Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 43, 21 October 1904 — Page 1

Page PDF (1.42 MB)

This text was transcribed by:  Pohai Souza
This work is dedicated to:  Halau Hula Kamamolikolehua

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Halawai Makaainana Nui ma Aala

Hoole o J. M. Poepoe i ka Paio ana ma ka Kahua Naauao.

O NA HOME RULA MAUKA, MAKAI NA REPUBALIKA, ME HE MAU PUALIKOA LA ELUA MA KE KAHUAKAUA

            Ma ka Poaono i hala i malamaia @ i halawai makaainana nui @ nei.  O keia ka halawai @ hui ae ana ka Hon. @ J. M. Poepoe a paio @ kalaiaina e nee nei @ like hoi me nba hoolaha @ ma na pi-pa alanui o @ nei ma na hora ka @ la.  Ua ala mai keia @ o ke koi ana a J. M. Poepoe @ Hon. W. C. A@hi ma kana @ o keia mahina e paio @ keia mau ninau. 1. E @ maluna o ke kahuahana a ka @ Repubalika i hoohoio ai ma ka @ ke Taona o Hilo, Mokupuni o Hawaii ma ka mahina aku nei o Sepatemaba. 2. Aole anei he loina a@ ma Amerika Huipuia na @ "Home Rula". 3. O ka @ aupuni "Repubalika Hawaii" he hooponopono Aupuni ia no ka @ kaulike o ka lehulehu ma Hawaii."

            Maluna o keia mau ninau ua waiho @ ka Hon. W. C. Achi i kana pane @ like me keia malalo iho nei:

            Honolulu, T. H., Oct. 13, 1904.

            JOSEPH M. POEPOE, EQS., Honolulu

            Aloha oe:

            Ua loaa mai kau o Okatoba 11, 1904.  Ke ae nei au e paio me oe: a i mea @ kaulike ai, he mea pono e paio ma kekahi wahi kupono a aole ma ka oukou halawai makaainana, aka, i halawai hui o na Repubalika ame na Home Rula, a @ koho mai oe i Lunahoomalu @ ko oukou aoao a pela wau ma ko @ a o ke kolu o na komite i Demokamata.

            Ma kau mau kumu-hana aohe wahi e pili ana i ko oukou aoao kalaiaina, o kau kumuhana mua ua kupono no ia, aka he @ pono e hookomoia ko oukou kumuhana (platform) oia kekahi o na kumu @.

            O kau kumuhana elua aole waiwai @ koho ma Hawaii nei i keia @ no ia he ninau kalaiaina.

            He @ pono e hookomoia mai ia wahi keia kumu paio.

            He hana naauao anei na na poe koho ma Hawaii nei ke koho ana i ka aoao Home Rula a i ole, i ka Aoao Repubalika paha?

            A e hoohai ia aku me ke kumu paio ekolu keia:

            O ka ao o Kalaiaina Home Rula ma Hawaii nei, aohe ia he aoao no ka pono o ka lehulehu a oi loa aku na Hawaii.

            Ke hoola aku nei au ia Jno. L. Kaulakou i @ o ke Komite ma ko ʻ u aoao, @ hoike mai oe i ka Lala ma kou aoao, a na laua e koho ke kolu.

            A na kela Komite Hui e hooia mai na Kumu Paio mailoko mai o kau mau kumu paio ame ka ʻ u mau hoololi, a me kahi ame ka manawa e paio ai.

            Owai me ka haahaa,

            W. C. ACHI.

            Repubalika.

            Ua hooko ole ia keia upu ana mamuli o ka @ ana o J. M. Poepoe e waeia i mau @ kanawai na lakou e hooholo i ka olelo hooholo, a ua manao oia na @ hoolookoa e haawi i ka @ nolaila, ua malamaia ae @ halawai nui, o na Home Rula @ aoao mauka o ka Paka a e na Repubalika ma ka aoao makai.

            @ keia mau halawai i naue aku @ kanaka e lohe i na haiolelo o keia @ hoomau ana hoi i ka oni @ kahi halawai a i kekahi, oia kekahi @ e noho paa ana ma na ha@ a hoolohe aku i na haiolelo.

KA HALAWAI A NA REPUBALIKA

            Na John @ Lane i noho lunahoomalu @ a na Repubalika me @ ame ka eehia, a nana hoi @ mai i na poe i haiolelo ma @ Mahope o ka haiolelo ana o kekahi @ lunamakaainana o ka Apana Elima, ua hoolaunaia mai o Hon. W. C. Achi, ka pukuniahi o ka aoao Repubalika, a mai iaia mai i loaa @ mau mamala olelo:

            @ kela kahua haiolelo, ua @ J. M. Poepoe e paio maua maluna o @ kalaiaina.  Ua ae aku wau @ ia a waiho aku hoi ia J. @ i lunakanawai ma ko ʻ u @ mai hoi ia i hookahi ma kona @ mailoko mai o kona aoao kalaiaina @ keia mau kanaka hoi e @ kekahi mea o ka aoao Demokamata @ lakou hoi na lunakanawai @ haawi i ka olelo hooholo. O keia @ a ka poe naauao a e paio @ maluna o na lawelawe naauao @ aka ua hoole mai o Poepoe @ kona makemake e hele aku wau @ ka lakou halawai a malaila @ ai a na keia anaina Home Rula @ mai i ka olelo hooholo.

(E nana ma ka aoao 4.)

 

Helehuhu ke Ahi me ka Momoku

Kuemi Hope na Rukini ma Mukadena he Iwakalua Mile

AOLE MANAOLANA NO KO POTO ATA PALEKANA - NUI KA POINO MA KA AOAO O NA RUKINI MA KA AKAU.

            NA LONO KAUA O KA LA 13.

            TSINGTAU, Oct. 13. - Eia ka mokuahi Geremania Emma, me ka piha lanana, ke hoao nei e komo aku iloko o ke awa o Poto Ata.  Ke haawi no na piha ukana e hiki aku ana iloko olaila.

            ST. PETERSBURG, OCT. 13. - Eia ko Oyama mau pualikoa ke nee nei imua no ka hoao ana e wawahi ae i ko Kuropatkin aoao akau.  Aole ikomo na manaolana iloko o na alakai o ke Keena Kaua i ka hopena e loaa mai ana mai keia kaua ana.

            Ua hoike mai nei o Generala Stoessel ua lilo hou ae i na Rukini e noho ana ma Poto Ata ka Puu Signal mai na Kepani ae a eia hoi ke oi ikaika nei na ki poka ana o na papu pili kulanakauhale.

            TOKIO, Oct. 13. - Ke hoomau nei ke kaua ma Mukden me ka piimahuahua mau o ka ikaika.  O na pualikoa e kaua nei i keia manawa ua oi aku ia mamua o kela i Liaoyang.  Ua lilopio mai i ko Generala Oku mahele koa he 25 pukuniahi.  Ke loaa mau mai nei no na lono o ka lanakila mau o na Kepani.

            NA LONO KAUA O KA LA 14.

            ST. PETERSBURG, Oct. 14.. - Ua hoike mai nei o Generala Kuopatkin ua kauohaia aku nei kona aoao hema e hoi ae iloko o kona kahua maoli.  Ua opa pu ia mai kona kikowaena.  Ua nui ka pilikia ma ka aoao o na Rukini.  Ua ku aku o Kuropatkin iloko o ka enaena o ke kaua.

            LADANA, Oct. 14. - Ke manao nei na nupepa o keia kaua ana mai nei o na Rukini ame na Kepani a auhee na Rukini he lanakila ia i loaa ia Iapana.

            MUKDEN, Oct. 14. - Eia no ke kaua ke nee nei imua.

            TSINGTAU, Oct. 14. - O na moku e hoea mai nei ianei ke hoike mai nei lakou i ko lakou paaia e na mokukaua o Iapana mawaho ae o Chefoo ame keia awa.

            MUKDEN, Oct. 14. - Eia no ke kaua ke hoomau nei.  O ka nui o ka poe i eha iwaena o na Rukini ua hiki aku nei i ka 15,000.

            ST. PETERSBURG, Oct. 14. - Ke manaolana ia aku nei e hoao ae ana na mokukaua e ku nei ma Poto Ata e haalele aku ia awa.

            Eia ke laha nei na manao maanei ua kau mai ke koikoi o na poino ma ka aoao o na Rukini e kaua nei ma Mukden.  Ua hoike mai nei o Generala Kuropatkin ua make kekahi o na alakai a he huina mahuahua hoi ma na make ame ka poe i eha.

            TOKIO, Oct. 14, - Eia ke loaa mau nei na kokua ana i a Ilamuku Oyama,.  Ua lilopio mai iaia he kanakolu mau kaa i piha i na mea kaua ame iwakaluakumamaha pukuniahi.

            NA LONO KAUA O KA LA 15.

            YENTAI, Oct. 15. - Ua hookuemi hope ia na Rukini he iwakalua mile hope.  He kanahiku ka nui o na pukuniahi i nalowale.  Ke manao ia nei o ka hoonee kaua po ʻ ipu a Ilamuku Oyama ua holopono.  O ke kumu o keia haulehia ana o na Rukini mamuli no ia o ko na Kepani lelekaua ikaika ana i ke kikowaena.

            TOKIO, Oct. 15. - Ua loaa mai nei kekahi hoike i hooiaio ole ia mai ua luku aku na Kepani ma ka aoao akau ia ekolu a i ole eha mahele koa o na Rukini a kahi ka neo ma Bensihu, Kiaotoan.

            MUKDEN, Oct. 15. - Eia no ke kaua ke hoomauia nei me ka weliweli.  Eia na koa i eha ke komo mai nei mai kela ame keia pe ʻ a mai o ke kahua kaua.  O keia hoonee kaua a ne Rukini i lilo mai la ia i mea e auhee ai.  Ma ka aoao hema o na Rukini ke manaoia nei aia malaila ka oi aku o ka hahana.

            LADANA, Oct. 15. - O na lono hoike kaua e loaa mai nei mai Mukden oia na hooiaio o ka lanakila kamahao o na Kepani.  Ke manaoio ia nei maanei e haalele aku ana na Rukini ia Mukden mamuli o ko lakou nui poino.

            TOKIO, Oct. 15 - He iwakalua-kumamahiku aliikoa a he 133 koa i eha o na Kepani ma ke kaua ma Poto Ata mai ka la 26 a hiki i la la 31 o Sepatemaba.

            O ke koho a Ilamuku Oyama ua hiki aku i ka 30,000 ka nu o ka poino o na Rukini ma ke kaua o Mukden.  Ua hoohaulehia loa aku na Kepani ia Kuropatkin.  Ua lilopio mai ia Generala Oku he kanakolu-kumamalima pukuniahi.

            st. petersburg, OCT. 15. - Ua auhee aku na Rukini he iwakalua mile mai ke kahua kaua a lakou i paio aku ai.  Ke manaoia nei o keia kaua i haulehia iho la na Rukini oia no kapoino koikoi loa ana o na pualikoa o Rusia, a he nui hoi na haawina weliweli i ikeia.  Ua maopopo ae nei, i ka

(E nana ma ka aoao 2.)

 

Na Moho Senatoa, Aoao Repubalika

John C. Lane, J. M. Dowsett, E. F. Bishop

E KOHO IA LAKOU APAU I OLA OE E HAWAII

 

JOHN C. LANE

(Keoni I)

NONA KEIA MOTO KALAIAINA

            "He kanaka no ka Lahui."

            He Kiai a he imi Ola no ka ma ʻ i Lepera.

            Ka haawina ko ʻ iko ʻ i a kaumaha o Hawaii

            Ua hanauia oia ma Makao, e pili pu ana ma Kaliuwaa, ka aina hanau o Kamapuaa, ke kupua o na Pali-Hauliuli o na Koolau ma ka Mokupuni o Oahu.  A he 32 ona mau makahiki i keia manawa.

            O kona makuakane o Hon. Wiliama C. Lane, oia kekahi o na lunamakaainana i koho ia Kalakaua i Moi; kona makuahine o Mele Kahooilimoku, ke kaikamahine a Nuhi Kanaloa o na Kona, kekahi o na pu kaua a Kamehameha I ma ke kahuakaua o Mokuohai.

            Ua hele oia i ke kula aupuni ma Hauula, Koolauloa, no kekahi mau makahiki a mohope ua hookomo ia oia ma ke kula nohopaa o St. Louis College (Sana Lui) ma Kamakela, Honolulu, a pau iloko o ka makahiki 1889.

            I keia makahiki no (1889) ua lilo oia i kupakako maluna o kekahi o na mokuahi o ka Hui moku o Poka ma, a ua waiho aku i ka hana i ka makahiki 1890, a ua hoi oia me kona makuakane ma Koolauloa.

            Ma ka makahiki 1892, ua noho i malama Buke no ke Keena o na Alanui ame Uwapo o Honolulu nei, a i ka hookahuli aupuni o ka makahiki 1893, ua hoopauia mamuli o kona ae ole e kakau inoa i ka Hoohuiaina.

            Ma ke kaua o Leahi e ku-e ana i ke Aupuni Kuikawa iloko o ka makahiki 1895, ua hopuia ma ke ano he kipi i kona Aina Hanau, a ua hookolokolo ia e ka Aha-Koa, a ua hoopaahao ia.

            Ma ka la 18 o Augate, M. H. 1898, ua kukulu ia kekahi Ahahui o na Makaainana i hoopaahao ia no ke ku-e Aupuni iloko o ka makahiki 1895, a ua koho ia oia ka Peresidena.  Ka hui Kaulana o Leahi, Ianuari 4, M. H. 1900 - ua ae oia e noho hana hou ma ka Hui o Poka ma kahi ana e noho hana nei i keia wa.

            Ma ke kau holo balota o ka NM. H. 1900, ua holo oia i lunamakaainana no ka Hale o Lalo, a ua lanakila ole aka oia ke kiekie o kona paa balota.

            Ma ka la 2 o Dekemaba,M. H. 1901, u alilo oia i lalano ke Komite Teritore o ka Aoao Repubalika a koho pu ia he Hope Peresidena a i ka la 12 o Iulai, 1902, ua waiho aku i keia mau kulana mamuli o ka KIaaina Dole olelo ana ma Wasinetona, ua laula loa ka Mana Koho Balota o na kanaka Hawaii.

             Ua kono mau ia oia i Elele mai kona mahele mai i na Ahaelele apau o kona aoao kalaiaina.  Ma ka Ahaelele wae moho o keia makahiki (1902) ua koi kona mau hoaloha iaia e holo i Moho Senatoa, ua ku-e ikaika ia a haule iloko o ka Ahaelele.

            Ma ka makahiki 1903, ma ka la 15 o Sepatemaba, ua ku-e hou ia oia e kona aoao kalaiaina no ke kulana moho a haule me ke kakoo ia he 1200 inoa a oi aku no ke kulana Luna Kiai o ke Kalana o Oahu ma ka hololaula, aka aole oia i haawipio ua kupaa mau, ma kahi la ae mahope iho o kona haule ana ua kii mai kona mau hoa makaainana Home Rula, e holo aka ua mahalo aku oia i na kokua ame na hilinai i hoike ia a i haaeiia mai.

            Ma Dekemaba 15, M. H. 1904, ua hookohuia i lala no ka Papa Ola ma kahi o Hon. S. K. Ka-ne, i make, e ke Kiaaina Carter, a ma ka la 15 o Aperila, 1904, ua hookohu hou ia a ua aponoia e ka Aha Senate.

            Ma Aperila la 18, M. H. 1904, ua koho ia oia i Lunahoomalu no ka Ahaelele wae i na Elele e holo ai ma Chicago i ka Ahaelele Lahui, e wae i ka moho Presidena o Amerika Huipuia.  A ua holo na elele o ka Teritore o Hawaii nei malalo o kana haaei ana i na hookohu ia lakou a ua ike ia mai.

            Ma Hilo, Hawaii, Sept. 1, 1904, ua koho hou ia oia i Hope-Peresidena no kona aoao kalaiaina, he lala no ke Komite Teritore a he lala no ke Komite Hooko.  He mau kulana kiekie keia, a ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, ma ka la 16 o ia mahina no ua kohoia oia i moho Senatoa mailoko mai o 127 Elele ua loaa iaia he 118 balota, he 9 wale no i koe.

            O Mr. John C. Lane, kona inoa kupuna o "Keoni I" he Hawaii opio oia aole inu rama aohe no hoi ona puhi paka mai kona wa kamalii mai, aka he kanaka puni oia i na hana hooikaika kina o na ano apau.  He ikaika oia ma ka uma-lima a he 9 ona makahiki i paani kinipopo-peku wawae ai, a ke koi ikaika mai nei na hoaloha iaia e paani hou i keia makahiki, aka eia oia ke paio nei no ka pono ou e Hawaii.

            Oia ae la ka moolelo o keia Hawaii opio, e haawi i ko oukou kakoo ana iaia, he kanaka kupaa, a wiwo ole ma ka paio ana maluna o na ninau pili kalaiaina apau e pono ai keia Lahui a ke hiki aku i ka la 8 o Novemaba e hiki mai ana e haawi i ko oukou mau balota nona, no ka mea o ka moho ia ola oe e Hawaii.

 

J. M. DOWSETT

(Keaka Laukeke)

            O. J. M. Dowsett (Keaka Laukeke) kekahi o na moho Repubalika no ka moho Senatoa ma ka Apana Koho Senatoa 3, he keiki ia no ka aina, a ua kamaaina i na poe apau mai kona wa opiopio mai a kanakamakua, a oia no hoi kekahi keiki lalawai o ka aina i keia mau la.  Ua hanauia oia ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka la 24 o Okatoba, 1862.  O kona makuakane o Samuel H. Dowsett (Kamuela Lakeke) ke kaikaina o Jas. I. Dowsett (Kimo Pelekane) i make, iho nei; he mau hoaloha oiaio na makua no na kanaka Hawaii, a pela no hoi me Keaka Laukeke.  Ua hoonaauao ia o J. M. Dowsett (Keaka Laukeke) ma Honolulu nei a i ka piha ana o 15 makahiki ua hele aku no Europa a ua noho malaila noka hoopau ana i ka imi ana i ka naauao, a hoi hou i ka aina hanau ma ka hapa hope o 1897, a noho hana ma ka Hale Banako o ka Hui o Bihopa.

            Ma Aperila 1888, ua mare aku o Mr. Dowsett (Keaka Laukeke) ia Wilhelmine, ke kaikamahine a Hon. H. A. Widemann (Wilimana) ame Kaumana, kana wahine mare, ua make laua, a ua hoohua ia ma ko laua kihapai he Ekolu mau opuu mohaha.

            Mahope o ka noho hana ana no 16 makahiki ua waiho aku o Mr. Dowsett (Keaka Laukeke) i ka hana Banako , a hui aku la me ka makuahonowai Mr. Wilimana i make, ma ka lawelawe ana i na hana o ka mahiko o Waianae, ana hoi i kuai aku ai a lilo mai ko Mr. Wilimana kuleana apau iaia, a pela hoi i lilo ai oia ka Agena a Ona hooponopono o ka Hui o Waianae.

            He Pelekane oia ma ka hanau ana ma o na makua la, a nolaila ua lilo o Mr. Dowsett (Keaka Pelekane) he kakoo no na ʻ lii o Hawaii nei.  I ka manawa i hookahuli ia ai ka nohona ʻ lii ua ku-e ikaika loa aku oia (Keaka Pelekane) i ka hoohuiaina, aole oia i kohobalota malalo o na aupuni hou i kukulu ia ma Hawaii nei mamua aku o ka hoohuiaina.  Ua paulele mau oia mahope o na ʻ lii a hiki mai ka hoohui aupuni, ua huli ko Mr. Dowsett (Keaka Laukeke) noonoo i na mea pili Kalaiaina o Amerika, ka mea hoi ana i lawe mai ai me ka noonoo akahele loa.

            Ma kona ano he kanaka kalepa, ua kaupaona oia i ka pono o na aoao a i elua, a o kela ike kuhohonu ka mea nana i alakai iaia e komo i ka pohai Repubalika.

            "E ike ia kakou hoakanaka e haawi mai i ka lima akau o ke aloha."

 

E. F. BISHOP

(Bihopa Opio)

            O E. F. Bishop (Bihopa Opio) he moho Senatoa no ka Mokupuni o Oahu, ua hanau ia ma Amerika Huipuia ma ka makahiki 1863 a ua hoonaauao ia ma na kula aupuni o ka Mokuaina o New York.  I ka piha ana o na makahiki he 19, ua hiki mai oia ma Hawaii nei oiai oia he pilikoko a he keiki hanai na Hon. Charles R. Bishop, ke kane mare a ke Aliiwahine Pauahi i make, a eia ke Kula o Kamehameha he kiahoomanao no kana (Pauahi) mau hana aloha no na Hawaii.  Ua noho pu oia (Bihopa Opio) me Bihopa (makua) ame ke Aliiwahine Pauahi ma Haleakala Hale, ma ke Alanui Moi a mahope mai ma ka Halealii o Keliikolani ma ke Alanui Emma.  Mahope koke iho o ko Bihopa Opio, hiki ana mai ma Hawaii nei i ka M.H. 1883, ua komo i ka hana ma ka Hale Kalepa kahiko loa o C. Brewer & Co. (Bulua) a ma ke ano he keiki lawelawe no loko o ke Keena a he Kupakako no na hana uwapo, a eia no kekahi o na poe poola kahiko i ike iaia i hana pu me ia ma keia kulana no 5 makahiki.  Nolaila he moho Senatoa keia i ike i ka inea amea ka pilikia o ka nohona ilihune oiai mai lalo mai oia.

            Mahope mai o keia 5 makahiki ua pii mau kona kulana iloko o keia Hui o Bulua ma, a i keia manawa mamuli o ka hoomanawanui ame ka hoopono, he Puuku a he Kakauolelo no keia Hui; nolaila o Bihopa Opio oia ka lima akau o kela Hui i keia manawa.

            O Bihopa Opio ua like laua me Jack M. Dowsett (Keaka Pelekane) aohe laua i komo iloko o na hana kalaiaina o na Aupuni i kaa hope aku la, a o ka mua loa keia o ko laua hele ana mai imua o ka Lahui e noi aku e kaupaona mai ia laua ame John C. Lane (Keoni I) oiai lakou he hookahi paa balota no ka pono ame ka holomua o ka aina.

            O Bihopa opio mamuli o kona kuokoa, hoopono a hoopilimeaai ole ma na lawelawe ana o ka Oihana Kalepa ua hilinai nui ia oia.  He kanaka hoi i kupono maoli e haaeiia na hilinai piha o ka poe koho balota no ke kumu he kanaka kupaa mahope o kana olelo, aole hoihope.

            Ke lilo oia i Senatoa e hoike ana oia i ka Lahui i kona makemake e hana i mau kanawai no ka pono ame ke ola o ka Lahui e like me kana e hoike nei ma kana mau haiolelo laula.

            Oia ae la e na Haku Makaainana ka moolelo o ka moho Senatoa Bihopa Opio.  E haawi i ke aloha i keia moho Senatoa i noho pu me ko kakou Aliiwahine Pauahi i Ola o Hawaii Holomua.

 

Aohe Mana Koho

            O ka haole kamana i kipakuia ai e ka Lunanui o na Hana Hou a koiia ai e Kiaaina Carter e hoihoi hou ma kana hana, e like me ia i puka aku ai ma ke Kilohana o kela pule mua aku nei, ua maopopo ae nei, aole ona mana koho.

            O Lingman ka inoa o keia haole a i ka Poalima o ka pule i pau ai ke kakauinoa i hele ae ai oia no ke kakauinoa ana.  I kona manawa i ninauia aku ai ina paha he kupa Amerika oia, ua ae aku no oia, eia nae aole me ia kona palapala hookupa.  Wahi ana i Nu Ioka kona wahi i hookupa ai eia nae aole me ia kona palapala hookupa a ua poina hoi i ka lunakanawai nana oia i hookupa.

 

"Aloha Oe" e Aloha Aina

Eia mai no o Kauiahiku me ka Piha Manao Kalaiaina.

UA HULI AE KA OE IA ʻ U?  I KU IKI IHO OE PAPALEO KAUA A MAOPOPO IA OE KE INO O KO AOAO E KU NEI.

            Alanui Hotele, Helu 1 Mano.  Aloha no oe e "Aloha Aina Aihue Aina" e walaau mai nei.

            E papa leo hou ana no kaua, oiai ike iho la wau, he mau ninau kau ia ʻ u, mau kau pepa o ka la 8 iho nei.  He maikai kau mau ninau a eia no na haina.  He mau ninau kau e like no me ka ka poe o Laie i ninau ai i na alakai a oukou, aka hoi, aole i loaa na pane, mai o lakou aku.

            Ninau malaila no oe e Kaniahiku i ka wa i puhi ia ai o keia mau Paele i ke ahi, a ike he poe Demokarata ka poe nana keia hana weliweli?

            Haina, aole wau malaila.  O ko uhane Demokarata malaila.  eia ka mea i ikeia.  O ka Mokuaina o Georgie kekahi ia o na mokuaina o ka Hema, a o kekahi hoi o na mokuaina i ku-e i ka hoopau ia ana o ka noho hookauwakuapaa ana o na Paele.  Kekahi keia o na mokuaina i ikeia a i maopopo ia oe e "Aloha Aina," he Mokuaina Demokarata mai o lilo loa mai, a i ikeia i na manawa koho apau, ina no he Peresidena a i ole Luna Aupuni Mokuaina, aole he lanakila o kekahi aoao e ae.  Ma ia mea, aole e hiki ia oe ke hoole.  I ka manawa i puhi oiala ai keia mau Paele a i elua, au i ike ai i na kii, e hoike ana i keia hana manaonao, o na luna aupuni apau e poai ana i ka hale hookolokolo, elaa na makai, na koa, ka lunakanawai, ka ilamuku a pela aku he poe Demokarata, a mamuli o ka ae ana o keia poe Demokarata i keia hana, me ka hoao ole e kinai i keia karaima i hanaia maluna o ko lakou lepo, na ia kumu i olelo ai au, he hana PUHI OLA ia i hana ia e ke Demokarata, aole e hiki ia oe ke hoole.  Aia ma ko ʻ u lima na hooiaio ana o na luna aupuni apau o keia Kalana o Statesboro he poe luna aupuni Demokarata, a o ka ae ana aku o keia poe luna aupuni Demokarata i keia hana weliweli, o ka ae ana no ia o oukou Demokarata e lawelaweia ia hana, no ka mea, o ka HOOKAE ILI kew kahua hana i onou mai i keia manao uahoa iloko o kou mau hoahanau Demokarata o ia mokuaina.

            O ka;u ia e minamina nei, ma o ka hakilo ana ia oe, me he mea la he mea lealea iho la ia ia oe, a oia kau e hapai mai nei i ka maemae o ko oukou aoao hou a haalele i ke kahua i kukuluia ai ke "Aloha Aina" e ke kanaka i aloha nui ia, oia o Nawahi, a o ka aoao nana e hana nei i keia mau hana ekaeka, oia iho la ka kau e i mai ai i ka lahui, OLA O HAWAII ke komo i ke Demokarata.  He mea maopopo ina i hookoe ia ke ola o ka mea nana i kukulu i ke "Aloha Aina," aole ia e a ʻ o mai i kona lahui e komo i kou poai e ku nei i keia manawa, a he mea hiki no ke olelo ia, aia ke uwe mai la ko Nawahi uhane i keia puni ou e "Aloha Aina" i ke DALA ka "mole o ka hewa" a ka poe Demokarata.  He mea ike wale ia no ia.  Na ke dala a ke Demokarata paa ka maka a pena iho la ia oe iho i ka aoao kalaiaina o ka poe Aihue Aina.

            Ua ike iho au i kau e olelo ana no Birbe.  Nona he wahi aea wale mai no ianei.  Ina no ia i hoike ae i kona manao e liia ka mea nana i pepehi o Damon, he haawina hooho hookahi ia mawaena o na poe opulepule o ka manawa, a ina aole au i kuhihewa, oia no kou manao i ka lohe ana mai i na haawina o ia po ianei.  O ke kanaka e olelo ana e like me ka Birbe, he hoike ana he kanaka hohe wale, a ina i loaa ka manawa e alakai ia ai ia hana, e ike ana no kaua aole loa oia e hoao ia hana, no ka mea, he hohe wale, a he olelo na kamalii.  Aole loa no ia e ae ia e lawelawe ia hana ina paha oia e manao mai e hooko i kana i kamailio ai, no ka mea, he Repubalika na Luna Aupuni o Hawaii e kiai ana i ka maluhia o ke kanawai ma ka halewai ma ia po.  Ina ia oukou ke kiai ana i ka halewai me he mea la ua malohia ka maluhia o ke kanawai a ua hooko ia ka makemake o ia aea.

            Wahi au he Repubalika ia, pela paha.  Malia paha o ke ano Repubalika no e like me Iaukea i kahi makahiki he aoao kalaiaina okoa, i kekahi makahiki he aoao okoa a i ke kolu o ka makahiki he aoao okoa.  Nau no e kiai mai i ka aoao kalaiaina o ua wahi milimili nei au.  No ʻ u, he hoole au i ka Repubalika oia hohe.

            E, auhe oe, i ku-e nui na nupepa a oukou o ka Hema ia Peresidena Rusawela no ka hookipa ana i ka Hale Keokeo ia Booker T. Wakinekona, kela Paele kaulana ke kumu i ae oleia na Paele e kau pu ma ke kaaahi hookahi a i ole ma na kaa hapaumi holoholo kulanakauhale o ka Hema me na ili keokeo?

            I puka ka Senatoa Lahui Tilimana

(E nana ma ka aoao 5.)