Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 33, 12 August 1904 — KE KAUNA WAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis. KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA. [ARTICLE]

KE KAUNA WAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis.

KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

MOKUNA XXXIV. >. \ MA>"AO PAAKIKI NA AKIBIHOPA A KU IMUA 0 KA EMEPEKA, V . ]•> kanaka olelo kanalua ole au e kuu Haku i ka hoike ana i ka ... a ka e kau ana maluna ona a o ua mea la oia no oe e . ,ikn. o ka Mea Kiekie no ke poo o kona pualikoa Aui ikaika ae maluna o kou wahi mana kaua. O kou kaliua hoomoana : 'iniia a aohe wahi kaawale ou a o na elfle au e hoouna ai no nu mau kenerala aole he alanui no lakou e hiki ai ina -wU'ia mai ana e ka Mea Kiekie. Nolaila ke a'o aku nei au ;,iku e hooko koke aku i keia kauoha mamua o ka hoea ana «a hnakai ai no ke kakela a wawahi pu aku i ko laina koa| humi waiwai ole hoi ka hookahe kokō ana no_ia mea." <• \*ouo e loaa ka hookahe koko ia kakou," wahi a Akibi- , īl..k»ii;ma i pane aku ai i kona hoakuka no ka manawa mua :=..{}imjh* iho o na kukaiolelo ana a ka Barona ame ko Tarevis. . ke kahua maoli o ka hana e like me ka ka Barona vona Bu- • a i liooaiai mai nei alaila aole he waiwai o ke ku-e wale ana." hooiaio aku nei wau ia mea au i ha'i mai nei e kuu Haku , K • w,ihi a ka Barona i pane aku ai. A no ia mea ke koi * ;-ku uei wau e hookoia ke kauoha i haawiia inai ia'u na'u ej : k.*it* akahele," wahi a ka Akihihopa Iseneboga i pane l'a oi loa ae ko'u hoohuoi no keia mea i keia manawa ma- . -.«• ka wa i liala koke iho nei. He mea pono ia'u e noi aku no • aku i ka Emepera mamua o ko'u haawi aua i ka ae, a mamua .-, }.au aua ae i ko ? u kanalua no ka liiki io mai o ka Emepera o ka uianawa pokole loa e like iho la me keia." n - ka puikaika loa o ka manawa i ka hoopau wale ia me ka v.;: v, uh' me ka nana ole ia mai o ka oiaio o ka'u mau olelo, .. kekahi hana hou a'u oia no ke kauoha aku ia olua a elua e .. ...... ī ka iu«»a kiekie me ka hakalia ole a e wehewehe pu aku no .- ti o keia hoouka kaua ana maluha o ke Kakela Turona." -lua he makemake ka Emepera e lohe i ke kumu o ia hana," ka Akihihopa Iseneboga i pane aku ai 7 "alaila e hele ae oia . . ilanakauhāle o Tārevis a noi mai ia'u no ka wehewehe aku K kuu haku ke kaumaha loa nei au i ka hiki pono ole ia'u ke : ī mau oielo e manaoio mai ai oe," i pane hou aku ai ka Barona, ?iui?īa ]*aha o ka mea kiekie no ka mea i lawa ka olelo e manaoio ; ;< i Aka e hoike aku no hoi wau ia oe he hana hiki ole ia au .;.»i mai la no ka mea aohe ou wahi i koe no ka mea o ke kulana- • iiiak' o Tarevis ame ko Kolone ua lilo aia malalo o ka Emepera ia manawa a aia na pualikoa ke noho mana la mawalio o kona . a-i j«tlena. Nolaila ua hiki ia oe ke hoomaopopo iko aohe ou wahi K(H . o oe ame kou kahua lioomoana ua hoopuniia a o ke kulana- - mhale ua hoopuniia, eia nae, ke ku nei oe niaanei i keia manawa h«K»ioio wale iho no me ka ike iho no o ka hoolohe ana i ke kauoha k<»u haku oia ka pokōle o ka. hana a hololea na mea apau no : !] a|>ono ame ou mau hoaloha." -l'a lilo auei o Tarevis?" i namunamu iho ai ka Akibihopa 1,-boga me he la e kamailio ana iaia iho, a i ole ua moeuhane. <» ke aloha no ko olua," wahi a ka Barona a huli ae la oia no . i kona haku ka Emepera no ka hoike ana i kana hana i i: ole. A ia. alia." i leo nui ae ai o Hokedana. "Owau ka mea e hele ; . n: me oe i ke kahua hoomoana o ka Emepera. Ua hanaia keia ,ke kue loa i ko'u lunaikehala, eia nae he mea pono ia'u h«> e konio pu ole iloko o keia hana, aka hoi, no ka hooiaioia :. ; ia'u he lilopio wale no ke kakela i ka manawa e lawe mai k ' uiaua mana kaua a nonoho aku mawaho nei a oi loa aku o ke ;.;,k na kanawai o ka aina e like me na mea i hoikeia mai ia'u, ■; o ke Kauna Paele ka i kue i na kanawai. He mea oiaio . .ai. i ka Emepera i ka manawa'i hoomaka ai o keia hana noi.i lio<tko aku wau e like me na hooiaio i liooaiaiia mai ia'u." M;i ka aoao o ka Akibihopa Iseneboga ua ku mai la oia me ka k -maka nui ana mai i kona hoa, a liookokoe iho la na makā . : .liiaina huhu nui eia nae aole i pane leo aku oia. -Aole me ka Emepera ia mau ike 'au i hoike mai la no ke kumu . .1 kana." wahi hou a ka Barona, "aka hookahi mea i maopopo . <•'.» ka waiho ana mai o ke Kauna Paele i kana hoopii i kaL:v.< y<-va no keia kaua a ma ko olua aoao hoi aole i hanaia pela, aka i ; kaua koke.no i ke Kauna Paele a oiai owau ka mea i noho uo ka Emepera oiai oia i kaawale ai aole he wahi lono i loaa : a olua mai no ko olua aoao. Nolaila he mea hiki no ia olua •emaopopo iho aole i lawa loa ka mea kiekie me na ike piha no ; :n;u o keia kana no ka mea he hookahi wale no aoao i hoopii - . .: ki«- ko olua." K- h«H»ia aku " wahi a Hokedana i pane aku ai, eia nae ua il .> ia mai la kana olelo e kona hoakuka. ■■A«.le a maua liooiaio aku. E hui aku maua me ka Emepera, a ' : aole au e haawipio a liiki i ka lanakila ana a i ole haule pahu (i ka hana i hooholo like ia a hookoia aole lie hoololi liou ana A ina e hooweiiweliia mai ana maua no ke koino aku iloko īM.im» alaila he makemake nui au i ka hoike aku i ko'u manao K?nepera ik» ka waiho aku i ka maua hoopii imua o ka Pope, a'u nei aole ka Emepera Rodolofo e lioao e komo iloko olaila . t!i»-a ua hiki no iaia ke hoomaopopo iho i ka pilikia nui i ili aiuna o na nioi o na noho kalaunu i hala ma'ke kue ana i ka K». j»uiAva loa nei au i ka hoike aku ia olua no keia hana a u „«m—i ka loaa iloko o ko olua noonoo he hana hooweliweli Aole i loaa ia manao iloko o keia kauoha i haawiia mai ia'u i. makemake nui ko'u e lioomaopopo olua he kauoha wale no ia : '... «koia a ma ka liooko ole e komo ai iloko o ka poino. Ua:oa ia'u ke lioomaopop pu ma o na olelo i lioopukaia mai aole :iii manao lokalii a olua ma keia kauoha a k<i mea kiekie lie maopopo loa hoi ia i ko olua kue i ko olua lia]vU." y a iho. e kuu Haku Barona," wahi a ko Tarevisi pane aku ka !<h> ikaika. 4 *aole £u upu ana mai e loaa aku kekahi hoomao- ■ iina nou mai a'u aku. O ka'u i olelo aku nei oia iho la ka u !-] hoopii aku aua wāu i ka Pope a e wailio aku wau i ko u • ".iakeleia nmlalo o kona mana kiekie. O kekahi hana e kauia mai •:īualuna o'u he hana kue ia i ka hoomana a o ka hua oia liana an aku no ia maluna o ke alakai oia hana me ka nanā ole ae ina e : i aku maluna o ka Barona a i ole maluna o ka Emepera." ■*Ke minamina loa nei wau i ka hoike aku ia oe," e kuu v Haku, w ahi a ka Barona ? "i ka waiho ana mai o ka Pope i kana olelo ; H.holo a e waiho nei me a'u e pili ana i keia ninau hookahi." •*Ha! A heaha ka hua o ia mea?" ka manawa i hoomaka ai keia kaua ua noonoo koke iho wau mea pono ia'u e ike aku i ka Pope i maopopo ai na kumu o ke kaua no ka pono o ka mea kiekie oiai oia i kahi e, a lie mau mea hoi a'u i manao ai no ke kokua ana i ka mea kiekie ke hoi mai. Nolaila na hoouim elele aku wau i ka Pope a hoomaikeike aku i keia kaua an e hana nei me ka ninau pu aku ina paha ua ike oia i ke iiamu. a ina he m!|Tl!in kahi ona maluna o ke kumuhna. Ua

» ha'i mai oia aole e hiki iaia,ke pane i ka hewa ame ka ole ma kou aoao no ka mea aole he hoik'el-loaa aku iaia mai a oe aku." "He olelo hooholo pono a hanohano maoli ia i haawiia." wahi a ka Akihihopa. "Aole nae i pau ka makemake o ka olelo hooholo," wahi hou a ka Barona i hoomau hou aku ai, "pela ko'n noonoo, a aia ke kali mai la a loaa aku kau hoike ma kou aōao nolaila i hakalia ai kona hoike manao, aka i ka manawa e loaa aku ai kau alaila e hoomaopopo oe aoie i pau ka hana." "Aole au e makemake e hoolohe i kau ano hoohalahala maluna 0 ka olelo hooholo a ka Pope e ka Barona," wahi a ka Akibihopa lBeneboga. "O ka olelo hooholo ua maopopo loa kona kaona a aole he hoohewahewa ana no kona pohihihi ole." "Eia nae, e kuu Haku," wahi a ka Barona i pane hou aku ai, "e hoolohe hou mai no ka lua o ka hoike a ka Pope a'u i hoomaopopo ai ua kakooia ka olelo hooholo ma o keia hoike elua la. O kana mau kumu i waiho mai ai i kuu elele i hoouna ai i ka lua o ka manawa, he mau kumu ia a'u i ike ai ua pili loa i ke kumuhana a he pololei maoli no hoi. Ua hoike mai oia ua mahele oia i kou mana iloko o na mahele elua—akahi ma kou ano he Akibihopa no Tarevis, a o ka iua ma ke ano he mea koho no ia wahi hookahi." "Wahi ana," i hoomau aku ai ka Barona, "he kuleana kona e nana ai ia oe ma kou ano he akibihopa oiai he oihana pili ia i ke aupuni uhane wale no, a he mana kona e hooponopono ai i na kinaunau ame na mea apau e hoopiiia aku ana imua ona, a wahi ana, o na ninau apau pili i kou kulana 'mea koho' e hooponoponoia ia mau mea apau e ka mea kiekie ka Emepera, me kona hoomaopopo pu mai e komo mai ka Emepera a e hooponopono i keia paio iloko o kona aupuni. A oiai ua ui mai oia i na kumu o ka ulu ana mai o keia kaua a i ka hoomaopopo ana iaia ua ike koke iho oia aole ana wahi kuleana e hooponopono ai nou a e ike mai ai ia oe mamuli o kona ike he ninau pili kuwaho loa keia kaua mai ka oihana laa aku, ke kumu hoi ona i paipai ai i ka Emepera ma o'u la e nana i keia hana." Ma keia weliewehe manao hope loa o ka Barona aole he wahi a ekemu leo iki ua keikialii nei o Tarevis, aia nae na hiohiona hakumakuma maluna o kona helehelena a aole no hoi i nele ka leha ikaika o kona mau maka i ka mea ha'i moolelo, ana no hoi i hoomaopopo ai i ka pololei maoli o na wehewehe a ka Barona. Ua like no lioi kona hoa ka Akibihopa o Kolone ma ke kulana hoolohe i na wehewehe aka aiia he mau hiohiona mae ma kona helehelena i kulike ole me ko kona hoa a i ka hoopau ana iho o ka Barona i kana wehewehe ua hooka'ulua ole iho la oia i ka pane ana mahope iho o kona noho mumule ana no kekahi mau manawa. "Maikai maoli kela mau wehewelie a ka Pope ka Mea Hemolele, a lie pololei maoli no," wahi a Hokedana i hooho ae ai. "Ma'keia kaua ua komo pu wau ilaila me ke kue nae i ko'u lunaikehala e like no me ka'u i hoike mua iho nei. Aole no ia o ko'u makemake o ka hoomau i keia kaua. Eia nae e hoike aku oe e kuu Barona i ka Emepera eia au ianei mamua aku nei a eia no ianei i keia manawa. Ina i hoomaopopo mua wau a lohe i keia mau heiakaka noeau a ka Pope aole loa wau e.komo iloko o keia kaua a ina i lohe au mahope mai oiai maua ianei ina no ua kaawale inua ka pili ana o maua a hoihoi wau i ko'u poe kanaka i ko'u apana." "Alailai e oluoluia mai anei wau no ka hoala hou ana i ka'u noi 1 waiho mua iho nei ia olua, a e noi aku ia olua no ka manawa hope loa e hookoia ke kauoha o ka mea kiekie ka Emepera?" "Pela, pela," i hooho ae ai o Hokedana, a e hooko koke ia no i keia manawa." .Alaila huli ae la oia a pane aku la i kona hoa ka Akibihopa o Tarevis—"E kuu haku, o kou poe kanaka kela eku kiai mai la i ke kakela, a ke noi aku nei wau e oluolu oe e haawi aku i ke kauoha e weheia i alanui no ka hooko ana i keia kauoha." Alaila huli hou ae la oia i ka Barona a pane aku la no lea hoopau pono ana i kona manao—"oiai o ko ia nei poe kanaka kela e ku kiai mai la ua oi loa kā maikai na ia nei no e haawi aku i ke kauoha, oiai o ka ia nei no ke hooloheia mai mamua o ka'u kauoha ina owau ka mea haawi kauoha. Aka no ko'u poe kanaka eku laina Ia he wahi okoa lōa mai kalli i makemakeia no ke alanui no kuu Haku Emepera ua hiki loa ia'u ke haawi kauoha a e hooloheia mai no, a ina ua ike oe he waiwai ka haawi kauoha ana ia lakou i loaa ai i alanui, alaila e hana no wau e like me ka makemake." No ka Akibihopa Iseneboga aole ona kamailio iki aka ku iho la oia me ke kulana ano nanaipa ikaika me he la aole oia e hoolohe | ana i na olelo a kona hoa. A. ia lakou e kuku ana ua hiki mai la kekahi elele me ka nui ame ka holo mama ana mai no hoi a ku ana imua o ka poe kuka a hoike aku la aia fie pualikoa no ka Emepera ke nee mai nei nona ka hae o ka Emepera e welo ana maluna o lakou. A mahope o keia puali he laina holoholona ua kaumaha me na ukana a o ka hoike hope loa i waihoia mai oia no ka wawahi ia ana mai o ka laina koa o na Akibihopa e ku kiai ana kokoke i kauhale o ka lihi muliwai o Mose-le, a o na holoholona aia ke pii la i ke kakela. Ma ka aoao o Hokedana ua nui loa kona kaumaha a i hoikeia hoi ma ka nui o kona kaawili ana iaia iho oiai o Iseneboga e ku oeoe ana me ka nana ole mai me he la aole oia i lohe i ka hoike a ka elele. "E kuu mau Haku Akibihopa," wahi a ka Barona i pane hou aku ai me ke ano kaumaha, "Owai la ka mea e hoahewaia ma keia, mea aole i maopopo ia'u, aka ua hoopau wale ia ka manawa kupono e lr*Ki ai ke hooponopono a ke manao nei wau ua hana io ia mai la e like me ka kakou i lohe iho la. Nolaila ke kauoha aku nei wau ia olua a elua e hiki ae imua o ka mea kiekie ka Emepera i ke awakea o keia la ma ka halelole alii ekula i ke kula. E hiki ae olua no ka pane ana i na,ninau apau e waihoia ana imua o olua i ke ku ame ka ole oko olua kue ike kanawai oka aina. Ke ao aku nei no hoi wau ia olua o ka hooko koke i keia me ka hoohakalia ole oia ka hoonui hana ole hou aku." "E loaa aku ana na mea apau a ka Emepera i makemake ai mai o'u aku," walii a Hokedana i pane aku ai. Aka o ka Akibihopa o Tarevās ua lioolohe wale mai la no oia na olelo a ka Barona me he la aole i- lilo i mea nui iaia, eia nae aole i pane leo ia aku a hiki wale no i ka huli hoi ana o ka Barona. MOKUNA XXXV. "PEHEA LA OE I AA AI E HAPAI I KE KAUA?" O ka halelole o na Akibiliopa he halelole nui no ia, aka aole e like ke hookukuia me ka halelole e ku la i ke leula —ka halelole alii j o ka Einepera ahe ano poepoe 01010 kona oke ano maikai loa. A | iwaena o ka nui halelole, oia hoi ko na koa he kulauakauhale nui | maoli ia o na halelole a aole no hoi e nalowale ka lialelole alii o ka Emepera oiai oia no ka halelole nui hookahi a maluna pono ona e welo ana ka hae Emepera e hoike iana aia ka Emepera iloko olaila ame kona aliakuka pu kekahi. Ma kela. ame keia pine laau liilii a puni ka halelole alii o na walii hoi i lioopaaia na kaula,o ka halelole no ka hoonia-lo ana i ke kino o ka halelole e kii ana he koa i lawa me na mea kaua no ke kulana kiai a o na ihe o na koa kiai pakahi apuni ka hālelole ua lawa ia no ka hoolinolino ana ikala e pa olino iho ana. A mamua pono o ka halelole alii e moe ana he alanui a aia ma kona mau kapa ma kekalii aoao a kekahi e kuku ana he laina koa kiai kaulio i makaukau no me na mea kaua, a i ko lakou nanaina no ua lawa ka manao i ka lioike ae i ka puikaika o ke komo maalahi o kekahi iloko o ka halelole alii. Iloko o ka halelole alii aia na ipukukui kinohinphi nani o na ano o na ainft hikilia i kakauia ma na aoao a mai ia lakou mai e hoomalamalama ana ia loko oka hale. Ma kekahi aoiio 01010 oka halelole 0 ku ana ke awai i hana noeauia me ka maikai o ekolu anuu alapii e hiki aku ai i ka papahele o ua awai la, a maluna o ia wahi e ku ana lie noho kalaunu i hanaia me ka noeau nui a he kapukapu maoli no 1 ke ike aku a maluna pono o ke kua o ka noho e kau ana ke kalaunu o ke Aupuni Emepera o Kelemania ame ke akamai loa no hoi ka hanaia ana e na limahana maiau o Nuremaboga kahi no hoi i hanaia ai o ke kalaunu no ka Emepera Hanale VI i kona wa e noho emepera ana ilaila ke kulanakauhale alii hoi o ke Aupuni ia wa. (Aole i pau.)'