Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 31, 29 July 1904 — Page 4

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Susan Moore
This work is dedicated to:  My Dad, Santiago M. Simpliciano

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

   Ma ka hoohuli hou ana i ka lua o ke@ki e loaa ana ka manao oiaio o ua telegarapa la @nei:

   "Ua oi aku ka ikaika o ka enemi m@mua o'u.  E oki ia ana ke poo o Vera mahope o na la elima, e like me ia i hooholo mua ia ai.  O ka loaa mai o na hoike ano nui oia wale no ka mea nana e hoopakele ae iaia."

   "Elima la," i hooho ae ai o Wete.

    Ma keia ua maopopo ia Wete he he kanakolu-kumamaono wale no hora i koe nona e hana ai a e huli ai i na hoike e hiki ai ia

Generala Gerisa ke komo uwao aku no Kaunawahine Radolinisiki.

   Kulou iho la o Wete me kona mau lima e po'i ana i kona mau maka a hookuu aku la i kona noonoo maluna o kana hana e hana aku ai.  Iloko o ka manawa pokole, ua ku ae la oia iluna me ka hikiwawe a hoopuka ae la i keia hopunaolelo.  "Ke ino lapuwale," a iioko o ka manawa pokole aia oia ke hele la no kahi o Kaunawahine Alamazofa.

 

MOKUNA XII.

HUI O IVANA ME SOFIA MA KE ANO HOALOHA.

 

   O ko Wete manao ma keia hele ana no kahi o Kaunawahine Alamazofa, oia no ka hui kukai kamailio pu ana me ia a koi aku iaia e hoopuka mai i ka huaolelo e hoopakeleia ai o Kaunawahine Radolinisiki.  Ua maopopo no iaia ke koikoi o keia hana ana e manao nei e hooko aku, aka ua paa kona manao e hooko aku me ka nana ole ae i ka mea e ala mai ana.  Ua maopopo iaia aole he ola ka ma'i nui me kahi laau nawaliwali, aka me ka laau ikaika, a pela hoi oia e hana aku ai i kana hana.

   I kona hiki ana aku i kauhale, ua hookuiaia mai kana huakai, oiai ua hiki oia i ka manawa e haalele iho ana ua kaunawahine la i kauhale no kekahi huakai, a ma ka ianei hoomaopopo aku, ke hele nei ua kaunawahine puuwai koko nei no kekahi aha hulahula.

   E like me ko Wete hookamaaina nui aku i ua wahine la pela no hoi e nui mai ai kona ike i kana hana e hana aku ai, a oiai aole oia i makemake e puapuahulu, o ka hana pono wale no iaia oia ka hahai ana aku mahope o ua kaunawahine la a hiki wale i ke ku ana o ke kaa o ua kaunawahine la i ke alo o kekahi hale e a ana kona mau kukui me na hiohiona o ka po le'a o Halalii.  Ma kana ninau ana i ka mea e noho ana ilaila, ua ha'iia mai la iaia o ia kahi o ko Rusia Amebasedoa e noho ana.

   Noho aku la o Wete mawaho e nana ana i ka aha kanaka e komo ana iloko, o na kane ame na wahine, a i ka hope loa ulu mai la ka manao iloko ona e lilo oia kekahi o na malihini e komo iloko o keia aha hulahula a ko Rusia Amebasedoa.  Ua maopopo iaia na wahi apau o Parisa, e like hoi me kona maopopo ana i na wahi apau o Nu Ioka, nolaila ua hooholo iho la oia e hele aku a hoololi ae i kona helehelena ame kona mau aahu.

   He hapalua hora mahope o ko ke Kaunawahine komo ana iloko o ka hale, e hoikeike ana hoi i kona helehelena ui a e ume ana hoi i na maka o na kini i naue ae iloko o ua aha hulahula la, aia hoi olilio ana ka kakou makaikiu iloko o ke keena hulahula ma ke ano he mea kakau nupepa a noho ana mahope o kahi e malama ia ana ka aha hulahula, a ma kahi hoi e hiki ai iaia ke ike aku i ke kaunawahine ame ka puka e komo mai ai ka poe i konoia, a noho iho la oia me kana pepa ame ka peni a hoomaka iho la e kakau e like me ke ano o ka poe kakau nupepa.

   Ia Wete e noho nei ma keia hana me ka hookohukohu ana, aia kona mau maka ke kaulono pono la ma kahi a Kaunawahine Alamazofa e noho ana.  E hoopuniia ana ua kaunawahine la me na maka onaona o Parisa, a ma ko ianei hoomaopopo aku ua lilo o Kaunawahine Alamazofa i moiwahine no ia po, a e hoopiha ana hoi i ke kulana i waihoia aku ai nana e hana me ka hiehie maoli.  E haawi ana ua wahine la he mau huaolelo i kela ame keia mea i naue mai, e kunou ana hoi kona poo me na minoaka hoomahie maluna o kona mau papalina, a e koaniani malie ana kona peahi i ka manawa e luli malie ana kona mau lima palupalu.  Ma ko Wete hoomaopopo ana aku aia kekahi mea a Kaunawahine Alamazofa i makemake loa ai e ike, a i kela ame keia manawa e ikeia aku ana oia i ka leha mau o kona mau maka i ka puka me na maka iini no kekahi mea.

   Mamuli o keia hiohiona a Wete i ike ai maluna o ke kaunawahine, noonoo iho la oia, heaha la hoi keia mea nana e huki mau nei i ko ke kaunawahine mau maka i kahi o ka puka, nolaila i ka manawa e komo mai ai kekahi poe e leha koke no na maka o Wete maluna o ka poe e komo mai ana ame ke kaunawahine, a o ke kaunawahine hoi e kau koke aku no kona mau maka i ka puka.

   Mahope mai komo mai la he elua mau keonimana, a i keia manawa ua hoopuniia o Kaunawahine Alamazofa me na kane; eia nae i ko ke kaunawahine ike lili ana i na keonimana elua i komo mai ai, ua pau ae la kona hui kamailio ana me keia mau keonimana a kau aku la kona mau maka me ka hauoli maluna o na keonimana elua i komo mai ai.

   "O Gerenigofa kela," wahi a Wete i hooho ae ai, "a ke manao nei wau o Ivana Horawiki kela e komo mai la ma kona aoao."

   O keia ka manawa mua loa i ike maoli ai o Wete ia Ivana Horawiki, a ma ka Wete hookuku ana iaia he mea oiaio aole io no e nele ka makaleho ia aku o ua Ivana la.  He kulana keonihana maoli kona; leihi kona kino, a he ui hoi kona helehelena e hina ai no ke kupaa o kekahi wahine opio ke ike lihi wale aku no iaia.  Ma ke ano o kana hele ana ua like oia me kekahi keikialii, a ua kupono maoli no oia e ike ia aku ma ia kulana.

   I ka manawa a laua i komo mai ai aia na wahine opio maka palupalu o Parisa ke hoohialaai la me ko lakou mau pakana, e hehe ana hoi ka lakou aka a e kau ana hoi ko lakou mau maka maluna o Kaunawahine Alamazofa ma ke ano oia ka moiwahine oia po; aka i ka manawa i ike ai lakou i ko Ivana ma komo ana mai, a ike hoi lakou i ke kanaka ui a lakou i ike ole ai mamua, ua huli aku la ko lakou mau maka maluna o Ivana.

   Komo mai la laua nei a hoomaka koke aku la o Kauna Gerenigofa e hoolauna ia Ivana i na opiowahine ame na keonimana i

akoakoa mai.  No Kaunawahine Alamazofa hoi ua noho mai la oia me kona nani nui, me kona uluhua i ka loihi loa o ka laua nei hele ana aku.  Aia iloko o kona puuwai i kela manawa na manao hakukoi e ake koke ana e lohe aku i ko Ivana leo a e papaleo pu hoi me ia.  No Ivana hoi, ia laua no i komo mai ai i ka puka, o ka mea mua loa ana i ike ai, oia no o Kaunawahine Alamazofa , a ia laua e nee ana no kahi a ua kaunawahine la e noho mai ana, aia ko Ivana mau maka ke hoolalau la, a ua ike ka makaikiu i ka manao o keia hoolalau ana.  Huli aku la o Gerenigofa a kamailio aku la ia Ivana, a akahi no a kau ae la ko Ivana mau maka iluna a leha ae ma kela ame keia wahi o ke keena, a i kona ike ana aku ia Kaunawahine Alamazofa, ua kau aku la kona maka e hoonalonalo ana hoi i ka manao maoli iloko o kona puuwai a e hoao ana ma na ano apau e pale ae i kona inaina no ua kaunawahine la.

   Hopu aku la o Gerenigofa i ko Ivana lima a kuikuilima ae la laua a hele ae la no kahi a ke kaunawahine e noho aku ana.  O kahi a ua kaunawahine la e noho ana aia ia ma kahi o kekahi pi'o e hookaawale ana i na lumi elua, a i ka wa a Wete i ike aku ai i ko Ivana ma hele ana ae no kahi o ke kaunawahine e noho ana, ua haalele aku la oia i kahi ana e noho ana a puka aku la oia iwaho a komo ae la ma kekahi puka okoa no ka lumi mahope aku o kahi a Kaunawahine Alamazofa e noho.  He nui ka poe e noho ana iloko o ua lumi la, a no ia mea aole he mea e hoohuoi ai no Wete.  Ua hele loa aku la keia a kekahi noho e kokoke ana i kahi a Kaunawahine Alamazofa e noho ana, alaila noho iho la oia a hoolalau aku la kona mau maka maluna o kekahi mau kii e ku ana iloko o ua lumi la.

   I kela manawa aia o Ivana ma ke ku la imua o ke kaunawahine,@ ua mawehe ae hoi ke anaina e ku poai puni ana ia Kaunawahine Alamazofa.  I kela manawa aia kona mau maka ke kau pono loa la maluna o Ivana, ke kanaka hoi ana e pepe nei i ke aloha.  Ua nana @ku ua kaunawahine nei aole me ka helehelena maikai, oia ua hopohopo oia malia o pane aku o Ivana i kekahi mau huaolelo mako-na, a e halii ana hoi ka haikea maluna o kona helehelena.

(Aole i pau.)

 

RUSIA AME IAPANA

--: MA KE :--

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

KA HANAU HOU ANA O IAPANA--KAMADOA PERE O AMERIKA KA HOOLA O IAPANA UUKU--KE KAUA

     MAWAENA ONA AME KINA I KA MAKAHIKI 1894.

 

   O kahi a na mokukaua Pake e ku ana i keia wa ua ano pili loa iuka o ka aina, a ua hoomaopopo iho o Akimaral Kina ina oia e hoao ana e puka iwaho no ka halawai ana me na mokukaua o Iapana, e loaa ana he kowa kupono i na mokukaua topido o Iapana e puahi ai iloko o ke awa a wawahi i na moku lawekoa a mamuli o keia kumu, ua hooholo iho la o Akimarala Kini e ku no ma kona kahua a kakali aku i na poka wela a ka enemi.  O kona mau mokukaua i keia manawa aia no ia ke ku makaukau la a ua hoonohonohoia aku no hoi lakou ma ke kulana kaua e like me keia malalo iho:

   Ma ka laina mua, ua hoonohoia aku na mokukaua Yang We, Chi Yuen, Tsi Yuen, King Yuen, Li Yuen, Chin Yuen, Ping Yuen, Ching Yuen ame Chao Yuen;  ma ka laina elua, Kwang Kai, Wang Pin ame na mokukaua topido eha.  O na kela apau maluna o na mokukaua o Akimarala Kini iloko o kela mau minute aia ke ku makaukau la no ka panai ana aku i na huaale aloha ole i ka enemi, a i ka manamana uwaki e kuhikuhi ana i ka hora 11 ame kanaha minute, ua owaka aku la na pukuniahi o na mokukaua o Akimarala Kini maluna o na mokukaua o Iapana e pii pololei mai ana.  He minute ia a na pukuniahi ame na pu kani alapine o na mokukaua o Akimarala Kini e hoouna ana i ka elele a ka make maluna o ka enemi, aka aole i loaa iki mai na panai ana mai na n@okukaua mai o Iapana.

   I hakalia no a maopopo i ka Akimarala o na mokukaua o Iapana o ka manawa kupono ia e panai aku ai i na poka a ka enemi, ua haawi aku la oia i ka olelo kauoha i kona mau mokukaua e ki.

   Ua owaka like mai la na pukuniahi ame na pu kani alapine o na mokukaua o Iapana maluna o na mokukaua o Akimarala Kini a ua hooliloia ae ke kai malie o ia moana e like me ka wai e paila ana i ka nui wela o ke ahi.

   O na mokukaua Iapana i keia manawa aia no ia ke holoke la mamua o na mokukaua o Akimarala Kini a ke panai la ina elele a ka make e like me ka hikiwawe i loaa i na sela kipu o na mokukaua o Iapana, a iloko o kanaiwa minute o ke kipoka ana mawaena o na mokukaua o na aoao elua, ua ulupaia aku na mokukaua o Akimarala Kini a hoounaia aku ka hapanui ma ka papaku o ka moana, a o kekahi hapa, ua pakele a komo ana i ke awa o Wei-hei-wei malalo o ka malumalu o ko lakou papukaua.  Ma keia kaua moana i malamaia ma ka muliwai o Ialu, ua hoopoinoia aku na mokukaua o Akimarala Kini, a o na mokukaua o ka papa ekahi Chen Yuen ame King Yuen a o na @okukaua holomama Chi Yuen ame Tsi Yuen ua weluwelu liilii i @poka o na mokukaua o Iapana.

   No kekahi mau la mahope iho o ka malamaia ana o keia kaua moana, ua ku kiai mau aku na mokukaua o Iapana mawaho o ke awa o Wei-hei-wei, e makaala mau ana o pakele ka enemi.  O na koena mokukaua o Akimarala Kini e pee nei malalo o ka malumalu o na papukaua ikaika o Wei-hei-wei, aole lakou i aa mai e puka iwaho o ke awa a hakoko aku hoi me na mokukaua o Iapana e ku kiai mau ana iwaho o ke awa, a mamuli o keia kumu, ua loaa na manao ano hopohopo i ka Akimarala o na mokukaua o Iapana, oiai, o kona iini nui e wawahi i na mokukaua apau o Akimarala Kini me ke koe ole o kekahi wahi moku.

   O keia awa o Wei-hei-wei he awa keia i hoopuniia me na papu ikaika o keia au hou, a malalo o kona papaku, ua hoomoeia aku na pauku laau nunui no ka paniku ana aku i na moku e hoao ana e komo aku iloko o ke awa, a ma na wahi a puni o ke awa, e hulali mai ana na pukuniahi nunui o na papu.

   O na pualikoa kaua o Iapana malalo o ke alakai ana a Kenerala Oiama (General Oyama) aia no ia ke kiai la mauka mai o ka aina i na koa Pake, a mahope o ka hala ana o kekahi mau la, o keia mau manao hopohopo a kanalua i loaa i ka Akimarala o na mokukaua o Iapana e ku kiai nei mawaho o ke awa, ua kapaeia ae ia mamuli o ka molia ana mai o kekahi mau alii Iapana o na mokukaua i ko lakou mau ola, oia hoi e aa ana lakou e komo iloko o ke awa o Wei-hei-wei maluna o na mokukaua topido no ka wawahi ana i na mokukaua o Akimarala Kini.  Ua ano hopohopo no ka Akimarala Iapana no ka hoouna ana aku i keia mau alii o kona mau mokukaua no ka ipuka o ka make, aka, aole i maliu aku na alii Iapana a koi hoomau aku la no i ko lakou Akimarala hoomanawanui e ae mai ia lakou @ hooko i ko lakou makemake, oia hoi ke komo ana iloko o ke awa @ Wei-hei-wei a hoopuehu liilii aku i na koena mokukaua o Akimarala Kini i pakele hoi mai ke kaua moana o ka muliwai Ialu.  Ua kulou iho la o Akimarala Ito ilalo me na manao kanalua no ka hoouna ana aku i kana mau keiki no ka lua o ka make ma ke awa o Wei-hei-wei, a me na waimaka e kikeahea ana ma kona mau papalina loloa, ua ae aku la oia i na noi a kona mau alii moku no ke komo ana iloko o ke awa ikaika o Wei-hei-wei.

   I ke kakahiaka nui ana ae o kekahi la i ka manamana uwaki e kuhikuhi ana i ka hora 3, i ka ua hau ame ke anu e po'ipu ana i ke awa, e hoopouli ana hoi i ka ike a ka maka, i ke ana wela e hoike ana aia ke anu malalo o na degere he 30, aia hoi na kamoe aku la he ewalu (8) mau mokukaua topido Iapana no ke awa o Wei-hei-wei.  E like me ka ka mea kakau i hoike mua ae nei maluna @@ keia awa ua hoopuniia ia me na papu ikaika ame na pu@@ nui, a ma ka nuku o keia awa e ku kiai ana kekahi o @@ o Akimarala Kini me na pauku laau nunui i hoom@@ a ma kekahi aoao o ka papu e ku ana ka hale ipukukui aa @@ ka maka'u ole ua hoomau aku la na mokukaua topido @@ nuku o ke awa, a i ko lakou hoea ana malaila, @@ kahi o ua sela iloko o ke kai a kapae ae la i keka@ o na @@ nunui e moe ana i loaa ai he alahele no na mokukaua topido @@ ai iloko o ke awa a hooko aku h@i i ko lakou makemake.

   O ka nuku o ke awa a hoea i kahi o na mokuka@a o Akimarala Kini e mo ku ana he eha n@ile ka loa, a i hakalia no a loaa @@ kowa kupono, ua anehe like aku la na mokukaua topido @@ @ ke awa, a e like me ka nehe malie ana @ ke kanaka po@@ @ kona enemi, pela na mokukaua topido ewalu i @@ iloko o ke awa.  Mahope o ka hala ana o kekahi hapa@ @@ ka manawa a na mokukaua topido i komo aku ai iloko o @@ aia hoi, ua ike aku la na mokukaua topido Iapana i na @@ o Akimarala Kini e ku mai ana imua o lakou @ like @@ kuahiwi, na kukui hoi e hoomalamalama ana i ke ka@ @@ mo ku ana. Ua hala ae he kanaha minute o ka hora @@ manawa, ame ka hoohakalia hou ole aku, ua wehe lik@ @@ mokukaua topido i ka lakou mau elele o ka make.  Ua @@ nui ia aku na mokukaua o Akimarala Kini, a i ka manaw@ @@ ae ai ko lakou mau maka, aia hoi he ewalu mau moku@@ Iapana e luai ana i na lapalapa ahi o ka make maluna @@ kakahiaka ana ae o kekahi la, ua ikeia aku la kekahi @@ Akimarala Kini mauka o ka aina me ka puha nui ma @@ kahi mokukaua holomama uahuli ke alo ilalo, a mauka @@ kokoke i ka kipapali e ku mai ana, he elua mokukaua topido @@ me ko laua mau luina ua hooliloia i hau e ku ana no @@ iaua mau pukuniahi.

   O keia heluna mokukaua topido ewalu i komo aku ai @@ awa no ka ulupa ana aku i na mokukaua o Akimarala Kini @@ i huli hoi mai.  I ke kakahiaka ana ae o kekahi la ma ia @@ kahi no (hora 3 o ka wanaao), ua komo hou aku la na mokukaua topido eono iloko o ke awa o Wei-hei-wei me ka nana @@ poka o ka papukaua  e hana mao ole mai ana, a mamuli o @@ hana wiwo ole ma ka aoao o na mokukaua o Iapana e paniku @@ i ke awa i hoikeia ae nei maluna, ua pio iho la ka manaolana no @@ pakele o na mokukaua o Akimarala Kini, ame ke ka@maha, @@haawi pio aku la o Akimarala Kini i kona mau mokukaua i @@ mokukaua o Iapana malalo hoi o Akimarala Ito.

   O keia mau mokukaua o Akimarala Kini i haawi pio mai ai i@ Akimarala Ito eia no ia i keia la ke welo nei i ka hae ulaula o l@ pana.  I ka lilo pio ana o ke awa o Wei-hei-wei i na mokukana @ Iapana, ua komo haaheo aku la na pualikaua o Iapana malalo @ Kenerala Oiama iloko o ke kulanakauhale, a hulili aku la kon@ maka no ka lele kaua ana aku i ka papu ikaika o Pota Ata.

   Mahope o kekahi mau liuliu ana a hoomaha no hoi, ua haaw@ aku la oia i ke kauoha e nee ka puali no ka lele kaua ana aku i k@

papu o Pota Ata.  E like me na heluna koa 300 o ke aupuni Sepat@ (Sparta) i ku aku ai a paio me na haneri kaukani o na koa Perusi@ ma ke ala haiki o Kemapole (Thermapoele), pela na koa Iapana @ molia aku ai i ko lakou ola no ka lilo, pio ana o Pota Ata, a mahop@ o ke kaua ana no kekahi mau la mawaena o na aoao elua, ka pap@ ma kekahi aoao ame na pualikaua o Iapana, aia hoi ua lilo pio ak@ la ka papu ikaika o Pota Ata i na koa wiwo ole o Iapana.

   Aohe manaolana i koe iloko o ke aupuni nui o Kina no ka hoo@ mau ana aku i ke kaua, aka he hoailona o ka maluhia kana mea

ike aku ai a me keia mau hiohiona o ka manawa, ua hoouna aku l@ oia i kona mau komisina nui no ke poo kulanakauhale o Iapana n@ ke kuka ana i na mea e pili ana i ke kuikahi hoopau kaua.  Aol@ loihi loa ka malamaia ana o na kukai kamailio ana e pili ana @ keia kuikahi ua hoea aku la laua ma ka pahu gula o ka ho@ @ ka ae ana o ke Aupuni nui o Kina e uku aku ia Iapana hookahi  reri miliona taela gula (dala Pake), ka ane moku o Liao@ @ Pota Ata ame ke kuleana oihana kalepa maluna o ka aina o Man@ kekuria.  E hoomaopopoia, e ka mea heluhelu, o keia kaua i u@ mawaena o Iapana ame ke aupuni nui o Kina, he ewalu @ mahina mai ka la i hooukaia ai o ke kaua, a mai ka la no @@ pokaia aku ai ka moku lawekoa Pelekane Kowshing e Akimara@ Togo, e noho kapena ana maluna o ka manuwa holomama Nani@ iloko o ia mau la.  Nolaila ua hiki mai la kaua e ka makamaka he@ helu i ka hopena o ke kaua i paioia mawaena o ke aupuni nui @ Kina ame ka aupuni uuku a hanau hou o Iapana, a mailo@ mai ka ehuehu o keia kaua i malamaia, ua oili mai o Iapana m@ ka h@ hano ame ka lanakila, me kona hae ulaula e pulelo @@ maluna o na papu kaua ikaika o Pota Ata ame ka aina @@ o Manekekuria.

 

KEKE NA NIHO O RUSIA, PALANI AME KELEMANIA @ IAPANA--UUMI NUI KA INAINA A HIKI OLE KE H@

     MANAWANUI--LIULIU NUI NO KA LELE KAUA ANA @ IAPANA INA AOLE E MALIU MAI.

 

   Mahope iho o ka pau ana o ke kaua mawaena o Kina @ pana iloko o ka makahiki 1895, ke kaua i oili mai ai o la@ @ lanakila kiekie loa maluna o kona enemi mahope o ka m@ @ kekahi mau kaukani o kana mau keiki punahele maluna o @ @ kaua, a i kona hae hoi e pulelo haaheo ana maluna o na papu ka@ ikaika o Pota Ata ame ka aina o Manekekuria, aia hoi na ku mai @ o Rusia.  Palani ame Kelemania e kue i ke aupuni uuku o Iapana ma ka nohopaa ana maluna o ka lepo o na aina i hoikeia ae maluna.

(Aole i pau.)