Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 44, 28 October 1904 — Page 1

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	sister aireen de peralta

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE XLII. Helu 44. NUPEPA KUOKOA, POALIMA, OKATOBA 28, 1904. NA HELU APAU 303

Hokakae na Moku-

kaua o Rusia

Eueu o Pelekane no ka

Hoopoino wale ia o

Kona mau Moku.

AIA NA PUALIKOA O RUSIA

AME IAPANA KE LIULIU

LA NO KE KAUA HOU--U-

HI IHO KA NOE MALUNA

O NA PUALIKOA

NA LONO KAUA O KA LA 20.

ST. PETERSBURG, Oct. 20.--O ka ua ka mea nana i hookupilikii ae i na alanui ma kahi e kokoke ana i Muk-@ a o keia hoi ka mea nana i hoomal@l@ iho i ke kaua. Eia na pualikoa @ ke hoololi nei i ko laua mau kul@ a ke manaoia nei e kuemi aku ana a ke manaoia nei e kuemi aku ana o Generala Kuropatkin no Hun-ho.

TOKIO, Oct. 20.--E noho ana ka Aha@ ma ka la 28 o Novemaba.

Ua hoohalahala aku nei o Iapana i ka@ Rukini komo i na lole o na Pake.

Ua hoopuipuiia ae na Rukini me 30,000 koa a he huina pau hoi o eono mahele, e ku nei i keia manawa imua o na Kepani.

ST. PETERSBURG, Oct. 20.--Ke mau nei no ke kuha'u o ke kaua malalo aku o Mukden.

CHEFOO, Oct. 20.--Ke hoike mau ia mai nei eia no ke kaua mai nei ma Poto Ata.

NA LONO KAUA O KA LA 21.

CHEFOO, Oct. 21.--Ke koho wale ia aku nei ua hiki aku i ke 50,000 ka nui o na koa Kepani i make ma ke kaua ma Poto Ata.

MUKDEN, Oct. 21.--Eia ke uhi nei kekahi noe nana hoi e huna nei i na pualikoa a elua. AOle he kaua i kauaia ae.

CHEFOO, Oct. 21.--Ua hoomau hou ia ke kipoka ana ia Poto Ana ma ka la 16 nei e na Kepani. He nui na hale nunui ame na moku i loaa aku i na poka nui a na Kepani. He lehulehu na manawa a na Rukini i puka aku ai iwaho a paio aku me ka holopono.

ST. PETERSBURG, Oct. 21.--Ua hoike mai nei o Generala Skharoff aole i @ ae ke kulana o na pualikoa elua ma Manchuria. Iwaena o ka poe i make ma ke kaua i malama koke ia iho nei o Generala Fabinski ame umikumamahiku aliikoa. Ke manaoia nei o ka huina nui o ka poino ma ko na Rukini aoao ua emi mai malalo o 20,000.

NA LONO KAUA O KA LA 22.

LADANA, Ot. 22.--Eia kekahi kaua koikoi ke kali nei no ka ulele ae. Eia @ Kepani ke lawe nei i ke kulana @ aku ma ka muliwai o Shaki.

ST. PETERSBURG, Oct. 22.--E hiki aku ana he iwakalua tausani koa Rukini hou ma Harbin iloko o na pule ekolu.

Ua haalele ae nei na Kepani ia Shaki. Ua hooholo ae nei ka oihana kaua e hookuu i ka mokuahi Pelekane Al@. Ua kauohaia aku nei ko Rusia @kukaua o ke Kai Balatika e holo aku me ka malie no Poto Ata a ke ma@lanaia nei e hiki ana i na koa ma Poto Ata ke paa ia wahi a hiki iloko o Feberuari o kela makahiki ae.

MUKDEN, Oct. 22.--O ka hoonee kaua ku@ a Oyama i na Rukini ua paaia mai. Ua luhi na pualikoa a elua. O ka mai o na poino ma na la he umi oke kaua ana ua kohoia aku ua hiki i ke 8@,000 poe i eha ai i make.

POSSIET BAY, Oct. 22.--Ua ikeia aku he mau moku topido o Iapana ma ke Kaikuono o Gashkevitch.

NA LONO KAUA O KA LA 23.

MUKDEN, Oct 23.--Eia o Kuropatkin ke kukulu popu pale nei ia Hun-ho. He anu loa i keia manawa a eia na koa ke pilikia nei.

NA LONO KAUA O KA LA 24.

HULL, Oct. 24.--Ua kipoka ae ko Rusia aumokukaua i kekahi puulu moku lawai'a o Pelekane ma ka Poalima nei, ma kahi he 200 mile mawaho o ka Lae Spurn. Ua piholo iho ka moku lawai'a Crate, a ua make aku kona kapena ame kona malamamoku. O kekahi mau waapa iho uamanuhe'u.

LADANA, Oct. 24.--Ua loaa ae na manao puiwa maanei i ka hana a ko Rusia aumokukaua maluna o na moku lawai'a ma ke Kai Akau. O ka oi aku o ka ino ma keia oia ka holo loa ana aku o ua aumokukaua nei me ke ku ole iho a huli pono i ka nui o na poino ame ka hoao ole iho hoi e kokua i ka poe i poino mamuli o ka lakou hana. Ua olowalu like ae na nupepa i keia kakahiaka ma ke koi ana e koi iku ia Rusia e hooponopono mai i keia hana. Ua manao hooponopono mai i keia hana. Ua manao kekahi poe ua pupule ia na alii moku o na Rukini, a ua manao hoohuoi lakou e lele kauaia aku ana lakou e na mokuluu o Iapana. Mamuli o ke Sabati ana ma ka la inehinei, aole he manao aupuni i hoikeia ae e pili ana i keia mea.

DOVER, Enelani, Oct. 24.--Ua hala ae ko Rusia aumokukaua maanei e holo ana no ke komohana.

PORTSMOUTH, Oct. 24.--Ua huli ae na mokukaua o ko Rusia aumokukaua i na moku kalepa mawaho ae o na Mokupuni o Wight.

CHERBOURG, Oct. 24.--Ua ku mai nei eha mau moku topido o Rusia maanei.

VIGO, Kepania, Oct. 24.--Eia he @

(E nana ma ka aoao 8.)

Ka Hoike a ka Elele

J. K. Kalanianaole

KA MOHO ELELE A KA REPUBALIKA I KA

AHAOLELO NUI O AMERICA.

KANA PANE NO KA NINAU KANAWAI 15,226--KA NINAU

O KEOHOKALOLE AME LEIHULU--KAHUA IMI-

OLA MA'I LEPERA

JONAH K. KALANIANAOLE.

E NA HOA MAKAAINANA--ua makemake nui wau e hoomaikeike aku ia oukou no ka mea e pili ana i ka Ahaolelo Nui ma Amerika Huipuia, ke ano o ka lawelawe ia ana o na hana Ahaolelo, ame na mea e hiki ai i ka Elele ke loaa ma ka Ahaolelo (Congress).

On a makaainana o ka Teritore o Hawaii a hiki aku no i na makaainana naauao loa aole no i lawa pono loa na hoomaopopo ana ma ke ano he mahele kakou no kela Repubalika Nui i hiki ai ia kakou ke hoomaopopo piha i na hana e laweiaweia ai ma ka Ahaolelo Lahui.

E like me kA's mea i hoike ai mamua, o na poe apau na lakou e noho mana nei na hana pili ahaolelo, a lakou no na wahaolelo iloko o ka Aha Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana, he poe hoi i noho loihi maloko o ka Ahaolelo Lahui no na makahiki ke lehulehu, a mamuli o ka makaukau nui i loaa ia lakou pakahi ame ke kamaaina maoli i na kumuhana e pono ai ka aina mai o a o e hiki ai i ka aina ke hilinai, na auhau a ka Lahui e hiki ai ke uku me ka loaa ole o na hookuia, ame na hoolilo e hiki ai ke hoohana pono ia no ka pono laula o ka aina, ka hoopakele ana i ka Lahui mai na pilikia nui e ikeia ana, ka hoolaupai ana i na hana hooholomua ame na hana hou o ka aina holookoa.

O oiai he hiki no i kela ame keia Hoa o ka Ahaolelo kek hookomo i na bila Kanawai, ma ka wa e hookomoia ai o ia mau Bila Kanawai e waihoia ana lakou i na Komite kupono a na ia mau komite e hooia ua kupono a he mea waiwai nui e hooholoia, pela lakou e hoike ai i ka Ahaolelo no ka hooholo loa ia o ua mau Bila Kanawai la.

He kakaikahi loa na Bila Kanawai i hookomoia iloko o ka Hale a i waihoia iloko o ka lima o kela ame keia Komite pakahi i loaa na apono ana a keia mau Komite a hooholoia iloko o ka Ahaolelo Nui.

O keia mau Komite ua noho lunahoomaluia e na lunahoomalu i noho loihi ma na hana o ka Ahaolelo Lahui, a he poe kanaka kiekie, kaulana a loea lakou iloko o ka Aoao Kalaiaina. Noloko mai lakou o na aoao kalaiaina e noho mana ana a he kakaikahi wale no na hoa hou. He kakaikahi loa na komite ano nui maoli ma na mea pili Lahui, a ua poipu iho ko lakou koikoi maluna o na Komite e ae, a ma ke poo o keia mau Komite o lakou no na alakai nui o ka aoao Kalaiaina, Repubalika.

O eia poe kanaka kaulana a mana nui maoli e loheia ana ko lakou mau leo iloko o ka Aha Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana, e hele ana keia mau hale a pihakui me na makaainana no ka hoolohe a hoomaopopo pono ana i na haiolelo ame na paio ana i ike mau ia.

O na lunanui e hoomalu ana i keia mau hale a elua, mamuli o ka aelike lokahi ana, a mamuli o na Rula Alakai a ke Komite o na Rula i hana ai, ua loaa iho la ka mana i ua mau lunanui la e hoike mai ai i na hoa owai la ke aeia e kamailio maluna o ka papahele o ua mau hale la maluna o na ninau apau e hoea mai ana, a he kakaikahi loa ka aeia o kekahi hoa in a aole oia he alakai, a he hoa paha i ike nui ia no kekahi o keia mau aoao, nolaila he kakaikahi loa ka manawa e loaa ai i na hoa hou e kamailio maluna o kekahi ninau ano koikoi a hohonu paha.

Ma ia mau manawa, o na kumu alakai ame na kumuhana o ka aoao mana e noonoo ia no, pela pu hoi me na kanawai, na loaa aupuni, na bila haawina ame na kumuhana e ae.

O ka holomua o ka aina he ninau nui ia. Na poe haiolelo kaulana he poe kuhikuhi puuone lakou a he mau iwikuamoo no ka aoao, a mamuli o keia mau kumu ame ka iawelaweia ana o na kumuhana ano nui a waiwai hoi o ka aina ua alakoia ka noonoo o ka lehulehu maluna o ia mau mea.

I kekahi manawa oiai aohe mau hana ano nui e lawelaweia ana, a i ole, ua komiteia paha ka Hale holookoa, e loaa no ka manawa no na hoa hou o ka Ahaolelo e kmailio ai ma ka papahele. Ma ke ano he rula i maa mau he kakaikahi loa ka poe e hoolohe ana i kana hanaiolelo, haalele na hoa i ko lakou mau noho, waiaau hoi kekahi poe, oiai no nae oia e hoomau ana ma kana haiolelo; nolaila aia wale no a loihi kona noho ana iloko o ka Ahaolelo, a i ole, mamuli paha o kekahi hana nui i holopono iaia e ike koke ia ai oia e na alakai nui o na aoao.

Aohe mau pomaikai e loaa i kekahi mau hoa no ka pono o kona Apana ma o ka haiolelo o ka Hale Ahaolelo; aka mamuli wale no o na hana hooikaika iloko o na Komite ame na hoaloha.

O keia iho la ke alahele a ko oukou Elele i uhai ai i ka Ahaolelo i hala aku la a e hoomau ana no ma ia alahele ma keia mua aku. Ina o na mea e hana ia aku ana no keia mua ua kulike ia me ko ka wa i hala, aole no e loaa i keia Teritore he mau kumu e kunukunu ai i oi ae imua o na wahi e ae o Amerika Huipuia.

Maanei ua makemake wau e hoomaikeike i na hana o ke Kau Ahaolelo 58 o Amerika Huipuia, a e hoohalike ae hoi i na mea i hanaia a loaa e ko oukou Elele me kamoolelo o hookahi haneri me iwakalua-kumamalua (122) hoa hou o ka Ahaolelo.

O ka heluna nui o na hoa o ka Hale o na Lunamakaainana i keia Kau o ka Ahaolelo 58 he Ekolu Haneri ame Kanawalu-kumamaono (386) a he Hookahi Haneri ame Iwakalua-kumamakolu (123) na hoa hou a e noho ana i

(E nana ma ka aoao 8.)

Waiho o Makai Nui

Brown i ka Oihana

O William Henry, Lunapaahao o Kawa, ma ia

Makalua

WAIHO PU O HOPE MAKAI NUI KILINAWOKI A HOO-

KOHUIA AKU O WILLIAM T. RAWLINS MA KONA

MAKALUA.

Ma ka auwina la Poalima o ka pule i hala i ku'i ae ai ka lono apuni ke kulanakauhale nei ua waiho aku o Makai Nui A. M. Brown i kona kulana poo o ka Oihana Makai o Oahu nei, a pela no hoi me kona kope Charles Chiingworth (Kilinawoki), a he manawa hoi ia i nu-ne ae ai na mea apau, a o ka oi aku no nae ka Oihana Makai.

Ua loaa mai keia haalele oihana ana mamuli o ka like ole mawaena o Kiaaina Carter ame Makai Nui Brown ma na mea e pili ana i ka lawelawe oihana makai o Honolulu nei, a mahope hoi o ko laua papaleo ana ma ia auwina la i hoike aku ai o Makai Nui Brown i kona manao i ke Kiaaina e waiho oia i ka hana, a noho iho la oia e kakau i kona palapala waiho oihana.

I kela manawai no i kukai koke aku ai o Kiaaina Carter me Mr. William Henry, ka Lunapaahao Nui o Kawa, ma ke telepona, e noi aku ana e lawe ae i ke kulana makai nui, a ua ae ae keia keonimana. Ua hoouna koke ia ae o Luna Hooia Fisher ame kona hope Isaac Sherwood, e hele ae no Kalakauu Hale no ka huli pono ana i ke kulana o ka oihana makai ia manawa a hooponopono hoi mamua o ke kaa ana aku o na mea apau o ia keena ma ka lima o ka Makai Nui hou, Mr. W. Henry.

Ua hoikeia ae keia lono o ko Makai Nui Brown haalele oihana ana i kona hope, a he lono hoopuiwa hoi keia iaia i kona lohe ana. Ua waiho koke ae oia i kona kulana ana e paa ana, a ua hoonoho koke ia ae o Mr. Hatter, he haole malihini mai Nu Ioka mai, mai ia

MAKAI NUI WILLIAM HENRY

makalua; a ma na hoike i loaa mai he haole keia na Kiaaina Carter i noi aku i ka Oihana Makai o Nu Ioka e hele mai ianei no ka hooponopono ana i ka oihana makai, a o keia hoonohoia aaa ma ka oihana no ka manawa wale no, oiai e hoi aku ana no keia haole no kona wahi i hele mai ai. Ma ka Poaono ae ua hookohuia ae o William T. Rawlins i Hope Makai Nui.

He kanaka kahiko o Makai Nui Brown ma ka Oihana Makai, a i hui ae hoi ma ia oihana i ka malama o Feberuari, 1893, e noho hope ana hoi no Hamuku Ashley, a mahope mai o Ilamuku Hikikoki. Hoko o Augate, 1895, ua hookohuia aku oia i Ilamuku no ka Repubalika o Hawaii, a iloko hoi o Iune 14, 1900, i hookouia aku ai oia i Makai Nui o ka Teritore o Hawaii nei. Ua kohoia oia i Makai Nui no Kalana o Oahu nei ma ke kau koho kalana i hala aku nei, a mamuli o ke kiolaia ana o ke kanawai kalana e ka Aha Kiekie, uu ku iho la no oia ma kona kulana i ku mua ai.

O Hope Makai Nui Charles Chillingworth oia kekahi o na keiki hanau o Hawaii nei, a ua hoomaka ae hoi oia e hana maloko o ka Oihana Makai i 1894 iaia mu ka Mokupuni o Hawaii. Ua holo mai oia no Honolulu nei i ka 1896 a hoomaka ka noho ana hope no Brown iloko o Iune, 1900. O keia ke ahi nana e pulumi mau ana i na poe ha'iha'i kanawai no Kuapapanui, a he opio hoi i weliia e keia poe. He opio kino ikaika, a he kanaka hoi i komo nui iloko o na hana hooikaika kino.

O Makai Nui Hou William Henry aole no ia he kanaka malihini

(E nana ma ka aoao 5.)

Na Hana Kalai-

aina ma Maui

Kaapuni ka Moho Elele

Repubalika in a Ho-

noa piilani.

O C. P. IAUKEA KEKAHI I

KAAPUNI--PAKIKE I KO-

NA NINAUIA ANA I KE

KUMU O KA LELELE ANA

IO A IO.

MAUI, Oct. 22.--O na hana kalaiaina o keia pule ua malamaia ae e ke Keikialii Kuhio, Konela C. P. Iaukea ame na moho e holo ana i keia kau. Ma ke ahiahi Poaono, ka la 15, ua malamaia ae kekahi halawai Repubalika nui i piha i ma makaainana ma ka hale holohau o Wailuku no ka hookipa ana i ke Keikialii Kuhio i hoea mai hoi mai Lahaina mai. O Lunakanawai A. N. Kepoikai ka mea nana i hoomalu ae i ka halawai, a o ka poe i haiolelo ae oia no ka Hon. A. N. Kepoikai, W. F. Crockett, D. Kalauokalani Opio, Keikialii Kuhio, Rev. S. L. Desha (Kivini) Archie Mahaulu ame W. J. Coelho. Ua hoopaneeia keia halawai i ke kuluaumoe.

Ma ka la Sabati ae, ka la 16, ua hiki aku ke Keikialii ame kona mau hoa ma Waihee a haiolelo malaila, a ma ka Poakahi ae ua hoomau aku la lakou i ka lakou huakai no Maui Komohana, e haiolelo ana hoi ma Kahakuloa ame Honokohau.

Ma ka Poalua ae ua malamaia ae he halawai nui ma Lahaina, alaila kau aku la ke Keikialii ame kona mau hoa maluna o ka mokuahi Kalaukina a holo aku no Kahului, kahi i malamaia ae ai kekahi halawai makaainana nui a haiolelo aku hoi ke Keikialii ame kona mau hoa malaila mamua o ka holo ana o ka moku no Hana.

Ma Kaupo i lele iho ai keia poe, a malamaia ae he halawai nui malaila i ke ahiahi. I ka Poaha ae i hiki loa aku ai ka huakai a ke Keikialii ma Kipahulu a ma ka Poalima ma Hana. I keia la ke manaolana ia nei e hiki ae ana lakou ma Nahiku ame Keanae. Ma keia Sabati e hiki na lakou ma Huelo.

Ma ke ahiahi Poalua nei i hiki ae ai o Konela C. P. Iaukea ma Mahukona, a hoomaka kana hana haiolelo ma Maui Hikina, e hoomaka ana hoi ma Kaupo i ka Poakolu ae, a hiki loa ae oia ame kona mau hoa ma Hana a hoohala i ke Sabati malila. I ka Poakahi ae ma Nahiku ame Keanae; Poalua ma Huelo a ma ka Poakolu nei ma Makawao ame Kula.

Ma ke ahiahi Poalua, Okatoba 18, ua haiolelo ae na moho Repubalika o ka Hale o na Lunamakaainana ma ka halekaa o Kahului. O John Makahio ka mea i noho lunahoomalu ae i keia halawai a ua hiki aku i ke kanaha ka nui o na poe koho i akoakoa ae ma keia halawai. Ma ke ahiahi Poalua ua malama hou ae keia poe he halawai ma ka hale holohau o Wailuku, a o M. P. Waiwaiole ka lunahoomalu o keia halawai.

O kekahi ninau nui a Iaukea e makemake ole nei e pane oia na mea e pili ana no kona lelele mai kekahi aoao a i kekahi aoao. Mahope o kekahi halawai i malamaia ma Maui Hikina, ua ninau aku la kekahi o na alakai Hawaii o ka aoao Repubalika iaia i kona kumu o ka lele ana mai kekahi aoao a i kekahi, oia hoi mai ka Repubalika a i ka Home Rula, mai ka Home Rula a i ka Demokarata. "O ko'u kuleana no ia," wahi a Iaukea i pane aku ai.

Ua hoikeia ae nei ma ka Fred W. Beckley mau haiolelo e haiolelo nei ua kauoha aku oia i ka poe e hoolohe mai ana i kana haiolelo e koho i kekahi mau moho o ka aoao Repubalika.

Ua laha ae no hoi kekahi lono lauahea wale, a me he mea la he oiaio keia, oia hoi e waiho ana o Kalue i kona holo moho kuokoa ana a waiho aku i kona noho no kekahi mau moho senatoa e ae e holo nei.

Ua hoopuka ae ke Kakauolelo o ke Komite Hooko Lahui o ka aoao Demokarata he mau palapala liilii e olelo ana o ka waeia ana o Iaukea i moho he mea nui ia a na kanaka e noonoo ai a e koho hoi lakou i ka paa balota Demokarata.

AEIA NO HAIOLELO MA

KALAUPAPA.

Ma ka hoopii ana a W. A. Kini imua o Lunakanawai Dole no ka papa o ka Papa Ola i na poe haiolelo kalaiaina mai ke komo ana aku ma ke kahua Ma'i Lepera o Kalaupapa, i hooloheia ae hoi ma ka Poalua nei, ua hoike ae o Lunakanawai Dole ua hiki no i ka poe haiolelo ke hele aku ilaila aole no na e kaa aku mawaho o na rula o ku nei o ka Papa Oia.

Mamua aku nei ua loaa mai he palapala noi mai ke kahua ma'i mai e noi ana e aeia ka poe haiolelo e hele aku ilaila i maopopo ai ia lakou na ninau ano nui o keia kau koho balota e n@ mai nei.

Ma ka weheia ana o Ea puka me @ mea la o hiki aku ana ka poe haiolelo malaila i keia mau la iho.