Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 37, 9 September 1904 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

This text was transcribed by:  Vicki Duffett
This work is dedicated to:  Matt

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XLII, HELU 37         NUPEPA KUOKOA, POALIA, SEPATEMABA 9, 1904.             NA HELU APAU 3032

 

KALANIANAOLE KA MOHO

ELELE REPUBALIKA

 

Ahalele Repubalika ma Hilo

Aponoia ke Kahuahana a waeia o

Kuhio i Moho Elele Repubalika.

 

OHAOHAIA NA ELELE E KO HILO—HANAIA NA HANA

ME KA LOKAHI—HAIOLELO A FRANK E. THOMPSON

AME KE KEIKIALII.

            HILO, Septemaba 1.—Ua waiho hou @ ka mea o ke Keikialii Jonah Kuh@ Ku@, maole, ka Elele Repubalika i ka Ahaolelo Nui, i keia la, no @ ka manawa, e ka Ahaelele Repubalika@ i moho a ua apoia ae hoi @ ka @kuhi a hooholo loa ia.

 

WEHEIA KA AHAELELE.

            Na S@ Crabbe i kahea ae i ka @ hoomalu,ma ka hora 10:30 a.m. ma Spreckels Hale a noi koka @ no k. kahea inoa ana ma na apana. Ua paha a@ kahi i hookaawaleia ai no @a Ele@ a aole no hoi i nele ka mui@

a kahi o na makaiai. Ma ka @ ua @keia aku kekahi poe hanohano @ka. Ua Kanilehua a iwaena o lakou Kakauolelo Atkinson. Ma ke kahea inoa ana ua ikeia ua @ na apana pepa iloko o ka poholima @a  i hiki mai. O ka nui o na @ maoli i hiki mai he kanaono-ku-@m@walu.

 

@ESHA LUNAHOOMALU KUIKAWA

            Na A. G. M. Robertson i waiho ae i ka inoa o S. L. Desha i lunahoomalu @ ka manawa, a kohoia ae me ka lokahi a na Robertson ame John Wise @ alakai ae iaia no a noho.

            M@k@ Desha ae ana e lawe ae i ka hanohano i hookauia ae maluna ona, @ h@w@ mai la oia i kona mahalo @ i ka Ahaelele. Wahi ana aole oia kamaaina i ka hoomalu ana i ka aha @ a ina oia e hoomalu ana i na @ah@ e like me ka hoomalu ana i na @uanelio, alaila e kalaia aku oia no @ hemahema. Ina he mau mea kekahi @ ala mai ana e ehaeha ai kekahi e @ ia mau manao. Ua hai @ oia e hoohalike aku keia aha@ like me ka Ahaelele nui, oia @kahi like na mea apau, a e @ hoi ma ka hana. Ua ailaia na @paahana o keia ahaelele a ke nee ka n@i i ka maikai, nolaila ua loaa ka @ lanakila ana na Repuba@ ma k@hina teritore, a e mau aku hoi @ hina i hookahuala e Lineko@ ame Makinale.

Na Henry Vida i waiho ae i ka inoa M@ K. Nakuina i kakauolelo no @ a hooholo loa ia.

@kahi ia ae o W. J. Coelho @.

@ T. McCants Stewart e ko@ e na hookohu, a i hookahi @ite mai kela ame keia @ aponoia keia noi, a @ keia komite i ka ha@ halawai hui i malamaia @ aila ua hoomaka kokeia @ komite. He elima minute i hoomaha ae ai ka aha, alaila laweia mai ka hoike komite. He kanaono-ku-mamawalu poe i hike ae a he kanaono                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      apana pepa. Ua ikeia ma keia o Johnson o Honolulu nei ame Rice o Kauai na mea i nui na apana pepa i waihoia aku ma ke ano hope o ka poe i kohoia ma na koho balota apana.

 

HOOKAHUA ANA I KA AHAELELE

            O ke komite o na Rula a Hookahua Ahaelele i waeia ma ka halawai mamua iho, ua kohoi ae e ka lunahoomalu a hoomaha ka aha no ka hapaha hora no ke kali ana i ka hoike komite. Penei ka hoike a ke komite.

            "I lunahoomalu mau, i kakauolelo ame makai no ka hale; i komite kahuahana o elua lala mai kela ame keia apana; e waeia i Eiele i ka Ahaolelo Nui; a e waeia na lala o ke Komite Kuwaena Teritore." Ua aponoia ae keia hoike me ka hooponopono, e hookomo ana i maheleolelo kekahi.

 

LUNAHOOMALU MAU.

            Maanei i waihoia ae ai ka inoa o H. L. Holstein, o Kahala, i lunahoomalu, e I. J. Silva, o Kauai, a hooholo loa ia me ka lokahi, a iaia i hoi ae ai ma ke kulana lunahoomalu, ua hoole ae oia i ka haiolelo ana oia he nui na hana o ka ahaelele. Ma kana noi ana ua alaka@ia ae o Adimarala Beckley, ko Hilo kanaka koikoi nana e hoala nei i na hana o ka aoao Repubalika ma Hilo, e Konela Sam. Parker ame Baker, noluna o ka awai.

            Ua haawi ae o Adimarala Beckley i kona mahalo i ka ahaelele me kona       manaolana e holopono ana na hana apau o ka ahaelele a e koho ana na makaainana ia Kuhio a hoihoi hou aku iaia no ka Ahaolelo Nui no ka hoopau ana i kana hana, a ma ia ano e paa ai ko Hilo palekai, ka haleleta ame ka halepaahao, a e loaa ai hoi na hooponopono ana no Mooheau Paka.

            Ua koho lokahila ae o Moses Nakuina i kakauolelo, W. J. Coelho, i maheleolelo, a o W. H. Crawford i makai.

 

KE KAHUAHANA.

            Na Lunahoomalu A. G. M. Robertson, o ke Komite Kahuahana, i heluhelu ae i ke kahuahana a ke komite i apono ai e like hoi me ia i hoomakaukau mua ia ai  Aia iloko o keia kahuahana ke apono ana i ka lawelawe aupuni ana   a Kiaaina Carter ame ke kakoo ana i ke Keikialii Kalanianaole i Moho Elele Lahui. Ma ka heluheluia ana o na pauku o ke kahuahana ua kupinai ae 

(E nana ma ka aoao 6.)

 

KAHI O S. L. DESHA MA HILO, I HOOKIPAIA AI NA ELEL@E REPUBALIKA MA KA LUAU.

                        Photos by J. I. Silva

                        For sale by Gonsalves.           

 

Poha ka Lae o

Ka Home Rula

 

Hoao e Hoohaunaele i

i ka Hawawai Repubalika

PANE O KUHIO I NA OLELO HAKUEPA A NA HOME RULA E PEHI NEI IAIA

            HILO, Sepatemaba 2.—O na Home Rula hoohaunaele malalo o ke alakai ana a Jonah Kumalae, a i hoao ae ai hoi e hoohaunaele i ka halawai nui a na Repubalika i ka po nei, ua poha pono aku ko lakou mau pepeiao i na olelo a ke Keikialii a hoomalielieia lakou a lilo i mea ole. O keia ha@olelo a Kuhio oia no ka poka mua loa i ki ia i keia kau hooikaika koho balota.

            I ka manawa e malamaia ana na haiolelo ua hiki mai la o Kumalae ame Poepoe, i ohu hoi i na lei, mai kekahi mau apana mawaho aku o Hilo nei kahi hoi a laua i haiolelo aku ai i na mea e pili ana i ka Home Rula. Ua kau ae ko Kumalae mau maka maluna o ka poe e haiolelo ana me ka hoowahawaha alaila hoike ae la i kona manao e lawe aku i ke anaina e hoolohe ana i na haiolelo a hoolilo ae i halawai Home Rula. Ua nee ae la laua imua a hiki i ke kokoke ana ma kahi a T. McCants Stewart e ku ana. Ua hoomau aku o Kumalae ame Poepoe i na hookuikui olelo ana a oia no hoi ka manawa i kono aku ai o Stewart ia Kumalae ma e paio mai. O keia ka manawa i hoomaka mai ai na Home Rula e ninaninau ia Stewart ma na mea pili kalaiaina, a ua paneia aku me ka hoohakalia ole. Mahope iho ua ninau aku la o Kumalae ia Stewart:

            "Heaha la ka Kuhio i hana ai no Hawaii nei ma Wasinetona?"

            Ua hoopuiwaia ke anaina ame ua poe Home Rula hoohaunaele la i ka lohe ana aku i kekahi leo i pu-a mai ke anaina mai: "Nau e pane i kela ninau," a o ua leo la no ka Elele Kuhio no ia. Ua pii koke ae la ka Elele ma ke kahua haiolelo, a hoomaka aku la e haawi i na poka wela i pepe wale ai ua poe hoohaunaele la. Mahope o kouka Elele hai ana i kekahi mau wehewehe          ana, ua haiolelo aku la oia a o keia iho kana haiolelo i wela ai ua poe Home Rula hoohaunaele nei:

            "O ka hana a ka aoao Home Rula oia ka kinai ana i na mea apau. O  na Home Rula a oukou e ike nei maanei ua piha ko lakou mau waha me na olelo pelapela. O na kanaka Hawaii no i kuwili pu iho ai i kau mau hana lokomaikai o lakou no keia e hana mai nei i keia mau hana iau. Aole wau i hele mai nei ianei no ka hakaka aku a hookomo aku iau iloko o ka poino. O kau hana maanei oia ka hoike ana aku i na hana a kou aoao a hele aku no Wasinetona e noi aku i ka Ahaolelo Nui e haawila  mai i kekahi  wahi pono no Hawaii nei. Ina o oukou na Home Rula e hoopuka nei i na olelo maikai ole nou a e makemake ole ana e koho mai iau mai hana mai okou pela.

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Ka La Hanau o Liliu

Malamaia ae he Aha Hoolauna me ka Luau.

NUI NA KINI IKE ALII I KIPA AE A HOOKAHI KA HAUOLI PU ANA.

            O ka Paolima o ka hebedoma i haia oia ka la hanau o ka Moiwahine Liliuokalani a i Wakinekona Home i malamaia ae ai ka aha hoolauna ike alii a he nui maoli na makamaka i kipa aku e ike i ka Moiwahine Liliuokalani i pau, a mahope iho i hui aku ai iloko o ka luau i hoomakaukauia iwaho o Waikiki Home.

            I ka wanaao okoa no o ka la hanau o ka Moiwahine i hookupu e aku ai kekahi poe oiwi ma ke olioli ana i na mele o ke alii ka poe i paanaau na mele kahiko, a ua maikai maoli no e hue ia mai ai na hoomanao ana no na la i hala.

            Aole wale no hoi keia o ka hookupu i ke alii aka mahope koke iho no ua komo mai la kekahi huakai o na oiwi me ka lakou mau hookupu no ka waiho ana aku i ka lakou aloha la hanau i ka mea nona ka la e laa ka puaa ola, moa ola, na niu haohao, na pu-a ko, maia, poi kalo alii, a he nui aku ma na mea like ole e laa na pua ame na launahele; a no elua hora no hoi ka hoohalaia ana ma ia mea, a ua ohuohu maoli ka home Wakinekona ia kakahiaka nui.

            A i ka hora ewalu i paholaia ae ai ka papaaina o ka ainakakahiaka a oia no hoi ka wa i nee mai ai o Mr. Berger me kana puali puhi ohe o ke Aupuni Teritore no ka paani ana he hoohanohano ana hoi i ka la hanau o ka mea nona ka la, a ua ohohia maoli no na hana hoohauoli o ia la.

            A mai ka hora 11 a.m. a hiki i ka hora 1:30 p.m. i wehe hamama ia ae ai o Wasinetona Home no ka poe ike alii       ka manawa hoi a ka Moiwahine i apo mai ai ia lakou. Aia na hae Hawaii e kuuwelu ana iloko o ka lumi ike alii a ma na wahi e ae no i hoowehiwehiia ame na kahili o na ano like ole e like me ko lakou mau kulana pakahi iho ame na ahuula no hoi kekahi i wehi no ka home o ka la ike alii, a mahope pono o ka noho o ka Moiwahine e ku ana ua hoowehiwehlia me na ahuula a mahope pono o ka Moiwane e ku ana he eha mau oiwi opio i aahu me na ahuula maluna o ko lakou mau hokua; a o keia mau hoowehiwehi apau ua hoohaili mai lakou i na ano o na la kahiko o Hawaii.

            Me kona kahiko piha ka Moiwahine i ka wa o ka ike i na makamaka i kipa aku i ona la a me ia pu hoi e ku pu ana ke Keikialii ame ke Aliiwahine Kawananakoa ame ke Aliiwahine Kalanianaole, Mrs. Campbell Parker, Miss Campbell ame ka Hon. Cleghon.

            Ua komo aku na poe ike alii ma ka hookipa o ka poe hookipa e Mrs. Thomas E. Cook, Miss Bernice Cook, Miss Heleluhe ame Misses Notley, Mr. Noa W. Aluli, Mr. Joseph Aea ame Mr. John Aimoku, a mai ia lakou aku a ia Mr. Lilikalani ka mea nana e hoolauna aku i ka Moiwahine a me ke kulana hanohano no hoi ka oihana hoolauna o ka

(E nana ma ka aoao 6.)

 

KE AUHEE NEI NO NA RUKINI

Haalele ia Liaoyang a aia i Mukden i keia manawa.

AOLE HE MAU LONO KAUA ANO NUI MAI POTO ATA—

NUI NA KOA MAI O IAPANA I LAWEIA NO DALNY

—IKAIKA NA KEPANI MA MANCHURIA.

 

            NA LONO KAUA. SEPT. 1.

            TOKIO, SEPT. 1.—Ua wawahiia aku nei ko na Rukini kahua hema ame waena, a o keia hoi ka mea nana i kono aku ia Kuropatkin e auhee aku no Liaoyang me ka uhai kokoke ia aku e na Kepani. Ua loaa mai no hoi he lono i hooiaia ole la mai ua lilo o Lioayang i na Kepani.

            ST. PETERSBURG. Sept. 1—Ua ae ae nei ko Generala Kuroki pualikoa ma ka muliwai o Taitse maluna o na kao, a o kona manao nui ma keia oia ka hoopuni ana ae i na Rukina a oki ae i ko lakou kukai ana. Ua lawe ae o Generala Kuropatkin i kona pualikoa holookoa ma ka aoao akau o ka muliwai Tautse no ka hoomakauakau ana e halawai aku me ka Generala Kuroki hoonee kaua aoao.

 

Wasinetona, Sept.1, 1904.

Loaa mai ma ka hora 2:10 p.m. I ko Iapana Kanikela, Honolulu.

            Ma na hoike i hoomauia mai a hiki i ka auwina la, Augate 31, ua olelo ia mai ka la 27 mai ua hoomau ko kakou pualikoa i ke kaua ana e nee ana hoi no Liaoyang a ma ke kekahiaka o ka la 28 ua lawe ae la ka akau ame ke kikowaena o ko kakou pualikoa ekahi i na kahua he eiwa mile ma ka hikinahema o Liaoyang a ma kae hema hoi o ka muliwai Tatupo.

            O ka pualikoa e nee ana no ke alanui o Haicheng ame Liaoyang ma ka la 29, ma ka hui kokua ana i ko kakou aoao hema, ua lawe ae la lakou i na kahua e huli pono ana i ko ka enemi e moe ana hoi mai ka hema a i ke komohana mai kahi mai he eono mile ma ka hema o Liaoyang.

            He kaua ikaika ka i kauaia ae ma ka la 30 a hiki wale i ka po ana a hoomauia no hoi ma ka auwina la, Augate 31. Ma ka nana aku me he mea la he umi-kumamalua a i ole he umikumamakolu paha ka nui o na mahele koa o na enemi.

            TAKAHIRA.

 

NA LONO KAUA O KA LA 2.

            ST. PETERSBURG, Sept. 2.—Ua lawe ae nei o Generala Kuropatkin i kona pualikoa no ke kae akau o ka muliwai Taitse e haalele ana hoi ia Liaoyang i mea e mahele ole ia ai kona pualikoa. Ke manaoia nei e kaua ana oia maanei a hiki i ka hopena a aole hoi oia e auhee hou ana.

            LADANA, Sept. 2.—Eia o Kuropatkin iloko o ke kulana poino, a me he mea la ua oki ae nei o Ilamuku Oyama i kona auhee ana aku.

            MUKDEN, Sept. 2.—Ua hoopilikiaia ke alahao mai Liaoyang mai a he inoino hoi ke alanui.

            TOKIO, Sept. 2.—Eia ke malamaia nei na hoomanao hauoli no ka lanakila i loaa mai ma Liaoyang. E hoomau aku ana o Ilamuku Oyama i ka uhai ana mahope o na Rukini. He mea maopopo loa ua haalele iho na Rukini he heluna nui o ka lakou mau pukuniahi ame na lakoai. Ma ka Poalima nei ua hoomau aku ka aoao hemao na Kepani i ke kaua ana i na Rukini e noho ana ma Tatzho oiai ka aoao akau e kaua ana ma Heijingtai. O ka nui o ka   make ma ka aoao o na Kepani mai ka la 29 mai ua hiki aku i ka 10,000.

            HARBIN. Sept. 2.—Ua eha maiani o Generala Stakelberg a ua eha koikoi hoi o Generala Marozovsky ma ke kaua ma Liaoyang.

            VLADIVOSTOK. Sept. 2.—Eia o Generala Linevitch me 30,000 koa ke nee mai nei no Mukden a e hiki ana ilaila iloko o na la elua.

            KUPANTZE. Sept. 2.—He kanakolukumamalima tausani koa Kepani eia ke hele nei no Haicheng. Aole lakou makemakeia ma Poto Ata.

            CHEFOO, Sept. 2.—Ua lilo ae nei i na Kepani he elua papu pale oloko o ke kuianakauhale o Poto Ata a e kokoke ana hoi i ka Puu Tiger's Tail (Huelo Tiga).

            TSINGTAU, Sept. 2.—Aole he lono i loaa mai no na mea e pili ana i ko Geremania ame ko Farani poe pili kaua i haalele aku ai ia Poto Ata iwaena o ka mahina o Augate.

            TOKIO. Sept. 2.—Ua hoopa-huia ae kekahi mokuahi Rukini iloko o ke awa o Poto Ata a hiki i ka nahaha ana ma ka Poakolu nei.

            KANAHAI. Sept. 2.—O na hooponopono ana i na mokukaua Askold ame Grozovoi ua hoopauia ae nei.

            PARISA.  Sept. 2.—Ua hoikeia mai nei maanei e hookolokolo kaua ia ana o Adimarala Keikialii Ouktomsky mamuli o kona hoihoi ana i kekahi mau mokukaua no Poto Ata.

            PEKINA, Sept. 2.—Eia o@ Kina ke hoomahuahua nei i ko Generala Ma mau pualikoa.

            TOKIO, Sept. 2.— Ua hoikeia mai nei eia ke a ia nei ke kulanakauhale o Liao yang e ke ahi. Ua hopuia ae e kekahi moku kiai o Iapana he iwakalua-kumamaono mau waapa Pake ma ke Kaikuono o Talien e hoao ana hoi e lawe aku i na mea ai no Poto Ata. Ua hoike mai nei no hoi o Generala Nodzu eia no ko na Kepani kikowaena ke hoomau nei no i ka nee ana me ka manao e hoohui ae ma ka aoao hema o ko Generala Oku mahele koa. Aole he mau hoike maopopo loa i hoea mai nei ianei e pili ana i ke kaua o keia la. Ua haalele iho na Rukini ia Anshancha@.

            ST. PETERSBURG. Sept. 2.—Ua hoohalahala mai nei o Amerika no ka hopuia ana o na ukana o ka  mokuahi Calchas. O ka nui o ka poino ma ko na Rukini aoao no elua la o ke kaua ana ua hiki aku i ka 5,000. Ua hoike ae nei ke Keena Kaua o ko Generala Kuropatkin kahua ma ka aoao akau o ka muliwai Taitse ua oi aku ka ikaika i ko Liaoyang.

 

NA LONO KAUA O KA LA 3.

            TOKIO. Sept. 3.—O ka poino ma ka aoao o na Kepani a ke kaua ma Liaoyanag ua hiki aku i ka 25,000 a o ko na Rukini he 30,000. Eia no ke kaua ke hoomauia nei. Ke manaoia nei e ae aku ana ko Ilamuku Oyama pua@koa maoli ma kela aoao o ka mu@wai Taitse ma ka Poaono. Ua lilo ae @ei ia Generala Koroki na kiekiena o Heiyingtai, a ke manao ia aka @ e @ilo                                   mai ana lala ke alahao. Eia na Rukini ke houluulu ae nei ma Yen@a, ma ka hikina-akau o Liaoyang. Aole no he

(E nana ma ka aoao 6.)