Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 32, 5 August 1904 — Chas. Notley ka Moho Elele Home Rula Noho ka Ahaelele Home Rula ma ka Halekeaka Opiuma. KE KAHUAHANA O IA AOAO NO NA HANA KALAIAINA KULOKO AME KA AHAOLELO LAHUI. [ARTICLE]

Chas. Notley ka Moho Elele Home Rula

Noho ka Ahaelele Home Rula ma ka Halekeaka Opiuma.

KE KAHUAHANA O IA AOAO NO NA HANA KALAIAINA KULOKO AME KA AHAOLELO LAHUI.

Ma ka halawai Ahaelele a ka aoao Home Rula i malamaia i ka Poakahi nei ma ka halekeaka Opiuma, ua waeia ae o Charies Notley i moho Elele Lahui no ia aoao, e alakai aku ana hoi ia aoao ma ke kahua kaua holo balota i keia kau koho e hoea mai ana. Ma ke kakahiaka o ka la i hoikeia ae nei i hoomaka ai na hana o ka Ahaelele, a mahope o ka hoomaopopo ana i na lala i hiki mai, ame ka wae ana i na lala o kela ame keia komite, ua hoopaneeia na hana, a hoi ae na lala apau no ke Keena Home Rula no ka paina awakea. I ka auwina la i hoomauia ai na hana, a ma keia hoomau ana i hooloheia ai na hoike komite. O ka hoike komite ano nui loa ma keia, oia ka hoike komite o ke kahuahana, i hooholoia hoi mahope o ka heluhelu pakahi ia ana o na pauku, na pakui ame ke kiola ana i kekahi mau mea a ke komite i lawe mai ai. Ma ka panina o ke kahuahana a ke komite i lawe mai ai, ua hoikeia ke kakoo o ka aoao Home Rula i na lawelawe aupuni ana a Kiaaina Carter, a e haawi ana hoi i na manao aloha o na lunakanawai e noho nei; eia nae ua loaa pono keia hapa o ke kahuahana i ke peku mahanahana a Kumalae a leleliilii ana i kahi e. O ke kahuahana e puka aku nei, oia ke kahuahana i hooponoponoia e ka Ahaelele a hooholo loa ia. Penei ua kahuahana la. KAHUA HANA O KA AOAO HOME RULA. O ka Aoao Kuokoa Home Rula o ke Teritore o Hawaii, ma o kona mau elele la; akoakoa mai ma ka Ahaelele, ma ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka la 1 o Augate, M. H. 1904, ke haawi nei i na mahalo ana i kona mau alakai i kakoo i ke kahua kalaiaupuni e hooponoponoia ana e ka lehulehu mamuli o ke koho balota maoli ana a na kanaka, ma keia ke hooia hou nei ia i kona oni-paa ana mamuli o na kumu alakai aupuni i hoakakaia maloko o kona mau kahuahana koho balota mua a o ka oi aku nae, ma ko keia Aoao hooikaika pauaho ole ana e kukulu ia maloko o keia Teritore i aupuni e rulaia ana no ka lehulehu, ma o ka lehulehu la a e ka lehulehu hoi.

A ma ke kipaepae o ka hoomaka ana o ke Kau Koho balota e hiki mai ana, ke ku-e nei makou, a ma na wa no hoi apau, e ku-e aku no makou i ka hapai ame ka hoalaia ana mai o na manao paonioni pili lahui.

Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele e kohoia ana no ka Ahaolelo Lahui ma Amerika Huipuia e hoomaopopo oia i ke kulana kupilikii e ku nei i kela wa maloko nei o keia Teritore mamuli o ka heluna nui, o na Asia i komo mai e paonioni pu me na paahana oloko o na hanalima ike a ano hana e ae maanei; a e koi aku hoi oia i ka Ahaolelo Lahul e haawi koke mai ia kakou, ke alahele e hoopauia ae ai keia kulana pilikia ma o ke kauia ana o na kanawai e like me na mea i hoakakaia maloko o ka hoike a ke Komisina Senate i hoea mai ai i Hawaii nei; a ke koi nei hoi makou iaia e hana pu me na alakai o na ahahui limahana ma Amerika iloko o ka lakou mau hooikaika ana e loaa ona kanawai e kaupale ana i na paahana Asia. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele Lahui e kakoo oia i ka pahola koke ana mai a ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia i ke kanawai home hookuonoono o Amerika Huipuia ma ke Teritore of Hawaii nei. E nonoi aku no hoi oia i ka Ahaolelo Lahui e hooholoia ona Kanawai e hiki ai i ke Aupuni o Amerika Huipuia ke lawe aku i ka mana piha ma ka malama ana ame ke hooponopono ana i ka Panalaau Ma'i Lepera ma Kalaupapa ma ka Mokupuni o Molokai, e ikeia ana hoi ma keia hope aku o ke "Kahua Hoomalu o Molokai no ka hookaawale ana, ka malama ana ame ka hoola i na poe ma'i lepera o keia Teritore; a e kaa hoi ia wahi malalo o ka mana, ka malama ame ka hooponopono ana a ke Kuhina Waiwai o Amerika Huipuia. Ke kakoo nei makou i ka manao e loaa ona hoololi no ka Pauku 80 o ke Kanawai Kumu i mea e hiki ai i ka poe koho balota o keia Teritore ke koho ma ka balota ana i na papa luna oihana apau o ke Kalana. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele Lahui e loaa ai ke kulana Mokuaina ia Hawaii nei, me ka manaoio ana hoi, e hiki ana ia makou ke hoike aku i ko makou kupono no ia kulana Aupuni mamuli o na lawelawe ana i na hana o na Aupuni Kalana me Kulanakauhale me ka hoopono ka makaukau ame ka hoemi lilo ana, no ka pono like hoi o na kanaka apau.

E hooholoia o na kanawai o ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipui ma ka la kupono mua loa o ka noho ana mai o ua Kau Ahaolelo la, e like hoi me

ka hiki, e kauoha ana a e haawi ana i ka mana i na kulana Aupuni Kalana apau, taona me kulanakauhale e kukuluia aku ana maloko nei o ke Teritore e ka Ahaolelo e hiki mai ana, e noho aku, e hoohana aku a e noho mana aku maluna o na waiwai aupuni apau oloko nei o ke Teritore, i kupono hoi no ke kukulu ana, malama ana a lawelawe ana i ua mau kulana aupuni kalana la me kulanakauhale. Ke hoopaa nei makou i ka makou Elele e kalele ikalka oia maluna o ke kaulike ame ka pono maoli o ko ka Ahaolelo Lahui hoomaopopo ana mai i ke koi a ka Moiwahine Liliuokalani, mamuli o ke kanawai o ka pono io ame ke kanawai no hoi i kauia e kanaka, a me ka umauma hamama hoi e haawi mai i ko makou Moiwahine, Liliuokalani, i huina dala i kupono me kona kulana mua, a he hooko ana hoi ia i na leo noi o na makaainana Amerika pulama pono kaulike ma Hawaii nei. E koi ana makou i ka makou Elele e loaa ona haawina dala nui mai ka Ahaolelo Lahui mai no ke kukuluia ana ona Hale Kula Ike Kiekie (University) ma Hawaii nei i hooko ia ai na iini o ka hapanui loa o na kane ame na wahine opio no ia mau ike na mea e loaa ole ana ia lakou mamuli o ko lakou nele. Ke hoopaa nei hoi makou i ka makou mau moho no ka Ahaolelo Kuloko e kakoo aku i keia mau kumuhana: 1. E hooholo ma ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana i Kanawai Kalana e komo ana malaila na kulana hooponopono Aupuni Kalana me kulanakauhale o ke kulana hoolaiki ole ia, a, aole hoi lakou e hoohemahema i na hooikaika ana e loaa na kulana aupuni i uluhia ai ke kanaka Amerika, a i hookaukoo ai hoi oia he pono hanau ia i loaa iaia. 2. E hoololi i na Kanawai koho balota e ku nei; a mawaena o ia mau hoololi e komo ona kanawai e ae ana i na poe paahana apau i loaa ka pono koho balota e koho ma na kau koho balota mau a kuikawa hoi e malamaia ana maloko nei o ke Teritore e hele aku a koho ma kela ame keia koho balota ana no ka manawa o ekolu (3) hora ka'i-like ma ka la koho balota, me ka hooemi ole ia ana o ka ukuhana no ka manawa i lilo ma ia hana.

3. E hoololi hoi i ke Kanawai Paahana i hiki ai ke waeia na poe paahana no na hanalima noiau ole, maiwaena mai o na poe koho balota oloko o kela ame keia aoao kalaiaina oloko nei o ke Teritore, ma ka huina kau-like noloko mai o na aoao kalaiaina apau; a e hoolilo ana hoi i ka wae paewaewa ana i na limahana i hewa mikamina.

4. E hooholo i kanawai e kukulu ia ona kula ao oihana mahiai ma ke Teritore o Hawaii, me ka hookaawale ana hoi i haawina dala kupono no ia hana.

5. A ke hoopaa nei makou i ka makou poe moho e kohoia ana no keia Kau Ahaolelo ae o 1905, e kau i mau kanawai e loaa ai na kokua ana i na makaainana kulana nele, e haawi ana i na kokua ana ma ke dala i na poe mahiai home hookuonoono, elike no hoi me na kanawai oia ano i hanaia ai ma Hawau nei iloko o na makahiki he 30 i kaahope ae nei no ke kokua ana i na mahiko o kakou nei ame na alahao, kukui uwila a loaa ai hoi ia lakou ka palekana ame ka holomua i nei la: i mea hoi e loaa ai keia hopena: i hoonohoia ai ke kahua e ku ai ke kulana Aupuni Mokuaina e hoea mai ana no Hawaii nei no ka wa mau loa, aia no ia maluna o na hokua o na kupa Amerika e noho ana ma na aina mahi liilii ame ka poe home hookuonoono, a malluna oia kulana Amerika maoli, e hiki ai ke kukuluia a hoomauia he Aupuni Mokuaina o na aloha aina oiaio. A i kulike ai me na mahelehele ano nui o kela manao i hoikeia ae la, ke hoopaa nei makou i ka makou mau moho e hooholoia na kanawai, penei: (a) He kanawai e hookuu ana i na auhau aupuni maluna o na waiwai lewa ame na waiwai paa i hiki ka huina waiwai io i ka $2,000, a no ka manawa o ehiku makahiki e hookuuia ai. (e) I kanawai e hookaawale ana i waihona dala hoaie i kokuaia ai na poe mahiai liilii ame ka poe noho home hookuonoono, i hiki ai ia lakou ke hooholomua i ko lakou mau wahi kuleana aina, kukulu i na halekuai kokua like, a pela aku. (i) I kanawai e haawi ana i haawina dala no ke kuai ana ame ka haawi wale ana i na hala kahiki, na huli taro, na hehu haka ame ua mea kanu me na anoano kupono i na poe mahiai. (o) I kanawai e loaa ai ona waihona dala no ka uku kokua ana i na mokuahi pili aina a Kaleponi hoi e paonioni nei, e ae ana i na uku emi no ka lawe ana i na mea ulu ame na waiwai kuloko nei o ka aina, ke ae ole na hui hooholo mokuahi i na uku kupono maoli no ia mau mea.

(u) I kanawai e hooponopono ana i ka oihana auhau kaulike ole a ewaewa hoi e ku nei i keia wa maluna o na waiwai lewa i loaa ai he auhau kaulike ana. Ke hoopaa nei makou i ka makou poe Moho no ka Ahaolelo e kakoo lakou i na kumuhana apau e laweia mai ana iloko o ka Ahaolelo, me ka nana ole i ka aoao kalaiaina, eia nae, e apono mua ia na kumuhana oia ano e ke Komite Hooko o ka Aoao Home Rula. O ka nui o na elele i hiki mai ma keia halawai he 156, i maheleia hoi penei: Hawaii Hikina, 12; Hawaii Komohana, 19; Maui, 38; Oahu, Apana Eha, 21; Oahu, Apana Elima, 54; Kauai, 12. O keia na papa Komite i waeia ma ka halawai ana i ke kakahiaka: Komite o na hookohu —J. K. Nakookoo. Lunahoomalu; L. K. Sheldon. D. K. Kahaulelio. C. L. Kookoo. Isaac Kihe, S. H. Piihonua, J. Mooiki. Komite o na Olelo Hooholo— Wm. White, David Notley. Chas. Kanaeholo, Sam. Kaaikaula. J. K. Kaohi, G. W. Kaona, S. K. Mahoe. Komite o na Rula—J. A. Akina, lunahoomalu, J. K. Nakookoo, Eli J. Kekipi. G. W. K. Kauimakaole. D. S. Kaaina, J. W. Kookulana, D. Kuamu. Komite Kahuahana—Chas. Notley, lunahoomalu; D. Kaona, W. L. Hardy, D. H. Kahaulelio. J. B. Kaohi, S. E. Kaiue, S. K. Oili. Komite Kumukanawai ame na rula— D. H. Kahaulelio, lunahoomalu; S. E. Kaiue, W. K. Kaleihuia, J. A. Kahiona. S. K. Kahana, G. Kekipi, D. K. Kahaulelio. E hiki mai ana he hui keaka ma keia mau la iho a e hoomaka ana ka lakou mau hana keaka ma ka halekeaka Opiuma ma ka po o ka la 16 o keia mahina. O KA LOAA ANA i na ma'i, nanahu, Colera, ohao. ka eha iloko o ka opu ame ka ma'i ht i koke mai, a na kauka hoi e hoike nei he mau ma'i pilikia loa. a he mea hoi pono e lako mau me na laau i hiki ke hilinai ia. O ka laau Chamberlain's Colic, Cholera and Diarrhoea Remedy aole ona lua e iike ai ma ka hoola ana i keia mau ma'i Aole loa e nele ka loaa koke o ke ola o na ma'i ko'iko'i loa. He maikai ke lawe i keia laau a he mea pono e lako kela ame keia home me na omole o keia laau. e kii ae i keia la. Malia o keia ke ola. Ke kuai ia nei e na halekuai laau lapaau apau- BENSON, SMITH & CO., LTD., na Agena ma Hawaii nei.