Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 30, 22 July 1904 — MAKAIKIU WETE DETONA Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihiliti Ke Kanaka Amerika Koa lua ole [ARTICLE]
MAKAIKIU WETE DETONA Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihiliti Ke Kanaka Amerika Koa lua ole
MOKUNA IX. PAPALEO O WETE ME GEXERALA GARISA. "E waiho mai oe ia mea na'u e hana. Ke hai aleu nei wau ia .v i keia mea i hiki ai ia oe ke hoomaopopo mai eia wau ke haua pu u.-i me oe ma keia mea." "Alaila ua hiki ia oe ke hoopakele ae iaia? v ' E hana aku ana wau pela." ke ae nei kaua mawaena iho o kaua, owau ke hahai i. inahope q keia mau mea e.holo miihuka nei a hopu aku ia laua. ;> .. oe hoi ke ku mawaeua o ke kaunawaliine anie kona mau en«-m:." ••Ae. E kokua mai no nae oe ia'u ma na mea ano nui e pili a: .i : keia hihia. E like me ka nui ona mea e loua mai ana ia'u. pr i no hoi ka nui oka ike e loaa ana ia ? u, a pela no hoi e hiki ai ia'u khana aku no Kaunawaliine Radolinisiki imua o ka Einepera." "He hiki anei ia oe ke hai mai ia'u i kekahi mau uiea e p L ana no Kauna Gerenigofa, a i ole o ke kaunawaliine hoi. e hiki ai ia'u ke hooiuaopopo i ko lakau ano oiai wau e huli ana i na h<>i;,.. no ko laua hewa io?" "Aole loa a'u mau mea e hai aku ai ia oe. O kekahi o lau.i, oia no lioi o Kauna Gerenigofa, he hoaloha oia no Ivana mamuii <► ka hooliui ana o ke Aupuni ia laua, mai ka mauāwa i liiki uiai ai .» Ivana ianei." "He lioike waiwai kena. Pehea la e hiki ai ia'u ke kukai niai me oe ke 'hiki aku wau i Parisa?" "E haawi aku ana wsu ia oe i kekalii mau hua alualua. i hanaia hoi maluiia o na papa hoonohonoho elua; oia hoi he liiki ke helu lielu ia ka manao ma ona ki elua. Ooe ame a'u ke paa i kekahi ki. a o kekalii na na lioaloha o ka kaua mau mea e huli nei i ko laua hewa." "E hoomanao oe e kiai ana oe i ke anpuni ma keia mea." **Ae. He mau hoaloha ko laua nei nana e hoike aku i na m» i apau ia laua niai. nei aku, a oia ka kaua e kiai loa ai. He m«-a pi»u«» no nae'iaia ke malaiua pono loa. Ke inanaolana nei wau hiki mai ana ka manawa e loaa pono aku ai lakou ia'u,'a oia ka manawa e ike ai lakou i na umii oolea a ka mana e kau nei maluna o'u." "He niau inea lion aku anei kekahi au i ike ai e prli ana ia Ivana au 'hoi i hai ole mai nei ia'u?" "Aole. Aka. ke manaoio nei anei oe aole loa no oia i hewa iki?" "Aole loa pela, aka eia iloko o'u ka nianao, he ]>owehiwehi im nae. a ke mohala mai, ina wau e hui aku ana me ia a kuk'ainlelo maluna o keia hihia, o ia ka manawa e mawelie ia ae ai iia mea apau." "He hana hou aku anei kekalii a*u e liana aku ai non?" u AoIe. aka o kou hana mai i ko'u inau ]Mila'pala kaahele a p.i.i mai ine na hooponopono e hiki ai ia'u ke kaahele ine ka lo;ia ol«mai o na kuia." ''E haawi mai i ua mau palapala la ou, a aole wale no hoi wnu e hooko aku ana i kau noi. aka e haawi aku ana wau i kekahi pala }>ala kauoha okoa i liiki ai ia oe ke hoike aku i na makai apau halawai ana me oe, a o keia kauolia hoi ua oi aku kona mana inamua 0 keia mau palapala ou. Aole loa no nae oe e hoike iki i keia kau olia aia wale no a ku oe i kalii o ka poino." MOKUNA X. UPEXA I HOOMOEIA NO WETE. I ka manawa i haalele ai kē kaaahi o ka hora elua ia Sana Pele roboro no Beliua, aia ka kakou Wete ke holo la maluna oua. ll« i elua wale no laua iloko o ko laua kaa, a he makai Knkini ko Wete hoa oia holo aua. Ua leha aku no ko Wete inau maka inahuia omi, aole no nae ia i hoolilo i kona noonoo ana maluna o 'keia inakai Rukini. Ma ka ianei lioomapopo aku ua luhe ua makai la i ka wai hoomalule kiuo, a oiai aole he mau liana ino a ua makai la, ua lilo ia i mea na Wete e nana ole aku ai iaia, Mahoj)e koke iho o ka haalele ana o ke kaaahi i kalii hoolulu, ua welie ae la ua makai la i kekahi omole halani a inu iho la. a maliope iho liaawi mai la ua makai Ja i ka omole ia Wete no ka inu ana. Ua hoole aku no nāe o Wete me ke kulana keouimana maoli no, oiai ua makeuiake oia e maikai mau kona noonoo inahina o kana hana e hana nei, a ua makemake no hoi oia e lilo mai keia hoahele ona i kanaka ona ole. Mamuli o keia hoole ana a Wete, ua huhu ih<> la ua kanaka la a kapa mai la iaia nei i ko ianei paa rula «»le. alaila nolio iho la oia e inu hookahi i ka halani a hiki i ka pau ana. Aole i loihi loa mahope iho ua iHaika loa mai la ka haawina ona nialuna o ua kanaka la, a iloko hoi o ko Wete noonoo ia m«i nawa. ua iini oia e liiamoe na kanaka la, aka nae aole pela ka hana aua kanaka la i liana mai ai, liooneenee loa mai la ua kanaka la ma ko ianei wahi e noho ana, a hoomamao aku la no hoi o Wete a mainao a nee mai la ua kanaka la a pili iaia me ka hoowuka aua a«1 kekahi huaolelo hoohuhu, Aole i nana o Wete i keia mau olelo hoohuhu a ua kauaka la a nee hou alen la no oia a nee mai la no hoi ua kanaka la e lik'» m«» kana i hana ai mamua iho. Mamua aku aole loa i ala mai he mau manao hoohuoi iloko «• Wete no ua kanaka la f aka mamuli o keia mau hana hoomaka ili«> la oia e nana |»ono ika hana a keia kanaka e hana nei. lloomao]v»]Mt ilio la keia he ona hoopuiiipuni wale no keia, a o ka haina i loaa koke iloko o ko Wete waihona noonoo, eia k#i kauaka ke hoouhiulu nei eāla mai kekahi hakaka mawaena o lauii. • Xo keaha la keia makemake ana o keia lyinaka e hoala ha kaka? i ninau iho ai o Wete iloko iho ona. Ma ko Wete nana aku no hoi maluna o ua kanaka l& a hakilo hoi i kona helehelena. he mea oiaio lie kanaka puni hakaka io no keia; eia nae aia iloko o ka Wete hakilo ana ua ike aku la oia i kekahi mea i oi aku mamua 0 keia. a oia hoi, ke.hana nei keia kanaka i ka hana i waihoia aku e kekahi mea nana e hana. A ina oia iho la he mea ]*>no iaia ke hooholo koke i kana hana e hāna aku ai. Me ka hoomanawanui o Wete i uumi ai i kona inaina, e neen«'«* mau ana lioi a inamao mai keia kanaka hoouluhua nui, a j>ela oia i hana ai a hiki i ka manawa ana i ike ai oia ka manawa kupouo auu e hoohana koke aku ai i kana papahana i hooholo ai, alaila noho iho la oia iluna o ka noho a kali aku o ka nee hou mai o ua kanaka la. Aole Miulin iho pili ana ua kanaka la ma ko Wete aoao. Noho 1 iho la no Wete me ka oni ole. Maanei i hoomaka ai ua kanaka la I e hookeke iaia riei. aka he ole ka neeu aku o ka kakou Wete, alaila puana ae la na kanaka la penei: **Heaha kon makemākee hookeke nei ia f u"e like iho la me keia?" "E kala inai ia'u, v wahi a Wete i ]>ane aku ai, me kona mino aka ana aku. "Aole na-u i hookeke aku nei ia oe. He makenuike anei oe i keia noho?" "He makemake ko'u i na noho apau a'u e makemake ana." "A'he, wahi a Wete iwe ka man no o kela mau minoaka hauoli. <f Ke manao nei paha wau la he makemake oe ina noho apau a'u e makemake ana. w % noho no wau ma )ca noho a'u e makemake ana, oia hoi na noho no apau loa iloko o keia kaa.** "Ahe, ina peia he hiki no ke loaa aku na noho apan loa au e makemake ana a oi aku mamua o kau e makemake ana."
•■H.-'aha ka nianao o kan mau olelo?" ■ n ia lioi. a minoaka liou iho la o Wete—**(? la>r«a asa kau ~a ; r,iakt make ai aoi aku mamua o ia mea." • auei? Mai hoouluhua mai oe ia'n/' M« kfia mau huaolelo liaawi mai la ua kanaka la i kekahi pau . r;1 , i-.ilianahana maluna o Wete, eia nae ua aioia a<* la keia pmi , K . . ka kakou \Vete eleu nui wale. & iloko oka iuio ana oka ; : , paa ana ka puana-i o ua kanaka la i na liiua konahao o ka l,;k' 'i ' VV< ' U '- <> k'-ia iho la ke ko ana o ka makemake o keia kanaka. a ia mar.u.i !s'» h»i * i* lo 10 a * lima oua kanaka la i kona kua{>o opn. ... i manao e hnki ae i kana pu panapana. i; akahele oe.' ? wahi a Wete i puana aku ai i kona manawa i ;v,. k-ia manao o ua kanaka la. a ia inanawa pū uo lioi i liooiia }^r sa ikaika oka umii ana a kona inau lima iua kauaka la. a | : iku la iaia ika paia. ■■}■] hookuu mai ia'u! E pepehi aku no wa:i ia oe!" wahi aua K i; i! r ! ia iue ka olopu o kona leo. • <». aoh\ aole wau e hookuu ana ia oe. v wahi a Wete me kona . ■ ; t• *;i ana ae; u aole wau e liookuu ana ia oe a hiki i kou ha'i • iii'u ike kumu o kau mau hana hoouluhna. E. ka naaupo T , ) «,oj»au ae i kou kupaka ana. Aole auei ou ike mai e like me o kau kupaka ana pela no lioi e oi aku ai ka umii ana a u inauamanalima? Aole anei 011 hoomaopopo e like me ka ,i ~ l.Hi Ima.o ,'ina e ]>akcle ae oe pela e ai aku ai keia uiau mana- , ; ika i'o o kou puaua-i?" Aia manawa i aki iho ai ke kui : >u \\*ete. a he manana hoi kau o na wawae o ua kauaka la i m\ a pahu ana iluna o ka papahele. ! i j au. ua pau! Aole wau e hana hou ana e like me ka'u i liana ( . walii a ua kanaka la i kona manawa i liooinaopopo ai ua , ;.<> Wete ikaika niaiuua ona. t »ia ka noonoo kanaka. Ano e lioolohe mai ia'u. Ua hoohanaia ~ i , km uku 11 ui e hana mai i keia hana maluna o'u. aole anei ]>ela?" w; ■ ; a \\"«-1 «* i pane aku ai. nie kona hookuu ana aku i ua kanaka la k -na iawe pu ana no hoi i ka pu ]>anapana a ua kanaka la. A"h' he haina «a ua kanaka la i pane mai ai, aka hooinaka hou oi.a <• kupaka, me kona hamumu ana iho. a oia no hoi ka manawa ;1 \\ t i, i hi'hi-iho ai maluna o ua kanaka la a paa liou ana oia ilalo l,a j.aj»alu*le. -K.' nei wau o-oe kekahi o na kanaka hoomauhala,"' wahi ;i -Heaha la hoi. aole wau e nana ana ia mea; aole wau e nana ; i īi; . Ika f>aa inai o kou waha. O ka'u wale 110 e makemake nei e iK , *K«- manao nei wau e liana aku i kekahi hana nialuna ou au , ; ;ii,» ai iloko ou. mai oi loa aku ka pono ina aole oe i hanau mai i k. i.i a<». ke lioao liou' mai oe e hoopapa mai me a'u. Ke hoomaopopo mai la in> anei oe?" •• A»'." •i'a ]><>uo kela. Ano e hoi aku no kou noho, a i ole e makaala iua nr no'ii." a ia mana'wa i hopu iho ai o Wete i ua kanaka la, haj)ai a, la iaia iluna, a kiola aku la iaia. ? . <> keia ka maawe mua loa i moku o ka upena i hoomoeia no \V( ir. ria nae o keia ka mea nana i hoala inai i na manao hoohuoi ii«.ko o \Vete, a hookonokonoia kona lunaikehala. e makaala loa imiia iho. lle niea oiaio ma keia, eia kekahi mea ke makemake nei , h..(»|ioiuo iaia. Owai la keia mea, aole loa i maopopo iaia. a lieaha la kona ]>ono ma ke ku alai ana mai i kona alanui hele, aole i mao]m»}.o iaia, a ua lilo keia i kumuhana nui loa na Wete e hoolilo loa ai i kona noonoo malaila. l a ala mai no na noonoo ana iloko ona, malia paha o Kaunawaliine Alamazofa oia ka mea nana keia mau hana, a ina pela iho la, „laila oia kona mau kiu ke hahai nei maliope pna (Wete) a ua ike īakou i na mea a]>au e pili ana nona ame kana; hana e hana nei. iua pHa iho la, alaila he mea pono loa nona ka makaala loa ana i ka \j.<*aa i kuuia nona. I ka liiki ana o ke kaaahi ma kekahi o na hale hoolulu. ua lele ;,ku la kahi makai Kukini i hoonauluulu ai ia Wete a ike pono i iiinii kouahao a ke kanaka lanaki, a koe ilio la keia hookahi wale r... iloko o ko ia nei kaa a hiki i ko lakou 'hiki ana aku i Dunaboro. Maanri i ku loihi ai ke kaaalii e hiki ai i ka poe ohua ke lele a paina, ;• ua 1 (*l.* aku la no hoi keia no ka hoopiha ana ika lua oka iifaina. Mahope o kana paina aua. ua haawi aku la oia i ke kupakako ka lialeaina lie elua dala (ma ka lielu dala o Rusia) a kali aku la k»'ia oka loaa mai oke koena dala. Nana iho la ua kupakako la i kt- <iala, ame ka puiwa nui i huli aku ai ua kupakako la i kekahi kanaka e e nolio ana ma kona aoao a hoopuka aku la i kekahi mau i'iiaoh'lo. I ka pau ana o ka laua kamailio ana, ua puka aku la ka lua o ke kanaka a holo aku la, a ia manawa i ala mai ai ka noonoo ;iitko o \Vete,-malia palia o ka upena no keia i kuuia nona, a me ia iuana<» oia i pane aku ai: "K haawi mai oe i ke koena o ka'u dala, ina ia lie mea oluolu la •'Aole ia he mea nau e awiwlHi; e kali iki iho no hoioe." I keia iuanawa i kani mai ai ke oeoe o ke kaaahi, a ia ; loheia aku ai ka-leo o na kiai e kahea ana i na ohua. "Ke makaukau nei ke kaaaM no ka holo. la liiki ia oe ke malama iho i ke koemi o ka'u dala a liiki i ko'u hoi hou ana mai," a ia manawa i holo aku ai o Wete no kalii o ke kaaahi e ku mai ana, Mainua o kona hiki ana *aku i ka puka pa e komo loa aku jii iloko e kahi o ko kaa e ku ana ua ike aku la oia ua paa ka puka' a e ku nuii aua na *koa mawaho. "A. ]>ela iho la ka. M wahi a Wete i puana ae ai, "aole hoi he iuau koa a'u i ike ilio nei. E lioao ae hoi wau i ka'u hana maalea • maa uiau." a ia manawa oia i lioomau aku 'ai i ka holo ana me ka pankiki, a haawi aku la i ka lioailona i na koa e hookaawale i ke alanni nona. "Aia ua kanaka la, v i liooho ae ai kekalii leo, a ike aku la o aole ia fe kanaka okoa, aka, o kahi kanaka no i haalele ai i «'a iialeaina aua i aii ai. "Ai*a ke kanaka nana i haawi mai nei ike <laSa apuka," wahi hou a ua kanaka la. "Ahe. o kau u]>eua ka ia," i liooho ae ai o ete. "K ku!" i kauoha mai ai ke kopala iaia ke alakai o na koa. "lleaha ke kumu?" i nimwn aku ai o Wete. "l*a hoopiiia wno ka haawi ana i ke dala apuka, ?? i pane mai v,a kopala la. %, A, ooe ka niakou i kali iho nei.'"Ma kf 4 ia liana ana aike haule ana wau i ko ? u kaa*" i pane aku ai •» Woie. , , "Oia maoli no ka oiaio," i pane mai ai ua ko]>ala la. 1 keia nianawa i'aka like ae ai na koa apau. a i kei-a manawa i" l' i i holo aku ai ke kaaahi, a haule ana ua Wete la a kakou e. l'a pii ae ka ena oka kakou Wete, a hoao aku la oia e hooi nu koa, a mahope hoole aku la o'ia i ka hiki ole i na koa h«H>i:iin i ka lakou kumu hoopii i lioike mai ai laia, eia nae aole V" īnea a hoolohe iki mai ona koa. Me ka apaua dala apuka i haaaku ai e kahi kanaka i holo mai ka haleaina mai, ua lawe ia iiku la keia uo ka hale]>aahao. Malaila oia i huli pono loa ia ai e aliikoa. **Ht» mea maikai ia oe ke hai mai ika īuea oiaio, wahi ake aliii pjine mai ai iaia nei. "K hana no wau |>ela imi no nae oe e ae mai ana e hui kukai Ui kana,'- wahi a Wete i pane aku ai. "Va lawa iho la keia wahi no kaua o kukai ma-Iu ai. "Ke makemake nei wau o oe wa!e no ke lohe i ka'u mau mea « hai aku ai ia oe. Ina oe e hoole mai ana, alaila e.hiki niai ana ka Juanawa au e kaumaha ai, oiai he hana ka'u no kekahi hana ano nui. iho la «a aliikoa la no kekahi manawa, alaila hookuu • ku ia oia i ka poe e noho ana iioko o ke keena. "Ano, heaha ua luea ano nui la?" i ninmi koke aku ai ua aliikoa ia ia \Vete. "E oluolu oe e holuheln iho i keia paiaj>ala." wahi a AVetē. '<!<■ kona haawi ai»a akn i koim imlapola a Generala Gerisa i hana *i nona. , v 1 ka |>au ana o ka heluhelu ana a na aliikoa la, ua haikea koke ae la kona helehelena, oiai ua kau n»i la makau maluna ona no paa ana i ke kanaka e hana ana no kona poo o ka oihana. (Aole i pats.)