Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 25, 17 June 1904 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE XLII HELU 25.   NUPEPA KUOKOA,POALIMA, IUNE 17, 1904.  NA HELU APAU 3020

 

Enaena na Kaua e

Kauaia mai nei

 

Hui ko Rusia mau Mokukaua o Poto

Ata ma ke Kaua Aina.

 

Oili ae ko Rusia aumokukaua o

Vladivostok a ke Kaua nei

me ko Iapana.

 

NA LONO KAUA. AUWINA LA,

IUNE 9.

 

            LIAOYANG. Iune 9.-O ke kipoka aku i ka @moku o Liaoyang ke manao ia @ oia kekahi hoike eia o Iapana i ke loaa nei i ke liana nei i ka lele ana o kona mau koa.

            NA LONO KAUA O KA LA 10.

            CHEF@. Iune 10.-Ua hoikeia mai @ o ka lelekaua ia Poto Ata ke hoomaka ia nei me ke kokua pu ana o aumokukaua o Rusia i ke kaua aina.

            KANAHAI. Iune 10. - E lelekaua aku ana ko Iapana mahele koa ekolu malolo o ke alakai ana a Generala Nogi. @ Ala. O ko Iapana mahele koa @ malalo o ke alakai ana a Generala eku @ ke huipu aku ana me ko Generala Kuroki ma ke kaua e ku-e aku ana i ko Generala Kuopatkin mau mahelekoa.

            ST. PETERSBURG, Iune 10.-He umi-kumamahiku mau mokukaua o Iapana i kipoka ae i ka aekai komohana o ka anemoku o Liaoyang ma ka la 7 iho nei o Iune.  Aole he mau poino ma keia kopoka ana.

            TIENTSIN,  Iune 10.-He umi kaukamaka nui o na koa o Rusia e noho nei mahope o na puulepo ma Pochichia, he umi-kumamalua mile ma ka hema o Kaichau.

            FUSAN. Iune 10- O na ko Rukini e komo mai nei ua hiki ae  nei i Suihalieng a eia lakou ke nee nei ma kahi o ke alahao.

            ST. PETERSBURG. Iune 10.-Ua loaa mai nei na laulahea eia o Generala Kuropatkin ke nee nei no ka hema.  Ua hoike mai nei o Generala Kuropatkin ua lelekaua ae kekahi mahele koa o na Kepani i kahi mahelekoa o Rusia ma Siamatese ma ka la 7 o Iune iho nei.  Ua kuemi aku na Rukini no Fenchulin me elua aliikoa i make ame 100 koa i eha a i  make.

            Ua lawa ae nei na Kepani ia Sinyen a eia ke nee nei no Liaochung. Eia na hoomakaukau ana no ke kaupale ana i ke kulanahauhale o St. Petersburg mai ka lelekaua mai ke kai mai. Ke hooikaika nei na Rukini i na hoomakaukau apau no ke kaupale ana ke lilo aku keia kaua ma ka Hikina i mea e ala mai ai kekahi haunaele ma Europa.           

            FUSAN, Iune 10.-Ua lelekaua ae na Kepani i na Rukini e noho ana ma ke alanui o Liaoyang, Ahe kanaonokumanaono poe i make.

            NA LONA KAUA O KA LA 11.

            LADANA, Iune 11.-Ua loaa aku he elue mau mea hoopa-hu i hanaia a @ uwaki iloko o ka lumiaina o ka Emepera.

            ST. PETERSBURG, Iune 11.-Ua nee au kekahi mahelekoa helewawae ame kekahi hapa o ka pualikoa kaulio o Iapana no ke kaua ana i ka aoao hema a Sinyen ma ka Poakolu nei.  Ua paaia mai ka nee ana aku o keia mau koa e na pukuniahi.  Mahope mai ua ala ae @ kekahi kaua ma ka aoao hikinia o ke kulanakauhale, kahi hoi i auhee aku ai na Cosaka.  He kanaha ka nui o ka poe i poino ma ko Iapana aoao.  O ka nui o ka poe i poino ma ka aoao o na Kepani ma ke kaua o Saimatza he @.

            O ka mahele hope loa o na koa e hoopuipui aku ana ia Generala Kuropatkin e hiki aku ana ma Liaoyang ma ka la 2 o Augate.

            LIAOYANG, Iuna 11.-Ke oi ikaika loa mai  nei na hoomakaukau ana ma ko na Kepani aoao e noho nei ma Sinyen ma ke komohana hoi o Fengwengcheng. Ke manaoia nei he hana wale no keia na na Kepani e hookaawale ai a ko na Rukini noonoo ana no Poto Ata.

            SEOUL. Iune 11.-Ua lilo ae nei i na Rukini kahi noho o na koa ma kahi e kokoke ana i Chang-ju, eia na koa kiai Korea ke auhee nei.

            NEWCHWANG. Iune11.-Eia ke loaa mahine. i na Rukini maanei na lakoai palaea ame na dala ma ka huina nui.

(E nana ma ka aoao 6.)

 

NA HOOKOHU LUNAKANAWAI NO HAWAII NEI

 

KOKUA LUNAKANAWAI HARTWELL

 

LUNAKANAWAI KIEKIE FREAR

 

KOKUA LUNAKANAWAI HATCH.

 

            No kekahi mau la ke kali ana o ka Oihana Hookolokolo no ka loaa mai o na hookohu o na lunakanawai o ka Aha Kiekie ame na Aha Kaapuni o kakou nei, a i ka loaa ana mai o ka lono ua hui aku ko kakou Kiaaina Carter me Peresidena Rusawela. oia ka manawa i upuia aku ai e loaa koke mai ana na lono nana e mawehe ae i ke kali ana.

            Ma ka Poalua nei ua loaa mai la i Honolulu nei na Iono telegarapa mai ke keena mai o ka Loio Kuhina o Amerika e hoike mai ana ua hookohu ae o Peresidena Rusawela ia Generala A. S. Hartwell ((Hakuweia) ame Hon. F. M. Hatch i mau kokua Lunakanawai Kiekie, a e hoomau ana hoi ia Hon. W. F. Frear ma kona kulana mua.

            Mawaho ae o keia mau hookohu ua loaa mai he lono ua hookohuia aku o John Albert Matthewman i Lunakanawai Kaapuni no Hawii Komohana, ma kahi o Lunakanawai Edings, a o C.  T. Parsons i Lunakanawai Kaapuni no Hawaii Hikina, ma kahi o Lunakanawai Liilii.  O Lunakanawai Hardy o ka.  Aha Kaapuni o Kauai ua hookohu hou ia oia ma kahi ana i noho iho nei.  O ka poe i hookohuia mai la ua lawe ae lakou i ka hoohiki no ka oihana a lakou e lawelawe aku ai a koe o F. M. Hatch, Lunakanawai Hardy ame C. T. Parsons oiai aole lakou ma Honolulu nei, aka ua hoounaia aku na lono telegarapa ia Hardy ame Parsons no keia hanohano i hookauia aku maluna o laua nei no ka lawe ana i ka hoohiki imua o Lunakanawai Amerika Dole.  O F. M. Hatch e hiki mai ana mai Amerika mai i keia la.

            O E. P. L. Weaver. ka lunakanawai o na aina. ua hookohu hou ia aku oia ma ke kulana ana e paa nei. e Kiaaina Atkinson, ao H. C. Meyer hoi i kokua Luna Hooia.

            O keia lono nana i hoopau ae i @ kali ana, ua  manaolana mua ia e hiki mai ana i Honolulu nei ma ia la, a i ke awakea ana ae ua loaa mai la he lono telegarapa ia Kiaaina Atkinson mai ia Kiaaina Carter e hoike mai ana i na inoa o ka poe i hookohuia a e noi mai ana ia Atkinson e hoike aku i keia lono i ka poe no lakou na inoa i hoikeia,  a ua hooko aku o Atkinson ia kauoha, a ma ka hora 3 auwina la i akoakoa ae ai ka poe e noho ana ma Honolulu nei iloko o ke Keena Hookolokolo o Lunakanawai Dole. kahi hoi a lakou i lawe ae ai i ka hoohiki.  Ua loaa pu mai no he mau lono telegarapa mai ia Loio Aupuni Knox mai i kela ama keia i hookohuia.

            O na keonimana hanohano i hookohuia ae nei ma ke kulana Lunakanawai no ka Aha Kiekie, he poe wale no lakou i kamaaina ia Hawaii nei a i ko Hawaii nei papa loio, a ua hoike ae keia papa i ko lakou apono i na hookohu i loaa mai.

            O Lunakanawai Kiekie Frear, ma keia hoomau ia ana ma ka oihana, ua komo aku ia i ka lua o kona manawa o ka noho poo ana no  ka Aha Kiekie o Hawaii nei, a i ke kanaka hoi o kona mau makahiki.  Ua hanauia oia ma Grass Valley, Kaleponi, ma ka la 29 o Okatoba, 1863.  I ka makahiki 1881, ua hemo aku oia mai ke Kula o Punahou a komo i ke kula Kiekie o Yale, kahi hoi ona i hemo mai ai i ka makahiki 1885, a komo i ke kula Loio o Yale a hemo mai i ka makahiki 1890. Ma ka la 1 o Augate, 1893, ua hoohuiia ae oia me Miss Emma Dillingham ma ka berita maemae o ka mare.  I ka makahiki 1893, iloko o ka mahina o Ianuari, o ia kona manawa i hoomaka ai e noho ma ke ano he lunakanawai. e lawelawe ana hoi i ka oihana iloko o ka Aha Kaapuni, i ke au hoi o ka nohomoi o Hawaii nei. Ma ka la 7 o Malaki oia makahiki hookahi no ua lilo ae oia i kokua lunakanawai no ka Aha Kiekie, malalo hoi o ke Aupuni P. G. a ma ke kulana ekolu o na lunakanawai.  I ka makahiki 1896. ma ka la 6 o Ianuari. ua pii ae oia ma ke kulana kokua elua no ia Aha, a i ka makahiki 1898 ua hookohuia aku oia i lala no ke komisina e hoike aku ana ia Hawaii nei imua o ka Ahaolelo o Amerika. Ua noho ae oia ma ke kulana lunakanawai Kiekie no ka manawa mai ka makahiki 1899 a hiki i ka makahiki 1900, e lawe ana hoi i ke kulana lunakanawai ekahi. a  i ka malama o Iuiai. 1900 kona hookohuia ana mai i lunakanawai kiekie, a makua hoi o ia Aha.

            O Generala A. S. Hartwell, oia ka elemakule iloko o keia papa lunakanawai i hookohuia mai la.  Ua hanauia oia ma Dedham, Mass., i Iune 11. 1836. a oia hoi kekahi o na ilikea i ikeia iloko na hana kalaiaina.  He haumana oia no ke kula nui o Harvard a i hookuu maikai ia mai hoi i ka makahiki 1853, a mai ke kula a'o lolo no hoi o ia kula kiekie i ka makahiki 1866.  Ma Koloa, Kauai kona mare ana ia Miss Kaloke Elikapeka Kamika, iloko o Ianuari, 10. 1872.  He koa oia no ka pualikoa Federala ma ke kaua huliamahi o ka Akau ame ka Hema, kahi hoi ana i lawelawe ai i ka oihana koa a hiki wale i kona lilo ana i aliikoa kiekie, a e kapaia nei hoi he Generala.  Mai ka makahiki 1868 a hiki i 1874 he kokua lunakanawai ekahi oia no ko Hawaii  nei Aha Kiekie o ke Aupuni moi.  Ua pii ae oia ma ke kulana loio kuhina i ka makahiki 1874, a no ia kulana hookahi no hoi i ka 1877 a 1878.  Oia nei ka agane i hoounaia ai e ke Aupuni P. G., i Wasinetona i ka makahiki 1899 a hiki i 1900.

            O Mr. F. M. Hatch oia kekahi o na kuhina o Hawaii nei ma Wasinetona. a ua hanauia hoi oia ma Portsmouth, N. H., ma ka la 7 o Iune, 1852. Ua hemo mai oia mai ke kula nui mai o Bowdoin, Maine, i ka makahiki 1873.  O kona makuakane hanauna Harris oia kekahi o na lunakanawai kiekie o Hawaii nei mamua.  I ka manawa o ke Aupuni P. G., ua lilo ae oia i lala no ka Papa Kuka o ke Aupuni, a he Kuhina o ko na Aina E. no kekahi manawa.

 

NA HOOMANAO O KA LA-

HANAU O KAMEHAMEHA

 

            O ka Poano o kela pule aku nei ka la hoomanao o ka Na'i Aupuni Kamemameah, he ia hoi i kuluma mau i ka malamaia o na hoomanao no ia Alii kaulana, a Napoleona  o ka Pakipika ma kekahi olelo ana ae.

            Ua puka mai ka la ma ke kakahiaka o ia la me kona nani nui, e hoomalaelae ana i na paia lani a e hookomo mai ana iloko o na kini Hawaii ame na ilikea i na hoomanao ana no ka mea nona ka ia, a e hoala ana hoi i  na manao e kipa aku ma kahi e malamaia ai na hana hoohauoli o ia la.  Ua pulelo ae na hae like ole ma keia ame keia wahi o ke kulanakauhale nei, e hoike ana i ko lakou mau waihooluu like ole a e welo koaniani ana hoi i ka welelau makani.

            Ma ke kakahiaka no hoi o ia la, ua pihaku'i ae na kaa uwila i ka poe e holo ana e makaikai i na hana heihei lio e malama ia ana ma Kapiolani Paka, a malaila, ina e kau aku na maka i ka heluna kanaka e akoakoa ana, he nonanona hoi kau.  Pau o keiki, na makua ame na olomana ame na olowahine ilaila o na lahui like ole. Piha ka paka heihei lio a kuku wale he mau haneri mawaho aku o ka paka, a o na kaa uwila hoi keia, he haalele hoi kau i na ohua no ka nui o ka poe i hele aku e nana i na heihei.

            Maloko o ka paka i ikeia aku ai na lio e kakelekele ae ana a e hoike ana i ko lakou mau kino maikai e makahehi aku ai ka poe e makaikai ana, a i ka nani no o keia mau lio, kohohewa kekahi poe i ka lakou mau lio e lu ai i ka lakou mau wahi kenikeni, a o ka hopena he ohi i ka puahiohio, kukule me he moa ma'i la, a hoi ana i kauhale e hamohamo ai i ka laau a ke alii.

            Ma na hana heihei lio ua maikai, a ua maluhia na hoomanao ana i ka la o ka Na'i Aupuni. a o ka lunakanawai mua loa hoi nana i kau i ke kanawai "Mamala Hoe."

            Aole wale ma kahi heihei lio ka malamaia ana o na hoomanao ana o keia la, aka ua malamaia ae e kekahi mau Kula Sabati o ke kulanakauhale nei he mau paina hoolaulea no na kamaiki o ko lakou mau kula Sabati.   Ma ke kahua paani o ke kula o Punahou. ua malamaia ae ka paina o na haumana Kula Sabati o ka Ekalesia o Kaukeano, a o kekahi mau kula hoi ua holo aku no na huli malalo aku nei o ke kulanakauhale maluna o na kaaahi no ka hoohala ana ma ia mau wahi.

 

Kaua hoomaamaa

a na Koa Teritori

 

Pau mai ko Hilo, Maui,

a hui me ko ke

Kaona nei.

 

Ma Kapiolani Paka ke Kahua

hoomoana iloko o

elima la.

 

            I keia makahiki i komo maoli ai na koa o ka Teritore o Hawaii iloko o ke kaua hoomaamaa e like me kela i malamaia i ke kau i malamaia ma na kula panoa o Waianae, oia hoi na pualikoa o ke kulanakauhale nei me kela o ko Wailuku ame ko Hilo, a mawaho o Waikiki i Kapiolani Paka i hoomoana iho ai ua poe koa nei mai ka poe kumau a ka poe koa i ae e komo koa aku a he elima no hoi la o ka hoomoana ana koe nae na pualikoa o na kuaaina. oiai ua hoolulu iki iho no lakou mahope iho.

            I ka Poakolu o ka pule i hala i hoomaka ai keia hoomoana o na koa a ia kakahiaka no hoi i hoea mai ai ko Wailuku pualikoa malalo o Kapena Bai ame Lukanela Keliinoi a hookahi ka maki pu ana me na pualikoa o Honolulu nei i hului pau ia ae ai lakou iloko o elua bataliona malalo o ke alakai ana o Lutanela Konela Zeigler ame Mekia Wall mahope iho o ka hoea ana aku o ko Hilo Pualikoa i ke ahiahi.

            O kela Poakolu oia ka ia hana nui o na koa i ka  manawa i hiki aku ai i kahi o ka hoomoana ma ke kukulu ana. i na halelole a i ka pau ana o ke kukulu halelole ana ua ike koke ia, ae ia he kulanakauhale nui ia a i nele ole ai ka hoohaia ana o na koa no ko lakou paina mahope iho o ka hooikaika nui ana.

            O na koa kumau o ke Kahua  e na koa kumau o Amerika ma Waikiki ua kukulu mua ae la no lakou i ko lakou kahua hoomoana ma ka aoao mauka kupono i ka hale noho o Jas. Castle mawaena o ke alaloa ame ka Paka a o ka Puali A ame na puali e iho no hoi o ka Pualikoa Lahui Kiai Hawaii ua lawe ae lakou i ko lakou kahua hoomoana ma ka aoao kulanakauhale o kahi hoomoana.

            Ua kukuluia na kapuahi kuke o na puali like ole ma ka aoao pili kai o kahi hoomoana o na koa. kahi o na halelole i kukuluia ai. a ua laukanaka maoli ua kahua la a nui no hoi ka olioli o ua poe keiki la o ke kaua hoomaamaa. a he nani no hoi i ka nana aku a ka maka, a i ka po aole i  nelo ka uwiuwiki mai o na kukui o ua kahua nei.

 

HOOMAKA KE KAU HOOMAAMAA

 

                        Ma ka la mamua iho o ke kaua ua aelikeia ae ka papa hoonohono hana o ke kaua. oia hoi aia ke alakai o kekahi bataliona malalo o Lutaneia Konela Zeigler o na Puali Lahui Kiai Hawaii a e lawe ae i ki kulana ma ka aoao mawaho o Kaimana hila, a o Mekia Wall iaia ke alakai o ka lua o na bataliona e lawe ana i ke kulana maloko a pili ia Kaimana Hila.

            O na pualikoa malalo o Zeigler oia ka Puali Pukaa Amerika helu 92 malalo o Lutanela Garber, Puali D. o na Puali Kiai Hawaii. malalo o Kapena Fetter ame Lutanela Ludloff. Puali E malalo o Kapena Hipa ame Lutanela Kakalia me Amana.  Puali F. malalo o Kapena Johnson ame Lutaneia Costa me Blackman ame ka Puali I o Wailuku malalo o Kapena Bal ame Lutanela Keliinoi a ua hoailonaia lakou me ka maka "bolu."

            O na puali malalo o Mekia Wall oia ka Puali Pukaa Amerika 92.  Puali Kiai Hawaii a malalo o Kapena Berndt ame na lukanela Whitehead me Crozier.  Pauli B. malalo o na Lukaneia Comdy Wise me Cook. Puali C. malalo o Kapena Coyne ame na lukaneia Santos me Sherwood, Puali G. malalo o Kapena Ross, ame na lukaneia Kamaiopili me Kekaulike ame Puali H malalo o Kapena Thompson ame na lukaneia Thornton me Ka-ne.

            Eia nae he mau mahele koa kekahi i waeia mailoko mai o na bataliona a elua ma ko Wall aoao he mahele kiu a hoailona kahua kaua malalo o ke alakai o  Kapena Thompson  o ka Puali H. ke kumu i lilo aku ai o ke alakai ana

(E nana ma ka aoao 6.)

 

KAHUA HEIHEI LIO O KAPIOLANI PAKA.