiu Kaloke Home ma Basekavila. I kekalii la ae, oia no ka la 17 o Okatoba, he la nui loa ia o ka ua, a komo koke mai la na lioomanao ana iloko o Kauka Wakekona i no ka lawehaia a laua i alualu ai Ke elua po inamua aku, a jaia e j noonoo ana ua hoi hou mai la na hoomanao ana iloko ona no kela | kino kanaka ana i ike ai. Oia anei kekāhi e pupue mai nei i ke anu |a<nc ke koekoe o na pakaua e .liiolo ilio ana? I ke ahiahi ana ilio, i komo iho la o Wakekona i kona kapa heleua a hoomaka aku la e hele no ke kula, me ka piha o kona poo i na noonoo like ole. E nou

pono mai ana ka ua i kona man maka, a komo mai la na noonoo iloko o Wakel>ona no ka poe e noho home "ole nna ma ke kula ame ko lakon kulana iloko o keia ino nui e paholanei. laia i hiki alvii ai i ka puu ana i ike ai i kela kino kanaka nana; i hoopalia'oha'o i k'ona mau noonoo, nana aku la oia ,ma ke kula e waiho inai ana imua o kona alo a ike aku la oia ma ke kula e waiho mai ana imua o kona alo a ike aku la oia i ka holunape mai o na likowaokele. Ma ka huli hema oua puu la, a mawaena hoi o na kumulaau uliuli, e ike aku āna oia i ka waiho mai o Basekavila Hale. Ma kela ame keia aoao ona aole ana mea ola e ike ana; a hoomaka iho la oia e ninau iloko iho ona, aia la hoi ihea keia kino kanaka hoopaha'olia'o ana i ike ai. Mahope o kona ku ana -malaila no kekahi manawa loihi, ua haalete aku la oia ia walii hiili hoi aku la no kauhale. laia ma ke alahele lialawai ilio la oia me Kauka Malimea e kau ana maluna o kona kaa, ma ke alahele hoi e liolo ana no na liale mahiai. Koi aku la o Kauka Matimea iaia e kau ileina o kona kaa a oia no hoi ka W'akekona i hooko aku ai. Ia laua ma ke alaliele no Basekavila Hale, ha'i aku la o Kauka Malimea i kona kamnaha no ka nalowale ana o kana ilio a e hele iiuli ana hoi oia. Ua hele akii ua ilio la ma ke kula a aole he mea i ikeia nona. Ilaawi aku la o Wakekona he mau manao lioolana ia Kauka Matimea, eia nae aia kona noonoo ke holo la no ka lio ana i ike ai i ka auwana ana aku a komo iloko o ka Ina mimilo o Kalipena, a komo ilio la ka manao iloko o Wakekona malia paha ua liele aku ua ilio la a komo iloko o ua lua mimilo la." "E Kanka Matimea," i "lioomaka, aku ai o Wakekona e ninau, '"ke nlanao nei wau ua pau loa no na kanaka e nolio kokoke mai nei ma keia alaliele a kaua e holo nei i ka ikeia e oe?" "'Ua pololei kau i olelo mai la; ua pau loa na kauaka o keia wa.lii i ka ike ia'u a*ua kamaaina lioi wau ia lakou. a ina he poe maiihini mai nei kekahi, alaila oia poe,no ka'u i ike ole." "Ua hiki anei ia oe ke liai mai ia'u i ka wahine nona na huakumu L. L.? v Koonoo iho la o Kauka Matiniea no kekahi manawa a pane aku la: "Aole wau i ike ia niea. Eia kekalii poe limaliana he nui wale e noho nei maanei a malia palia aia ka mea nona keia mau huakumu iwaena o ko lakou poai. Iwaena hoi o ka poe mahiai kuonoono, aole loa lie mea iwaena o lakou nona kena mau huakumu au i liai mai nei. Alia no nae. E kali iki a e noonoo ae lioi wau," i pane aku ai o Matimea a hooki ilio la. i kana mau kamailio ana no manawa. "Aia o.Lola Laiana—o kona mau huakumu he L. L.—eia nae hoi nia. kona- wahi e noho nei ma Comabe Tarece." "Owai keia wahine?" i ninau aku ai o Wakekona. "Oia ke kaikamahine a Palanikelina." "A wai! A Palanikelina anei, kela kanaka opulepule?" "L T a pololei kau i kolio mai la. Ua male oia i kekahi kanaka kahakii ma ka inoa o Laiana. Ua haalele ilio oia i ka waliine opio, lie hana hoi e lioike mai ana i kona ano maikai ole. Ma na mea a ? u i lolie ai e pili ana 110 laua, aole pa«lia i kau kapakalii wa'e no ka hoahewa ana ika aoao hookahi wale no. Ua kanpale aku ka makuakane o ka opio wahine i kana kaikamahine, 110 ka mea ua male i aku oia i ua kane la ana me ka ae ole o ka makuakane, a me he mea la he mau kumu okoa ae no kekahi. Ma ia ano e ike mai ana oe, ua j inii na ]:ilikia i loaa aku.i- ka -opio wahine mai kona makuakane ponoi aku a mai kana kane lapuwale." "Pehea kona nohona?" ! "Ke manao nei wau he wahi liaawina elala no ka Palanikelina | i hookaawale ai no kana kaikamaliine, aka nae aole paha i nui loa, j oiai ua konio nui ua Palanikelina nei iloko o na hihia he nui wale | e poino ai kona waiwai. O ka haawina i loaa aku iaia lie mea no j ia na kaua e ike iho ai aole ®ia e liookuu aku ana iaia iloko o na | poino he nui. I ka lolieia ana o ko Lola pilikia, ua nui ka poe i koliua: aku iaia. O Sep_eletona kekalii i kokua aku a o Sir Kalē no hoi ke-! kalii, a lie walii kokua uuku no hoi ka'u i haawi aku ai iaia, oia hoi he liana kakau me ka mikini kakau." Maanei i ninau āku ai o Kauka ]\latjmea i keia mau ninaninau a Kauka AVakekona, eia nae ua hoolalau wale ia no e Wakekona. Ua loaa ia Wakekona kana mea e makemake nei e loaa a no ia mea aole oia i niakemake e lolie o Kauka Matimea i ka mea Ua| hooliolo iho la oia i kekahi la ae e hele aku ai oia i kahi i haiia mai j iaia a e huli aku i keia Lola Laina ana i lohe ai mai ia Kauka Matimea aku, a malaila oia e imi pono ai i na mea e pili ana nona a ina hea.mea hiki e ninau aku iaia ina paha ua kakau oia i kekahi leta a hooima aku na Sir Kale.i ka la mamua iho o kona make ana. Ua hoomau aku la no o Matimea i ka ninaninau ana, aka ua maalea loa ilio la ua Wffkekona nei, a ninau aku la ia Matimea i ke ano o ka ohana Palanikelina, eia nae aole he mau mea ano hou i loaa akn iaia a hiki wale i ko laua hiki ana i kauhale.

0 kekahi mea ano nui i loaa iloko o ka Kauka Wakekona hoike, oia kana kukai olelo me Baremoa mahope o kona lioea ana aku i kauliale. Ua nolio ilio o Kauka Matimea e paina i kona aina ahialii, a maliope iho ua <hoi aku la oia me ka barona opio no ka lunai heluhelu, kalii lioi a laua i hoohala ai i ko laoa manawa ma ka paani mu ana. Ua lawe aku la o Baremoa i na mea ai a Wakekona iloko o kona lupii, a niaanei i loaa ai ka manawa ia Wakekona e ninau aku ai ia Baremoa. "E Baremoa, pehea mai nei la kela kaikoeke ou, eia no paha ia ke noho mai nei ma ke kula, a i ole ua hala loa aku paha oia inai kona wahi mua i pee ai?" i hoomaka aku ai o Wakekona e hookamailio ia Baremoa. "Ke maopopo ole nei wau ia mea. Ua komo mai na manao ana iloko o'u ihe mea pono iaia lee kaawale aku mai keia wahi aku oiai ua nui kana mau hana hoopilikia ia maua. .. Aole wau i ike hou aku iaia mai ka manawa a'u i lawe hope aku ai i ai nana, oia hoi, īhe ekolu po i hala ae nei. Ua lawe hou aku wau i kana mau wahi mea ai, aole no nae oia i loaa iki ia'u." "A mai ia manawa mai a hiki iho la i keia wa aole 'loa oe i ike liou aku iaia?" "Aole loa, eia nae o ka'u mau mea ai i lawe aku ai nana aole i loaa aku ia'u ma kah:t a'u i haalele aku ai." "Ina pela ua hiki mai no oia mal.aila?" "Ua pololei pailia e like me kau i manao ai, ina nae hoi aole i lilo i kekahi kanaka okoa ilio." Ua hoopuiwaia o Wakekona i ka loaa ana aku o keia mau olelo iaia a hookuu iho la oia i kona bola kope ilaJo a nana pono aku la ia Baremoa. "Alaila ua ike oe he mea okoa ae no kekahi mawaho ae o keia kaikoeke ou?' 1 i ninau aku ai o Wak'ekona. "Ae; lie kanaka okoa ae no kekahi e hele nei ma ke kula." "Ua ike anei oe iaia me kou mau maka ponoi?" "Aole." "Peliea ilio la hoi oe i i mai nei eia kekahi kanaka okoa ae mawaho o kou kaikoeke ke noho nei ma ke kula?" "Na Seledoma i hai mai ia'u he hookahi pule i hala ae nei. Wahi a ua kanaka la i olelo «ii i kuu kaikoeke eia- ola ke pee nei, eia nae aole oia he lawehala. Ke liai aku nei wau ia oe, e Wakekona, aole loa o'u makemake i keia mau mea." Ua pane aku o Baremoa me kona nanaina e «liooiaio ana i kana mea i pane aku ai. "Ano, e Baremoa, e hoololie mai oe i ka'u mau olelo! Aole .loa he mea nui e ae a'u e hana nei ma keia mea no ko'u pono ponoi iho, aka no kou haku no. Ua hele mai wau ianei no ke kokua ana aku iaia. E liai mai oe me ka hunahuna ole iho; heaha keia mea au e makemake ole nei?" 3 Ua kunana iho la o Baremoa no kekahi manawa, me he mea la e mihi ana oia i kona hoopuka ana mai i keia mau olelo, a i ole ua hiki ole iaia ke pane mai i ka haina oiaio o ka ninau i waihoia aku iaia. "Oia hoi na mea e hele nei ma ke kula ame keia mau hele ana a'u," wahi a Baremoa i pānai mai ai me kona kuhikuhi pu ana aku ika puka aniani e huli pono aua i ke kula. "Ke manao nei wau eia kekahi liana pono ole nia kekahi mau wahi, a eia no hoi kekahi kanaka lapuwale ke hana nei i keia hana pono ole. Ua oi aku ko'u hauoli ke ike aku wau ia Sir Hanale a hoi aku ana no Ladana!" "Auwe! heaha keia mea nana e hoanoe nei ia oe? r ' (Aole i pau.) '