Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 18, 29 April 1904 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, APERILA 29, 1904

 

KE

KAUNAWAHINE

O KE

Kulanakauhale o Tarevis.

 

KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

MOKUNA XXIII

KE KAUA ELUA I KE KAKELA TURONA.

 

            @ kae aole i kuha'u iho ka Empera i ka haawi kauoha ana i @ koa malalo o kana alakai ana, aua hoi e ku-kohana ana @ o ka pa, a huiia hoi me ka hooikaika a hoolohe o na koa @ ki ko lakoa ku ana malaila me ka emi hope ole.  No ka @ wahi haahaa ia o ka pa ua lawa ia hoowalewale i na koa o @ hooikaika nui ai no ko lakou lanakila o ke ake ana e @ i hiki ai ke paio aku me ko loko, a oia no kahi ikiiki loa @, ke kumu i ano kuha'u ai ka nanaina o ke Kaune Paele. @ popo ole iaia o ka hana e hana hou aku ai, ke kumu no @ waiho aku ai i ua wahi la na ka Emepera, eia nae, i kela @ manawa e kukuluia mai ai o na alapii, ua lalauia ake e ko @ nei poe a hukiia li a lilo ana.

 

            O kekahi hana akamai loa keia a ke Emepera i hoohana ai no @ i ka manawa e hukiia ai o na alapii iluna oia no ka manawa @ kahi poe koa ona e paio ai i ko lalo me na ko'ikaua loloa a lakou i aahu me na @ kapa kila, aole i hiki pono ai lakou ke hooponopono a pale ae @ mau hana o ko luna poe mamuli o ka nui kaumaha o ke kapa@ a lakou e aahu la.

 

            Ua aui hewahewa na koa o ka enemi mawaho o ka pa ke kumu @ ka ai lakou a ano puikaika ko loko o ka pa ke kumu @ ka ai lakou a ano puikaika ko loko o ka pa, he nui no nae me @ pono ole o na hoohana ana, oiai hoi o ka poe o loko o ka pa @ wale no lakou, aka aia nae lakou ma ke kulana maikai o ke @ huiia hoi me na hoolala kaua holopono ana, ua kuha'u aku @ mahope iho no nae o kekahi paio loihi ana.

 

            Ma no aoao a elua aole i nele ka hooikaika o na koa, e kahe ma@walu ana ka hou ma ko lakou nui kino, a iloko no o ka hakoko nui @ ka maopopo ole i na aoao a elua i ka hopena o keia kaua aia @ ua ikeia aku la ka holo ana mai o kekahi lio me na pono kaulio @ aole nae he kanaka oluna, a iloko no hoi o ka manawa pokole @ ae ai ka leo ikuwa, e hoike ana ua make ke alakai, a na @ mea i hookuemi koke aku i na koa o ka enemi, a oai no hoi @ manawa i leo nui ae ai ke Kauua Paele a kau ae ka enemi i ko @ hae keokeo no ka haawipio ana, a i ka puiwa nui no hoi o ke @ na hooloheia ke kauoha a e welo ana ke hae keokeo iloko o @ lewa.

 

            "Huki ae i ko oukou hae keokeo," i hooko leo nui ae ai ua Kauna @ ka holoholo ana iho ma ke kahuakauna ame ka nui no hoi o @ elioli. "E huki ae i ko oukou hae keokeo."

 

            Aole no hoi i liuliu loa ua ikeia aku la ka hae keokeo e welo ana i ka makani me ka waiho pu ia mai o ke noi e haawiia aku i manawa kupono no ka enemi e lawe ai i kona poe make ame ka poe i eha, e ke Kauna Paele hoi i ae koke aku ai no ka mean ua ike oia o @ ae aku oia kekahi mea nana e hoike ae ua lanakila oia a pio koi ka enemi, a ia manawa pokole no hoi ua hamau iho la ka haluku ana o na mea kaua a hoomaha iho la ko loko o ke kakela me ka nui @ o ka paki o ka hou maluna o na koa.

 

            O kahi keia hooiliia ai ke kaua i ulu ai'ka mea-hihi ua ulupaia ka waina-hihi, ka wehi o ua kakela nei, a o na alapii a ka enemi @ hoao ai e kukulu ma ka pa no ka pinana ana ua pau aw la lakou i ka lilo i ke kakela a aia lakou iloko o ka pa, a ma na wahi like ole @ o ka pa e waiho make ana na koa o ka enemi ame ka poe @ ana i ka eha o na palapu i loaa aku maluna o ko lakou kino.

 

            "He oiaio anei ua make ke Kauna Bitarika ka mea nona ka lio kanaka ole?" i ninau aku ai ka Emepera i ke Kauna.

 

            "Aole i maopopo la'u. Eia ka panapua e ninau aku iaia no ka @ a oia ka mea i kahi kiekie malia ua loaa aiai ka ike no ia mea."

 

            "Ke kanalua nei au i ka pololei o ia lono," wahi a Sure, "no ka @ aole he ki ana a'u i loaa pono ai oia. Aole au i manao e ki iaia a @ke i keia wa mua o ke kaua, aka mamuli o kana hoino ia'u @ wau i hoolele aku ai i hookahi pua iaia."

 

            "A pehea oia i hoino mai ai ia oe?"

 

             "O, o kona kauoha mau ana i kona poe koa i aahu ole me na @ kila e ku ae iwaho o kahi laelae no ke kaua ana oiai ua ike no @ Kauna la he make ia no lakou ke hana pela a na koa no hoi i @, opopo ai e make io no lakou ke hana pela. A ia'u he hoino @, no ka mea aolee hiki ia'u ke alo ae i ke ki ana ia lakou ke @ ma wa na wahi e hanu aku ai kuu mau pua."

 

            "Owau kou hoike no keia hookikina ino o keia alakai i kona poe @ komo iloko o ka makei maopopo," waki a ke Kauna Paele i @ nopono aku ai.

 

            "Oia ke kumu o ko'u hoolele ana i hookahi pua maluna o kona @ iwi a ina aole oia i huli ae mamua o ke ku ana aku i ka pua @ ua hiki ia'u ke hooiaio aku i kona make io; aka na kapeke @ ae la oia mai kona lio mai a haule ana ilalo me ke kauwohulu@ ana e ka lio no kekahi wahi loihi a'u e manao nei ua hui io @ me ka make, eia nae, aole i hiki ia'u ke hooiaio aku."

 

            Ma ke koena o keia la o ka hooukakaua ua hoohala nui ae na @ ka enemi ma ka hoohikihiki ana i ko lakou poe i poino.

 

MOKUNA XXIV.

 

KE KAUA I KA MALAMALAMA O KA LAMALAMA

 

            I ke ao ana ae i kekahi la i ke kakahiakanui na ala ae la no ke Kauna Paele e like me ka mau me ka noonoo nae eia ka enemi ke @kaukau nei no ka lele kaua hou mai, nolaila ua hoomakaukau @ la no oia i kona poe koa; aole nae i kike ka manao o ka Emepera @ia no ka mea aia ia ke hoomanao la no ke Kauna Bitarika ina @ oia i make a ua eha wake no paha alaila e hakaila ana ka lele @ aai o ka enemi a hiki i ka manawa e ola ai ko lakou alakai. @ i manao ai aole e kaua ana ia kakahiaka a hala wale paha @ mau ia, a pela io no.

 

            A hala elua a ekolu la aole he wahi mea a pu a mai a ikeia aku @ hiohiona kaua a ke enemi, pela i hamau loa ai ke kakela a he @ manawa maikai loa hoi ia i loaa hou ae i na opio, ka Emepera @ ke Kaunawahine Tekela. O na meahou o ke kaua o na la elua @ iho oia ka laua meahou e kuawili nui ai no ka hoohala manawa @ a laua no i makemake nui ai no ka hoolohe ana, a o ka poe apau olelo o ka pa ua ano hoi mai lakou a ke ano mau o ka noho ana koe wale no ka poe e ku kiai mau ana ma ko lakou wahi i kauohaia no ka ku kiai ana, aka aole i mau loa ia hamau ana no ka mea ua loheia aku la kekahi mana ikaika kuwaho e hoao ana e wawahi i ka puka@ me kehahi mea ikaika, a i ka nana ana, aia hoi ka malamalama o na lamalama kakui e wena ana no ka hoomalamalama ana, a ia manawa koke no ua ku koke mai la ko loko poe e kupale no lakou iho maluna o keia hana kimopo a ka enemi.

 

            He mau po mahina ole ia a oia no hoi ke kumu o ka pouliuli loa ana o keia po a ka enemi i kimopo ai, eia nae, ua ala koke mai no ke Kauna Paele i like me ka mau iaia o ka plena mau a ku ana iluna o ka aleo ma ka puka pa me na lako kaua a o ka hoomaka iho la no ia o ka paio. Me ka eleu no hoi ua haawi kauoha aku la oia e ho aia mai ko lakou mau lamalama, eia nae, iaia e ku ana ame kona poe koa ua hiki ia lakou ke ike maopopo aku i na koa o ka enemi oiai lakou e ku ana iloko o ka pouli a o ka enemi hoi iloko o ka malamalama o ka lakou mau lamalama, a i na manwa apau a lakou e hoolele aku ia i ka lakou mau mea kaua o ka make maluna o ka enemi aole i nele ka waiho make o ka poe i loaa pono aku.

 

            Ma ka aoao hoi o ka enemi aole a lakou hoohana no ka paio mai i ka wa o ka puoho ana, aka, o ka manao nui wale no oia no ka makemake nui i loaa ia lakou e po'ipu no ka wawahi ana i ka lakou hoolala ina i hoomehamehaia ka puka, aka aole pela ma ka aoao o ke Kauna Paele.

 

            Ua hana oia i na mea apau ma ka makaukau wale no pela i paa ai ke pani-puka me na kakoo ikaika mahope aku, oia hoi, ka hoolu aia ana me na eke-one kaumaha e hiki pono ole ai i ko waho ke lanakila ina no ma ka limanui e hanaia mai ai.

 

            He po'ipu keia na na koa o ka enemi maluna o ke kakela me ka manao pela iho la e lanakila ai, no ka mea, ua nele ka hooilikaua o ke ao, a o ka po oia ia e hoao ana. Apuni o waho o kekakela he malamalama wale no me na lamalama, me he la he mau haneri a oi poe e paa ana i na lama a i kela ame keia manawa e uwa leo ikaika ana na poe koa nei, a ikuwa nui ae la iloko o ka lewa me he la wawahi ana i ka paia lani, he haawina hookuihe manao hoi i ka poe e nana aku ana, a ku no hoi i ka weliweli, pela hoi i manao ai ke poe o loko o ka pa i ka hiki mai o ko lakou hopeua.

 

            Ua loaa pu ae no keia ano manao i ka Emepera oiai oia e ku ana maluna pono o kahi haahaa loa o ka pa a oia no hoi kahi ikaika loa o ka paio ana hoi i hoomaopopo ai ua ano like loa no me ko ke ao, eia nae, ua hooholo iho no oia e ku aku e like me ka ikaika e loaa ana ia lakou. Ua haawi kauoha aku no oia i kona poe koa e ho a i na lamalama no lakou, no ka mea, ua ike oia aia i ka nui o ka malamalama ma ko lakou oaoa oia kekahi mea nana e hooikaika i ko lakou kulana paa.

 

            Eia nae, i ka hala ana o kekahi mau manawa ua loaa aku la iaia ka hoomaopopo, aole keia he kaua maoli me na mea kaua e like me ia a lakou e hui nei, aka he hoao keia e hemo ka puka i hiki ai ka enemi ke komo iloko o ka pa a oia ka manawa o ke kaua, a o ka mea i hooi loa ia aku ai ka maha iloko ona oia kona ike ana aku i ke poe e paa aana i na lamalama, he poe paa kukui wale no aole he mea kaua ma ko lakou nui kino, nolaila ua hoopaa koke iho la oia i kona manao o keia poe lamalama ame ka uwa leo nui he hana hoolele hauli wale no ia i ka poe o ke kakela i mea no lakou e puhili ai, a me ia ano iho la e loaa ai ia lakou mea i upu ai, oia hoi o ka hemo ae o ka puka.

 

            Ua loaa pu no hoi keia manao iaia he uuku wale, no ka poe i lawa me na mea kaua a hoopaa koke iho la oia i kona manao, ia lakou wale no oia e paio aku ai me kona poe koa, oiai no nae ke Kauna Paele e hana ana ma ka puka-pa me he pupule la i ka hookoe ola ole iloko o la poe apau e hui ana me kona mau ikaika, ina no na makaukau a nele paha i na mea kaua. Ma ka noonoo kikiwawe i loaa iaia (Emepera) me ka hoomaopopo ole mai o ke Kauna Paele ua haawi aku al oia i kana kauoha i kona poe koa e pailaaia i elua mau paila wahie nunui a kiekie ma na pe'a a elua o ka pa a emoole aia na koa ke hana la me ka ikaika nui a me ka makemake no hoi e hooko i ke kauoha a ko lakou alakai, no ka mea, i keia manawa ua nui ko lakou hoomaikai i ka Emepera ame ko lakou aloha me ka olelo nui ana o ko lakou haku ia e pono ai, a e oluolu ai ka noho ana.

 

            Mamua o ka mahuahua ana o ua paila wahine nunui la, no ka mea ua kanoha aku ka Emepera e ho a ia lana ke makaukau, aia hoi ua kau mai le kekahi poe koa o ka enemi iluna pono o ka pa a hookahi ka lawelawe limanui ana me ko loko poe, eia nae, ua kaa no ka lanakila ma ka aoao o ka poe o loko, no ka mea, aia lakou iluna o ka pa kahi i ku makaukau muaai a hakalia no a o-u ae ke poo o ko waho mai oia no ka manawa e waihoia aki ai i ka ha-una ko'i a lele ana ke poo mai ke kino aku i kahi e.

 

            Alaila i ka manawa i puoho nui ae ai ka a ana o ua mau puuwahie nui la elua, na hiki ke hoomaopopoia aku e ka poe o kahi mamao ua pau ke kakela i ka ahi, eia nae, ke nanaia mai na aleo pukonakona o Turona aia ke ku kohana la iloko o ka lewa lani iloko o ka malamalama nui o ke ahi, a oia mau mea wale no ke ikeia aku e ko waho poe, a ike ole ia ke kahua ame ke kino o ke kakela, no ka mea oia kahi pouli loa, eia nae, i ka nana aku me he mau aleo la laua i kukulu oaaia no ka oni ole. O keia malamalama nui o na puu wahie oia kekahi mea nana i kokua nui i ka poe o loko no ka mea ma ka aoao o ka panapua aia no oia iluna o ka aleo me kona mau makaukau mea kaua, a i keia malamalama hoi ua oi aku ka malamalama mamua o ke ao a ua hiki loa iaia ke hoomaopopo i na koa o ka enemi ame kaua mau pua, he nui ka poe koa owaho i hooueleia i ke ola.

 

            I kela wa no hoi o ka malamalama nui ua loheia aku la ka ikawa nui ana mai o ka leo o na koa owaho e hoike ana ua loaa aku ia lakou ka lanakila, a eia ke kakela ke a ia nei e ka ahi, nolaila, nui hewahewa ko lakou hauoli, me ka manao aole he leo kanaka e lohe ia @ ana mailoko aku o ke kakela, eia nae, ua panai aku la ko ke ka@ poe, i ka lakou uwa leo nui ana, oiai me keia manawa aole hookahi kane i koe o loko i ole kona komo ana mai iloko o keia huikau a wawalo nui ae la ko lakou leo iloko o ka lewa, ke kumu hoi i meha iho ai ko waho uluku nui ana.

 

            No keia nui o ka malamalama aole i nele ka ike o na koa owaho i ka hina mau o ko lakou mau hoa a waiho make aku la, a ma ka hoomaopopo ana iho aia he pua iloko o ke kino, a i kekahi manaawa na alapii i hookukuluia aku i ka pa no ka pinana ana ua hopuia mai la e ko loko poe a hukiia aku la a lilo ana ia lakou, a o ka poe koa e pinana aku ana ma na alapii a e kau ana i ka hapalua o ke alapii aia hoi ua walakua aku la lakou ma ka hahauia ana mai me ke ko'ikaua a leleliilii ana iloko o ka pouli ilalo i ka honua.

 

            Na keia mea i hookuha'u aku i ka poe e paa ana i na kukui me na mea kaua ole a emoole na nalo aku la lakou iloko o ka ululaau no ka maka'u i maopopo loa ia lakou e kau i'o mai no ka make ina e hooka'ulua hou ia, a no keia mau mea i loaa hou aku ai ka lanakila ma ka aoao o ke kakela eia nae ua ikiiki no na paio o ia po i hooukaia mawaena o na aoao a elua iloko o ka malamalama o na lamalama.

 

            Mamua iho no nae ua nui maoli ke kunahiki o ke Kauna mamuli o keia hana kimo-po, me ka hoopuka ana i na olelo o ke ano kunahihi, oiai nae ka Emepera e hooikaika ana iluna o ka pa no ke kulai aku i ka ikaika o ka enemi mai ke komo ana mai iloko.

 

            Ua maopopo no hoi iaia ina e lilo he mau ola o ko ke kakela poe alaila oia ana ka mea nana e hookuha'u i ko loko poe a malia oia ka mea e haalele mua ai kekahi poe mamua o ke hopena o ke kaua a no ia mau anoi i loaa iaia na makaaka loa oia i ke kulana kaua o na aoao a elua -- i ka aoao o ka enemi no kona emi aku, a no ka holo ole hoi o ko ke kakela mau koa ina nei na ka ikaika loa mai o ke kaua.

 

            Aka, i ka manawa i puhee aku ai na koa o ka enemi iloko o ka ululaau ua maha iho la oia, eia nae, iloko o kela koena po a ao wale aole oia i haalele i kona kahua kiai, me kona koloka nui i hoopumehana iaia no ke anu o ka wanaao.

 

            Ina manawa apau ana e noonoo ai keia mau kana aia ola ke hoomaopopo pu la he wahi Emepera wale no oia ma ke inoa oiai ilaila, oiai nae, ma kona kulana maoli oia maoli ke poo aupuni, eia nae aia oia iloko o ke kaua, he kaua hoi e hauaia nei iloko o ke aupuni e noho poo ia ana e ia a ma o na la hoi ke alakai ana no na pomaikai o ka lehulehu e noho'ana malalo iho ona.

 

            Ua loaa pu iho iaia keia ike ina e hoike oia iaia iho i ke Kauna Paele, aole no ia he mean nona e nanaia mai ai, a oi loa ke ino ina e waiho aku oia ia mea hookahi imua o na Akibihopa ni ka mea aole oia e manaoioia mai, a mamua o ka hiki iaia kehana i kekahi hana ea maopopo iaia he kanaka paahao oia, he mea e hoolilo ana iaia i mea oke ke ikeia ae i ke akea o keia kulana huna ona.

 

(Aole i pau.)

 

MAKAI KIU

KALOKE HOME

AME KA

Hihia i Huliia me ka Noeau

 

MOKUNA XIII

HOOMOE ANA I KA UPENA.

 

            "Pehea hoi na mea e pili ana i kau hihia e lawelawe nei?" i ninau koke aku ai ka barona opio. "Ua loaa anei ia oe kekahi mau mea naua e mawehe ae i keia pohihihi. Me he mea la ua hana no hoi maua me Kauka Wakekona me ka naauao ma keia mea mai ko maua manawa i hiki mai ai ianei."

 

            "Ke manao nei wau aole no hoi e loihi loa a o ka maopopo no ia ia oe na mea apau. He mea oiaio he pohihihi maoli io no keia mea. He nui na mea a'u e ake nei e loaa mai he mau malamalama uana e alakai aku i ka'u hana, eia nae hoi ke nee mai nei ia i kahi e hemo ae ai a moakaka."

 

            "He hookahi mea i loaa mai ia maua, a ke manao nei wau ua ha'i aku no o Kauka Wakekona ia mea ia oe. Ua lohe maua i ka hae ana o ka ilio ma ke kula, a he hiki ia'u ke hoohiki aku aole keia he moeuhane palaualelo. Ua lawelawe wau i keia mea he ilio oiaio wau e noho ana ma Amerika, a ua hiki ia'u ke hoomaopopo i ka ilio ke lohe wau i kona hae ana. Ina he hiki ia oa ke kii aku a hoopaa iho i ua ilio la nona ka leo a'u i lohe ai, alaila ua makaukau wau e hoike aku i ke ao holookoa, o oe hookahi ka helu ekahi o na makai-kiu a'u i ike ai."

 

            "Ke manao nei wau e loaa aku ana oia ia'u a e hoopaa aku ana wau i ka'u kaulahao maluna ona e hemo ole ai oia no ka wa pau ole, ke ae mai no nae oe e kokua pu mai oe ia'u."

 

            "E hooko no wau i kau mau mea apau e makemake mai ana na'u e hana aku."

 

            "Ua pono kela; a ke noi aku nei way ia oe e hana aku oe i ua hana la me kou maopopo mua ole, a me kou ninau ole, a me kou ninau ole mai i kekahi ninau."

 

            "E hooko no wau e like me kau i makemake ai."

 

            "Ina pela oe e hana io mai ai ke manao nei way oia no ka wa e holoi ia ae ai na pohihihi apau. Aole loa wau e kanalua ana--"

 

            Aole i pau pono ka Kaloke mau manao i manao ai e ha'i aku ia Sir Hanale, a ua hooki koke iho la oia me ke kau pono ana aku o kona mau maka makuna aku o ke poo o Kauka Wakekona, a ia Wakekona i nana aku ai i na maka o ka makai kiu, aia hoi iki aku la oia i ka olinolino mai o onohimaka me he uwila la e ho aia ana iloko o na maka o ka makai-kiu.

 

            "Heaha hoi keia?" i ninau like aku ai o Wakekona ma me ka puiwa i keia hana a ka makai-kiu.

 

            Aole i pane koke aku o Kaloke i keia ninau, aka ua hiki ia Wakekona ke ike aku, aia ka makai-kiu ke hoao la e huna iho i kekahi mea ana i ika ai.

 

            "E kala mai oe no ka lilo ana aku nei o ko'u makehehi i kela kii e kau mai la ma ka paia," wahi a Kaloke i pane aku ai mahope o kona nana ana aku maluna o ka mea ana i kau aku ai i kona mau maka. "Me he mea la aole paha i ha'i aku o Kauka Wakekona ia oe he kanaka no wau i loaa he wahi mahele iki ma ke kahakii. He kakaikahi wale o na kii i penaia i like aku ka maikai me ko kela a'u e ike nei."

 

            "Ke hauole nei wau i ko'u lohe ana i keia mea," wahi a Sir Hanale i panai aku ai. "Ke ha'i aku nei wau aole loa o'u hoomaopopo i keia mau mea, e like me ko'u ike a hoopaopopo ana i na mea pono no ka lio ame ka bibikane."

 

            "He ike wau i ka mea maikai ke ike way i kekahi mea, a ke ike nei way i kekahi mea maikai i keia manawa. He Kakolika kela, ma ka'u ike aku, o kela wahine me ka lole polu; a o kela keonimana e noho mai la me kona miumi nui he Renola oia. Ke manao nei wau he kii ohana wale no keia?"

 

            "He poe kii ohana wae no keia apau loa."

 

            "Ua loaa anei ia oe na inoa pakahi o lakou apau?"

 

            "Ua ha'i mai o Baremoa i kekahi mau mea ia'u, a ke manao nei wau ua hiki ia'u aku i ko lakou mau inoa me ka paanaau."

 

            "Owai kela keonimana e ku mai la me ka ohenana ma kon aoao?"

 

            "O Hope Adimarala Basekavila ia, i komo aku hoi iloko o ke kaua malolo o ke alakai ana a Rodene, ma Inia Hema. O kela ka naka e ku mai la me ke kuka holu ame ka owili pepa ma kona lima oia o Sir Wiliama Basekavila, ka Lunahoomalu oe ke Komite o ka Hale o na Makaainana i ke au o Piki."

 

            "A owai hoi keia koa kaulio e ku nei ma ko'u alo -- o kela ka naka hoi me ka lole veleveta me na kuapo hololio?"

 

            "A, ua pono loa io no e ike oe iaia. Oia nei ka mea nana i hana i keia mea pohihihi e ikeia nei, ka hipa eleele o ka ohana, o Hugo ia, ka mea i kapaia "Ka Hiohanu o Basekavila." Me he mea la aole paha kakou e poina ana iaia."

 

            "Auwe no hoi e!" i hooho ae ai o Kaloke, "ke nana aku oe i kona ano he wahi hiona no o ka noho maile, aka nae iloko o kona mau maka ua like me kekahi diabolo. Ke ike nei wau ola nei ka mea kino nui iwaena o lakou nei a he diabolo maopopo loa hoi ma kona mau ano."

 

            "Aole he mea e hoohewahewa ae ai i kana mau hana ai, a no kona lahanau hoi ua palapalaia ma ke kua o ke kii, e hoike ana hoi i ke makahiki 1647 koha hanauia ana."

 

            Maanei aole i nui ka Kaloke mau ninau ana, a o ke kii ana i ike ai oia kana mea e noonoo nui loa ana ia manawa, a he lehulehu na manawa i kau aku ai na maka o Kaloke maluna o ua mau kii la ia lakou e hoonanea ana. Mahope o ka pau ana o lakou hoonanea ana a hoi aku o Sir Hanale no ka hooluolu ana, akahi no a loaa mai he wahi malamalama iloko o Kauka Wakekona no ko Kaloke nana mau maluna o na mau kii la. Ia laua i hiki aku ai iloko o ko laua lumi no ka hooluolu ana, ua hopu aku la o Kalole i ka ihoiho kukui e kau ana iluna o ke pakaukau a kono aku la ia Kauka Waukekona e hahai aku iaia no ka lumi hookipa. Ia laua i hiki aku ai malaila, ua hele loa aku la o Kalole a ke kii e kau ana a i ha iia mai hoi ia laua o ko Hugo kii ia, ku iho la oia malaila a hoonee aku la i ka noho a kokoke, pii aku la iluna.

 

            "Ke ike nei anei oe i kekahi mea, e Wakekona?" i ninau aku ai o Kaloke.

 

            Hoomaka aku la o Wakekona e nana iluna o ke kii a ike aku la oia i ua mea apau.

 

            "Ke ike nei anei oe i kekahi mea i kulike aku me ia?" i ninau hou aku ai o Kaloke.

 

            "Ke ike nei wau he wahi ano hiohiona o Sir Hanale iloko o ke kii, ma ka auwae nae."

 

            "Alia, e kali iki oe!" wahi hou a Kaloke, a ia manawa oia i apo iho ai i kona lima maluna o ke poo o ke kii, e huna ana hoi i ka papale laulau nui e kau ana maluna o ke poo o ka mea nona ia kii la.

 

            "Auwe no hoi e!" i hooho ae ai o Kauka Wakekona ma ka pihoi hoi nui, oiai ua ike aku la oia i ka oili ana mai o ko Sepeletona helehelena piha mailoko mai o ua kii la.

 

            "A, ke ike mai la oe i keia manawa. Ua kulaia ko'u mau maka i ka huli ana a hoomaopopo ana i na helehelena aole ma ke waihoolua o ke kii. O ka ike mua loa ia e pono e loaa i kekahi makai-kiu, oia hoi kona hiki ana ke ike i ka helehelena maoli o ka mea i hoanoe i kona helehelena."

 

            "He mea kupaianaha maoli no keia. Me he mea la no Sepeletona no keia kii?"

 

            "He mea oiaio, he kupalanaha maoli no kela ka hiki ana ke hoihoi aku i ka mea e ikemaka ia nei i keia manawa a i ka hookumu ana, a kaua hoi e ike aku nei me ka moakaka loa i ka nui ikaika o ka