Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 32, 5 August 1904 — Page 4

Page PDF (1.30 MB)

This text was transcribed by:  Lacie Taketa
This work is dedicated to:  Lucky and Kuma Taketa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA. POALIMA AUGATE 5, 1904.

 

@ mai oe ia’u i hookahi no hoi a’u ninau e ninau aku ai ia @ k@’u ha’i ana aku i ka haina o k@u ninau.”

@ mai oe ano.”

@anao nei anei oe e noho iho ana no o Kaunawahine Ala@ i ka manawa a Kauna Gerenigofa e haalele iho ai ia@

@au i maopopo ia mea, aka ke manao nei wau e noho ana @ p@ aku me Kauna Gerenigofa.

@ he mea pono ia i kou manao. Alaila e hahai mai oe @ no kekahi wahi e kokoke ana i kahi o ua kaunawahine @ a ilaila wau e ha’i aku ai i ka haina o kau ninau.”

@ haleaina paha ka maikai.”

@kai aku la o Wete no kekahi o na haleaina, a mahope o ka @ mai o kekahi rumi kaawale ia laua nei, ua komo aku la @ a noho iho la iloko.

            “Ano.” Wahi a Wete i pane aku ai., “i mea e loaa aku ai ka hili@ ou no’u nei he mea maikai nou ka n@na ana mai i ko’u mau @.  Eia mai ua mau hookohu la, a ke ha’i aku nei wau ia oe, @ manao oe he hoopunipuni keia mau hookohu o’u, alaila owau k@hena oi aku malolo iho o ka la e hiki ai ia’u ke hana aku i na @ @uka e loaa mai ai keia mau palapala.

            @ @helu iho la o Ivana i ka leta a kona makuakane, ninauinau @ i na mea e pili ana no kona makuakane, a i ka hope loa haawi @ i kona lima ia Wete, a pane mai la:

            “E kala mai oe no ko’u huli pono loa ana i keia mau mea.  He @ kekahi hana kuhihewa iloko o keia, oiai ua ha’iia mai ia’u @ mea e hiki ai ke hili@aiia aku, he hana hoopunipuni wale no k@ hana nei.”

            “@aila ke hilinai mai la oe aole ka’u he hoopunipuni?”         

            “Ke hilinai piha aku nei wau.”

            “@aila e ae mai ana anei oe e ha’i mai i ka haina o kekahi mau @ ke ninau aku wau ia oe, me kou hoomanao pu no hoi aia iloko @ ninau ke ola o kekahi mea?”

            “E ha’i no wau i na ninau apau ke ole no nae e hu aku mawaho @ mea kupono.”

            “No ke aha la oe i hiki mai ai ianei aole hoi i Sana Peteroboro?”

            “Ua laweia mai wau mai ia kulanakauhale mai, a papaia mai @ e hoi hou aku ilaila.”

            “@ papa ana aole anei ua hoopauia?”

            “Aole.”

            “Mai hoi no paha oe no Sana Peteroboro ina aole oe i papaia?”

            “Ae.”

            “I kekahi manawa i hala ae nei ua hoopalauia oe me Kaunawahine Alamazofa, aole anei pela?”

            Minoaka iho la o Ivana a pane mai la, “Ae.”

            “A @au hoi i hoopau i ua hoopalau la o olua?”

            “Ae, no na kumu a’u i ike ai mahope iho ua hewa ka’u mea i @he ai.”

            “A @a aloha hoi oe a ua hoopalau aku oe me Kaunawahine Radolinisiki?”

            “Ae.”

            “Ke paa nei no anei ko olua hoopalau?”

            “Ae.”

            “Mamua o kou haalele ana ia Sana Peteroboro, @a kakau leta a@u anei oe iaia?”

            “Ae.”

            “O keia anei kau leta i kakau aku ai iaia?” a ia manawa o Wete i @nuhi ae ai i ka leta a Kaunawahine Radolinisiki i heluhelu ai iloko o ka halepaahao.

            Lalau mai la o Ivana i ka leta me ka malie ame ka haalulu no hoi, a wehe ae la i ka leta a nana iho la.  Mahope o kona heluhelu ana i ka leta, ea ae la kona poo iluna a kau mai la kona mau maka @ Wete a pane mai la:

            “Heaha ka manao o keia?”

            “O kena ka leta i loaa ae ia Vera Radolinisiki au hoi i hoouna ae at.” I pane aku ai o Wete me ka hookoikoi ana i kona leo.

            “Heaha hoi kau olelo ma keia?”

            “O kena ka leta i haawiia mai ia’u e ka wahine @anai o ke kaunawahine, a na’u hoi i lawe aku a haawi aku i ke kaunawahine.”

            “A ua heluhelu iho oia i keia leta?” i ninau koke mai ai o Ivana, a aia hoi ka inaina ke halii la maluna o kona mau maka.

            “Ae.”

            “A ua manaoio oia i keia leta?  O, e kuu Vera aloha!

            “Ae, ua manaoia oia i keia leta, oiai i ka manawa i loaa aku ai keia leta iaia aole i maikai kona noonoo.  Eia nae ma kekahi ulia @ki ua ike iho la wau i ke kahiko o ka inika maluna o keia leta, a oia ka mea nana i hoomaua mai iaia.”

            “Eia @ae hoi ua kakau mai oia i kekahi leta ia’u e pane mai ana i ka’u leta i hoouna aku ai iaia, aole o keia aka o ka leta maoli a’u i kakau ak@ ai nana.”

            “Eia anei me oe ua leta la?”

            “Aole, ua puhiia e a’u i ke ahi.”

            “Heaha kou mea i hana ai pela?”

            “Ua noi mai oia ia’u e hana pela.”

            “Ihea i hoounaia mai ai?”

            “Ua heounaia mai i Parisa nei.  Ua loaa ua leta la ia’u i ko’u hiki ana mai ianei.”

            “Ke ha’i aku nei wau ia oe aole nana i kakau mai ua leta la.”

            “Pehea i maopopo ai ia oe?”

            “Aole oia i ike i kahi au i hele mai ai.  Aia la oia ihea ma kau manao ana?”

            “Aia oia ke pee mai nei ma Polana.”

            “E hiki ana anei ia oe ke uumi iho i kou kaumaha ke ha’i ia aku ka mea oiaio?”

            I kela manawa ua haikea ae la ko Ivana helehelena, oiai ua hoa a@iu mai ka maka’u maluna ona malia paha @ kekahi hana hewa ke kau koikoi nei maluna ona, a me ka leo puu oia i pane mai ai ia Wete:

            “E ha’i mai oe ia’u.”

            “Aia o Kaunawahine Radolinisiki i keia manawa a kaua e kamailio nei ke paa mai la iloko o ka halepaahao o Sukulabero.”

            “Ma ke kumuhoopii hea?”

            “No ka pepehi ana i kona kaikunane ame kona manaoia he Nihi@”

            “Aka.” I puana malie ae ai o Ivana, “ina o ka oiaio kau e ha’i @i nei alaila—ua hoopunipuni o So@ia ia’u a ua hoopunipuni no hoi o Kauna Gerenigofa.”

 

MOKUNA XIV.

 

LOHE O IVANA I KO VERA PILIKIA.

 

            Ia Ivana i hoopuka ai i keia mau olelo na hoonee aku la oia i ko@ noho il ope, ku ae la iluna, a hele aku la no ka puka.

            “E hele ana oe ihea?” i niuau aku ai o Wete.

            “E hele ana wau e koi aku i keia hoaloha hoopunipuni o’u e ha’i mai ia’u i ka mea oiaio.”

            “Heaha kau mea e loaa mai ana malaila?”

            “Heaha kau mea e loaa mai ana malaila?” i hoopili aku ai o Ivana.

            “Ae: heaha ka pomaikai e loaa mai ana ia oe ke hui kukai aku @ me ia?  Aole loa ia he mea e pomaikai ai o Vera.”

            “A ina hoi nana i hana mai i keia haua lapuwale maluna o @?  Ina nana io, e panai @ wau maluna ona e like me na mahele e ka@ aku ana maluna o ko Vera kino, mai ka’u pahi aku a e panai ia hoi ke koko no ke koke.” Wahi a Ivana me ka inaina nui e halii ana maluna ona, eia nae ua kaulono pono loa mai la kona mau maka maluna o Wete me he mea la oia kona puukalahala.

            (Aole i pau.)

 

RUSSIA AME IAPANA

MA KE

Kahua En@ena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

KEKE NA NIHO O RUSIA. PALANI AME KELEMANIA IA IAPANA—UUMI NUI KA INAINA A HIKI OLE KE HOOMANAWANUI—LIULIU NUI NO KA LELE KAUA ANA IA IAPANA INA AOLE E MALIU MAI.

 

Oiai o ka iini nui o Rusia no na makahiki he nui e loaa ona awa paa ole i ka hou no ka hoolulu ana i kekahi o kona mau aumokukaua, ua hoomaopopo ie’a iho la o Rusia o ka noho mana ana o ke Aupuni i Iapana maluna o ka papu ikaika o Pota Ata ame ka aina o Manekekuria (he kuleana ko Iapana e paa i keia papu ikaika o Pota Ata ame keia aina nui o Manekekuria, oiai o kona mau lepo apau ua hoopuluia me ka wai ula o ke koko a kana mau keiki) he pohaku nui ia e alai ana i kona alahele no ka hooko ana i kona mau manao poholalo.

            Mamuli o keia kumu ua noi ikaika aku la ke aupuni nui o Rusia ia Palani ame Kelemania e kakoo mai iaia ma kana mau ku-e ana i ke aupuni uuku o Iapana, a i ka manawa ana i hoomaopopo ai ua hookoia kona makemake, ua waiho aku la kona kanikela nui e noho ana ma ke pookulanakauhale o Tokio he palapala, e kauoha ana ia Iapana e waiho koke ia Poto Ata ame Manekekuria a e hoihoi hou ia ke aupuni nui o Kina, oiai o ka noho paa ana o Iapana maluna o keia mau aina i hoikeia ae nei maluna, he ku-e loa ia i ka ihiihi ame ka nohona maluhia ana o na aina o ka Hikina.

            O keia Palapala i waiho ia aku imua o Iapana ua kakauinoaia e Rusia.  Palani ame Kelemania, a e hoomaopopoia e ka makamaka heluhelu, aia mahope o keia Palapala Kauoha na aumokukaua ame na pualikaua o keia mau Mana Nui Ekolu no ka hooko ana i na manao o keia Palapala Kauoha.

            I ka waihoia ana aku o keia Palapala Kauoha uahoa a keia mau Mana Nui Ekolu imua o na Kuhina Koikoi o Iapana no ka noonoo ana, ua ike ia aku na helehelena kaumaha o na Kuhina Iapana e noonoo ana me ke akahele iloko o ko lakou mau keena halawai i ka manao nui o keia Palapala Kauoha, a oiai ua maopopo no i na Kuhina @e kauoha keia i kakooia me na aumokukaua ame na pualikoa o na Mana Nui i kakauinoa i ka Palapala, ua hooholo iho la ka hapanui o na Kuhina e hookoia ka manao o ka Palapala Kauoha a na Mana Nui Ekolu.

            I ka manawa i hanaia ai o ka Palapala e hoihoi hou ana i ka papu ikaika o Poto Ata ame ka aina o Manekekuria i ke aupuni nui o Kina, a e haalele hoi na pualikoa o Iapana ia mau aina a lakou i na’i ai iloko o na inea he nui, a i ka manawa i waiho ia aku ai o keia pane imua o ka Emepera o Iapana no kona kakauinoa ana mai ame ka hoapono ana, ua kiheahea mua mai kona waimaka, ame kona puuwai i piha me ke kaumaha no keia mau hana hilahila ole ma ka aoao o na Mana Nui Ekolu i hoikeia ae nei maluna, ua kakau iho la oia i kona inoa.

            O ka manao o ka lehulehu o Iapana aole loa e haawi pio i na koi a na Mana Nui Ekolu a hoea i ke kahua enaena o ke kaua, aka, o na manao naauao o ka Emepera ame kona kakoo ikaika, ka mea Kiekie Makuika Ito, ua holopapa aku no ia maluna o na manao o ka lehulehu.  O na makaainana apau o ka aina o Nippon aia ke nauki’la me ka nui inaina a me na puuwai e hae ana e kukalaia ke kaua, ua aluku aku la na makaainana no ke Keena Kaua.  Aka, aole pela ka manao o ka Emepera naauao o Iapana, a oiai oia kekahi i ike i ka ehaeha ame ke kaumaha i na hana hilahila ole a na Mana Nui Ekolu i hoikeia ae nei maluna, ua hoao aku la no oia me ka ikaika i loaa iaia e hamau i na mnao inaina o kona mau makaainana.

            O na Mana Nui Ekolu i hoikeia ae nei, i ko lakou ike ana i ka hae o Iapana e welo ana maluna o na papu ikaika o Poto Ata ame ka aina nui o Manekekuria, na hooiia ae ko lakou nui inaina ame ka lili, a ma@uli o keia kumu lakou i hana ai i kekahi Palapala Kauoha a waiho aku imua o Iapana e like me ka mea a ka mea kakau i hoakaka mua ae knei.

            Me ka aouli kaumaha e haawe ana maluna o ka aina o Nippon mai kekahi kihi a i kekahi kihi o ka aina, aia hoi ua laweia mai la ka lono kaumaha e ka mana o ka uweaolelo mai Poto Ata mai e hoike mai ana i ka Emepera ame kona Aha Kuhina Kukakuka, na hukiia ae ka hae aloha ilalo a ma ia kowa ua pulelo hou ae ka hae d@ekona o ka mana o Kina.  Ua nui ke kaumaha o ka aina i kela manawa, aka, aia iloko o ka p@uwai o k@ Emepera ame kona mau Kuhina ka manaolana, e ho@ mai ana k@ @ ame ka hora e paio aku @ o Iapana me keia Mana Nui o Rusia.  Mai ka la mai o lapana i haalele ai i ka papukaua ikaika o Poto Ata ame ka aina o Manekekuria, ua hoolilo iho la oia i kona manawa apau ma ka hoonui hou ana ae i ka mana kaua aina o ke Aupuni, oiai i kona manawa e paio ana me ke aupuni o Kina, he 200,000 ka nui o kona mau pualikoa, aka, i kona mauawa i hoomaopopo ai i na kuee mawaena ona ame ka Mana Nui o ka Akau oia hoi o rusia, ua hoonui hou ae la oia i kona mau pa kapili mokukaua e ikeia ana na kamana ame na enekinia noeau loa o ka aina e hana ana i na mokukaua, a o kona mau hale hana poka ame pauda, aia ke niniu la na huila mikini i ka po ame ke ao.

            Aole i m@ pono na maka uwila o Iapana mai kela @ @ i kipukuia mai ai @ ka mana hapuku @na @ @ikaika pap@lua hou @ o Iapana @ hoomakauk@a n@ @ ka paio e hiki @ ana.  I hakaha no a waih@ @ Poto Ata ame Manekekuria iloko o ka poho@ha @ Ki@ u@ h@ ak@ @@hele ia Kina a me ka nui aka@ai ua hookoia iho @ make ma ka h@naia ana @ k@k@hi Palapala H@ @ aina @ ke aupuni nui o Kina, e p@ hoi @ Rusia ia Poto Ata @ makahiki @ ke kul@ana @ ha@ i na @kaua @ ke @ ke kulanakauhale.

            O keia hana pahele a rusia ua @anaia iloko o ka @ na wale iho no hoi o Rusia ame Kina me ka ike ole o na man@ nui, @ i ka manawa o ke kanikela Amerika i hoomaopop ai i @ i hanaia mawaena o Rusia ame Kina, ua hoike mai la oi@ i ke k@oa aupuni ma Wasinetona ia mea: I ka wa i hoomaopopo ai o Rusia ua ikeia kana @uau hana poholalo ana i manao ai aole la hoi e ikeia a paa na palapala i ke kakauinoaia, @a hikiwawe loa ke k@@na o na aina e o Rusia i ka hoole ana aole ia o ka me@ oiaio, a aole no hoi i hanaia kekahi hana me ke aupuni o Kina e ku-e ana i ka ihiihi o na Palapala Kuikahi mawaena o na Mana Nui ame ke aupuni o Kina Aka e ka makamaka heluhelu aohe hoohewahewa ana i koe ke paa la o Rusia ia Poto Ata, ka papukaua ikaika hoi a lapana i h@@h@o ai me kona mau pualikoa wiwo ole, a hoolilo iho la o rusia me kona ikaika apau ia Poto Ata e lilo ma ke kulana “Ke Ki@ala@a (Gibraltar) o ka Hikina.

            I ka manawa hookahi e paa nei o Rusia ia Poto Ata aia kona kuhina e noho ana ma ke kulanakauhale o Pekina ka@i i pelo ai i na poo Aupuni o Kina e ae mai a e hook@ hoi i kona makemake, oia hoi ka hoomoe ana i ke alanuihao iloko o ka aina o Manekekuria a hoea i ke awa o Ladivotoka (Vladivostok) ma na kapakai hikina o Manekekuria.  He mea oiaio he mau kuhina akamai k@ Rusia ma keia hana o ka hoopunipuni ame ka pahele a o ka m@@ i ikeia ua noa ia Rusia e like me kona makemake e hoomoe i ke alanuihao iloko oia aina me ka hoopaapaa ole ia.        O keia mau hana pahele a Rusia i ke aupuni o Kina aole ia i nalowale mai ka ike ana mai o kona Iapana maka, @ oiai o Rusia ke aupuni nana maoli oia i kipaku mai mai ka papu ikaika mai o Poto Ata ame ka aina nui o Manekekuria, ua hulili aku @ kona mau maka me ka inaina i ke aupuni o Rusia, ke aupuni nana i @ mai e kipaku Iaia (Iapana) mailoko mai o na aina ana i kuleana ai ma ke kumukuai kiekie loa o ka wai ula o ke koko o kana mau @.

            Me ka hoohewahewa ole ua ike iho la o Iapana aole i loihi @ @ i kow @ hoea mai ana no laua he alo a he alo ma ke kahuakaua @ ilaila e hooponopono ia ai ko laua mau kuee ana.  E like me ka m@ i hoikeia ae nei maluna aia na hale hana apau o Iapana ke nin@@ la na huila mikini i ka po ame ke ao, a ma na aupuni a pau o ke ao nui aia malaila kekahi o na mokukaua Iapana kahi i kapili ia ai.

            Malia paha e loaa ana keia manao i ka mea heluhelu, h@@h@ @ ka mea i kaua ole ai o Iapana me Rusia i kela manawa a Rusia i waiho ku ai i ka Palapala Kauoh@ imua ona?  E ka makamaka heluhelu, e hoomaopopo kaua o keia Palapala Kauoha i waihoia ai imua o ke Aupuni o Iapana iloko o ka makahiki 1895, a e like hoi me ka mea i hoike mua ia, ua kakauinoaia e na Mana Nui Ekolu o Rusia, Palani ame Kelemania, a oiai i kela makahiki he ekolu wale no mokukaua hakaka o Iapana o ka papa ekahi ame kekuhi mau mokukaua holomama kakaikahi, ua hooholo iho oia e haawi pio @ no ka manawa a hoea mai ka la Ona e makaukau ai e ku aku ai a paio me ke aupuni nana i kipaku aku Iaia.  O keia iho la na kumu ano nui o Iapana i manao ai e kakali no ka la e h@@@ mai ana ma@ @ ka a@ ana aku e ku a paio me na Mana Nui Ekolu i hoi@@@a ae nei maluna.  Me keia mau hana hilahila ole i panai ia mai e na Mana Nui Ekolu ma ke alakai a Rusia imua o ka hanahano o ke apupuni uuku o Iapana, pela no o Iapana i lawe aku ai ia mau m@@ a moni me ka hoomanawanui ame ka puikiikii no hoi.

 

NA KANIKELA O NA MANA NUI ILOKO O KE KUPILIKII—LAPALAPA KE AHI MA KE POOKULANAKA@@ALE O PEKINA—NA PUALIKAUA O NA MANA NUI MA KF. ALANUI O KA HOOPAKELE I KA MAKAHIKI 1900.

 

            I ka makahiki 1900 oiai i na mana nui e nanea ana ma ka n@hona maluhia o ka aina me ka manao ole ae aia ka lapalapa ahi ke a la ma ke pookulanakauhale o ka aina nui o Kina, aia hoi ua hoopuiwaia aku na Mana Nui i ka hoea ana mai o ka lono mai ka @ olelo mai e hoike mai ana aia ka haunaele ke holopapa la m@ ke kulanakauhale o Pekina me na ola makamae o na kanikela o na @ ana nui iloko o ke kupilikii.  O keia haunaele i ike ia oia no ka haunaele i kapaia ka haunaele o na Pake kipi (Boxer trouble) i ka makahiki 1900.

            I keia lono kaumaha i laweia aku ai a lohe na poo o na mana nui e hoouna i ko lakou mau pulikoa pakahi iho no ka hoopakele ana i ko lakou mau kanikela pakahi iho, oiai lakou e hoopunii@ ana e na Pake hoohaunaele a e hooweliweliia ana hoi me na huaolelo o ka make.  O na Pake hoohaunaele i keia manawa ua hae lakou m@ ka piha inaina i na ili keokeo, oia hoi na kanikela ame kekahi mau poe e ae e noho ana iloko o ke kulanakauhale a no kekahi mau la ke panik@ ana o na Pake hoohaunaele i na home o na kanikela o na aupuni nui.

            (Aole i pau.)

 

KA PAAPIO ANA O KEKAHI PUA@@KUA KA@ @ @ @