Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 37, 9 September 1904 — Page 6

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Wendy Kamai
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, SEPATEMABA 9, 1904

 

KALANIANAOLE KA MOHO ELELE REPUBALIKA.

(Mai ka aoao 1 mai.)

 

            na paipailima ana iloko o ke anaina, a o ka o@ aku no nae i na pauku e apono ana i ka Kiaaina Carter lawelawe aupuni ana ame ke kakou ana ia Kuhio.

            Na T. McCants Stewart i haiolelo ae no ke apono ana i ke kahuahana, e hoohalike ana hoi i ke kahuahana e like me kekahi palapala aina a panana hoi nana e alakai aku i na hana o ka aoao kalaiaina Repubalika no ka lanakila ma ke kau koho e hoea mai ana.  Ua aponoia ae ua kahuahana la me ka lokahi a iloko hoi o na hooho hauoli ana.

           

WAIHOIA AE KO KUHIO INOA.

 

            Maanei i hoike ae ai ka lunahoomalu ua hiki mai ka manawa no ka wae ana i ka moho Elele, a waiho aku i ka Apana Ekahi ka waiho ana mai i ka inoa, a na S. L. Desha i waiho ae i ka inoa o ke Keikialii me na olelo hoohauoli manao o kui'o hoi e kakoo ana i kana inoa i waiho mai ai.  I ke kuu ana o kana haiolelo oia no ka manawa i nei ae ai ke anaina a he mau minute ka loihi o ka manawa o ka paipailima ana ame na hooho hauoli ana, e hoike ana hoi i ke ohohiaia o ka inoa i waihoia ae.

 

HAIOLELO KOKUA A F. E. THOMPSON.

 

            Ua waiho ae ka Apana elua i ka hanohano o ke kokua ana i ka inoa i waihoia mai na ka Apana Eha, a oia no hoi ka manawa i ku ae ai o Frank E. Thompson a hoomau i na haiolelo kokua.  Penei kekahi mau olelo ana:

            E Mr. Lunahoomalu ame na Keonimana o ka Ahaelele:  He hanohano nui a he hauoli nui hoi no ka Mokupuni o Oahu e hapai ae ai i kona leo ae hoopaa aku hoi i kona poe koho e kakoo i ka inoa i waihoia ae nei e ka Mokupuni o Hawaii.

            Ke hana nei ka, Mokupuni Oahu pela aole ma ke ano o ka mea nona ka inoa i waiho ia mai nei no ka Mokupuni ia o Oahu:  aole hoi ma ke ano he lala oia no kekahi hapa o na makaainana, a kulana paha: aole hoi ma ke ano he Keikialii oia iwaena o na kanaka, aka, no ka mea he kanaka oia iwaena o na Keikialii.

            Ke huipu nei ka Mokupuni o Oahu me Hawaii no ka mea ke manaoio nei na Repubalika o ka Mokupuni o Oahu ua kupono ka limahana no kana hana i hoohanaia ai; ke manaoio nei no hoi lakou he hana naaupo ka huhuki ana ae i ka mea kahiko a hookomo aku i mea hou malaila; a no ka mea no hoi ke manaoio nei ka Mokupuni o Oahu o ka inoa a Hawaii i  waiho ae nei, e like hoi me ka mea i ikeia o kona aoao, e "nee ana imua e like me ke kaahele ana o na makahiki, e halawai ana hoi me na mea i makemakeia no ia la, a nee aku hoi me na mea i makemakeia no ka la apopo."

            O ka hopena e loaa mai ana ma keia kau koho ae o Novemaba oia ka ikeia ae kahi a ke Teritore o Hawaii e ku ai, i Repubalika paha a i ole i Demokarata paha a i ole aole no, a eia ke koi mai, nei na Repubalika o keia Teritore i keia alahele wae moho i alakai nana e hoopuehuliilii aku i na laina kaua Demokarata, hopupio aku i na Home Rula a hoonee aku i keia Teriore opiopio iloko o kela aoao nui a kahiko nona hoi ka moolelo i piha kona mau aoao me na hoike o ka holomua ame ka nee mua o ka aina, a oia no hoi ke kumu i makapuu ai na lahui apau.

            O ka lanakila o ka aoao Repubalika ma keia koho balota peresidena e nee mai nei, ka mea nana i hookomo aku i ka haalulu ame ke kaumaha i ka Demokarata nona ka moho peresidena e ku nei maluna o kona kahuahana ana i hana maoli iho ai; nona hoi ka moho hope-peresidena e ku nei maluna o ke kahuahana i kukuluia e ke poo kamana kalaiaina, Hill, i kulike ai hoi me na kii ame na olelo hoonohonoho e waihoia ae e ke Poo Lunanana Bryan, a nona hoi na kokua e ku nei me ko lakou mau wawae kamaa ole iloko o ka hau me ko lakou kahua ole.

            Aole keia mau aoao nui o ka lahui e nana ana i na kao ina, no lakou ua kuniia me na kuni o ka aoao Hoolaulea.  Makaainana, Hookapu, a i ole Home Rula.

            Ke makemake nei na makaainana i ke kanaka i hiki ke hoomau aku i na noonoo maikai o na alakai lahui i na hoopaa i paa iloko o ke kahuahana o keia aoao e pulamaia ka pa kapu o na waiwai panai i malamaia ai ko kakou mau ko mai na paonioni ana a na lahui e a mai ka hoolilo ana i ko kakou aina i mea waiwai ole.  Ke makemake nei kakou i kanaka i hiki ke hoomau aku i ke koi ana e hookoia mai ka hoopaa a keia aoao i hoopaa ai e pulama a e hoohoihoi aku i na pomaikai o ka oihana hooholomoku o Amerika.  I mea e piha hou mai ai na kaikuono ame na awakumoku o keia kahua o ka Pakipika me na moku kalepa'e welo ana na hae hoailona o kela ame keia aina.

            Ke makemake nei kakou i kanaka i hiki ke hoike aku i na mana nui ma Wasinetona i ke kupono o ke kakoo ana i ko kakou mau kapakai me na pukuniahi kaupale i mea e maluhia ai na moku o Amerika i hoopunanaia e ko kakou mau awa mahope o ke kaahele ana ma ke Alawai o Panama, he hana na keia aoao i hoopaa no kona paa io mai, mai ka lelekaua ana a na mokukaua o na aupuni e paio mai ana.

            Ke makemake nei kakou i kanaka i hiki ke kaikai aku i ko kakou hae lanakila ma na awawa a ma na kumupali e @hila ana e na kukuna o ka la ma kela lei a-i momi olino o ka Pakipika, Ka@a!.

            Ke makemake nei kakou i kanaka i hiki a e hiki ana, ke hookomo aku i ka hilinai iloko o na umauma lahala@ o ka poe koho o ka aina alii o ka wa i hala.  Maui

            Ke makemake nei kakou i kanaka i hiki ke hopu aku me ke aloha oiaio o ke kaumaha walani@ i ka lima palupalu o kahi ma'i o keia Teritore, Molokai.

            Ke makemake nei kakou i ke kanaka nona ke mele o ka hookipaia e paa mau ana ma na lehelehe o ka poe e noho nei ma ka aina i noho hapa ia, Lanai:  i kanaka aia iloko ona ka hilinai piha ia ame ke alohaia e ka Mokupuni nani o Hawaii mai kona mau aekai pahoehoe a hiki eku i kona mau piko kuahiwi e nohoalii ia ana e ka hau; i kanaka e ikeia ana, e alohaia ana, e hilinai piha ia ana, e hoohanohanoia ana a e kakooia ana e ka poe koho o ka aina paahana nui wale, Oahu.  Ua loaa mai ia'u ka hanohano nui e kokua aku i ka inoa o Jonah Kalanianaole, ka mea ho@ aia iloko ona na mea maikai apau a keia Teritore e makemake nei; he kanaka hoi malalo o kana alakai ana e nee aku ai na paio ana o 1904 nei o ka aoao Repubalika no ka lanakila maopopo a hoohauoli hoi e kulike aku me ka paio o 1902 malalo no oia alakai hookahi.

           

NA KAKOO ANA.

 

            Na John C. Lane i kakoo ae i ka inoa moho i waihoia ae, ma ka aoao o ka Apana Elima.  Na J. H. K. Kaiwi i ko Kauai, a na W. J. Coelho i ko Maui, Lanai ame Molokai, a nana no hoi i noi ae e ku ke anaina iluna a mele like i ke mele Lahui, Hawaii Ponoi, a ua meleia ae me ka lokahi a iloko hoi o na paipailima nui ana. 

            Ma ke noi a John C. Lane ua koho lokahiia ae ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole i moho Elele.  I ka manawa i hoike ae ai ka lunahoomalu i ka hopena o ke koho ana oia no ka namawa i hoomaka hou ae ai ke anaina e paipailima.  Ua kohoia ae o A. G. M. Robertson ame Clarence rabbe no ka hookipa ana i ke Keikialii iluna o ka awai iwaena o ke meleia ana o kekahi mele pili kalaiana i meleia hoi e na Elele malalo o ke alakai ana a W. J. Coelho, a aia iloko o ua mele la na lalani mele pili ia Kuhio.

 

AE O KUHIO E LILO I MOHO.

 

            "Ke hoomaikai aku nei wau ia oukou apau no ko oukou wae hou ana ae nei ia'u i Elele i ka Ahaolelo Nui.  E hana ana wau i na mea apau i hiki ia'u e like hoi me ka'u i hana mua ai.  Aole e hiki ia'u ke hana a oi aku mamua o ka'u mea i hana ai.  O ka'u mau mea i hana ai ke manao nei au na ko'u moolelo no ia e ha'i mai.  Ke manao nei wau ina o oukou, e na keonimana a he poe heluhelu, a hoomaopopo hoi i ka hana a ka Ahaolelo Nui, alaila e ike ana oukou i ka'u mau mea i hana maoli ai.

            "Aole wau he kanaka kakau nupepa a aole hoi a'u hoike ma na nupepa, aka ua hele aku wau i ka Ahaolelo Nui a hana aku i ka mea i hiki ia'u.  He hookahi wale no alahele e hiki ai ke hana iloko o ka Ahaolelo Nui a ola no ka hana me ka ikaika a hoohoaloha aku a ku hoi ma ka aoao maikai o na lala mana nui.  O ke kanaka e hele aku ana ilaila me ka nui olelo aole ana wahi pono, aka o ke kanaka e hele aku ana ilaila a hoohoaloha aku e nui ana ka pono.           

            "Aole wau e olelo aku ana ua nui ko'u mau hoaloha aka eia wau ke hana nei i ka mea i hiki ia'u e kaa aku ma ka aoao o na kanaka koikoi, a ma ia ano i ka manawa e laweia mai ai ka'u mau bila ua hiki ia'u ke manaolana aku e  loaa mai ana ko'u mau kokua.  Aole keia he hana ku aku imua o ka Ahaolelo Nui a kualehelehe aku.  Aole e hoolohe mai ana ka Ahaolelo Nui i kekahi kanaka aia wale no a he kanaka i loaa kekahi moolelo kiekie.  O ka Ahaolelo Nui ka mea nana i hoala mai i ka noonoo ia'u e pili ana no na keiki hele kula.  Ku ae oe iluna a hoomaka e kamailio o ka huipu ae la no ia o na mea apau a hookahi ke kamailio ana.

            "O ka'u hana maoli ma Wasinetona ua hanaia ma ka hui ana me na hoaloha i loaa ia'u.  Kakau leta aku ia lakou a hoike aku owau ko oukou elele, ua hilinai mai oukou ia'u a pela wale aku.  O keia ka mea nana i kokua mai ia'u ame ko kakou aina.  Ma o o ke kanaka ike ia oia ka elele.  Ina he hupo ka oukou elele, alaila e i mai ana lakou la, e kali ae makou a hoounaia mai he elele i hilinai ia e oukou.

            "Ia'u i hele aku nei ilaila ua loaa mai ia'u na kuia.  Aole i maopopo ia'u ke kumu.  Ua hoopono iho wau me ka manao ke hana nei wau i ka mea po'lolei.  Ke kamailio nei wau no kekahi poe e hana ponoole nei no kakou.  He mea kekahi nana e ku-e ana ia'u, aole hoi ia he hana e pono ai keia Teritore.  Ua hoolilo mai lakou ia'u i mea liilii, oia hoi ua poe hoonuinui olelo la a hai ae hoi i na mea i hiki ia lakou ke hana ma Wasinetona, eia nae aole a lakou mea i hana ai no oukou.

            "Owau ka oukou elele, e na keonimana.  Ke makemake nei wau i ka oukou mau kakoo mamua o ka hiki ana ia'u ke hana i kekahi hana, mawaho ae o keia ua hiki no ia'u ke hele aku no Wasinetona no kanalima makahiki me ka hiki ole ke hana i kekahi hana, a i ole e like hoii me ka loihi o ka manawa e loaa mai ai a o na ku-e.  Ke hoike nei wau ina wau e kohoia mai ana, ke makemake nei wau i na kakoo ana a na Repubalika, Demokarata ame na Home Rula.

            "Ke manao nei wau aole a'u mea hou e kualehelehe wale aku ai.  Aole loa wau he kanaka haiolelo, a ke manao nei wau aole no wau e lilo ana i haiolelo aka e na keonimana, ke hiki mai i ka wa hana ke manao nei wau ua like no ko'u makaukau me ke kanaka mamua iho o'u.  He noonoo maikai no ko'u a'@ e ike iho ai aia wau malaila.  Aole o  oukou ike i ko'u inoa iloko o na nupepa aia wale no a na kekahi mea i hookomo aku iloko olaila.  He hana ka'u me ka malie e like me ka'u i koho ai.

            "Ke manaelana nei wau e hoolilo ana oukou i ko oukou mau poohiwi i hookahi a koh@ ae i ka oukou elele, na senatea ame na lunamakaainana.  Aole he mau mea palai-e mamua aku o kakou.  E pono ia kakou e hana me ka ikaika.  Ua like no ka paakiki i keia manawa i ko ka wa i hala, a e hana kakou me ka ikaika i lanakila."

 

KOMITE KUWAENA.

 

            Ua waihoia ae na lala o ke Komite Kuwaena, a na ka lunahoomalu i hoike mai e like me keia malalo iho nei:

            Apana Ekahi-H. K. Lyman, S. L. Desha, W. G. Walker.

            Apana Elua-G. C. Hewitt, G. P. Kamauoha, E. E. Olding, Mr. Frazier.       

            Apana Ekolu-W. T. Robinson, J. P. Cooke, S. E. Kalama, W. P. Haia, M. K. Nakuina, Geo. H. Dunn.

            Apana Eha-W. W. Harris, W. T. Rawlins, Faxan Bishop, A. G. M. Robertson.

            Apana Elima-W. W. Goodale, D. Douglas, I. H. Sherwood, J. C. Lane, F. T. P. Waterhouse, C. H. Clark.

            Apana Eono-J. H. K. K@i@i, E. A. Knudsen, G. W. Mahik@a, W. A. R@, Jr.

 

HOOMAIKAI NA MALIHINI I NA KAMAAINA.

 

            Ma ka aoao o ke Komite Kuawaena i pau ua haawi aku o C. L. Crabbe i na hoomaikai ana he nui i ko Hilo poe no ka lakou mau hookipa ohaoha ana i na malihini a lakou hoi i ikemaka iho la.  Ua haawi pu ae no hoi ka ahaelele i ko lakou hoomaikai i na hookipa ohaoha ana a ko Hilo Repubalika ma o ko lakou komite la ame na makaainana o Hilo.

            Ua haawiia ae no hoi na olelo mahalo nui ia C. L. Crabbe, ka lunahoomalu o ke Komite Kuwaena i pau no kana hana i hana ai no na makahiki elua ana i noho ai ma ke ano he poo no ia komite.  Mahope o keia i hookuuia ai na hana o ka ahaelele.

 

            NA HOOKIPA-ANA A KO HILO.

 

            He mea ewawea ole ka hoihoiia ana o ka halawai Ahaelele ma Hilo, oiai o ua aina la nona ka Ua Kanilehua ua kuluma i na hana hookipa i na malihini mai kahiko mai, a me ia kuluma i hookipa mai ai lakou i ko Kauai, Oahu, Molokai ame ko Maui poe i hele aku nei i ka Ahaelele Repubalika.

            I ka wa i hiki aku ai ka mokuahi Kinau ma ka uwapo ua ike e aku no ka poe iluna ona i na hana hoowehiwehi hookipa ame na komite pakahi o kela ame keia hana i hookaawaleia ai e ko Hilo poe.  Ua ikeia aku na hoailona o kela ame keia komite ma o na lipine la e welo ana ma na kuka o lakou, a mawaho ae o keia he anaina nui o na lede makaonaona e noho makaukau mai ana no ka hookipa ana i na malihini.  Ua ike pu ia aku no hoi o Kakauolelo Atkinson ame Baker e ku like mai ana a ua haawi aku na elele i na hooho hauoli ana no laua.  Malaila ae ko Hilo bana kahi i puhi ai i na mele hoohauoli a o kekahi hoi keia o na hana hookipa a ko Hilo poe i hana ai.  Ua hoopuiwaia na malihini i ko lakou komo ana aku iloko o ka hale hoolulu a ike aku i na kaaahi nui e ku mai ana ame na kaalio no hoi.  Ua laweia aku na elele maluna o na kaapio ame na kaa loloa i alakaiia e na wahine ame na kane e holo ana maluna o na lio.  Ua meheleia ae na malihini ma na home o na hoaloha ame na hotele liilii, a mahope mai i haawiia ae ai na hoailona lipine o kela ame keia lala o ka ahaelele.  Ua haawiia ae no hoi na lipine hoailona no ka poe kakau nupepa.

            Ua hookipaia aku ke Keikialii Kuhio, Konela Parker ame A. G. M. Robertson e S. L. Desha ame Baker a ua hiki ae hoi lakou ma ka luau i malamaia ia ahiahi i ku aku ai ka moku.

            Ua malama ae na elele i ka halawai hui ma ka hora 5 o ia ahiahi, aka mamuli o ka maopopo mua ole o ko Hilo poe no ia halawai ua hoopaneeia mai a noho ma ka hora 9 o ka la 1 o Sepatemaba nei.

 

HALAWAI NUI O NA MAKAAINANA.

 

            Ma ka hora 7:30 o ia po ua malamaia ae he halawai makaainana ma ke kuea o ka hotele o Hilo malalo o ke alakai ana a ka Ahahui Opio Repubalika i noho lunahoomaluia e William Beers, ka lunahoomalu o ka Apana Ekahi.  Malaila ae no ka bana me ka lakou mau hokeo.  Ua piha ae ke kahua me ka poe e hoolohe ana i na manao i haiia aku, mai na kane ame na wahine e paipailima nui ana hoi i ka poe i hailelo ae.  Ua haiolelo ae ka Elele Lahui Keikialii Kuhio ma ka olelo Hawaii a ua haawiia ae na paipailima nui ana nona.  Mahope aku ona o S. L. Desha, A. G. M. Robertson, T. McCants Stewart ame John C. Lane.

            Ma ke kakahiaka o ka la 1 o Sepatemaba, ma ka hora 9 ua hoomaka hou ae na elele e halawai ma ka halawai hui e like me ia i hoopaneeia ai ma ke ahiahi o ka la mamua iho.  Ma keia halawai i waeia ae ai na lala o na komite like ole o ka Ahaelele Nui e like me keia malalo iho nei:

            Komite o na Hookohu-W. Horner, John Wise, S. E. Kalama, lunahoomalu: H. E. Murray, N. Fernandez ame W. H. Rice, Jr.

            Komite Kahuahana-J. T. Brown, J. T. Moir, E. A. Frazer, Geo. C. Hewitt, W. J. Coelho, M. K. Nakuina, W. T. Rawlins, A. G. M. Robertson, lunahoomalu: F. Myers, T. McCants Stewart, J. I. Silva ame W. H. Rice, Jr.

            Komite Hookahua Ahaelele-H. J. Lyman, W. G. Walker, J. K. Nahale, E. E. Olding, J. H. K. Kaleo, M. S. Deponte, C. A. Long, J. A. Gilman, J. C. Lane, A. S. Mahaulu, I. Silva ame J. H. K. Kaiwi.

 

POHA KA LAE O KA HOME RULA

 

(Mai ka aoao 1 mai.)

 

            "Ua a'oia wai i ke kalaiaina Home Rula e Wilikoki, he hea o ka lahui hookahi.  Ua lanakila na Home Rula ma ke koho mua loa ana, a ia manawa e Repubalika ana o Kumalae.  O Rusawela ka na Repubalika a o Parker ka na Demokarata, a o oukou hoi na Home Rula, owai ka oukou e manao nei i Peresidena?  (Paipailima nui ia a hu no hoi ka aka)  Ua holo balota wau e ku-e ana i na Home Rula, aole ma ke ano he aoao Hawaii ia, aka no ka mea aole i pono ia aoao a aole hoi a lakou kahua e ka nei.  Ke manao mai nei anei oukou (na Home Rula) e hana aku ana wau i kekahi hana no oukou ma Wasinetona?  Aole he Repubalika wau a e hana ana wau no ea Repubalika ame na Demokarata, aka aole no oukou no ka mea aole he maikai o ka oukou wahi e ku nei.

            Ia oukou e na Home Rula e kaahele nei ua kapa mai oukou ia'u me na inoa like ole, @ nae aole ia he mea no oukou e pomaikai ai."

            Maanei i hai aku ai e Kuhio i na olelo i ha'lia nona ma Kohala e pili ana i kana mau hana no Morris Keohokaiole  e hoike ana hoi ua hana hoaloha ole aku ke Keikialii.  Ua @ na inoa i waih@ia mai iaia no ke kulana kakauolelo eia nae ua haawi aku oia ia hanohano ia Morris Keohokaiole no ka mea he kanaka Hawaii oia a aia hoi ka makemake iloko o ke Keikialii e hapai ae i na Hawaii, eia nae i ka hiki ana keia i Wasinetona @ hoohilahila a hoo@ @ @ Morris Keohokaiole @ (column unreadable).  Na ioka ame na K@ ma ka huli moana Ake@, a hui aku me na hoaloha lapuwale, @ na ke Keikialii i haawi aku iaia i ke dala no ekolu manawa a ua hooii@ aku no ua Morris nei i kana mau dala @ na lealea uhaai.  Ua haawi aku ke Keikialii ia Morris he $90 dala nona e hoi ai no Kapalakiko me ka ha'i aku o kana kokua hope ana ia iaia, a @a Kapalakiko e huli aku ai oia i kona alanui e hoi ai no Hawaii nei, eia nae ua hele hou aku no oia a hoolilo aku i ua mau dala nei a oia ke kumu i hoa@ mai nei o Keohokalole ma Wasinetona.

            Ua hookau aku o Kun@lae ame Poepoe i ke ahewa ana i ke Keikialii e olelo ana i ko Kuhio hoao ana e kin@i i ka olelo Hawaii.  Ua hoike ae ke Keikialii ua lohe o@a ei@ na Home Rula ke ha'i nei i keia hoopunipuni nui imua o na kanaka.  Ua hana @ku oia i ka hana i hiki iaia ke hana e hui ana hoi me na Senatoa Feraker ame Mitchel e hoolilo ae i ka olelo Hawaii i olelo mana ma na lawelawe aupuni ana iloko o ka ahaolelo ame na aha hookolokolo, aka nae ua hoike mai na Senatoa aole e hiki ke hanaia pela.  O ka olelo Enelani wale no ka olelo i hiki ke hanaia na lawelawe aupuni ana.  Ua hoao aku oia e hooliloia ka olelo Hawaii i olelo mana e like me ka olelo Enelani ma Hawaii nei no iwakalua makahiki, a mahope mai hooikaika hou no umi makahiki, eia nae aole no he aeia mai.  No ke Keikialii he kanaka Hawaii oia a e hana ana oia i na hana apau i hiki iaia no ka pono o kona mau hoa Hawaii.  Aole ia o kana ha@a o ka wawahi iho i ka olelo makuahine ka mea hoi ana e hiipoi walania nei me ke aloha.

            Mahope mai ua apono aku o Poepoe ua pololei ka Kuhio.  Ua hoike ae ke Keikialii o na ninau i laweia mai he mau ninau wale no ia e makemake ana e imi apa wale iaia.

            O Kalauokalani Opio kekahi i haiolelo ae, he Home Rula hoi i na la i hala aku a i keia manawa oia kekahi o na opio kupaa ma ka aoao Repubalika.

            "O Wilikoki ame Kalauokalani na mea hanohano iloko o ka aoao Home Rula, eia nae na'u i hana maoli i ka hana no ke kukulu ana ia aoao i ka manawa e Home Rula ana wau.  Ua hana aku wau me ka ikaika no ka hoomau ana ia aoao.  Na'u e kakau i na papa kahuahana, i kokua nui ia mai hoi e ko'u makuakane, eia nae ua eha ko'u lunaikehala no ka mea ua ike wau i na mea pono ole i komo iloko o ke kahuahana.  Aole wau i kakau i ke kahuahana me ko'u puuwai iloko olaila.  O keia mau mea apau e pili ana no'u ua paa iloko o ka moolelo o ka aoao Home Rula.  Ua lele mai wau iloko o ka aoao Repubalika no ka mea oia ka aoao Repubalika no ka mea oia ka aoao pono, no ka mea ke ike nei wau ua kuu maikai mai ko'u lunaikehala

           

KA LA HANAU O LILIU.

(Mai ka aoao 1 mai.)

 

            hoohanaia ana e keia keonimana i maa i ke aloalii.

            A i ka auwina la i hoohala ae ai na mea apau ma Waikiki Home o ka Moiwahine a maluna o kekahi papaaina i hoomakaukauia no ka luau i piha ia ae ai e na makemake oiai ka home i hoolu'aia me na wehi like ole.  A mawaho ae hoi aole i nele na himeni i hoohenoia mai ka puali himeni mai a Solomona Hiram hui ia me na leo hoene o na wahine oiwi.  Ma na mea apau ua maikai ka malamaia ana o ka la hanau o ka Moiwahine Liliuokalani: a o keia poe malalo iho nei kekahi i kipa aku: Mary Auld, Mrs. Lokalia Holt, E. M. Robinson, Lucy Aki, Mr. ame Mrs. Clarke, Mrs. A. Hopkins, L. H. Auld, J. McGuire, Mrs. Alapai, Charlotte Carter, Ululani Babbitt, Mrs. J. Walker, Mrs. S. N. Allen, Bernice P. Cook, Mrs. Thos. E. Cook, the Misses Notley, Mrs. Miles, Mr. ame Mrs. J. O. Carter, Mrs. Mary McGuire, Mrs. Carrie Bush, Miss Townsend, Miss Kahookano, Miss Kinney, Mrs. Oliver, A. Marques, Mrs. Will C. Marx, Mrs. C Burrell, Mrs. Webb, Miss S. Woods, Miss McIntyre, Mrs. Carroll, Mrs. A. Craw, Miss Marsh, Deacon S. Sands, Hattie Hiram, E. Holt, Mrs. Wong Leong, Mrs. Chuck Hoy, Eddith Nichols, Mrs. W. P. S. Simson, Miss G. B. Sumner, Jos. G. Killey, Mrs. H. E. Hignton, Alex Lindsay, Jr., J. Kukio, Mrs. Otto Swezey, Bill Johnson, Mr. ame Mrs. M. F. Schuyler, H. P. Pearce, Jas. Mahoney, Alex. Nawahi, R. Lau, Mrs. Bushman, Mrs. Ailien Bishman, Mr. ame Mrs. Taggart, Miss W. L. Hopper, Mrs. Stillman, Mrs. A. P. Taylor, W. B. Greigg, L. M. Keawehaku, A. Vizzavona, Mr. ame Mrs. Tayard, Miss M. C. Todd, Miss Ward, H. C. Carter, Mr. ame Mrs. Ena, Miss M. Ena, W. H. Mays, Bishop Restarick, Miss Restarick, Mrs. Restarick, Miss Stevens, Rev. E. Simpson, A. J. Hodgins, Mr. ame Mrs. Wayson, Mr. ame Mrs. Alice Pule, Miss Ella Rocheford, Miss N. B. Balson, McPharson, Ewa L. Hosmer, Eugenia Thomas, F. W. Liverdge, Mrs. H. Webb, Mrs. Philips, Mrs. R. P. Waipio, Miss H. K. Waipa, A. Chifton Kilway, Bayard Stevens, Mr. L. C. Ayers, Mrs. L. Malaiwa, Mrs. A. Bride, Miss Scofield, Miss F. Scofield, Mr. ame Mrs. C. W. Ashford, Mrs. L. K. Aald, Mrs. K. Bernice, Mrs. Lizze Mana, Miss C. C. McCloud, Charlotte P. White, Elizabeth S. Colwell, E. C. Skinner, E. B. Cunningham, Lydia K. Kawainui, Mrs. C. T. Gulick, Mrs. Amanda Meheula, Sol. Meheula, Rev. Frank Fitz, Mrs. Julia Aio@, Mrs. Henry Afong, Mrs. A. G. Hawes, Dr. ame Mrs. Humphreies., Mrs. Deering, Mr. ame Mrs. L. Livingston, P@rley C. Horae, M. Jacobus, Gertrude Darling, Mrs. Jas. Robertson, Mr. ane Mrs. Chas. Booth, Mrs. C. Schru@, Rose K. A@ahu, Charlotte Ahol@, Mrs. Mary Ailau, Mrs. Edmond Norrie, Mrs. A Fernandez, Noa A@li, Mrs. @ Me@ters, Mrs. H. @. Morton, Mrs. Alex. Hobron, Arthur Herbert, Annie B. Kelleym, @ Mi@a Nieham, Mrs. W. J. Co@, Mrs. H. F. Davison, W. H. P@euge@, Mrs. L. Lishman, Mr. ame Mrs. C. P. Iaukea, Mrs. H. C. P@euger, Mrs. Mary A. Aki, Miss Gertrude Whiteman, Miss Jane E. Johnson, Miss Carr, Mrs. Geo. W. Carr, Mrs. C. F. Hart, W. E. Taylor, D. P. R. Isenberg, Mrs. Abel Clark, Mrs. Henry Smith, Miss Mapuana Smith, G. W. Macfarlane, Julia Macfarlane, Elleen Macfarlane, Mrs. Paul D@, Mrs. R. W. Kemphall, Clara A. Kemphall, Mrs. Harbison, Laura Harbison, Sara A. Newcomb, Mrs. Alex. Ashley, Miss Van Angie@, M@ Sm@th@, @ S@thies, Mr. ame Mrs. T@.

 

KE AUHEE NEI NO NA RUKINI.

 

            (Mai ka aoao 1 mai.)

            lono i loaa mai nei e h@ia@ mai ana ua noho ne na Kepani na  Liaoyang.

            ST. PETERSBURG. Sept. 3-Aole he mau hoike i loaa mai nei e pili ana i ke kaua o keia la.  Ke@ma@a nei aole e hiki ana i na Kepani ne ale aku no ka muliwai Taitse.  Ea e Kuropatkin ke houluulu ae nei ma @na lama elua o ke kaua ku-e aku.

            TOKIO, Sept. 3-Eia ko Iapana mau pualikoa ke opa nei ia Kuropatkin.

            ST. PETERSBURG, Sept. 3-Ua hoikeia mai nei e ka mana aupuni eia o Kuropatkin ke auhee nei.  Ua haaleleia o Liaoyang a eia ia wahi i na Kepani i keia manawa.  Ua @k@a a kaawale aku ko Generala Stakelberg Mahele Koa o Siberia o @ koa a k@ mai ko Rusia kahua kaua aku.  Eia na Rukini ke houluulu ae nei ma Ye@ai.  Ua telegarapa mai nei o Generala Kuropatkin ua kauoha aku oia e haaleleia o Liaoyang a hoi aku no ka akau.  Ua hoope huia ae na lakokaua a puhiia na lako ai i ke ahi mamua o ka haalele ana.  Ua hoike ia mai no hoi ua hoohana hou ae nei na Kepani i kekahi hoonee kaua aoao ma kekahi wahi maluna loa aku o Liao.

 

NA LONO KAUA O KA LA 4.

 

            ST. PETERSBURG, Sept. 4.-Ke maka'uia nei a ke manaoia nei ua nalowale aku ko Generala Stakelbeg mahele koa.  Ua eha loa ia o Generala Orloff ma ke kaua o Liaoyang.  O keia ke kaua ikaika loa i ikeia iloko o ka moolelo.  Ua pinepine na manawa i halawai ai a kaua me na elau.  Ua nui ka pilikia i loaa mai maluna o ko na Rukini pualiko pukaa, a iloko o hookahi puali pukaa he kanaha poe i make a o ke koena iho ua pau i ka eha.  O ke kulana o na koa ma na aoao a i elua he ku no i ke kaumaha.  Eia na pio Kepani ke make nei i ka ai a nele no hoi i na aahu.

            TOKIO, Sept. 4-Ua hoomauia ke kaua ma ka la Sabati a hiki i ka po ana ma Liaoyang.

            Wasinetona, Sept. 4, 1904.

            Loaa mai ma ka hora 10 a.m. I ko Iapana Kanikela ma Honolulu.

            Ua hoike ae o Ilamuku Oyama ma ka hora 9 o ka la 3 o Sepatemaba nei ua hoomau aku ko kakou kikowaena ame ko kakou aoao hema i ke kaua ana i ka enemi ma ka hema ame ke komohana o Liaoyang, a he hiki no ke ike aku i ka a mai o ke ahi ma ka Poaono.  Mahope mai ua hoike hou mai oia mahope o ke kaua ana ma ka po Poaono a ao ae Sepatemaba 4 ua lilo mai la o Liaoyang ia kakou.

            TAKAHIRA.

 

NA LONO KAUA O KA LA 5.

 

            ST PETERSBURG, Sept. 5-Eia o Generala Kuropatkin, me ka hapanui o kona mau mahele koa i huipuia hoi me ko Generala Stakelberg mahele koa ma Yentai, he wahi hoi ma kahi o umikumamalua mile ma ke kukulu hikinaakau o Liaoyang.  O ka hoike make ma ka aoao o na Rukini he 3,000.  O ko Generala Orloff regimana me 1,500 pukuniahi aole i nalowale e like me ka hoike mua i loaa mai ai.

            SAIGO, Sept. 5.-Ua kauohaia aku nei ka mokukaua holo mama Diana o Rusia e lawe ae i kona mau meakaua.

            ST. PETERSBURG, Sept. 5.-O ka nui o ka poino ma ko na Rukini aoao ma ke kaua ma Liaoyang he 15,000.  Aole i lanakila aku ka mea nana i pepehi ia von Plehve, e like hoi me ka mea i hoike mua ia aku.  Ua loaa mai nei no hoi he lono i hooiaio ole ia mai ua haalele aku na Rukini ia 200 pukuniahi ma ke kaua i kahi e kokoke ana i Mukden.  E hoikeia ae ana kekahi papa hoonohonoho hou no ka houluulu ana ae i na koa Rusia.  Ua hoikeia ae nei e hele aku ana ka Emepera i kahi o ke kaua no ka hoohoihoi ana aku i kona mau koa.  O ko Oyama mau mahele koa apau ua a'e ae nei ma ka muliwai Taitse a eia ke uhai nei mahope o ko Kuropatkin mau mahele koa.  Eia na Rukini ke auhee nei me ka maikai a eia kona mau mahele koa hope ke kaua nei.

 

NA LONO KAUA O KA LA 6.

 

            ST PETERSBURG, Sept. 6.-Ua hoikeia mai nei ua aneane e pau loa ko Kuropatkin mau mahele koa e kiai nei i ka hapa hope o kona pualikoa i ka make a eia hoi kona pualikoa maoli ma kahi o ka hoopulia ae.

            LANDANA. Sept. 6.-Ua okiia ae ko Kuropatkin auhee ana.  Eia o Kuroki ma kahi he umi mile ma ka akau o Liaoyang.

            ST. PETERSBURG, Sept. 6.-Ua hoike ae o Kuropatkin ua hiki aku na make ma kona aoao i ka 16,000 a ma ka aoao hoi o na Kepani me he mea ia ua papalua iho.  Ua hoikeia ae e holo aku ana ko Rusia aumokukaua o ke Kai Balatica i keia pule ae, a aia hoi maluna o ka loihi o ka manawa a na Rukini ma Poto Ata e paa ai ia wahi ka maopopo o kahi a eia aumokukaua e holo ai.

            MUKDEN, Sept. 6.-eia na Rukini ke hoomakaukau nei e haalele iho i keia kulanakauhale.

            HARBIN, Sept. 6.-Ua hiki mai nei o Alexieff ianei.  Ua hooleia mai nei ka iono ua aneane e pau loa ko Kuropatkin mahele koa hope i ka lukuia.

            TOKIO, Sept. 6.-Ua lilo ae nei ia Generala Kuroki o Yentai.  Eia no @ Rukini ke auhee nei no.  Ua hoikeia mai nei i ke aupuni o lapana e @ ae ana na mea kaua o ka mok@kaua Rusia Diana e ku nei ma Saigon kahi hoi ona i komo aku ai i puuhonua @ mahope o ke kaua ana ma Poto Ata.

            MUKDEN, Sept. 6.-Eia ko Kuropatkin pualikoa k@ nei me ka m@kai.  Eia na Kepani ke lelekaua nei ma ka aoao o na Rukini.  Ke manaoia nei ua oi aku ka nui @ ka Generala Oyama pualikoa pukaa m@mua o ke na Rukini.

 

NA LONO KAUA O KA LA 7.

 

            MUKDEN, Sept. 7.-Eia na lak@ ai ame kekahi pualikoa pukaa ke @ nei no ka akau he hoike hoi aole e ku ana na Rukini maanei a kaua aku.  He ulolohi ke auh@ ana oiai no nae eia o Oyama ke nee hikiwawe mai nei ma kana huakai uhai i na Rukini.  Eia kekahi mahele koa o na Kepani ke hele awiwi nei no ke oki ana ae i ko Kuropatkin pualikoa malalo aku o Mukden.

 

HE MEA KAMAHAO MA BO SETONA.

 

            H@

            PE @

            KA MA @

            K@AAIN@

            NA @

            WAIWAI KE @       

            AE I KA DR. @        

            ALE AKALA.

 

            Ua loohia ae o John P. M@ Hui o J. Magan@ & @ pakaukau pahupahu ame @ hu a e noho nei ma k@ Chelsea, apana e Ch@ Mass., i ka ma@ i kaahope ae nei.  I k@ aole i kaumaha @ iho ia oia ne ka lua o k@ ka ikaika l@a a o keia @ i hoo@ ika wale ae na kaua @ ai iaia ke hele aku m@ makemake ai o k@ manawa e hooik@ no oia i ka eha @ o kaua kino ame k@ hoi ka mea nana i @ kaumaha.

            O ka moolele e kek@ aku iloko o ka h@ me keia he ku maoli @ @ aku.  O ke ka@ mau ia e ola maikai @ kona, aka o ke kanaka @ ka nawaliwali he wahi ai kona e hanu ana me k@ ae i ka hopena e ka@ luna ona.  Ma keia ho@ an@.  aole oia i make aka maluna o kona enemi ik@ hea la oia i hana ai e ik@ kana hoike malalo ih@ nei.

           "Ua hoomau hou aku ia @ lawe ana i ua mau huaal@ ia a@ ia'u na pahu eono alaila h@k@ ia'u ke hele aku iwaho o k@ ko'u kookoo.  Ua hoomau aku ia @ wau i ka lawe ana i ua mau h@ a i ka pau ana o na pahu @ loa iho la wau.  Aole i h@i h@ keia ma'i maluna o'u mai ko'u @ nawa i ola ai a hiki i keia manawa eia wau i kela la me ke ola maik@ like me na la i hala aku.  He kama@ ka hana hoola a keia laau, a e k@ aku no hoi wau me ka oiaio i ka @ apau i loohia i ka ma'i e like m@ ano, i ke ola iloko o keia mau hu@.  He pinepine na manawa a'u i io@ kekahi poe okoa e hoomaikai @ keia huaale a ke hoohui aku nei @ me ka lakou mau hoomaikai i ka'@ ike ai no keia laau

            Eia ke ku nei ka moolelo o keia @ ale Dr. Williams' Pink P@lis for @.  People me na hooiaio kamaha@ hiki ke hoola i na ma'i e like me lolokaa, haalulu ame na ma'i @ pili i ke koko.  Ke kuaila nei k@ huaale ma na halekuai laau @ apau a puni ke ao holookoa.

 

            ST PETERSBURG, Sept. 7.-Ua @ mai nei o Adimarala Skrydioff # @ ia aku i 600 poe mekanika no @ stok no ka hooponopono ana ia na @ kukaua Rossia ame Gromobei. E @ ana he pualikoa o 192,000 koa me na kuniahi he 1,100 no ka hoopa@ aku ia Kuropatkin ma na la @ Okatoba.

            ZANZIBAR, Sept. 7.-Ua @ ka mokukaua holo mama For@ kane i ke kauoha a Rusia @ puhopu wale i na moku o na @ kaokoa.  Ua haalele iho ka m@ Rukini Smolensk mahope o ka @ o keia kauoha a hoi aku no @.

            NEWCHWANG, Sept. 7.- He @ moku lawekoa i hiki mai nei @ Iapana a lele koke ae iuka a @ maluna o na kaaahi a holo @ akau.

            LIAOYANG, Sept. 7.-Ua h@ nei ua hookuha'ula na Rukini @ o Liaoyang ame Mukden.

            CHEFOO, Sept. 7.-Ala @ 000 ka nui o na koa ma'i W noho nei ma Dalny o ka ha@ ua loaa i ka ma'i hikoko.

 

            AOLE HE MEA I OI AKU @ O KA IKEMAKA. "O ka @ i loaa mai ia oe ma ko'u @ ua oi aku ka pomaikai @ i oe mamua o umi man@ kaia ai e kekahi mea a @.  E ha'ila aku no kekahi @ laau Chamberlain's Coll@ @ Remedy oia ka laau nana @ ma'i nauahu o ka opu a he nei @ popo loa he manawa no e @ mea.  E pono e loaa aku @ ikaika maluna ona, komo @ nao iloko ona e make a@ haawi aku i ka laau laia @ Ka ikemaka iaia i ka h@ o ka loaa ana iaia o ka @ hoopoina ole no hoi ola @ ke koena o kona mau ia. @ nei keia laau lapaau ma @ laau lapaau apau.  BENSON @ & CO., LTD., ka agena o k@ Hawaii nei.

 

NANA ANA AOHE AUHAU

NA KAUKA HUKI NIHO NOEAU

 

            He hanaia ka hana @ hau haahaa ioa.

 

F.L. FERGUSON.

            Lunahoohana.  Helu 215 Alanui Hotele, mam@ Young Building.