Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 28, 8 July 1904 — RUSIA AME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua Kakauia e Bernard H. Kelekolio. KE AUPUNI NUI O RUSIA. KONA KULANA, KONA HOOPONOPONO AUPUNI ANA. AME KONA MOOLELO PIHA. [ARTICLE]

RUSIA AME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

KE AUPUNI NUI O RUSIA. KONA KULANA, KONA HOOPONOPONO AUPUNI ANA. AME KONA MOOLELO PIHA.

\ | I ka makahiki 1814, ua lele kaua ako la o Kusia ame ua anpuiii { lmiia maluna o ke kuhuiakauhale o Parisa. aka, oa kaomiia mai j Jakou ihop<? e na papu kiai ikaika o i*ar>sa, a he iuau kaukani kea | Kukini i poino iua keia iele kaua aua. Ma ke kana o Wakalu iWaieii looi ua lele kaua aku na Aupimi huiia i na pualikaua o Palani hoo* j kahi, aka, aoie no i kuha'u iho o Napolioua. a. e like me ka ikaika i | loaa i kona mau pualikaua, pela 110 oia i hooaeenee aku ai ia lakon 1 imua o ka laina. a mai ka puka ana o ka la a hoea 110 hoi i ka napoo ' ima ua ku aku no o Napoliona me kona kulana hiehie imua o na pualikaua o na Aapuni huiia, Rusia. Aukekulia. PeU-kane ame Kelemania. O na pualikaua o Kusia, Peiekane ame Aukekuiia ma ke| ; kahuakaua o Wakalu ua ano nohaha nd a ua kulanalana ma na ano, I apau, a i ka manamana uwati e kuhikuhi ana i ka hora 3 o ka auinai j la. ua hukl ae la ke Ehike Welinikoua fDuke WeJiingtonV i ka hoai-| ! lona, a oiai ua maopopo ioa no iaia. oia hoi ka L>uke o Welinikona,j | ina aole e hoea koke mai ana.na pualikaua o Kelemania malalo o Kenerela' Buluka (General Blueher). he oiaio e piiikia ana iakon a | no keia kumii, ua puana ae la ke duke i keia mau olelo, i, Kenerela • Buluka. Kenerela Buluka." O ka iini nui o ka duke i kela manawa | oia no ka hiki mai o na pnalikaua Kelemania. oiai i kela manawa| I aia na puaiikaua Kusia ke kuemi hope la me ka nui o na inake, na | pualikaua Pelekane ame na Aukekulia v aia ke ulupaia la e na pualij kaua lio o Palaui, aka, e like.me kekahi ola'i nui e hoonaueue ana i i ka honua, pela i loheia aku ai na leo o ka pukuniahi e kani nakolokolo ana. kokoke ina ke kahuakaua o Wakalu. 0 na pualikaua Keiemania keia a ka Duke Welinekona e iini nui nei e hoea koke mai malalo o Oeneiela Euluka, ame ka lioo|hewahewa ole, ua ike ia aku la ua keiki kaeaea nei o Kelelnania, e jpii mai ana ma kekahi aoao o ke kahuakaua o Wakalu. I ka hoo•maopopo ana o Xapoliona i keia, ua pio koke iho la kona manaolana jno ka lannkila, oiai he 80,000 mau koa Kelemania i hoea hou mai jla, aka. nie kela mau manao koa no iloko o kona puuwai, ua lioouna aku la oia i kona mau pualikaua lio e wawahi aku i na laina eJiu jniai ana imua ona me ka manaolana hoi; ina e hookoia kela manao !ona, e loaa ana iaia he manawa' e huli ai a paio aku me na pualikaua Kelemania i lioea mai. Oiai oia i kela manawa maluna o kekahi puu me kana ohe nana e paa ana iloko o kona lima. ua ike aku la oia i kona mau puali kaualio i ke kanioe«ana i ko lakou alahele no ka wawahi ana i ka laina o na enemi. aka, aole lakoū i lioea aku ilaila, ua pau iho la kona no ka lanakila. Ua haalele iho la oia i ke kaluiakaua o Wakalu a kamoe aku la kona alahele no ke kulanakauhale o Parisa me na mauao ehaeha, a oiai e ku ana iloko o ke awa o Pama i kela mau la o kona hoea ana i ke kulanakauhale kekahi nianuwa Pelekane, ua haawi pio aku la oia iaia iho me ka ewaewa ole. Maanei. e ka makaiuaka heluhelu, e ike ana kaua, penei ka ka hoea ana mai o ka. hopena o keia kanaka kaulana loa o ka mana nui o Palani, ke kaeaea nana i lioonioni aku i na noho kalaunu apau 0 na niana nui e ae o Europa. Ya laweia aku la oiā maluna o kekahi mokupuni uuku i kapaia ma ka inoa o St. Helena, a ilaila oia i noho »aku ai ma ke ano he pio a hiki i ka hoea ana mai o na linia o ka anela o ka īna'ke. Mahope o ka waiho ana o kona inau iwi ilaila no kekahi mau makahiki, ua lalau hou akn na lima o ke aupuni o Palani, a hoihoi mai la i ka lehu o kona kino no ka lioomoe maluhia ana aku iaia ma ka aina makuahine, ka aina ana i olioli loa ai e haawi aku i kona ikaika, kona ike, kona uaauao, kona noeau ame kona ano apau, i liookoia ai kona iini nui. ame ka inoa hanohano o kona aina, "Palani." O na hami wiwo ole a na pualikaua o Rusia maluna o ke kahuakaua oia hoi ka kaua, e ka inakamaka heluhelu i painuu iho la a i hoikeia ae nei no hoi maluna/a nolaila, e liuli hoi kaua a nana aku 1 na aumokukaua o Rusia. O na aumokukana o Rusia ua lieluia aku uo ia ma ke ano o kekahi o na inana ikaika kaua moana iwaena o na mana nui e ku nei, a ua malieleheleia no hoi iloko o na aumokukaua o ke kai Balotika, na aumokukaua o ke kai Eleele, ame na aumokukaua o na kai o ka Hikina. He 35S ka nui o na mol>ukaua o Rusia i ikeia ma ka papa hoonohonoho. aka, me he mea la i keia mau.lā ua oi ae no paha ia mamua o ka helu i hoike ia ae nei maluna. O ka nui o na tona o keia poe mokukana ua hiki aku no ia maluna o ka heluna nui o 196,575, e lialihali ana i ka nui kanaka o 24,500 ame 671 mau pukuniahi. Aole i hoaoia ka ikaika moan'a o Rusia mai kona mau la i kinohi loa mai, aka, i keia mau la a kakou e ike nei, akahi wale no a hoao

ia Ka īkaika moana o Ru<iia me ka mana uukn H>a > n i a;::., > hikina. nuna hoi kekahi iia|>a o k*'irt iiau«ni hauli. a k n*'i o lapana iiuna o kt 4 ao holookoa n« ī. he uaiwui i'o na m..» ~ inakīka unokukaua koj>iko» a Ih- uawaUwali no hoi o Hvisia. \ k.i makumnka iu'luhoiu. e h«M>iuauawanui kaua. oiai. »> k»« rt . iiioe ana n-e ka maik* aou- hoi uie ka puapuahulu, oia ka n <- iiooiiiaiauialaiua Uui mai ai ia kaua. i ua kumu uaua i alaK. iaua is«-i e \n\iv uialuua o kv kahua iMuu-iia o ko kaua. a aiawa iki ae hoi kaua i ka īu x»io!o t> lapaua. ka u.oa nni> u! ha|;i o kvia n\ooit k lo hoolelo hauii. V* lay«itut l'aeaiiui maoli. oia ih> kola uiau iu< kn|»utt: hoi innhiua o ka ekolu >:aukaui a oi. «• wniho la rua ua kapak r e Ru>īu. a i li>K>kaa«:;!t>!a hoī e i a ka: o lapaua auii* ko ka botsk. O ka {miena o k< ia mau [>a» aina i hoikoia ao uo:' : t. aku 110 ia a hoea iua r.a ilop-i-o he » i a h»va aku i ua «i. _■ -0 aim* 40' huiui akau a mai ka 1-4 a i k> ma ka louini Ilikina. O ka lomniaka ana auie kr ano .. ; aua o k*'ia uiau {uuaiua ho nui \\a't-. niai ka Akau uiai*u>> . aku i ka Hema. l'a kapaia aku k» i;i aiua »•« fa[»aua kaaiuaua iho no lua ka lakoa nleh» luakuahino 'i>ai Ni;. • manao hoi o kt*ia uiau hopanaolelo. oia koia "iapana ka N Japam. O ka nui o ka iUaiua o ktia mau moknpuni liii; . kapafa hoi ma kekahi iu. a o lapaua. ho 14>.T42 mih- ku.w a ua hoea aku ka uui o kona mau kauaka ma ko Kauaha M i : = i keia mau la e nee nei. [ 1 koua mau la kiuohi. aolo i holopapa aku ka malaiu; s , i ka naauao maluua o ka ain: e uoho ana ma kela aiuo k•-a laina o lapana he moi, a i oh* he keikialii. maluua o ka u | like me Hawaii i kona mau la mamua aku o Kainehameh.a I . iko Hilo. ko Knu. ko Kohala. a peia w ale aku. lh- nni na h kipi i ala ae uo iwaeua o koia mau mahele apana aina. ;tk.i. me ka ikaika i loaa i kekahi mahele apana aina maluna «> k. pehi no e hoonuiia ae ai koua mahele aina e hoomalu ai. l'. la ka nolio hoomaluia ana o lapana iloko o kona mau la aol" ka malauiahuna hme ka naauno. K lele kaua ana kekahi i k : IMa o la]»ana i noho honmauawauui ai inai ka ikena aku o na a mana uui uo kekalii mau makahiki, a hookahi wale no aupuni . ; lioaloha aua me lapana uuku i kela niau la. oia no ke aupuui ii laui O kona mau pnalikaua i kela mau la kuiip. !:; mau pualikaua i heluia me ko na pualikaua o Koma aine ll* !. ; ua nana aku lakou i ka inake ina ke ano he momi a he (laimana wiwo o!e o na wiwo ole ua {uialikaua o lapana i kela mau mailaila mai uo ka lioopunanaia ana o kela niaka'u ole i ka m.»\ hoea i keia la ana e hakoko nei i ka hea huhihulu hapuku-a,-Kusia. O kona mau aumokukaua i keln uiau la oia no k« i. waapa lawaia a kakou e ike uei i na la]»ana ma Ilawaii n« i. a 0 ria makahiki 080 K. C. oia hoi mamua aku o ko Kristo manau ikeia aku keia mau aumokukuua o lapana e pnlumi hele aua n . kapakai o ke aupuni nui o Kina. Nolaila. e ka makamaka lielu, e inao|H>po ana kaua ma keia, ia lapana e liolo hele ana m:t l : e ko lakou mau aumokukaua ma na kapakai o Kina. >hea la o K' > , 1 kela mau la? Nolaila, e hoomahunalama hou ia aua kaua ma k. ua oi ae no ka mikioi o na Kepani maiuua ae o na Kukini maiii! a o na ale ahiu o ka moana ame na kapakai lmnupannpii o k«* ka. Melemele. I keia la a ka mea kakau e kakau nei i keia walii nauea hoo!«!liauli. he aupuni o lapana e nolio liooinaluia ana eka Mikailo. i kekalii olelo ana ae he emepera, lie mau aha kukakuka koua, i, ahaolelo, he pualikaua helewawe. puali kaualio aine pualikaua } . kaa nona ka heluna ikaika iloko o ka manawa kaua he r>oo.«M>o. :l wahi a kekahi lapana koikoi i olelo ai, ina e lawa ole keia oOo.uimi kaukani pualikaua no ka ulupa ana akū i na pualikaua o ke nupuui nui o KuBia. alaila, o kelh. aiue'keia kauaka pakahi o lapana t hi . auanei ia lie koa. KA HAXAI' HOU AXA 0 lAPAXA—KAMADOA PEKK O AMI! KIKA KA HOOLA O lAPANA I'UKU—KE KAI'A MAWA ENA OXA AME KINA I KA MAKAHIKI ISO4. 0 keia poo inanao e kau ae la maluna e ]»ili ana no k:i hanau h«-n ana o lapana. oia no ka makahiki anie ka inahina ona i hoomalama laiuaia ai me ua mea pili i na kuikahi kalepa ana mawaeun o i ,i UKina uui oke ao nei. O ka la Biao ka mahina o lulai o ka maka liiki 1853, aia hoi na ao lewa o ke ahiahi ke nihi hele la mn na kna hiwi o Xippon, a o ke kulanakauhale o Vedo, ke poo kulanakauha!.o Nippon, e ku maiana. no ia me kona hiehie nui mnlnna o kela aina palahalalia o Musalii. Me ka malie ame ka ulolohi, ua ike aku !a na makaainana o lajmna i na aumokuknua o Knuindoa Pere, ma ke alnkai ana a ka mokukaua laau Susquehanna, i ka oku ana mai malalo o ke koiu polu o ka nioana. e kamoe pololei mai ana no k<> awa o \ edo. Aole loa i ikeia kekahi uaue luiua uani e like nie keia mau niokukaua laau o Kamadoa Pere e hookomo nei iloko o ke awa o Yedo iloko o keia makahiki kulipolipo o ka 185:?. a mamuli uo h««i o keia kumu. ua ano pioloke na makaainana ame na wahine «» ka aina uuku o Nippon, ma kekahi olelo ana ae hoi o la]Kina. E likno hoi me Hawaii Pa<-aina i na makahiki kulipolipo i ka mnmn\a hiua loa i hoea mai ai na moku o Vanekuva. ua pioloke na makaa nana. a ua manao no hoi lai6u he Akua keia ua lioea mai mai ka lani mai. (Aole i pau.)