Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 22, 27 May 1904 — HE MANAO NO KE KULA HANAI O KOHALA. NA HOAKAKA LAULAHA NO KE KULA HANAI KOHALA. [ARTICLE]

HE MANAO NO KE KULA HANAI O KOHALA.

NA HOAKAKA LAULAHA NO KE KULA HANAI KOHALA.

f» k" Kula Kaikamahina o Kohaia rr<x "loU'." ke kula hanal kahiko m> na kaik-trrabir>e ka Mokupuni o Haw*ii. T*a kukuluia keia kuia ma ka makahlki I*7« e ka Makua E. Bona» mahop*» o kona hiki ana mai i keia mau kapakai o Hawaii i ka makahiki 1841, jtoi ke ano h* misionari malalo o ka loomalu ana a ka Papa Misiona Kuwa» fco o Amerilta. Ua lilo k* hooponopono laula ana o t* kuia maialo o ka Makua Bona a hiki i ka makahiW 1»», a la wa i hooIlioia aku ai na pono kpau ame kahi e ku nei ke kula I ka Papa HawaiU a maiaio o kooa boop<mopooo ana i keia manawm e noho nei ke kuia, M hoolala kuloko ana. ala ia i kekahl poe kahu 1 kohoU e keia Papa. t*a kukuluia ke kula no na kaikamaWne oiwi Hawaii, aka. ua ae la ka hookomo ana mai I na kaikamahine kupono • na iahui e i kela manawa. aka. o na •iwi no nae kal makemake loa ia e hoonaaoao. O na haawina no na makahiki eono a ke kula e haawi ai I na kaikamahine. e komo ana ke a'o ana ma na haawlna like «2e o ka olelo Beritanla e kupono ai ke kaikamahlne, ke pau ia mau makAiki iaia I ka 'hoomanawanui ia. e koma aku ai 1 ke kula Kaikamahlne o Kaanekameha. a i oie ia. I ka papa ehiku makakiki o ke Kula A'o Kumu ma Ho■olulo. Xo na makua aloha keiki, e makemake ole ana e kaawale aku ka lakou mau lei oplo, mamuli o ka opiopio l«a. i kahl e, he mea maikai ka hookomo ana ia mau keiki i keia kula no fca koemaamaa &n& m&mua o ka hoihoi ana i na kula kiekie. E haawi ia no na hoomaikai i na keikl apau i lawa l na ike i a'o ia. Manaho no o na haawina a'o buke. o ke n'o i ka malama halo ame ka noho'na nia"m«». kn humūhumu lole ame hnn'i namna lauhala a aku. Mamua n k» 1 komo ana o keiki i na f> !<•?>.'! inia nn hookuu ana m.-M n.i a <> haawina hukp e loaa ai ka T.,(k i)k;iu no na ik** e like me ia i ho:'k" n. K'- Ikeia ua lawa ke- ma r h;>:hanalima, loaa iaia ka 1. 117- 5" t ho-.maikai e hoike nna i kona tu» ka imi ana i ola nona fh" nin i;i ano haha. Nol.iila o ka makemake o ke kulei. oi s no ka hoonaauao aku i na keiki mri o na makahiki eono n hlki i k.t umi-kuinnmawalu i na ike apau e loaa ai ka malama Home Krif*ti?no me ka ukali pu aku I na hoonaauao maikai ann. e loaa ai ke kupono no lakou e fmi no iakou iho ma ke kuiana malama home ame ka Imi dala, mamuli o na hanalima e a'o ia aku ai lakou, a 1 ole ia. no ka hoomaamaa ana i ko lakou komo n.na i ke Kula Kalkamahine o Kamehameha. a i ole i ke Kula A'o Kumu ma Honoluiu i loaa ke maleaukau no ke komo ana I ka oihana kumu maloko o na halekula o ko kakou Aupunl. Ke ku nei keia halekula o Kohala iwaena o kekahl ponaha llpolipo o na mea ulu, nona ka nui o na eka elima. He wno haneri me iwakalua kapual kona kiekie ae mai ka illkal. a ma lā mea i loaa ai na ea huihui ame ka noho'na oluolu. e kau ana i ke kiekiena * nana aku ai i na malako uliuli o ka aina e hoopuni ana, me ka moh|ila o ka ike ana i ke kai. ia Maui me ke kuahiwi kilakila o Haleakala e walho ana i k& mamao. No ke kahua o kahi e ku nei ke kula ame ka noho ana oluolu ma ka hanu mau i na ea aina maemae. aole paha he wahi e ne o ko kakou kalaulu e loaa kahi kupono e ku ai o ke kula e llke m. keia. l*a kaupalenaia ka nul o na haumana i ke kanaono. O na kelkl mai na haleliuL'i e ae e makemake ana e komo mal ukali pu mai me ka palapala hookuu tni»! ke kula ana I komo hoi>e ai. E niraninau mua ia no na "kelki komo hou i ka makahiki mua. nia ka heluhelu. olelo. arematika. a pela aku. i maopoim ka j»apa e komo al. A olal i ke komo ana mahope o ka 'wa hoomnha nui ka manawa e hoonohonoho ai na j%apa. he mea maalahi ke komo ana © na keiki i ke kula la wa mamua o kn waiho ana a ka hoomaha Krlsimaka alaila hoihoi mai. o ka uku kula no ka makahiki. no na pule he knnaha he $50. e hookaa ana rr.n k* hookaa hapamua I ka wa e konio x\ ke keiki. a o ke koena mn ka la 1 o Febeninri e hoopau ioa mai ai. Xa ke kula e hoolako aku i na keikl ew na huke. kanana. peni. a peia aku, ma ke kuai kumulilo. a ke noi ia nel na makua e hoolako mal i na keikl me ■na wahl kenikeni e loaa ai keia mau lako. O ka aahu noho kula he lole ainaklni t»olu i mollnaia me ka mollna keokeo a he papale ie laiW keokeo. l'a kauohnia ke keiki e kuai i elua 0 kei* ano aahu mai ke kula aku, nona ke kumukuai eml he 50 keneta a hikl 1 ka $1 no ka lole hookahi e like no me kn nul o ke keiki. O ka papale he S5 keneta o ka mea hookahi. Mawaho ae o ia mau 1110 he keneta ka uku makahiki no na lilo humuhumu. a no ka hoolimalima ana i ka 3TW>*. NoUila, mawaho ae o ka uku kula e hiki ana na lilo e ae no na buke. aahu a wla nku i hoike ia ae la I ka $£. a hrti i ka W, no ka makahiki hookahi. r* kauohaia ra mnk\ia e hookaa ae f na ukukula i k<» Kumunoo, aole i na e boouna ae ai ?a mea. Xo na k*Mki hoi i loan ole ka makau*:;st no ka hookaa piha ana. ua weho»v •man romi ma o Ka manawalea ke kokua ana a Hon. C. "R. Blhopa. K a ro nn kumu e ae ia ai ke keiki e ar»a mnlalo o keia mau ruml maK hoc»kaa hapj% mai ke \ kwa ukukula: elua, aole e oi makahiki o k«»lkS e kaana nna ■ maluna o kA H matle mau ho«ioha e a* no keo ke kul» e kokua nei a I mana*i h«l he mau mml a e haaw? t* r>o kela nonA 1 na keiki i nohe» he makahiki hookahl | ke kula. a l ike~ i« he aap<». he makaala I kona haawina. a 1 ake maoli | ka Ike ame km w>ho *naemae, Aole e ae ia kf la «nau haawin» i na kelkl hiki ke ukn. aka I ka poe \ maooopo \oa. aol«» he w»hi e k»a* al k« uk\i ana. O ka poe e tx>{ ana i kela mau haawina « hana «na ka )et% a ma ka hui kino ana me ke Kamapoo he e!a* wk mamua o ka iHwnaha ana o ke knla. a \ ole ia elua nuwM o ke komo ana o k» kuhu X laii am m Mld la Wkou keia mau pmm ikak* wheU al ke kula. o ttto{ mm*l I ka poo okm. B laaw nal *» keCki )m hookahl uhs-

na ame ke kapa moe, I uhl keokeo, paku makika, eke waiho loJe lepo. kaw?je, kopa. kahi laaoho, halaki niho »rn« baiakī lauoho. E ma-ka la na loie apau me ka moakaka me ka inika kakaulole. He malama la na manawa ame ka hoomakaukau ana o na mea ai o ke kula. He lawa na. mea e ai ai no ka malama ana i ke ola. Maloko o ka pa-kula he hooulu ia na huaal, e laa ka maia, papaia, pea ame na hua ai e ae, a pela pu me na lau nahele. O ka wai inu mai ka mapunawal e hu la ma ke kualapa mauka oka pa-kula. E a*o mau ia ana na rula o ka noho papaaina ana «nw> ka mikaaia mau iaoka maemae o na aahu 1 na wa apau. E haiawai mau ana na papa hooikaikakino i keia ame keia hapa pule. a ma ia wa e a'o i& ai ke ano o ka hele ana, ke ku ame ka noho ana. O na paani popo ame ke koloke he ae ia, a pela no e loaa ai na hooikaika kino ana i ka pa akea, a e haooli al na. keiki mal ka ikiikl o ka hoopaa haawina ame ke a'o hanalima. 0 ka rula mua e malamat ia nel e keia kula. oia no ka malama ola ana o na haumana, a no ka loaa ana o kahi mae- ! mae, oluolu a ea huihui, ame ka mai lama mau ia o na rula o ka ai ana, ame ka noho hauoii ana, ua ikeia, ke kaawale ana o na haawina ma'i mai na keiki e noho nei. 1 kela makahiki aku nei. ua hookaawale ia he rumi akea a oluolu ma ke ano ke hankipila no ke kula, a maanei e malama ia ai ke keiki i ma'i me ka makaaia loa ia. Aohe no hoi he lilo laau oiai ke kokoke kahi a ke Kauka e noho ai. OLIVE li. BRISTOL, Kumupoo. - * -