Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 33, 12 August 1904 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, AUGATE 12, 1904

            "E hai mai oe i ka manawa; o ka mawa ka'u e makemake nei e ike."

            "I ka la mahope aku o ka la apopo."

            "O, aole, aole hoi pela!"

            "O ka mea wale no nana e hooloki ae ia papahana, oia ka hiki ana ia'u ke hoike aku ia Generala Gerisa i na mea apau e pili ana no keia poe Nihiliti, oiai oia ka mea e hiki ai iaia ke huki mai i ka manao maikai o ka Emepera, a oia hoi ka mea e holopono ai kana noi no ka hoopanee ana i ka hooko ana i ka hoopai."

            "Ina pela e hai aku ana wau ia oe i na mea apau a'u i ike ai, E wiki! e ninau koke mai oe ia'u. Ke ike ole nei no nae wau i ka'u mea e hai aku ai ia oe. O, e kuu hoaloha, e hooikaika oe e hoopakele ae i kuu Vera, a e uku aku no wau ia oe i ka uku o kuu ola nei."

            "Mai paupauaho oe, e kuu hoaloha. E pakele ana oia ia kaua. He Nihiliti anei o Gerenigofa?"

            "Ae."

            "He põe Nihiliti anei kekahi o onei?"

            "Eia kakou maanei ma ka heluna nui."

            "Ua ike anei oe i ko lakou wahi e hui nei?"

            "Aole; aka e hele aku ana o Gerenigofa ilaila i keia po."

            "I ka wa hea la ia?"

            "Mahope koke iho o kona hoihoi ana mai ia Kaunawahine Alamazofa."

            "Ina pela ua hiki ia'u ke hahai aku mahope ona."

            "Eia nae ka'mea apiki aole e hiki ana ia oe ke komo aku iloko o ka lumi."

            "Ua hiki ia'u ke hana aku i kekahi hana e hiki ai ia'u ke komo aku iloko. E hooikaika ana wau ma na ano apau e hoopakele ia ae o Vera."

            "Ua loaa ia'u ka hua e hiki ai ke komo aku iloko o ua lumi la."

            "Heaha ka hua?"

            "He Sasulica."

            "Ua lawa iho la ia. He mea oiaio he hana paakiki ke komo ana aku iloko o ko lakou lumi e halawai ai, aka e hooikaika ana wau e loaa aku na kokua ana no ka Generala Gerisa hana. Ke hiki ole ia'u ke hana aku pela, alaila he hookahi wale no a'u hana i koe. E hoopakele no wau i kau aloha!"

            "Heaha ka'u hana e hana aku ai? Ke noonoo ae wau i keia mea ua like wau me kekahi kanaka pupule."

            "He oiaio he mea paakiki no ke kaua ana i ka manao uluku i aia mai ia oe mamuli o keia mea, aka ke manao nei wau he mea maikai ia oe e noho malie ma keia mea; e huna iho oe i kou mau manao uluku a e hui pu aku me keia mau mea nana e huli nei i na hana hoopoino maluna ou ame kau aloha i loaa ole ai na hoohuoi ana iloko o laua."

MOKUNA XV.

UHAI MAHOPE O NA NIHILITI.

            Mahope o ko Wete kauoha ana ia Ivana aole e hoike wale i kona manao kaumaha a e nana oluolu aku i kona mau hoaloha kolohe, a mahope no hoi o ko laua aelike ana i kahi o laua e hui ai ke hoi mai o Wete mai kana huakai hahai mahope o na Nihiliti, ua haalele iho la o Wete ia Ivana.

            Mahope o kona hooloki ana iaia a lilo i kanaka Rukini, ua hoi aku la ua Wete nei no kahi e malamaia ana ka aha hulahula a kali aku la o ka puka mai o Kauna Gerenigofa. Ua aneane i ke aumoe i ka wa@i puka mai ai o Kauna Gerenigofa, a e kuikuilima pu ana hui me Kaunawahine Radolinisiki. Hoihoi loa aku la o Kauna Gerenigofa i kona hoahele a hiki i kauhale, alaila hoi aku la oia no kona lumi.

            No Wete, noho aku la oia e kali o ka puka mai o na kauna la, a i ka hala ana ae o kekahi manawa, ua hookoia ka iini o ua Wete nei, a ua puka mai la no hoi ua kauna nei aole no nae like me kona manawa mua. Ina aole ka ike hakilo o ka kakou Wete, in a paha na noho aku no ia e kali a ao ia po me ke ko ole o kana mea i hele aku ai, oiai ua puka mai ua kauna nei me ka hoonalonalo ana iaia ma ke ana he kanaka lawelawe no ka hale.

            Mahope o ka nana ana o u akauna nei ma o a maanei, me he mea la e nana ana in a paha ua ike mai kekahi mea i kona puka ana aku mailoko aku o ka hale, ua kaha aku la oia ma kekahi alanui okoa a hoomau aku la i kana hele ana. Iaia no a hala aku mimo ana ka kakou Wete mahope, a mahope o ka hala ana o kekahi mau alanui ia laua, e huli ana hoi ma kela ame keia kihi e loaa aku ana i ua kauna la, ua hiki aku laua nei i kahi o na hana ino o ke kulanakuahale o Parisa, kahi hoi o na hana kalaima lehulehu a ka oihana makai i ike ai, ua ku iho la ua kauna la a nana ae la ma o a maanei, a iloko o ka manawa pokole komo aku la oia mai ka maka aku o ka kakou Wete.

            Holo aku la ka kakou Wete a komo aku la ma ke alanui ololi ana i ike ai ia Kauna Gerenigofa i ke komo ana, a aole i liuliu iho kona hele ana aku hooku'i aku la oia me kekahi mau kanaka elua e puka mai ana iwaho.

            "E kala mai oe ia maua," wahi a kekahi o laua i pane mai ai ia Wete ma ka olelo Farani.

            "Aole pilikia," wahi a Wete i pane aku ai ma ka olelo Rusia.

            "Ke manao nei wau ua ike no wau ua ike no wau ia oe," wahi a kekahi i pane mai ai ia Wete ma ka olelo Rukini.

            "Me he mea la ua pololei oe. He Sasulica wau," i panai aku ai o Wete.

            "Ina pela e hoomau aku oe i ka hele ana, e loaa aku ana ia oe kou mau hoahanau iloko."

            Hala aku la ua mau hanaka la aa hoomau aku la no o Wete i kana hele ana. Aole loa he wahi lihi o ka makau maluna ona, a iia e hele ana iloko o keia alanui pouliuli aia kona puuwai ke pana awiwi la. Ina aole kona manao ikaika e hoopakele ae ia Vera, aole ioa oia e mauna i kona ola iloko o keia wahi ino loa o Parisa i kupono no na kanaka lehulehu e hana aku ai i ka hana hookahi no ka wawahi ana i na Nihiliti. Ua maopopo ia Wete, o keia poe Nihiliti, he poe lakou i minamina ole i ke ola, a ke loaa pono oia, aole he hookolokolo ana, aka e pepehia ia ana oia a make, a hookahi ka hoi mea aloha o ka opio wahine e paa mai la iloko o ka halepaahao ma Sana Peteroboro.

            Me ka manao luli ole iloko on a, ua hoomau aku la oia i ka hele ana, e hana ana hoi ma kela paia ame keia paia o ua alanui ololi la, a iaia e hana ana pela paa ana kona puana i i na lima o kekahi hanaka, a ninau iho la ua kanaka la ma ka olelo Farani:

            "Heaha kau hana maanei?"

            "Ua hai ia mai nei ia'u e loaa ana ko'u mau hoahanau Sasulica ia'u maanei," wahi a Wete i pane aku ai.

            "Ua hui mua no anei oe ma ia mamua?"

            "Aole."

            "Auwe, pehea ka oe i manao ai e loaa ana oia ia pe maanei?"

            "Na Gerenigofa i hai mai ia'u eia oia maanei."

            "E loaa aku ana oia ia oe ma ka puka mua e loaa ana ia oe," a ia manawa i kulaiia aku ai ka kakou Wete a poholo ana oia iloko e kekahi puka a paa ae la no hoi ka puka mahope on a.

            O keia wahi ana i komo aku nei he ho lo (hall) pouliuli no ia, nolaila hoomaka aku la oia e haha hele ma na paia o ka hale. Aole i liuliu iho ike aku la oia i ka malamalama o ke kukui e owaka mai ana malalo o ke pani puka. O ke kikeke ana aku a he pono aole he olelo ana malaila, a in a no ka halawai ana me na poino, aole ia he mea na Wete e makau ai; nolaila ua kikeke aku la oia a ua hemo mai la ka puka, a ike aku la o Wete he eono wale no kanaka e noho ana iloko o ua lumi la, aole hoi o Gerenigofa iwaena o lakou. O keia ike ole ana o Wete ia Gerenigofa iloko olaila ka mea nana i hoike mai iaia ua komo loa aku o Gerenigofa iloko a eia aku iloko kahi halawai o na Nihiliti.

            "Owai kau e huli nei?" i ninau mai ai kekahi o lakou iaia nei.

            "Ia Susulica," i pane aku ai o Wete.

            "Ua ike wau i kona mau hoaloha, aka nou aole wau i ike," i pane mai ai kekahi o lakou.

            (Aole i pau.)

1.

[New Column]

RUSIA AME IAPANA

MA KE

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

NA KANIKELA O NA MANA NUI ILOKO O KE KUPILIKII -- LAPALAPA KE AHI MA KE POOKULANAKAUHALE O PEKINA -- NA PUALIKAUA O NA MANA NUI MA KE ALANUI O KA HOOPAKELE I KA MAKAHIKI 1900.

            I ka wa i hoomaopopo loa ai na aupuni mana nui i ke kupilikii i haawe iho maluna o na hokua o ke lakou mau kanikela, ua liuliu koke ae la na aupuni mana nui e hoouna i ko lakou mau pualikoa no ka hoopakele ana i na kanikela i hookupilikiiia.

            Iloko o ka malama o Iune, i ka makahiki 1900, ua liuliu ae la na pualikoa o na mana nui oia hoi o Kelemania, Palani, Pelekane, Rusia, Amerika ame Iapana no ke kamoe ana aku i ko lakou alahele no kela aina o Kina, ma ke poo kulanakauhale o Pekina, no ka hoopakele ana i na ola makamae o ko lakou mau kanikela, a malalo o ke alakai ana a ke kenerala Kelemania nui ka mea Hanohano Kauna Waldersee, ua nee papa aku la na pualikoa o na aupuni huiia no ka aina i hoikeia ae nei maluna.

            O ke alahele a na pualikoa i hele aku ai no ka hoopakele ana i na kanikela i hookupilikiia mahope iho o ka pili ana i ka aina, aole ia he alahele malaelae wale no, aku imua o na pu ame ka lapalapa ahi a na Pake hoohaunaele lakou e kamoe aku ai me ka puuwai wiwo ole no hoi. No kekahi mau mahina ko lakou hoao ana me ka hikiwawe e hoopakele i na kanikela e noho paahao ana ma ko lakou mau home ma Pekina, aka, i na manawa apau a lakou e hoao ai e hooko ia manao, ua hookuemiia mai lakou e ka nui wela o na poka iki a na enemi, a lilo aku no hoi kekahi mau ola o na koa o na aupuni huiia.

            O na ola o na kanikela o na mana nui oia ka mea nui imua o na maka o na pualikoa o na aupuni huiia ia mau la e noho ana imua o Kiena Sina, oiai i kela mau la aole he wahi olelo i lohe ia mai e pili ana i ke ala o na kanikela oiai na uweaolelo ua moku i na Pake hoohaunaele, a no keia kumu ua hooi hou ia ae na manaolana iloko o na pualikoa o na aupuni huiia, malalo o ke alakai ana a Kauna Waldersee, o ka mea pono wale no e lele kaua i ka enemi in a e hoao mai ana e kupale a e ke'ake'a hoi i ke alanui e hoea aku ai i na home o na kanikela, e noho hoomanawanui ana a iloko hoi o ka weliweli o na pu a na Pake hoohaunaele.

            O ke kaumaha âme ke koikoi o keia kaua mawaena o na aupuni huiia ame na Pake hoohaunaele, ua haawe ho no ia maluna o na poohiwi o na keiki wiwo ole o Iapana, a na na keiki Iapana Ekolu ma ko lakou molio ana i ko lakou mau ola, ua hoopahuia aku ka ipuka nui e komo aku ai iloko o ke kulanakauhale o Pekina. Mai ka hoomaka ana o na pualikoa o na aupuni huiia e lele kaua aole loa i haule hole o Iapana ma ka hoike ana iaia iho ua like a like kona mikioi me ko na pualikoa o na mana nui e ae a ma na wahi a na pualikoa o na aupuni huiia i iini nui ai e lele kaua, ua lawe ae no na keiki o Iapana i ka hanohano ame ka lanakila.

            O na pualikoa Iapana ka puali nana i wawahi aku i na ipuka naue ole o ke kulanakauhale o Pekina, o a Kana mau keiki wiwo ole ka mea mua nana i keehi i na papu kaua ikaika o ke aupuni nui o Kina ma ka ipuka komo o ke pookulanakauhale, a hoopuehu liilii aku i na Pake hoohaunaele ma na kihi like ole o ke kulanakauhale no ka hoopakele ana i ko lakou mau ole iho. Mamua o na hana wiwo ole a na keiki o Iapana maalo a ke alakai ana a ke kenerala kiekie Iapana Kauna Yamakuchi, ua hoopokole ia aku na hana hoopakele i na ola o na kanikela o na aupuni huiia, a he mau mahina polole wale no ia mai ka la mai o ko lakou hehi ana i ka lepo o ke aupuni nui o Kina, ua kapalulu aku la na pualikoa o na aupuni huiia imua o na ipuka o Pekina, a me ka hoohakalia ole, ua komo aku la lakou iloko o ke kulanakauhale, oiai i na kanikela ame na kanaka i hoopaahao like ia, ua puka mai me na hae e welo ana ka makani ame na leo uwa ana no ka piha hauoli no ko lakou hoopakelia ana.

            O na mama nui i keia manawa iloko o ke kulanakauhale o Pekna ua hookahahaia aku lakou e na hana wiwo ole a na pualikaua o Iapana, a no ia kumu, ua pahola aku la na kenerala like ole o na pualikaua huiia ii ko lakou mahalo nui i na hana wiwo ole a na koa o Iapana.

            Ma keia kaua i malamaia mawaena o na Pake hoohaunaele ame @a pualikaua o na aupuni huiia, aole i ikeia kekahi mau hana wiwo ole ma ka aoao o na pualikaua o ka mana nui o Rusia, aka o ka mea i ikeia i na pualikaua o Rusia ma keia kaua i malamaia no ka hoopakele ana i na kanikela i hoopilikiaia, oia ka ulolohi, ka molowa, ame ke komo pu ole iloko o na ehuehu kaua i malamaia.

            Ma na kahua hoolulu apau a na maka o na pualikaua o na aupuni huiia, aole ka pualikaua o Iapana, aka, aia lakou imua o ke alahele e hoea aku ai ma na ipuka pani pohaku o ke kulanakauhale o Pekina. Ua hoohaahaa loa ia ka pualikaua o Rusia e na keiki o Iapapa [New Column] ma keia kaua i malamaia, a ua oi ae no na puali Iapana mamua ae o ko na mana niu, kona mau hoaloha hoi e helel nei ma ke alahele hookahi no ka hoopakele ana i na ola makamae o na kanikela pakahi o na mana niu, oiai ko lakou mau ola e kau ana ma ka nihinihi pali.

            Nawai no e ole ka mahaloia o na pualikaua wiwo ole o na keiki o ka aina o Nippon, a hookomo aku hoi i na manao lili iloko o ha puuwai o na keiki o ka Emepaea o ka Akau, ka Aina Nui o Rusia? Owai la o na mana nui o ke ao nei i loaa na manao, oia hoi, mai ka hehi ana o kamadoa Pere maluna o ka aina o Iapana i ka makahiki 1853 a hoea i keia la, kanalima makahiki wale no, e ka aku ana eia imua o ka ManaNui o Rusia a hakoko me ia he alo a he alo a e ana hoi i ka oi o ka laua mau pahikaua? Owai la iwaena o na mana @@ o ko ke ao nei i loaa na manao e lilo ana o Iapana uuku iloko o kana lima makahiki wale no, ka Pelekane o ka Hikina, a i moho hoi no ka nohona o keia malamalama? Aole loa i moeuhana mua kekahi o na mana nui e ku nei i keia mau la i keia mau mea i hoikeia ae nei maluna, aka, ua wanana ia no e kekahi o na kilokilo ike loa o ka aina o Iapana, ma ke makaala mae ka naauao, e ikeia auanei o Iapana iwaena o na poai mana nui o ke ao nei.

            I ka manawa i hoopakeleia aku ai na home o na kauikela ame ko lakou mau ola pakahi iho, e na mana kaua o na aupuni imiia me Iapana uuku hoi e lei mau ana i ka lei ilima o hanohano i na hoouka kaua apau i malamaia, ua hoohauoliia aku na mana nui i awaiaulu pu ma keia hana kilakila o ka hoopakele. O na olele e wawa ana a puni ke ao nei i kela manawa oia no na hana a ke aupuni uuku o Iapana, oiai ua hoike aku oia i na aupuni mana nui o ke ao nei awaiaulu ma keia hana, ua makaukau oia ma na ano apau no ka hookele ana no i kona mau pualikoa ma na ano apau me ka nana ole aku i na pualikoa o na mana nui. O na hana wiwo ole ame na hana kupaianaha i hauaia e na pualikoa o Iapana ma na kaua apau i malamaia, ua kookau aku ia i ka weli o ka maka'u maluna o na mana nui apau, oiai ua hoomaopopo maoli iho no na aupuni mana nui apau i komo pu ma keia hana hanohano i ka nui wiwo o na keiki o na ailana o Nippon.

            E ka mea heluhelu o keia wahi nanea pokole, oiai eia kaua ke pu ahi nei mauna o ka huila o ke au o ka manawa no ka hoea ana aku i ka pahu kula i ala mai ai keia kaua weliweli e paioia mai nei i keia mau la mawaena o na aupuni Rusia ame Iapana, e pono ka@ i keia minute e alawa ae i na hana i hanaia e na Aupuni huiia ma hope iho o ke komo hanohano ana aku o na pualikoa kaua o na au puni i hoike mua ia ma na helu i hala.

            Oia na have o na mana nui e welo haaheo ana maluna o ka home o ko lakou mau kanikela, a oiai i ka manawa hookahi aia na Pake kipi hoohaunaele ke hoao la me ko lakou ikaika apau e hala i na Pake apau loa o ke aupuni o Kina no ke kipaku ana aku i pa @alikoa o na aupuni huiia ua hoao iho la na pualikoa o na aupuni huiia e hania kekahi aelike mawaena o na pualikoa o na aupuni huiia ame na Pake kipi hoohaunaele, e hoike aku ana i ke aupuni nui @ Kina, "ua makaukau na pualikoa kaua o na mana nui e unuhi mai i ko lakou mau pualikaua mailoko mai o ke kulanakauhale o Pekina, in a hoi e hoopau ana na pualikoa o na Pake kipi i ka hoohaunaele ana. No kekahi mau pule ka malamaia ana o na halawai mawaena o na kenerala o na pualikoa o na aupuni huiia me ka mana aupuni o Kina a mahope o na hana puikiiki i hana ia mawaena o na aoao wlua i hoikeia ae nei maluna, ua hooholo ia iho la ka Aelike e like me ka mea i hoikeia ae nei "ka unuhi ana o na mana nui i ko lakou mau pualikoa mailoko aku o ke kaulanakauhale o Pekina."

            He nani a he hiehie maoli no kela Palapala Aelike Nui e waiho mai ana imua o na kenerala nui o na aupuni mana nui pakahi me ko lakou mau inoa pakahi e olinolino ana maluna o ua Palapala Ae like nei, aka, ua loaa aneii he manao iwaena o na kenerala e noho poai puni ana ma ka pakaukau, aia iwaena o lakou he Iuda e kuma kaia ana i ka Palapala Aelike i kakauinoaia no kahi apana aina o Manekuria? Aole, aole loa i hoopunanaia kela mau manao iloko o na kenerala pakahi e noho ana maluna o ko lakou mau noho pulu e poai puni ana hoi i ka pakaukau, eia i waena o kekahi o lakou he Iuda ua makaukau no ka hooko ana aku i kona makemake a kumakaia aku hoi i kona Haku, "Ka Palapala Aelike."

            E like me Iuda i ike iho ai i ke kaumaha ame ke koikoi o kona mau hewa i ke kumakaia ana i ko kakou Haku Iesu Kristo no kahi apana dala iwakalua wale no, a li aku hoi oia iaia iho no ka hoomaopopo ana i ke koikoi o kana karaima i hana ai maluna o Kona kino hala ole, pela no o Iuda (Rusia) e li nei Iaia iho maluna o ke kumulaau o ke kahuakaua enaena i ulu maluna o ka aina o Manekekuria, mamuli no hoi o kona hoomaopopo ana iho i ke koikoi ame ke kau maha o kana karaima i hanaia ai, oia hoi kona hoolilo ana iaia iho he Iuda ma na hora hope loa i malamaia ai ka halawai mawaena o na kererala o na aupuni huiia me ke aupuni nui o Kina.

            I ka manawa i hooholoia ai ka Papalapala Aelike no ka muhi ana aku o na mana nui i ko lakou mau pualikoa mailoko aku o ke kulanakauhale o Pekina, i holopapa ai hoi ka maluhia maluna o ka aina nui o Kina, o Pelekane, Palani, Kelemani, Italia, Amerika ame Iapana na mana nui i hooko aku i ka ihiihi ame ka hanohano o ka Palapala Aelike, a iloko o na mahina pokole ua neoneo ke kulanakauhale o Pekina me na pualikoa o na aupuni mana nui i koike ia ae nei, aka, o na pualikoa o Rusia, ua hoonee ia aku no ka aina nui palahalaha o Manekekuria.

            (Aole i pau.)

[Picture Caption]

            MAHOPE O KA LELEKAUA ANA

            O na koa Kepani apau i lelekaua ai i ka puu o Nan-shan, no ke kolu o ka manawa, ua pau lakou i ka make i na Rukini, a mahope o ke kaua anaa i na Kepani e houluulu hou ana no ka lelekaua ana mai ua kiei aku la na Rukini maluna o ko lakou mau papu a ike aku i ka haawina weliweli a lakoui hookau aku ai maluna o na Kepani, me ka moeuhane mua ole e oi aku ana ko lakou poino mamua o ka lakou i hookau aku ai maluna o na Kepani.