Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 42, 14 October 1904 — Page 4

Page PDF (1.34 MB)

This text was transcribed by:  Rosemary Mccune
This work is dedicated to:  Hapa boy

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA.  POALIMA. OKATOBA 14, 1904

 

4

======================================================================================

[this page has three double-wide columns]

 

i ko ke kaunawahine, a hoomaka aku la lakou e hele e komo ana hoi ma kekahi mau pani puka lehulehu a ia lakou e kaa aku ai ma kekahi aoao o ia no ka manawa e paa hou ae ai na mau puka la me ka paa pu i ka lakaia.  Hiki aku la lakou i ke pani puka hope loa a wehe aku la ko laua nei alakai i ka puka e komo ana iloko o kekahi lumi akea e nohoia ana e kekahi ohana.

     "Ogarefa." i pane aku ai ko laua nei alakai a oia no hoi ka manawa i kulou like iho ai ka poe iloko o ua lima nei me ka hoopuka ole mai i kekahi huaolelo.

     Mai nei aku komo aku la lakou nei iloko o kekahi lumi liilii a puka aku la ma kekahi lumi, mamuli o ko laua nei alakaiia ana aku e ko laua alakai ma kekahi puka huna a lohe hou aku la laua nei i ka hoopuka ana aku o ua alakai nei o laua i ka huaolelo "Ogarefa," a he kulou like hoi kau o ka poe iloko o ua lumi la.  Pela laua i alakai hele ia aku ai iloko o keia mau lumi liilii, a pela no hoi ko laua nei alakai i hoopuka aku ai i na huaolelo a kaua i ike ae nei a he mau hale keia hele ana o lakou.  I ko lakou nei hiki ana aku i ka hale hope loa ua ku iho la ua kanaka la me kona hoopuka pu ana aku i ka huaolelo "Ogarefa" a ninau aku la:

     "Aia ihea na koa?"

     "He eono hale mai nei aku e huli ana i ka poe holo mahuka," i panaiia mai ai ka ninau a ko laua nei alakai.

     Huli mai la na kanaka la a pane mai ia Wete: "Maanei e ha'i mai oe i ko olua manao.  Me na Nihiliti anei olua a i ole me na koa paha?  He poe aloha ole makou i ka poe kipi e like me ko ka Emepera i na Nihiliti.  Mahea olua?"

     "Aole mana he mau kipi.  E hele aku no maua me oe, ina he hiki ia oukou ke hoopakele mai ia maua, malia paha na hiki no hoi ia mana ke hoopakele aku ia oukou.  E pono ia oe ke alakai aku ia kakou," wahi a Wete i panai aku ai.

     Wehe aku la na kanaka la i ka puka o ka lumi a alakai aku la ia laua nei ilalo.  I  ko lakou hiki ana aku i ka hale olalo, wehe aku la ua kanaka la i ka puka a kiei aku la iwaho a mahope o kona nana pono ana, puka aku ia oia iwaho me ka kauoha ana mai ia laua nei e hahai aku mahope ona, a hoomaka aku la ua kanaka la e holo me ka mama, e haha hele ana hoi i ka paia o ka pa.  E like me ka ko laua alakai i hana ai, pela o Wete i hana aku ai, e paa ana no hoi i ka lima o ke kaunawahine.

     Hiki aku la lakou i kekahi hale kahiko ma ka aoao mahope o ka pa, a iloko o keia hale i komo aku ai ko laua nei alakai me ko laua nei hahai kokoke ana no mahope ona.  Maanei i ku hou iho ai ua kanaka la a pane hou mai la ia laua nei:

     "Ua koi ikaika mai nei olua e alakai ia mai olua no onei, a aole hoi a'u mea e kamailio aku ai ma ia mea aka ke kau leo e aku nei no wau ia olua,  eia olua ke lawe nei i ko olua mau ola iho i kahi o ka poino."

     "Ua ike mua no maua ia mea, a aole a mana mea e hoi hope ai."

     Wehe aku la ua kanaka la i kekahi papa o ka paia hale a puka aku la ua kanaka la ma kekahi aoao a i ko laua nei hana ana aku e like me kana i hana ai, ua hoopaa hou ae la ua kanaka la i ka papa.

     Maanei i hoomaopopo iho ai o Wete ma he halelio keia a laua i komo aku ai, a aia hoi ma keia wahi na ano opala like ole kahi i hoahuia ai.  Hele aku la lakou me ka hooponopono a ia lakou nei i hiki aku ai ma kekahi aoao, alakai loa aku la ua kanaka la ia laua nei no kahi o kekahi alapii e iho ana iloko o kekahi lua.  Iloko o ka pouli nui e aaki ana, aole he mea a hopohopo iho ua kanaka la i kana iho ana a maanei no hoi i hooikaika loa ai o Wete i ka paa ana ia Vera,  e hoomau ana hoi i ka hahai ana aku mahope o ua kanaka la.  Ma ka Wete hoomaopopo iho ia lakou i hiki ai ilalo o ka lua a hoomaka aku e hele, ua aueane aku lakou nei e hoea i ka paia hale a Wete i koho wale ai no oia ka hopena e loaa mai ana ma keia huakai a lakou.  He mea oiaio i ko lakou hiki io ana aku no ilaila, ike aku la o Wete i ka haha o ua kanaka la no kekahi mea a ma ka Wete noonoo iho i haha ana ua kanaka la i ke ki o ka bele uwila.  Mahope mai ike aku la o Wete i ka hoopa ana aku o ua kanaka la i kekahi mea.

     Aole i liuliu iho, ike aku la laua nei i ka nee ana ae o ka paia pohaku e ku ana imua o lakou nei, a alakaiia aku la lakou nei iloko o kekahi keena.  Maanei i ninauia mai ai lakou nei a hoopuka aku la no ko lakou nei alakai:

     "Ogarefa.  He elua mau mea i alualuia mai nei e na koa a ke noi nei laua i ke kokua ia aku e ko kakou ahahui.  He kane a he wahine.  O ke kane he malihini, oiai nae ua hoike mai nei ia'u oia ka mea nana i hoike aku i ka manao e pepehi ia ka Emnepera.  O ka wahine oia o Kaunawahine Radolinisiki."

     "E kali iho laua maanei." i panaiia mai ai.

     He mau minute keia noho meha ana alaila poha ana ka malamalama o na kukui i hoaia mai iloko o ka hale maluna pono o ko kana mau hoa o keia hoonanea e hiki ai no ke ikeia mai laua nei e ka poe nana e huli pono ana ia laua.  Aole i liuliu iho mahope lohe aku la laua nei i kekahi leo i pa'e mai, aole no nae ke kino kanaka: 

     "E lawe mai ia laua iloko nei."

     "E hahai mai ia'u," i kauoha mai ai ko laua nei alakai ia laua nei.

     Hahai aku la laua nei i ko laua alakai e hele ana hoi iloko o ka pouli oiai ua hoopio hou ia iho na kukui a puka aku la lakou ma kekahi puka.  Lohe aku la laua nei i ke kani ana o ka laka puka mahope o laua nei a iloko o ka imo ana a ka maka olapa ana ka malamalama o na kukui a ike iho la laua nei eia laua iloko o kekahi o na lumi nui, i piha hoi i na kane ame na wahine, o na helehelena nae aole o laua nei ike aku oiai ua paa i na uhimaka.

     O keia ku koke ana mai o keia haawina imua o laua ka mea nana i hoolele ae i ko laua mau hauli a o ka mea ana  nui loa no nae nana i hoala mai i keia anoe iloko o laua oia ko laua hiki ole ana ke ike aku i na helehelena o keia poe i piha hoi me na manao puni koko a i maopopo ole hoi ia laua ka lakou hana e hana mai ai maluna o laua.  Pili loa aku la o Vera ia Wete, aole ha maka'u iloko ona, aka aia kona hilinai piha maluna o Wete, kona puukalahala hoi a ua maopopo aku la no hoi ia Vera ua pau ka paio ana ma ka ikaika o na lima a i keia manawa e hooku'i ai ka lolo me ka lolo, ka maalea hoi me na ano hoopunipuni apau e loaa ai ke kokua ia mai no laua a o keia mau mea apau ua maopopo ia Vera na lawa o Wete me ia mau mea.

     Ua hala he mau minute o ka noho mumule ana o na mea apau iloko o ua keena la, alaila lohe aku la laua nei i ka olelo ana ae oa kekahi:

     "O ka wahine o Kaunawahine Radolinisiki no ia, i hoahewaia no ka papahi ana i kona kaikunane a mamuli hoi o kona lilo ana i Nihiliti.  O ke kumu hoopii hope aole i pololei no ka mea he enemi oia no na Nihiliti."

     I ka lohe ana o Vera i keia ma olelo hookuu aku la ia i kona paa ana ia Wete a pane aku la me kuoo ame ka maka'u ole hoi:

     "O ke kumuhoopii mua aole he oiaio a i keia po hoi ke ae aku nei wau owau kekahi o na enemi o na Nihiliti i na wa i hala ae nei aka i keia po e hoaloha wau no oukou."

     "No keaha?" i ninau koke ia mai ai oia.

     "No ka mea he pio wau no ke aupuni a ma ia ano i ike ai wau i ka pololei o ka oukou kukulu ana i keia ahahui Nihiliti."

     "Owai hoi keia kanaka?" i ninau hou ia mai ai laua.

     Nee aku la o Wete imua hookuu iho la i ka pu raifela ana i kaili mai ai mai ke koa i kiai ai ma kahi e kokoke ana i ka lua pohaku wehe ae la i ke kuka koa ame ka papale a ku aku la imua o ka aha kanaka e like me kona manawa i hele pu ai me Gererala Gerisa.

     "Owai la wau, i ninauia iho nei.  Owau ke kanaka nana i paa aku i ka manao puni koko e pepehi i ka Emepera," wahi a Wete i paue aku ai me ka leo nui moakaka.

     "Kahuhu, he kiekie no kou maka'u ole i ka ha'i ana mai ia makou nau i hoohamani i ka makou papahana."

     "O ia ka'u e makemake nei e noonoo mai oukou."

     "Alaila e hoike pono mai oe ia makou i na mea apau."

     "Aole maanei e hoike ai.  E ae mai oukou e hui aku wau me na lala o ko oukou ahakuku." i panai hou aku ai o Wete.

     "Aole a makou mau meahuna.  O ka halawai ana o kekahi ahakuka aia wale no a he mea ano nui, aole hoi no kekahi meahuna."

(Aole i pau.)

 

------------------------------------------

 

RUSIA AME IAPANA

-:MA KE:-

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

NA KUKA'IOLELO I MALAMAIA MAWAENA O RUSIA AME    IAPANA - ULUHUA O IAPANA I NA HANA   

     HOLOLOIAHILI  A RUSIA A HOOHOLO OIA NO KE KAUA - ULUPAIA  NA MOKUKAUA O RUSIA E NA   

     AUMOKUKAUA TOPIDO O  IAPANA.

     ---

     Ma ka hopena o ka maua kamakamailio ana ua olelo aku au iaia malalo o ke kulana o na hana i keia manawa aia no kekahi maa mea nana e hoala mai ana na hoohihia ana a kuee no hoi ina e loaa ole ka hoomaopopo pono ana o na aupuni elua a ua manaolana hoi au e hooikaika ana oia e loaa ka manao nui i na aupuni elua ka olelo aelike.

 

     Helu 37.                                                                                                                                        Mr. Kurino ia Barona Komura.

                                                                                                                                                 St. Petersburg.  Dekemaba 1st. 1904.

(Telegalama).                                                                                                                                                    Loaa. Ianuari 2, 1904.

     Ua hui pu au me Kauna Lamedofa ma ka la 11 o keia mahina a ua ninau aku au iaia ina ua lawelaweia kekahi mau hana ana maluna o na papahana a kakou i panai aku ai.  Ua hoike mai oia ia'u na noonoo piha ia ka Palapala: a ua noi mai oia ia'u e hooiaio aku ia oe e a'o koke ia aku ana o Barona Rosena e hoomau aku i na kukaikamailio ana ma ke ano pili hoaloa a ua pakui pu mai oia, aole he mau alanui nana e ke'ake'a ana i ka hooholo ia o ka olelo hooholo e na aupuni elua maluna o keia mau kumuhana.

 

    

     Helu 38.                                                                                                                                       Barona Komura ia Mr. Kurino.

(Telegalama).                                                                                                                                                 Tokio, Ianuari 7, 1904.

     Ua haawi mai o Barona Rosena maloko o ko'u lima i keia pane a ke Aupuni Imipiriela o Rusia i ka kakou Palapala Nui o ka la 21 iho nei o Dekemaba i hala:

     "Oiai aole he mau ku-e ana i waihoia mai e pili ana no na pakui i ka Pauku 11 o ua Kumuhana ku e hou a ke Aupuni Imipiriela o Rusia e waihoia mai hoi e ka Aupuni Imipiriela o Iapana ua manao ke Aupuni o Rusia he mea pono:

     1. E hoopaaia no na huaolelo o ka Pauku V  ka pauku hoi i hoaponoia e ke Aupuni Imipieriela, oia hoi keia, "olelo paa aole e laweia kekahi apana aina o Korea no na hana hooakeakamai pili i ka oihanakaua, a aole hoi e hoohanaia ma na kapakai o ka Emepaea o Korea na haua pili i ka oihanakaua i hiki hoi ke hooweliweli i ka maluhia o ka lawelawe ia ana o ka oihana kalepa maloko o ke kai ko-wa o Korea."

     2. E paa ia no ka Pauku VI e pili ana i ke kaei kuokoa (neutral zone) oiai o keia iho la no ka manao o ke Aupuni Imipiriela o Iapana, oia hoi, e kapae loa ia na mea i manaoia ai e hoohihia mai ana ia i na aupuni elua ma keia mua aku, e like me keia, he mau kaei kuokoa kekahi e ku nei mawaena o na pe-a aina o Rusia ame Beritania Nui ma Asia Waena.

     Ina e hooholoia ana keia mau hooaiai ana i hoikeia ae la maluna: e hoomakaukau no ke Aupuni Imipiriela o Rusia i kekahi mau manao iloko o na Kumuhana i kulike hoi ka manao e like me keia malalo iho:

     "Ka ae ana o ke Aupuni Imipieriela o Iapana i ka aina nui o Manekekuria ame kona mau palena mawaho o kona apo kuleana, oiai no nae o Rusia maloko o ia mau palena aina, aole e ke'ake'a ana ia Iapana aole hoi i kakahi mau Mana Nui e ae, i ka hauoli piha ana he kuleana paa i loaa ia lakou malalo o na Kuikahi me ke Aupuni nui o Kina."

 

    

     Helu 39.                                                                                                                                        Barona Komura ia Mr. Kurino.

(Telegalama).                                                                                                                                                 Tokio. Ianuari 13, 1904.

     Ke a'o ia aku nei oe e haawi aku ia Kauna Lamedofa i ka Palapala Nui i kulike ma keia malalo iho, a e hoike aku hoi oe iaia, ua manaoia, ma keia Palapala Nui, e hooiaio aku ana iaia i ka manao nui o ke Aupuni Imipiriela i panaiia aku ai e a'u ia Barona Rosena ma ka la 13 iho nei o keia mahina:

     O ke Aupuni Imipiriela o Iapana, i mea e hoea ai ma ka pahu kula o ka aelike maluna ona ninau e ku nei a i kukulu paa ia ai hoi ka nohona hoaloha ana o na apuni elua maluna o ke kahua paa e hina ole ai no ka manawa pau ole a o ka oi loa aku no hoi, me ka anaina e hoomalu ia na kuleana ame na pono o Iapana, ua haawi aku oia i na noonoo kupono ana i ka pane a ke Aupuni Imipiriela o Rusia, i haawiia mai e ka mea Hanohano Barona Rosena ma ka la 6 iho nei.  Ua hoea mai lakou i ka hopena, oia hoi, ua manao ke Aupuni Imipiriela o Iapana he mea pono e okomoia keia mau hoololi, e like hoi me keia malalo iho nei:

     1.  E kapaeia ka mamalaolelo mua loa o ka Pauku V o na Kumuhana ku-e a ke Aupuni Imipiriela o Rusia  (waihoia imua o ke Aupuni Imipiriela o Iapana e ka mea Hanohano Barona Rosena, Dekemabau la 11) ma kekahi olelo ana ae hoi, "aole e lawe ia kekahi

                    [article continues at the top of the next column]

___________________________________________________________

ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

[Very large photograph of  a naval vessel with seamen and officers on deck.  The photograph spans two double columns.

It is completely framed on all four sides.]

 

KA NELEKONA O IAPANA:  O ADIMARALA TOGO E ALAKAI ANA I KA LELEKAUA ANA IA  KONA KAHUA MALUNA O KONA MOKU LAWE HAE, "MIKASA."

oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

 

[continuation of  Helu 39.]

a mau aina paha o ka teritore o Korea no kekahi mau hana hoo@ kamai pili i ka oihanakaua."

     2.  E kapae loa i ka Pauku VI e pili ana i ke kukul@ kaei kuokoa.

     3.  O ka manao ano nui o ke Aupuni Imipiriela o Rusia @ ana i ka aina nui o Manekekuria e ae ia no ia me keia m@ no nae i kulike me keia malalo iho:

     a.  Ka ae ana o ke Aupuni Imipireila o Iapana ia Manekekuria ame kona mau palena mawaho o kona apo kuleana, ame k@ paa ma ka aoao o ke Aupuni nui o Rusia e ike a e hoomaopopo @ loina paa o ka aina nui o Kina maloko o Manekekuria.

     b.  O ke Aupuni o Rusia maloko o ka palena o Manekekuria @ e keakea ana i Iapana ame kekahi mau Mana Nui e ae i k@ nohona hauoli ana i loaa ia lakou malalo o ke Kuikahi me ke Aupuni o Kina.

     c.  Ka ae ana o ke Aupuni Imipiriela o Rusia i ka aina o Korea amae kona mau palena mawahno o kona apo kuleana.

     4.  He paku'i hou i like me keia malalo iho:

 

     Ka ae ana ma ka aoao o ke Aupuni Imipiriela o Iapana i k@ Rusia mau kuleana kuikawa maloko o ka aina o Korea ame k@ o Rusia e lawelawe ai i na hana no k hoomalu ana ia ma@ k@

     O na kumu no keia mau pakui ua hoakkaka mua ia aku @ ka manawa i hala a ua manao ke Aupuni Imipiriela o Iapana @ makehewa ka hoi hope hou ana maluna o ia mau hoakaka a@ lawa paha maanei ke hoike ae i ka iini nui oke Aupuni Imipiriela o Iapana ia Rusia e lawe hou i keia mau Kumuhana a noonoo @ na olelo i apoia maloko o ka palapala pane a ke Aupuni Imipiriela o Rusia na ae aku ke Aupuni Imipiriela o Iapana i na man@ mua o ka Pauku V o na Kumuhana ku-e a ke Aupuni o Rusia @ hewa loa ia oiai aole i hoopukaia kekahi mau olelo paa o ia @ Aupuni Imipiriela o Iapana.

     Oiai o keia mau pakui i hoikeia ae nei maluna ua hana @ Aupuni Imipiriela mahope o kekahi mau noonoo kuio ana @ nao ulumahiehie hoi e hoea ana na aupuni elua ma ke k@ hoomaopopo pono ana, ua manao ia e apoia mai ana lakou @ pakui) e ka Aupuni Imipiriela o Rusia me ia manao uluma@ kahi; a ua loaa hou ka manaolana i ke Aupuni Imipiriela @ e loaa mai ana na pane ana mai ke Aupuni Imipiriela m@ oiai o ka hoololoiahili ana o na hana maluna o keia mau @ nui he mea ia e hookomo hou ai na Aupuni Imipiriela a @ o ka lua mimilo o ke ku-e ame ka paonioni.

 

     

     Helu 40.                                                                                                                                      Barona Komura ia Mr. Kurino.

(Telegalama).                                                                                                                                             Tokio.  Ianuari 23, 1904.

     Ke a'o ia aku nei oe ma keia e ui aku oe ia Kauna @ pili ana i ke ano o ka pane a kona Aupuni i ka kakou Palapala Nui a i ka manawa hea hoi e haawi ia mai ai ua pane la.

 

   

      Helu 41.                                                                                                                                     Mr. Kurino ia Barona Komura.

                                                                                                                                                      St. Petersburg.  Ianuari 25, 1904.

(Telegalama).                                                                                                                                                 Loaa, Ianuari 25, 1904.

     E pili ana i kau  telegalama o ka la 23 iho nei, ua ike @ Kauna Lamedofa i ka la 24 nei a ua ui aku au iaia i kona ma@ luna o ka kakou Palapala a i ka manawa hea hoi i makaukau @ pane a ke Aupuni Imipiriela o Rusia.  Aole oia i hoao m@ no ka'u mau ninau aka, ua hoike mai oia ia'u aia kakahi @ iloko o ua Palapala Nui la i hiki ole iaia ke hoapono.  Ua @ ka hali-a  e waiho aku i kona mau manao apau imua o ka E@ keia Poalua ae, Ianuari la 26, a ua manao oia e hiki ana iaia @ una aku i kana pane i kekahi o keia mau la.

     Ua hoike mai o M. de Hawiki (Hartwig) ia'u aia no kie K@ na Aina E ke malama nei i na kukaiolelo ana me Admirala A@ a ua hiki ole iaia ke hoike mai i ka manawa hea la e makaukau @ pane a ke Aupuni Imipiriela o Rusia.

 

   

     Helu 42.                                                                                                                                       Barona Komura ia Mr. Kurino.

(Telegalama).                                                                                                                                               Tokio.  Ianuari 26,1904.

     Oiai oke kulana o na hana i keia manawa e pili ana i k@ kamailio ua hiki ole ia ke hoololoiahili hou ia aku no ka h@ loaa ka aelike mawaena o na aupuni elua e hoao oe e like @ ia oe e hui pu me Kauna Lamedofa a e hoike aku oe iaia ma @ he olelo a'o mai kou Aupuni mai, oiai hoi, ma ka manao o ke Aupuni Imipiriela o Iapana o ka hooloihi hou ana aku a hoopaneenee @ kulana hana e ku nei mawaena o na aupuni elua i keia manawa @ mea ia e hoopaila hou ia ai na mikini o ka nohona paoni@ mamuli o keia kumu ua iini nui ke Aupuni Imipiriela o Iapana haawi ia mai iaia kekahi lau oliva, oia hoi i pane no kana P@ a ua iini nui no hoi ke Aupuni Imipiriela o Iapana e maopopo @ manawa hea la e makaukau ai ua pane la.

(Aole i pau.)