Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 20, 13 May 1904 — Page 1

Page PDF (1.32 MB)

This text was transcribed by:  Jaynie Stone
This work is dedicated to:  Palea

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

BUKE XLII HELU 20.         NUPEPA KUOKOA, POALIMA, MEI 13, 1904.   NA HELU APAU 3015

 

EIA NO O IAPANA MA KE KULANA LANAKILA

 

Ke Auhee nei o Rusia

Koikoi na Make ma kona aoao aole nae Haawipio mai.

 

HOIKE O ADIMARALA TOGO I KA HOOPA-HU O NA LUKINI I KO LAKOU MAU MOKUKAUA.

 

KA@@ AUWINA LA, MEI 5.

@@ M@@@ ̶ Ma ka hoomau ana @@@ huli ana maluna o ke ka@@@ @@@ ua loaa aku nei he 300 @@@ @ @ha a ua laweia ae lakou@@@ @hana halema@i.

ST PETERSBURG, Mei 5. ̶ Ma ke@@@ hooiaio ole ia mai ua la@@@ Kukini ma ke kaua ma Kiu@@@ @ ka nui o ka poe i poino @@@@ aoao ma keia kaua ana he @@@ hoikeia mai no hoi ua auhee @@@@ me ka poino o 10,000 koa.

@@@@  Mei 5, ̶ O ko Rusia hoaie o @@@@ miliona dala ua pau mua i @@@ ma Farani ame Belegiuma. 

@@@@ATA. Mei 5. ̶ Ua hoea mai nei @@ @@@ moku lawekoa o Iapana @@@@ Aia pu no malaila kekahi @@ @@@ mokukaua o Iapana.  Ke @@@@@ ia aku nei e kipkala ae ana @@@ a e hoaoia ae ana hoolele @@ koa malaila.

  IAPANA, Mei 5. ̶ I keia pule ae (keia @@@@ @ hoopuka ia ae ai ko Iapana @o@@@ kanalima miliona dala.  He hapa @ @@@ hoaia ua lilo mua i ko Amerika @@ waiwai.

NA LONO KAUA O KA LA 6.

  TOKIO, Mei @ ̶ Ua hoikeia ae nei e ka mana kaua e hoolele ia aku ana kekahi hapa o ko Iapana pualikoa ma k@ @@ moku o Liaotong. O kahi e hoo@@ koa e hoolele ia ana ua paa ia mai ka @@ ana ae.

  ST PETESBURG, Mei 6. ̶ Aole i @@@ @ ia e kaupale aku ana o Rusia i ka @@ ana ae o na koa o Iapana ma ka @@ moku o Liaotong.  E lele kaua @@ @ku no i ka manawa e lele ae ai o ke@ mau koa.  Ina e holopono ana ka lele @@a ae o na koa Iapana ma Pitzwo @@@ e hiki ana ia lakou ke oki ae i ko Poto Ata kukai ana.  

  IAPANA. Mei 6. ̶ Ua hala aku nei @@@@@ no Poto Ata no ka hui ana @ @@@ @ala Kuropatkin.  O ka manao @ @@ k@ unuhi pololei ia ae ua maka’u @ @@ ia o Poto Ata.

  SHAN-HAI-KWAN.  Mei 6. ̶ Ua hala @@ @ @ M. Pavloff, ko Rusia Elele, @@@ @ no ka hoao ana e ae mai o @@ @@@ Rusia lawe ana i ke alahao @ @ @@@@-tse ame ko Yinkow no ka @ @ ka oihana kaua. 

  ST PETERSBURG, Mei 6. ̶ Ua loaa @@@@ @a lono lehulehu eia ke kaua @@@ @@ ko lono aumokukaua o Vladi@@@@ @ ko Iapana. 

  ST PERTERSBURG, Mei 6. ̶ Ua Pa@i @@ @@ nuku o ke awa o Poto Ata e @@ @@ @ i na mokukaua ke puka aku @@@ @a hooleleia ae nei he mahele @@ @@@@ o 10,000 koa ma Pitzwo ma @@ @@ku o Liaotong.  He iwakalua @@@@ @@ hou e hooleleia ae nei mai @@ moku lawekoa ae ma Poto Adamu @ @@@ pono ana i Pitzwo.  O ka nui o @@ @@@una o Generala Stoessel aole i oi 25,000.  Ke kau nei ka @ @@ @@@ maluna o ka mana aupuni @ @@@ @@ ka nui kupono ole o na koa @@ @@ ke paa aku i ka lele ana mai @@ @@pana mau koa ame ka paa ana @@@ Poto Ata mai ka Iapana hooma@ kaua.    

NA LONO KAUA O KA LA 7. 

  ST. PETERSBURG, Mei 7. ̶ Ua lawe @@@ Rusia i ka lono o ko Iapana ko@@@@ ma ka anemoku o Liaotong, @@@ hoi i na laina uwea telegara@@@ @@ alahao, e hookaawale ana@@@@ Poto Ata mai na launa ana, me @@@@ ke kaumaha.  Ke oleloia nei @@@ @@@ pio aku o Poto Ata a ua @@@ kona lakoai no hookahi ma@@@ i oi aku maluna o 10,000 @@@@ ua koa e noho nei malaila. 

@@@@ Mei 7. ̶ Aia ko Generala @@@@ koa ma kahi o eiwa mile Fen-wang-Cheng a eia ke nee nei @@@ mahele oukou.

@@@ Mei 7. ̶ Ua laulahea wale ia @@@ @opio aku o Fen-wang-Cheng @@@ me ka nui o na make ma @@@@a.

@@@@SK. Mei 7. ̶ Ua hoomaka hou @@@@ ana no ke kaahele ana ma ka @@@ o Raikal. 

@@@@EN.  Mei 7. ̶ Ua hoea mai nei @@@@ ia@ei no ke kukai pu ana me @@@ Kuropatkin. 

  SHAN-HAI-KWAN, Mei 7. ̶ Ua ika@@ @ kahua o ko Iapana mau koa e @@@ ma ka anemoku o Liaotong.  @@@@ ae ka lakou mau pu a ua ia@ @ hoi na wahi ikaika. 

  TOKIO, Mei 7. ̶ Ua hoike mai nei o Adimaralo Togo ua panikuia ka nuku @@@@ o Poto Ata i na moku apau a @@@ waapa.  O ka hoopiholoia ana @@ moku kalepa ua hanala me ka @@@@ ola i @@o aku.  Ua piholo aku @@ aumoku ame na luina me ko lakou @@ @@ku o na mokukaua hoi aole he mau poino i ili mai maluna o lakou. 

  ST. PETERSBURG, Mei 7. ̶ Ua haa@@@ aku na Rukini ia Feng-wang-cheng.  Ua @io ae ia wahi i na Kepani a ua hoopa-hu ae nei lakou i ke alahao o Poto Adamu.  O ka lono hope loa i loaa mai Poto Ata mai oia ka lono o ka Poalima nei. Ua hoopuka ae o Generala Stoessel i na olelo o hoeueu ana i na koa e paa aku i na enemi a e kaua aku hoi me ka ikaika a hiki i ka make ana.

NA LONO KAUA O KA LA 8.

  PARISA, Mei 8.−O ke kulana puikaika o ko Rusia mau mahele koa oia ka mea nana e hoala mai nei i na manao kaumaha maanei.

  ST. PETERSBURG, Mei 8.−Ua kuemi hope aku nei o Generala Kuropatkin no ke alahele o Maotin. Ke manaoia nei e hoolele hou ae ana o Iapana i kekahi mahele koa ma ka anemoku a e nee aku ana no ka akau ma kahi o ke alahao, a ma ia ano e haalele a@ na Rukini ia Newchwang a kaua mai paha a hiki i ka lilopio ana. O ka lilo ana o Feng-wang-Cheng i na Kepani he mea nui ia. O ka ikaika o na Kepani o ia ka mea nana e hoala mai nei i na manao mahalo a he hoike ana hoi keia e kaua loihi ana. Ke manao ia nei e kukai aku ana o Generala Kuropatkin me Poto Ata ma ke telegarapa uwea ole a i ole ma o na manu nunu la. Ke hoopoino nei na Pake powa i ka poe Rusia i eha.

  PARISA, Mei 8.−Ua hoikeia ae nei e lilo aku ana ke Duke Kiekie Nikoloka i mana nui e lawe ana hoi i kahi o Alexieff.

NA LONO KAUA O KA LA 9.

  NEWCHWANG, Mei 9.−Eia na Rukini ke haalele nei ia Newchwang. Ke haalele nei na koa mahope o ka wawahiia ana o na papu. Ua hoikeia mai ua eha o Alexieff mamua o kona haalele ana i ke awa o Poto Ata.

  TOKIO. Mei 9.−Mamua o ka haalele ana iho ia Feng-wang-cheng ua haalele iho no Rukini he heluna nui o na lako halema’i. 

  I ka wa e malamaia ana ka hauoli no ka lanakila ana o Iapana ma ke kaua aina he iwakalua kumamakahi poe i make a he kanaha hoi i pau i ka eha, o ka hapanui he poe keikikane. O ka huakai nui e hauoli ana ua hele ae lakou a pili i ka pa alii me ka o-pa pu ana i kekahi heluna nui o na keiki ma na paia o ua pa la. He hapa hoi ua pau i ke piholo iloko o na wahi pohopoho.

  ST. PETERSBURG. Mei 9.−Eia ke manao ia nei o ka hoonee kaua hou aku a Generala Kuroki oia no ka lawe ana ae ia Haicheng. O keia ka mea nana a onou aku i ka haalele ia o Newchwang

  He elima ka nui o na mahele koa o Iapana e paa nei ia Manchuria mawaena hoi i Ialu ame Liaotong. Ua lilo pu aku no hoi ka anemoku i na Kepani a koe wale no o Poto Ata.

  Aole i maopopo kahi o ko Generala Kuropatkin pualikoa maoli. O ka haaleleia ana o ka huli hema o Manchuria he mea no ia e pono ai o Rusia he houluulu ana ae hoi ia i ko Rusia mau mahele koa. Ua hiki mai o Duke Kiekie Cyrill i St. Petersburg nei.

                                                            (E nana ma ka aoao 2.)            

Ka Manao o ka Elele Kalanianaole

  O keia malalo iho ka manao o ka Elele J. Kalanianaole mai ka nupepa haole “Evening Star” o Wasinetona, D. C., he pane hoi nana i ka leka a kekahi o Hawaii nei i kapa iaia iho ma ka inoa kapakapa “Kamehameha” ma ka hope o kana leka i hoopukaia iloko o ia nupepa hookahi “Evening Star” o ka la 26 o Aperila. Malalo o ke poomanao “Na Hawaii” i ikeia ai ko ka Elele mau manao.

  I ka Lunahooponopono o ka “Evening Star:” Ma ka la 26 o Aperila ua hoolaha aku oe he leka mai Hawaii mai a’u e manao nei ua hoinoino aku i ka Teritori a’u e paa nei i ka hanohano o ka hoike ana nona a he hoinoino pu ana hoi i ka lahui o ko’u koko.  No iwakalua makahiki a oi i pahola ae ai ka hoonaauao apuni ka Paeaina Hawaii, a no 46 makahiki i kooia ai malalo o ke kanawai. O ka pa-keneta o na Hawaii ike ole i ka heluhelu a kakau ua ano like no me ko ka poe Amerika maoli i ike heluhelu a kakau ole e noho nei i ka mokuaina o Makakukeka (Massachusetts), a emi mai i ko na mokuaina e ae o Amerika Huipuia. Mamua aku o ka hoohuiaina, he mea maa mau ia Honolulu a ma na mokupuni no apau o ka wehe hamama ana i na ipuka me ka laka ole ia ina wa apau a mai ka wa mai o ka hoohuiaina i laha nui ai ka aihue a he kakaikahi na Hawaii iloko o ia ano ino.

  Aole aha a Lunakanawai Lynch i malama ai i Hawaii a iloko hoi o 100 makahiki no ka hele hookahi o kekahi wahine haole a Hawaii paha me na ukali ole me ka hoopilikia ole ia a puni ka Paeaina. Ma ka buke a Polopeka Blackmer o ke Kulanui o Yale, ka buke “Ka Hana ana o Hawaii” ua hapaiia ae o Kamehameha I ma ke ano oia ke kanaka ahiu ili eleele nui i noho maluna o ka nohoalii.  O Kamehameha III ua haawi aku oia i kona lahui he kumukanawai e haawi ana i na pono kiwila ame kuleana hoomana kuokoa ana a makou i komo olioli pu aku ai malalo o ua kumukanawai aupuni a la hui la ( i ka 1840 keia) a he 64 makahiki o ke ku kumukanawai aupuni ana o makou a i hoopilikia ole ia hoi ke ola ame ka waiwai no na makahiki i oi aku maluna o ka haneri. No na alii o ka lahui Hawaii aole lakou i ikeia iloko o ka hookahe koko a hoomainoino maloko o haneri makahiki oiai nae aia no he mau hemahema i hanaia e lakou he ano hoi i like ole me ko loko o ka moolelo o ke ao holookoa. Ua haawi pu ia e lakou he mau waiwai no lakou na waiwai io ma kahi o na miliona dala no na hana hoonaauao ame na hana hoonaauao ame na manawalea. O ka lahui Hawaii ua ike i na maikai ame na inoino o ke au naauao no ka manawa malalo mai o 100 makahiki. Iloko o ia wa ua oi aku ko lakou holomua i oi aku mamua o na Pelekane iloko o ko lakou (Pelekane) au o ka haneri makahiki mua, mahope iho o ko Julia Kaikala komo kaua ana. Pela no hoi i olelo mau ai ko lakou (Hawaii) poe enemi he poe lokomaikai, heahea a oluolu lakou. He lahui keia e hiki ke hui pu me kekahi a hana aku i ka pololei a he hiki hoi ke hui kuka pu me ka poe i ike i ke ano o ko lakou noonoo ana. Aole he wahi okoa ae o lakou mai na lahui e ae ma keia mea a no keia kumu i lanakila ai ke Kiaaina Carter ame kona ahaolelo, a he haina kupono hoi keia e panai ai no na ino i kaula mai maluna o na Hawaii.

  E noho no kekahi kanaka iloko o Hawaii Teritori me ka maikai a komo pu iloko o na hana kalepa a kalaiaina me kona ike ole i ka mea ma’i lepera. Eia nae aia no ka lepera ilaila a ua loaa ka hoomaopopo akea ia no ia ma’i a o ke kumu o ia no ka hookaawaleia o na ma’i a hoakoakoaia ma kekahi wahi hookahi e hiki ole ai ke puka a hele laula, oiai nae, aia he ma’i lepera ma na wahi e ae o ka honua nei, i hookuu wale ia a hele wale iwaena o ka lehulehu ke kumu hoi e hoomaopopo oie ai ka lehulehu i ko lakou ma’i lepera. He mea oiaio no ka hoohemahema wale o na Hawaii a loaa i keia ma’i, eia nae, aia no ia ano haawina me na lahui e ae apau, a no’u iho aole loa wau i ike a hoomaopopo hoi no na mea i hoakakaia iloko o ka leka a keia mea kakau e pili ana i ke ano o lakou−he mau mea ku i kea no hookae hoohaahaa loa.

  Aia he poe ino ma na wahi apau o ka honua a iwaena no o na lahui apau loa−pau pu ka lahui Hawaii, aka nae, he haawina walohia loa ka i kauia aku maluna o ka lahui Hawaii, aka nae, he haawina walohia loa ka i kauia aku maluna o ka lahui Hawaii a ka poe kakau e hoopuka nei e like me ka mea nana ka leka i kakau i kona inoa “Kamehameha,” i ko lakou (Hawaii) hooaiaiia ma ke kulana haahaa loa a koe ke ano ma kea no holookoa−ma kekahi olelo ana, o ka ino loa e hiki ana ke olelo ia oia ke hoopukaia a o ka maikai hoi aole he hoolahaia. He hiki no ka inoa maikai pililaula o kekahi lehulehu o kekahi lahui ke lilo i mea ino a hoihoiia ma ka kulana haahaa loa ke mea i kapa iaia iho “Kamehameha” ke kanaka hoi e hiki ole ke hoike ae iaia iho nona iho, no ka mea, ina oia e hoike pela, aole oia e paluku pohaku maluna o ka lahui o kona koko ponoi.

J KALANIANAOLE, Elele mai Hawaii mai.

KU MAI KA MOKU THETIS.

Ma ka po Poalima o ka pule i hala i kalewa ae ai ma waho o ke awa o Kou nei ka mokuahi kiai awa Thetis, mai Kapalakiko mai. O keia ka mokuahi i hoolaha mua ia aku ai e ku mai ana i Honolulu nei malalo o ke kauoha a ka oihana Dute Awa, a e ku iho ana oia maanei no ekolu mahina alaila holo aku oia no Alaska ame kekahi mau wahi maluna aku nei. Ma ke kakahiaka Poaono ae oia i komo mai ai iloko nei o ke awa. Mamua he moku okohoia keia a ua kuai lilo ia mai ka hui mai o Dundee a hooliloia ae i mokuahi. Mahope o ka pau ana o kona mau hooponopono hou, ua hoounaia aku oia e huli i kekahi poe i hoounaia i ka Akau, a ua loaa lakou a hoihoiia mai no Nu Ioka. Ua like no ke ano o keia moku me ko ka moku kalepa, a eia no kona mau kia ame na likini ke paa nei e like me kona hanaia ana a o ke ano e wale no o ia kona pukauwahi.

  Ma ke kakahiaka nui o ka Poalua nei ikeia aku ai na mokukaua Amerika. Nu Ioka ame Bennington. Ua holo mai ia keia mau moku a ka nuku o ke awa, alaila komo mai ia ka mokukaua Nu Ioka no ka hoopili ana ma i ka uwapo. Me ka nui o ka hana i pili maalahi ae ai keia moku ma ka uwapo Helu 1 o na Amerika, a o ka hora 11 a. m. no hoi ia. Mahope mai i komo mai ai ka moku lawe pu Bennington a hoopili ae la no hoi ma ka uwapo Helu 2. Ua kipu aloha mai keia mau mokukaua, a pela no hoi i panai aku ai ko ka aina nei.

  Eia keia mau mokukaua malalo o ke alakai ana a Adimarala Glass, a i ke ku ana mai ua kipa aku o Adimarala Glass me kona mau ukali e ike Adimarala Terry, ko Hawaii nei Adimarala.

  Ua haalele aku keia mau mokukaua ia Acapluco ma ka la 25 o Aperila, a holo mai no keia awa. He maikai ka laua huakai o ka holo ana mai nei, e holo ana hoi me ke kali o kekahi i kekahi, he averike holo hoi o 9 1-4 mile i ka hora.

  Ua haalele aku ka mokukaua Nu Ioka ia Bremerton, kahi hoi ana i ku ai no ka hoomaemaeia ana ma ka ia 26 o Dekemaba o kela makahiki aku nei a holo ae no Kapalakiko, kahi hoi ana i hoopiha iho ai i na lako ai, a haalele ia laila no Panama a ku malaila ma ka la 9 o Ianuari, eia nae ua lohi kana ku ana aku, nolaila aole oia i huipu aku me na mokukaua i hiki mua ae ilaila, iloko o na hana e pili ana i ka hookahuli aupuni o Panama. Iloko mai o Malaki ua holo ae ia oia no Lima. Peru a malaila oia i ku ai no elua pule a hoi hou no Panama, kahi hoi ana i haalele aku ai a holo ae no Acapulco, a holo loa mai ia ianei.

  Ua hauoli loa na aliimoku ame na luina o keia mau moku i ko lakou ku ana mai ianei, no ka mea, wahi a lakou, ua loihi ko lakou noho ana ma na aina ano naaupo, a o ko lakou hiki ana mai ianei oia ko lakou noho ana iwaena o ka poe naauao. E ku ana keia mau moku maanei no ekolu paha pule, e kali ai i na mokukaua Marblehead Kapalakiko mai. Mai nei aku e holo aku ana keia mau mokukaua no Kiska, he wahi hoahu lanahu no Amerika e waiho nei ma na mokupuni o Aleutian, he mau mokupuni hoi e kokoke ana i Iapana, a e hiki ai hoi ke holo ia no na ia ekolu a eha paha mai Iapana aku.

  Aole i maopopo ka hana a keia mau moku e holo nei aka i ka wa i pu-a ae ai na lono e hoouna ana o Amerika i kekahi mau mokukaua ona no na kai o Iapana ame Ki@a, ua puiwa o Rusia a hookomo koke i ka hoohalahala. Ma keia ua loaa na manao koho eia o Amerika ke hoopuipui nei iaia iho ma keia mau no kekahi hana a Rusia e maka’u loa nei. He mau hoohuoi wale no keia o ka oiaio nae aole i maopopo.