Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 17, 22 April 1904 — KE KA UNAWAHIHE O KE Kulanakauhale o Tarevis. [ARTICLE]

KE KA UNAWAHIHE O KE Kulanakauhale o Tarevis.

KE ALOHA 1 KA MAKA PAHIKAUA.

MOKUNA XXII. EMI HOPE XA AKIBIHOPA, "AoIp. He kanaka oia nou a ua kaa ko'iko'i aku kana mau }.,? a maluna ou a nan no e oinaninau iaia- >*au no ia e iir:;t akn a o ka hoololie aku ka'u a ina ma kana mau oielo e ike ana ii»* m» k a kekahi i kopono na r u e pane a i ole e niuau alaila wau K .aku iloko o na»kukaiolelo ana." *T"a hele aku nei oe i ke Kakela Turona malalo o ke kulana . ;*it;i mai kou Haku aku, aole anei pela?*- i ninau aku ai ka k ;f»ihopa Iseneboga. Av e kuu Haku." i pane aku ai ke Kaana Bitarika, ••Aoh» anei wan e kuhihewa mai ke kaua mai nei oe?" "Ae e kuu haku." , , •i!e oiaio anei na komo kaua aku oe me ka ui mua ole mai i V : ; h«»a o keia hana nui?" t * IVla no e kuu haku." K liooko wale ana no hoi I leau manao mawalio ae o na kuhikuhi i j a.t\viia aku e a ? u?" » Ae e knu haku. Ua hana aku wau ma na mea i kaa ae mawaho .. i.a kauoha a kuu haku, aka ua ike mua no wau o kou manao no ; i u kf kaua aku ina e hoole mai ke Kauna Paele i ka haawi pio mai. \ a h<»ole io mai no oia nolaila wau i komo koke aku nei i ke kaua j.. ka pono o kuu haku." A heaha mai nei ka liua?" (Hvati ka i pio." i'a make anei kekahi o kou poe koa?" "Maluna o ke kakini hookahi aole nae i oi maluna o ka iwakalua. \.) ka ]>anapua lakou apau i ki, ke kanaka a'u i hoike aku ai ia oe k»' ki ana ana i ka iio iluna o ka puu a'u i liui ai ma'ka uhai ana : i k»- Kaunawahine Tekela. Ina aole ia ina ua lilo no ke Kakela ; ; i i; i k • H1. Aiaila he kanaka pio oe i hoi mai nei, he kanaka hoi i lioo- . i.iwaha i na kauoha a kona liaku me ka hoole ana i kana mau 11i »* kou j»akike pu i na olelo a kou liaku. Heaha kau pane : : <> «• k< k Kauna Bitarika" \nh- a'u olelo no'u iho. Ke ku nei wau maanei imua o oukou ;makaiikau e auamo i na ko'iko'i apau no ka ? u hewa i hana. ai. i ! no ka hemahema i ke kanaka hakaka a he mea kupono iaia . ;; nku no ia īuau hemahema me ka pelukua ole/ 7 • \oir no o'u nini loa no keia mau hemahema au i hana ai aka o r.s «.]«-lo haakei au i waiho aku ai imua i ke Kauna Paele e hoike .• : .t n;i l..aa mai he mana piha ia'u mai ka Emepera mai oia ka mea i . 1«m aku niamua o ka mea kupono e hiki ole ai ke hoomanawanui. li- niaio nei ua olelo aku oe pela, a heaha kau wehewelie no ia mea? v •ile luK)punipuni wale no ia a*u i ua kupua la." i ke kupua hea oe i olelo aku nei?" i ke Kauua Henenka o Turoua. Malia paha e olelo ae au he t lua kupua—oia kekahi a owau no hoi ka lua* No ka mea ua olelo m;« i «»ia ia'u e haawi pio mai no oia i ke kakela ke loaa mai kekahi maiia ia oe mai ka Emepera inai. Ua ike koke wau aole oia e hooko }»«-la no ka mea aole ona makemake e haawi pio malali o kekahi ju. il, nolaila wau i hoopunipuni aku ai» ma ka olelo ana ua loaa mai h<* mana ia oe mai ka Emepera mai." •*Ma ke kahua liea oe i hana wale aku ai no i keia hoopunipuni e hoinoino ana i kuu inoa?" •Aole he liookahi wahi kahua iki e kuu haku. He mau hoopunipuni keia a elua, lie liookahi mai 'ke kua aku o ka lio a he honkahi mai mailuna mai o ka pa, o Turona." Aole he wahi manawa hoomalia iki mai ka manawa o ka mea niuaniuau. a ma ka aoao o ka mea ninaninau ua ano minoaka iki iho },i oia e nele ole ai ka ikeia aku ma kona helehelena, mamuli o ka hikiwawe o na lmina i paneia mai 110 na ninau, me kona ike pu iho i ka nui io o ka hewa a ke Kauna Bitarika i hana ai, eia nae, aole oia iKauua» i kuha*u iho i ka lioike pololei ana i na mea apau a manaoio ilio la no oia ua hoike piha mai kona kanaka iaia i na mea apau. k» ia mau noonoo ana ua huli ae la oia a ninau aku la i kona hoakuka ina paha i\e mau ninau kana e waiho mai ai imua o ke Kauna l>itarika. ••Aole a'u ninau iaia," w r ahi a ka Akihihopa Hokedana- "Aka hook.ihi wale no a'n mea i makemake ai e ni aku ia oe, oia hoi, e 4>hto!u aole e hookau aku i kou mau hoowahawaha a kn-e paha i ko Kauna Bitarika no ka mea ua maopopo loa he kanaka wiw r oo!e < ia i knpono loa uo ka oihana hakaka, ina no lie kanaka akamai ole oia i ka hoopunipuni. Ma ko'u aoao. aole i maopopo loa ia'u ke ol-lo iua ya kaua ka hooko pupuahulu ana i keia liana a na ke Kauna Kuaiika f>aha aka he hookahi.mea i maopopo loa ia'u oia i\o ke \oiih» io akn o kaua iloko o keia kaua a ke manaoio nei no hoi au e hooiuihi ia ana kekahi manawa loihi ma keia hana." i'a hoomao|H>po wau i keia mea," wahi ana i hoomau aku ai> "no ka mea aole ke Kauna Henenka, he kanaka maa i ka haawi 1 •> Nvalo nna ninmua o ka hoohala ana i kekahi manawa iloko o ka ana, a*u e manao nei pela ana oia e hana mai ai maluna o kaua !ia koia hakoko. Ina pela alaila ua kaii ko'iko'i mai ka hooma-»-.mkau ana ma ko kaua aoao no ke komo io aku iloko o keia paio, ■ ■ kumu a'u i noi aku nei ia oe e akahele i ko kaua kanaka. Malia i ai a o paapio iiiai kekahi mau koa a i ole o ke Kauna Paele paha ia: >'a he hookahi mea i mao|H>|K> ia'u oia no ka lioihoi i ua kauna ?.i i Tarevis no ka hookolokolo ana malaio o kon mana oi ae hoi j amua o'u, no ka mea, aole a*u pili me ia koe wale no o ko'u komo ana ia oe ma keia hana, alaila palia e waiho aku ai oia he • «»opii i kona Emepeni—ke loiia no nae iaia ua Moi auwana la." Ke kokua loa nei wau i kou manao e kuu hoa," wahi a ka AkiUihopa o Tarevi» i paue aku ai mahope iho o ka hoolohe akahele • •aa ī ua olelo a kona hoa, Alaila huli ae la oia i ke Kauna Bitarika pano ukn la: O na hemahema i hanaia e oe a kuu hoa i pane mai nvi e hiH>piha ia mau mea ke hoike aku nei wau ia oe aole au <■ noonoo hou i na mea o ia ano pili i kou ano, Aka ua makemake imi wan U\ oe e hooko aku i keia manawa e lawe aku i hae haawi pio i ke Kauna I*aele Henerika e kukuiuia ma kona ipuka-pa, a e I ; a*i aku iaia ina aole oia e hoolohe mai ana alaila e hoonee ana kakou i ko kakou mau halelole mai keia wahi aku a kahi kupono v hiki ole ai i kana mau pohaku ke lele ilaila," "Alaila>" wahi hou ana i hoomau aku ai„ "e hoonoho ai kakou i ka kakou mau pnknniahi hoolele pohaku maanei a e hailuku aku i ki- kakehi me ka ikaika e loaa ana. Aka, ina aole e hoopilikia wale uiai oia i ko kakou wahi hoomoana aole no he hoopilikia mai nei o keia pohaku i hooleleia mai nei a puka pu ka halelole i haule ai mawaena o maua, oia k& mea nana i hoolele loa ae i ko niaua hauli a mai lilo ke ola ina i loaa pono mai." "Alaila ke manao nei wau/* wahi a ke Kauna me ka piena nui. -ua hikiwawe loa ka makaukau i loea aku i keia kupua nui iloko o ka manawa pokole."* "Aole o maua makemake e lilo maua i mea kiki-ma ka nana, nolaila i makemakHa ai oe e hooponopono aku i keia mau hookiia Hke me ka hiki ia oe ke hana aku. M "O. e kuu haku. ke kanalua loa nei wau i ka malama o ke Kauna Henerika i kana oielo ina oia e hoopaa mai ana no ka hoopilikia ole mai. a ke noi ikaika nei wau e hoemee koke i ua haieloie a kukulu i na mikini hoolele pohaku maanei a e hoolele aku i na poka me ka ikaika e hoohiolo ai i na paia o ke kakela " i woki/' waiii a 4aeneboga me ka leo ikaika, "aole o kau ka mea e hookoia aka o oa mea a niaua e hooholo ai a o ka hoolohe wale j %

mai no kau me ka hooko pono ana, w knnana iho la ke Kauna Eitarika me ka pene leo oie no kekahi man minnte me ka nni no nae o ka hnhn a pii pu ae la no hoi ka ula ma kona helehelena alaila hnlikna ae ia oia a puka aku la iwaho. "Eia nae/* wahi ana i namunamn iho ai iloko ona iaia e hele ana. "he hana hawawa loa keia o ka hoopanee i ka manawa kupono loa e kaua ai ika Paele no ka pono ona Akihihopa. Aole kela he kanaka hawawa e hookuukuu wale mai ai.** ! 1 MOKUNA XXIII. . KE KAUA ELUA IKE KAKELA TUBOXA. i I ka ike ana o ke Kauna raele i ka pohoio pololei ana o ka | pohaku i hooleleia ai e ia mai ka aie'o o ke kukuiu akau akn ua nni loa kona olioli, a holoholo iho la oia mai kahi aoao a kahi aoao me na noonoo e i ana oia wale no ke kumu o ka lanakila ana maluna o na enemi. Mahope koke iho ua ulu mai na hoonianao ana i keia mau lanakila kamahao ma kona aoao mai ka manawa a ka enemi i hoomoana ai ame ke komo kana ana. a pau ae la iaia i ka hoonohonohoia o ua mau lanakila la, oia hoi, akahi. o ka hoohokaia ana o ke Kauna Bitarika ma na knkaiolelo noeau ana no ke koi haawi pio elua o ka lauakila o ka hoolele kaua jK>haku ana iioko o ka halelole nui ekolu* u ka laweia ana mai o«ka hae keokeo a niamuli o ia mau mea ua uana ole ae oia i ka ha'i pono i kokua mai ai ana hoi i manaoio ai oia wale! no ka mea nana i hoohana ai a loaa ai ia mau lanakila ma kona aoao. | No keia piha hanoli ona me ka puili ana i kona mau lima no ka! nui olioli ua iho koke aku la oia a hui pu aku la me kana wahine 1 ame ke kaikamahine ame ka Emepera iloko o ka maikai. a no ka manawa mua loa hoi o kona hana ana pela. I kela ahiahi na j uiaikai ka iakou papaaina o ka hooluana ana, iloko o ka lumiaina, iluna o ke pakaukaa, aia ua Kauna la ma ke poo o ke pakaukau a 0 ke Kaunawahine Henerika ma kekahi aoao a ma kekahi ke Kaunawahine Tekela a ma kekahi poo mai no hoi o ke pakaukau ka Emepera. Ua lioolialaia kekahi mau manawa ma keia paina hauoli ana me; ka nui ole no nae o na kukaiolelo iwaena o lakou. aka i na opio iho| ua loaa ae ia laua he mau olelo lioohauoli mawaena o laua iho. I j kela po ua moe olioli ua Kauna nei, a pela no ka hapanui, aole nae 1 ka piha pono loa no ka mea aia no he hiohiona o ka j>aio ke ku moakaka la, eia nae, ua makaukau no ke kakela mamuli o ka paa pono o kona mau pe'a me na kiai, he kulana puikaika loa lioi no ka enemi ke komo mai ina oia ko lakou manao. I ke kakahiaka ana ae ua ike koke ia aku la na laina koa loihi o ka enemi e hoopuni ana i ke kakela, mai ke kukulu akau a ke kukulu hema a mai ke kukulu koiuohana a ke kukul.u hikina a ua puni maoli no ke kakela i na koa o ka eneuii. Ua nui ae keia i ko ka ia i liala iho. I ka manawa mua o ia kakahiaka ua kan e aku nu na maka o ko loko o ke kakela no ka hooilikaua ia la a aole no i loihi loa o ia upu ana maliope īlio o ko lakou lioomaopo[X> ana i keia mau īioolala a ka enemi, uolaila ua liuliu koke ae la ke Kauna Paele ina kona aoao ma o ka hoomakaukau ana i na pukuniahi laau ana--0 na kiai o ke kakela ma lee kukulu hikina ua lioike koke mai la lakou. aia kekalii nuui kiu o ka enemi no ka hoao aua e komo iloko olaila eia nae ua loaa e aku no keia hoomaopopo i ke Kauna aole he lanakila a lakou e manao ai e hoaano mai no ka mea oia kalii kiekie loa a pali kuhoho no hoi a he hana maalahi loa lioi ia ina ka aoao o na kiai o ke kakeia i ka lioohana ana i ka lakou mau ihe ame na ko'ikaua. Aia no lioi na koa o ka enemi e ku laina ana ma ka laina loihi— o kekahi poe e noho ana ilalo me na wawae i pe'a ae, a e moe ana no hoi kekalii poe me na wawae e kikoo-la ana a o kekahi poe no aia iloko o na kulana like ole o ka moe ana ame ka noho aua eia nae ua makaukau maii ko lakou noonoo no ka hooko kauoha ana i ka manawa e waihoia mai ai o ka hana. j Ma keia manawa liookahi no i hoohana ai ke Kauna Paele a! emoole lele ana na pohaku nunui, eia nae, aole i lihi launa aku i ka laina koa o ka enemi, a oia no hoi ke kumu i uwa olioli mai ai na koa o ka enemi no ka ikaika ole o ka hooleina poka ana o ke kakeia, aka o na pohaku i liaule pono aku ma ka ihona aina aole nae i lihi launa aku i na koa ua kakaa ikaika aku la lakou a pau ana kekahi | poe koa o na Akihihopa i ka eha. i Mamuli o keia ua hamau loa iho la ka leo uwa nui ana o na koa owaho ame Ra eleu no hoi ua liaawi kauoha ae la na aliikoa e hooneenee hope i ka laina koa ke kumu lioi o lakou i mamao loa aku ai mai ka hoopilikia ana a na pohaku o ke kakela. lloko o ka manawa pokole a me ka maopopo ole i ko ke kakela poe aia lioi, ua puka mai la ma kahi o ke kanaono poe koa o ka enemi aku ana mawaho oka puka-pa mailoko aku oka uiulaau. He poe lakou i aahu me na kapa-kila a ua paa pono mailuna a lalo a ia manawa koke no lakou i liookokoke aku ai ma kahi o ka pauku kumulaau i lilo nui ai kekalii mau ola iua ke kana niua i hooukaia. la manawa no.ua, hoomaka aku la ua poe koa nei e hoolele i ka lakou mau pua, eia nae, aole i ka pinapinai loa no ka mea aia no ka maka'u iloko ?» lakou no ka panapua kamahao o ke kakela Turona. la manawa liookahi no ua Jele mai la no hoi na pua o ke Kakela Turona a holokika aku la maluna o na papale-kila o "ka poe koa i paluluia leo lakou mau poo me ia ano papale, eia nae, aneane no e komo ma na kowa. Ma ia manawa hookahi no i kani kapalili ae ai kekahi ulili a ka enenii a emoole ua piha ae la owaho o ka pa me na koa e*hooikaika ana e pinana a kau iluna o ka pa,—o ke kowali-liihi keia ame ka waina-hihi e ulu ana malnna o ka pa ua pau mai la lakou i ka nlu-paia a ku ana i ka honua, mawaho nae o ka ame ka ikaika nui i kukulu aku ai lakou i na alapii no ka pii aku. Mamuli o keia kimo-po ana o ka enemi na ike koke iho la ke Kauna Paeie i kona pilikia alaiia liaalele iho la i kekahi o na pukuniahi a kauoha aku la i na koa ona e paio aku i ka enemi e hoao ana e wawahi i ka paa o ko lakou pa. a emoole no hoi noho ana ua poe la maluna pono iho o ka pa a hoomaka iho la no hoi'ke kaua— o ka poe o ke Kauna me ua ko'ikaua ame na ihe e omou aku ana iloko o na koa o ka enemi, a e hana ana no hoi nie he poe pupule la i ka ikiiki maoli o ka lawelawe ana. he manao no e hookoe ola ole iho< iloko o ke kino. Aia ka panapna o ke Kakela Tnrona ke hana la i kāna hana a ke hoohui ae i na hana apau o ke kakela Turona na holomna no. oiai he nui no na ola o ka enemi i lilo aku. eia nae. he puikaika ka hiki ke paie aku i ka ikaika komo aku o ka enemi, no ka mea aia ka enemi ke pii mahuahua aku nei .a he hookahi wale no mea i koe oia ko lakou kau ma ka pa a komo iloko, a o ka pau no ia o ka manaolana e mau ai ka maluhia o ke kakela, a he paio hnikau ka hana. 1 ke Kauna Paele e holoholo ana ihope a imua me ka hookikina ana i kona poe koa aia hoi ka Emepera me kona aahu kapa-kila piha iluna pono o ka pa me kona mahele koa i lawa pono me na ko'ikaua a malalo no hoi o kana hookele ana lakon e hoolohe ana. Ua hoonoho aku oia i kona poe koa ma kahi ikaika loa o ka paio a malaila no hoi oia i makemake ai e komo kaua i loaa pono ai iaia ka hoomaopopo i ka nui ikaika o ka enemi, a o keia wahi oia no | kahi haahaa o ka aina. Ma ka aoao o ka enemi aia no ke Kauna Bitarika mainna o kona lio me ka hiehie nni e haawi kauoha ana i na koa a o kekahi poe—o ka poe e hakoko la i ka pUi pa, he hoolohe kanoha lakon, aka o ka poe mawaho ae I mamao aku mai ka malu o ka pa e loaa pono mai ai i na pua a ka panapua aole iakou i hoolohe i aa kanoha mamuli o ka maopopo loa Ia lakou he make ia no lakou ke puka mai iwaho o ka laelae. Ma keia mea oa nui ino loa ka huhu o ke aiakai a i ka hapanai o ka manawa e pa-e man ana ka olelo mai kooa waha aku e olelo ana ika Ua lilo ia i mea hooka'uluai ka nee ana oke kaua imua ma ka aoao o eia nae, o ka poe e makawain la ma ka pili pa ua noi ino loa ko iakou ikaika a aaeaae hiki ole i ko loko o ka pake paa mai i ko iakou komo ana aku iloko. (Aoleipau.)