Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 31, 29 July 1904 — Page 1

Page PDF (1.35 MB)

This text was transcribed by:  Dori Nishijo-kim
This work is dedicated to:  Nishijo & Kim 'Ohana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE XLII HELU 31.   NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IULAI 29, 1904   NA HELU APAU 3026

 

E ALA ANA ANEI HE KAUA MAWAENA O NA MANA NUI?

 

NU-NE I NA HANA PAKAHA A RUSIA

Manao o Kuhina Balfour ua Ku-e o Rusia i ke Kanawai Lahui.

Heleuluulu na Kepani ma ke Kaua Aina a hiki ole i na Rukini ke paa mai.

 

            NA @@NO KAUA, IULAI 21.

ALEXANDRIA , Iulai 21.—Elua moku@@@@ @@@ mama o Pelekane i hiki mai @@@@.

            PA@@@@ Iulai 21.—Eia ke Aupuni o @@@@@@@@@@ nei e ala ole mai kekahi @@@@@@@ o Europa ame Rusia.

            VALETTA, Iulai 21.—He eiwa moku@@@@@ Pelekane i haalele iho nei ia @@@@ ka hui ana aku me ko Pelekane @@@@@ o ke Kaiwaenahonua.

            ST. PETERSBURG. Iulai 21.—Me he @@@ hookuu aku ana o Rusia i ka @@@Pelekane Malacca a hoike aku @@@ kaumaha no ka hopu ana @@@.

            H@ @@-kumamakahi miliona dala ka @@ Aupuni o Rusia e hoolilo aku ana @@@ hoomaikai ana ae i ke alahao @@ Siberia.

            NEW@HWANG, Iulai 21.—Ua hoike@@ mai nei eia na Kepani ke paa mai @@@ na moku e lawe ana i na waiwai @@@.  He eha mau waapa i hoopiholoia @@ ua make aku ko lakou mau luina.

            NA LONO KAUA O KA LA 22.

            @@@ Iulai 22.—Ua hoikeia ae ka @@@ aku o ko Rusia aumokukaua @@@mawaho ae o Mikayo ma @@@ e holo ana no ka hema @@ umi @@@ i ka hora.  Ina e mau ana @@@ ana o keia mau moku ma @@@@@ like hoi me ko lakou mama@@@@ keia, me he mea la ua hiki @@@@ mokukaua o ka enemi ma@@@@ Yokohama.

            @@@HEKIAO, Iulai 22.—Ua hoikeia @@@ Kepani malalo o Kuroki @@@ ae nei lakou i ko Rusia aoao @@@ o ko Keller ame ko @@@ mau kahua a i keia ma@@@ kou ke nee nei no Mukden.

            @@@ Iulai 22.—Ma ka lono i loaa @@@ Mukden o ka la 19 nei ua olelo@@@  hahana ae na Rukini ame @@@ no na la elua a eia no ke @@@ O ka lele kaua aoao a na @@@ ka mea nana e hookuemi @@@ Rukini.  Ua nui ka poino @@@ lakou aoao.  Aole i hoike@@@ keia kaua.

            @@@STOK, Iulai 22,__Eia no ke @@@ nei ka hana ana i na papu. @@@ ke kali nei me na manao@@@ o ka hoea aku o na Kepani.

            @@@ Iulai 22.—Eia na Kepani ke @@@ moku mai Kanahai mai no @@@ kaua.

            @@@ Iulai 22.—Mahope o ke kaua @@@ ua lilo ae i ko Generala Ku@@@ o Kiaotung ma ka la 19 @@@ ka nui o ka poino ma ko na @@@ O ko na Rukini he 1,000.

            WASHINGTON, Iulai 22.—Ua noi ae @@@ o ka Hui Mokuahi La@@@@ kipika, na ona hoi o ka mo@@@@Korea, i ka mana aupuni ma Washington e hoike aku ia lakou i na @@@@no na waiwai kaua e hiki ai @@@.

            NA LONO KAUA O KA LA 23.

            @@@ Iulai 23.—Ua ikeia aku nei @@@aumokukaua he kana@@@ mawaho ae o Hitachi e holo @@@ hema.

            @@@, Iulai 23.—Ua hoikeia mai @@@mokukaua holo mama o Ge@@@@ i kuaila aku ai ia Rusia ua @@ oia me ko Rusia aumoku@@@ Vladivostok.

            ST. PETERSBURG, Iulai 23.—Ua ae @@ o Rusia e hookuu i ka mokua@@ mahope o ka huli pono ana @@@ kuono Suda.

            @@@ Iulai 23.—Ua apono ae na @@@ i ka hopena i loaa mai no ka @@@ Malacca eia nae aia no he ma@@@ e kali ana o ka pau ae o @@@ no Dardanelles mamua o ka @@@ aku i na maka’u apau no ka @@@ ka pilikia.

            @@KANAKINOPELA, Iulai 23.--@@@ nei ka Porte i ka papa ana @@ moku o Rusia e holo ana ma ke @@@ Dardanelles i ko lakou wa e @@@ ana me na meakaua ole a e welo ana hoi ka hae kalepa.

            LADANA, Iulai 23.—He elua moku @@@@ i paa hou ae nei i na Rukini @@ ke kai u@a.

            @@@ Iulai 23.—Ua kauohaia @@@ ne na mokuahi o Europa e haa @@ iho ia Newchwang.

            @@@ Iulai 23.—Ua komo mai nei @@@ ke alawai nei ka mokuahi Scandia @@lalo o na luina Rukini.

            TOKIO, Iulai 23.—Ke manaoio ia nei maanei eia na mokukaua o Rukini o ke awa o Vladivostok ke holoholo mai nei mawaho o Iapana no ka paa ana i na mokuahi o ke kai Pakipika e ku ae ana ma ko Iapana mau awa.

            HUMBURG, Iulai 23.—Ua loaa mai nei kekahi hoike maanei he elima mau mokukaua holo mama o Rusia i haalele aku nei i ke kai Balatica me ke kauoha i uwepaia.

NA LONO KAUA O KA LA 24

            TOKIO, Iulai 24,--Ua ikeia aku nei ko Rusia aumokukaua o Vladivostok he kanaono mile mawaho ae o Izu.

            BELINA, Iulai 24.—O ka hopuia ana o ka mokuahi Geremania, Scandia, o ia ka mea nana i hoala mai i na mano hoahewa loa ia Rusia maanei.

            ST. PETERSBURG, Iulai 24.—Ua kauohala aku nei na mokukaua holo mama o Rusia ma ke Kai Ula aole e hopuhopu hou i na moku kalepa.

NA LONO KAUA O KA LA 25.

            YOKOHAMA, Iulai 25.—Ua hoopiholo ia e ko Rusia aumokukaua o Vladivostok ka mokuahi Knight Commander mai Nu Ioka mai.  He elua mau mokuahi i maopopo ole ko laua inoa, he mokuahi Pelekane a he mokuahi Geremania, ua paa ae nei i ka hopuia e keia aumokukaua.  Me he mea la o ka mokuahi Geremania oia no ka mokuahi Arabia, i piha i ka palaoa.  O keia mau mokuahi a elua ua hoounaia aku no Vladivostok malalo o ka malama ana a na luina Rukini.

            TIENTSIN, Iulai 25.—Eia ke kaua nei mawaho aku o Newchwang.  I ka manawa ua hiki aku nei ka nui o ka manawa ua hiki aku nei ka nui o ka poino ma ko Rusia aoao i ka ehiku haneri.  Eia na Rukini ke haalele nei ia Newchwang me ke puhi ana i na waiwai i ke ahi.

            CHEFOO, Iulai 25.—Ua huliia e na moku topido Kepani kekahi mokuahi Geremania e holo ana mai Newchwang. 

            LADANA, Iulai 25.—He 40,000 ka nui o na koa malalo o Kuropatkin ma Liaoyang.

            GIBRALTAR, Iulai 25.—Ua kauohaia aku nei i houluulu ae i na mokukaua topido o Pelekane o kona aumokukaua o ke Kaiwaenahonua.

            ST. PETERSBURG, Iulai 25.—Ua kauohaia aku nei na mokukaua e holoholo nei ma ke Kai Ula e hoopau ae i ka lakou mau hana hopuhopu i na moku o na aina E.

            SUEZ, Iulai 25.—Ua hoikeia ae nei ua kauoha aku nei ko Russia kanikela (E nana ma ka aoao 6.)

 

OLOHANI NA LIMAHANA KEPANI

Ku na Hana o ka Hale Wiliko o Honolulu no Kekahi mau la

 

PAU NAE MAHOPE O NA KUKAKUKA MAIKAI ANA A PAU NA POHIHIHI.

 

            O ka olohani o ka poe Kepani hana o ka mahiko o Waipahu, Ewa iloko o keia pule iho la ua hiki mai i kona panina, mahope iho o na kuka maikai ana e hoopau i na like ole mawaena o ka bos ame ka limahana, a hooholo iho na limahana e hana aku i ka hana me ka maluhia.

            He mau ia ano ikiiki na la i hala iho nei no keia mahiko no ka mea aole i hele na limahana i ka hana, a no keia mea ua hukiia aku ka oihana makai o Honolulu ilaila no ka malama ana i ka maluhia.  Ua hoea aku ka Makai Kiekie Brown, ka Hope Makai Kiekie Chillingworth Lukanela Leslie ame umi-kumamalua makai kaulio ame iwakalua a oi makai ku-huina, a mahope iho o ka pau ana o na hana hoolaulea i ka auwina la o ka Poakahi nei i huli hoi mai ai na makai no ke kulanakauhale, a i ka Poalua ae i hooko aku ai na limahana i ka hele ana i na hana me ka maluhia.

            Ma ka halawai i malamaia ma ka auwina la o ka Poakahi nei i hoike ae i na limahana no ka lakou hoohalahala, e olelo ana iloko o kekahi mau mahiko he hookuuia na limahana i ka hora eha o na Poaono oiai nae lakou e hoohanaia ana a ka hora eha me ka hapa.  A he haawi manawa ia na limahana o na mahiko e ae i na Lapule i ka manawa o lakou e kauohaia ai e hana, a ua manaoio na limahana o ka mahiko o Waipahu he mea pono e loaa ia lakou ia kuleana.

            O kekahi mea i noonoo nui ia iloko o ia halawai oia no na limahana malalo o na aelike no ka hana o $13 o ka mahina i makemake e waiho i ka aelike a e hana kuwaho i loaa ai ka uku o $16 o  ka mahina hookahi.  Ma ka aoao o ka lunanui ua hoike aku oia he hana hiki ole ia i ka mahiko ke hana a o ka waiho aku iloko o ka Ahahui Kalepa oia ka hana hiki ke lawelaweia me ka ha’i pu ia aku e malama ana ua ahahui nei i ko lakou halawai i keia kakahiaka.

            Mawaho ae o na makai mai ke kulanakauhale aku nei ua iho pu aku kekahi mau Kepani ano nui, oia ka Lunahooponopono o ka nupepa Kepani, kahunapule o ka hoomana budisiti ame Mr. Makino.

 

HOOMAKA KA HANA PUHIAHI

Akahi a Kukuluia he Hale Puhi Opala no Honolulu

 

HE HALE PUHI KINO KANAKA KEKAHI KE MAKEMAKE NAE KA OHANA.

 

            Ua hoomaka ae nei ke Keena o na Hana Hou i ke kukulu ana i ka oihana puhiahi opala, a no ka mea ua ikeia he hana keia e pono e lawelaweia me ke akamai pela e hanaia ai ma ka la hana.  O J. R. Logan ka mea nana i lawe mai i na pono hao o ka hale puhiahi opala, oia no ka mea nana e hana nei i ke kukulu ana i keia hale.

            O na pono like ole no keia mea aole i kala i hoea mai ai i Honolulu nei a mamuli no hoi ia o ke kauoha o  ka Papa Ola i  ka manawa o ke kau ahulau o ka ma’i eleele (bubonika) i ka makahiki 1899-1900 eia nae aole i hoohanaia no ke dala ole ia manawa no ke kukulu ana.

            Nolaila ua waiho wale ia aku ia mau pono hale i Kakaako a no keia mau makahiki i nee iho nei a hiki mai i keia manawa ka waiho wale ana o ia mau pono, a i hiki pu ai no hoi i ka manawa a ka Ahaolelo i hala i hooholo ai e hanaia ua hoowaiwaiia ua mau pono la ma ka hooholoia ana i haawina o $10,000 no ke kukulu ana i ka hale.

            Ke manaolana nei ka Lunanui Holloway o na Hana Hou e koe koena iho ana keia $10,000 mai na hoolilo o ke kukulu ana i keia hale puhiahi opala ana hoi i manao ai o ia koena e hooliloia no ke kukulu ana i wahi hale nui kupono no ka hana puhiahi kino kanaka oka poe make, a e hanaia ia puhiahi e like me ka makemake o ka poe e noi ana no ke puhiahi ana.

            O keia hana puhiahi i ke kino kanaka o keia manawa aole i weheia no ka lehulehu aka i ka hana wale no a ka Papa Ola no na make no lakou na ma’i a ka Papa Ola e ike ai aole i kupono no ke kanu ana, a lakou i maopopo loa ai o ke kanu ana ia kino iloko o ka honua he mea hoopoino ia i ka poe ola.

            O keia hale puhiahi opala he hale uinihapa ana ia a manae iho o ka hale pauma o na mea ino e ku nei i Kakaako e ku ai keia hale,  Aia he papahele hi-o ana kekahi e hanaia ai kahi o na kaa opala e pii aku ai a hiki i ke kahua oluna alaila e hoohuli mai ai i ke kaa no keia papahele hi-o e nele ole ai ka helelei o na opala a (E nana ma ka aoao 2.)

 

Picture: KO RUSIA PA KAUA MOANA MA ST PETERSBURG I KE KIPA ANA AKU O KA EMEPERA.

 

No Kuhio na Mahele Koho

Kakoo ikaika ia i Moho Elele Hawaii i ka Ahaolelo America.

Ka hopena o na halawai i malamaia e na Mahele Koho o ka Aoao Repubalika.

 

            O keia malalo iho nei ka hhopena i loaa mai i ka malamaia ana o na halawai ma kela ame keia mahele koho o ka Mokupuni o Oahu nei, a iloko no hoi oia mau halawai i ikeia ai ka ikaika o na manao kakoo no ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole i Elele no Hawaii nei i ka Ahaolelo Amerika e like ma kona kulana i kohoia ai ma ke kau koho i hala.  He nui no na mea i ala mai ma keia mau halawai ana o na mahele koho, a o kekahi o keia mau mea i ala mai, oia ke hoole ana o kekahi inoa i waihoia ae ai ma ka Mahele Koho Ekahi, Apana Koho Eha i ka lawe ana i ka hanohano i hookauia aku maluna ona mamuli o ka lilo ana na kekahi Home Rula e waiho ae i kona inoa.  O kekahi o na mea i ala mai oia ka hooikaika ana o kekahi haole o ka mahele Koho Elua, Apana Koho Eha, e hoopaaia iluna o ka moolelo o ka halawai a ia mahele i kana olelo hooholo i lawe mai ai i ka halawai e kakoo ana i ke Keikialii Kuhio i moho Elele no ka aoao Repubalika ma keia kau koho ae e hiki mai ana.  Penei ka hopena o na hana i hanaia.

 

APANA EKAHI, MAHELE KOHO EKAHI.

 

            No ka Ahaelele Teritori, eono inoa e wae ia, eia ka papainoa i loaa ae ma ka waihoia ana mai o na inoa: Fred W. Mcfarlane, E. G. Keen, W. W. Harris, S. Kalia, T. P. Cummins, Jas. Merseberg, Sol. Kauai, M. S. Kauai, H. Merseberg, W. H. Charlock, John Ku, Jonah. J. W. Keiki, C. A. Brown, Jack Kuamoo, J. D. McVeigh, Paul R. Isenberg, Harry Armitage.

            No ka Aha Komite Apana, he umikumamalua inoa e wae ia, ua loaa ae keia papainoa: James H. Boyd, Isaac H. Harbottle, Jas. Nott Jr., E. Buffandeau, Frank Andrade, Geo. Macy, Ed. Towse Geo. P. Thielen, S. F. Chillingworth, W. W. Chamberlain, Kalani, S. K. Kamaiopili, S. M. Kanakanui, Isaac Noar, Geo. Wood, Alex. Pahau, W. C. Roe, Chas, Lewis, C. F. Peterson, Robert Pahau.

            Na Jas. H. Boyd i waiho mai i ka inoa o Kidwell i lala no ke Komite Apana, aka ua ku koke aku keia keonimana a hoole aku i ka lawe ana i ka hanohano i hookauia aku maluna ona mamuli o kona lilo ana na kekahi Home Rula e waiho i kona inoa.

            Na W. H. Charlock i waiho ae i kekahi olelo hooholo, a ma ke noi a Jas. Nott Opio i hooholoia ai ua olelo hooholo la, a oia iho keia:

            “Oiai: O ka mahele koho ekahi o ka apana koho eha oia ka mahele koho o ka Mea Hanohano Jonah Kuhio Kalanianaole, ka Elele i ka Ahaolelo Amerika, a

            “Oiai: O na pono apau o keia Teritori ua hiki ke hana ia me ka pono ma o ke koho hou ia ana o ko kakou Elele e ku nei, ka Mea Hanohano Jonah Kuhio Kalanaianaole;

            Nolaila, e hooholoia.  O ke Kalapu Repubalika o ka mahele koho ekahi, Apana Koho Eha, ma keia ke hoopaa nei i ko lakou kakoo ana i ka Mea Hanohano John Kuhio Kalanianaole, i moho no ka aoao Republika no ke kulana Elele i ka Ahaolelo Amerika, a ma o kona mau elele la i ka Ahaelele Teritori e hana no ia hopena.”

 

APANA EKAHI, MAHELE KOHO ELUA.

 

            Mahope o ka heluhelu ia ana o ka moolelo o ka halawai i hala ua hoohalahala ae o Geo. B. McClellan i ko ke kakauolelo hoopaa ole ana ma ka molelo i kana olelo hooholo i lawe mai ai i ka halawai mamua iho e kakoo ana ia Jonah Kuhio Kalanianaole i moho Elele Republika i ka Ahaolelo o Amerika, a o ka hopena oia hoohalahala ana ua kauoha ia oia e kakau hou i ua olelo hooholo la a waiho ae i ke kakauolelo.  Ua aponoia ua olelo hooholo la ma ka halawai i malamaia mamua, a i ke komo ana iloko o ka moolelo o ka halawai ua aponoia ka moolelo e like me ia i hooponoponoia.

            O keia ka papainoa i loaa mai no na Elele i ka Ahaelele Teritori, he eono hoi elele e wae ia mai kela papainoa ae:

            Wm. Aylett, J. A. Hughes, J. W. Jones, W. T. Rawlins, H. E. Murray, Frank Kruger, J. H. Fisher, J. A. Gilman, J. F. Soper, C. B. Wilson, Geo. McClellan, C. H. Smith, A. Hocking, J. M. Camara.

            No ke Komite Apana, ua waihola mai keia papainoa, he umi-kumamakahi hoi inoa e wae ia ai:

            C. S. Crane, N. Watkins, Capt. Dabel, B. McClellan, M. A. Gonsalves, Gus Schuman, C. H. Cooke, J. M. Little, W. E. Brown, A. A. Braymer, Q. H. Berrey, and C. M. V. Forster.

 

APANA EHA, MAHELE KOHO EKOLU.

 

            Aole he mea i hanaia ma keia mahele no ke kakoo ana i ke Keikialii Kuhio i Elele, aka ua maopopo ka manao nui iloko o na lala apau o keia mahele e hele aku ana ka lakou mau elele a kakoo aku i ke Keikialii.

            O ka poe i waeia no ke koho ana i mau elele i ka Ahaelele Teritore, o ia iho keia:  E. Faxton Bishop, J. Mana, James Lloyd, R. N. Boyd, A. Manuel, Frank McIntyre ame B. J. Wright.

            No ke Komite Apana:  E. Faxton Bishop, A. Manuel, Lima, J. C. Oliveria, Frank Foster, J. K. Kaeo ame George Lowe.

 

APANA EHA, MAHELE KOHO EHA.

 

            He hookahi wale no paa balota i waihoia mai no ka Elele i ka Ahaelele Teritore, a oia iho keia:  E. W. Quinn, A. G. M. Robertson, Clarence Crabbe, Sam Kamakau, A. V. Gear, Ed. C. Peters, T. P. Melin, W. W. Carlyle, ame James F. Morgan.

            No ke Komite Apana, ua waihoia mai keia papainoa no ka wae ana:  Charles Murasky, Tim Lyons, D. Kalauokalani Jr., A. H. Moore, Henry Peters, J. D. Castro, J. A. R. Vierra, W. F. Drake, B. H. Atwood, J. H. Davis, H. J. Baldwin, E. Woodward, Jas, S. Fox, M. C. Pacheco, Ed. Walsh, T. Aylett, Mareallino, ame A.V. Peters.

            Na A. H. Moore i waiho mai i keia olelo hooholo:  “Hooholoia:  Ma keia ke koi hou nei makou no ke Aupuni Kalana, a ke kauoha aku nei makou i na elele i ka Ahaelele Teritore e hookomoia iloko o ke kahuahana o keia aoao he mahele e kakoo ana ia mea.”  Ua aponoia keia olelo hooholo.

            Na Hon. Sam Parker i waiho mai i keia olelo hooholo i aponoia ma ke noi a A. V. Gear: “Hooholoia: Ke kakoo nei ka Mahale Koho Eha i ko kakou Elele o ka Ahaolelo Amerika i ko kakou Elele e ku nei, Jonah Kuhio Kalanianaole.”

 

APANA EHA, MAHELE ELIMA.

 

           Ma ka halawai ana o ke Kalapu Repubalika o keia Mahele ua waeia ae o Samuel Johnson, Chas, Coster ame E. K. Rathburn i mau Elele i ka Ahaelele O keia papainoa malalo iho nei ka i waihoia mai i mau Komite Apana, eono nae inoa e wae ia: Gustay Rose, E. K. Lilikalani, M. Harvey,, J. J. Belser, Samuel Johnson, W. H. Kailimai, ame L. J. Nahora Hipa.

            Na Nahora Hipa i waiho mai he olelo hooholo e kauoha ana i  na Elele i ka Ahaelele e kakoo aku i ke Keikialii Kalanianaole i moho Elele Lahui i ka Ahaolelo Amerika, a ua hooholo lokahiia.

 

APANA EHA, MAHELE EONO.

 

            Aole he olelo hooholo i laweia mai ma keia halawai no ke kakoo ana i ke Keikialii Kalanianaole, aka ua laweia mai he olelo hooholo e kakoo ana ia Peresidena Rusawela ame Fairbanks, ame ka hooponopono aupuni a Kiaaina Carter.

            Aole he paa balota ku-e i laweia mai ma keia halawai, a ua wae@a ae keia papainoa malalo mo nei:

            Na Elele i ka Ahaelele—Lorrin Andrews, C. A. Yarrick, W. S. Fleming.

            Komite Apana—J. J. Hughes, E. G. Carrera, W. J. Stansbury, W. S. Fleming, C. K. Quinn ame Lorrin Andrews.

            Aole he mea i loaa mai ka Mahele (E nana ma ka aoao 6.)