Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 44, 28 October 1904 — Ka Hoike a ka Elele J. K. Kalanianaole KA MOHO ELELE A KA REPUBALIKA I KA AHAOLELO NUI O AMERICA. KANA PANE NO KA NINAU KANAWAI 15,226—KA NINAU O KEOHOKALOLE AME LEIHULU—KAHUA IMIOLA MA'I LEPERA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka Hoike a ka Elele J. K. Kalanianaole

KA MOHO ELELE A KA REPUBALIKA I KA AHAOLELO NUI O AMERICA.

KANA PANE NO KA NINAU KANAWAI 15,226—KA NINAU O KEOHOKALOLE AME LEIHULU—KAHUA IMIOLA MA'I LEPERA.

E NA HOA MAKAAINANA —ua makemake nui wau e hoomaikeike aku ' ia oukou no ka mea e pili »na i ka ' Ahaolelo Nui ma Amerika Huipuia, ke 1 ano o ka lawelawe ia ana o na hana ' Ahaolelo, ame na mea e hiki ai i ka ' Elele ke loaa ma ka Ahaolelo (Congress.) O'na makaainana o ka Teritore o Ha- { waii a hiki aku no i na makaainana : naauao loa aole no i lawa pono loa na hoomaopopo ana ma ke ano he mahele i kakou no kela Repubalika Nui i hiki ' ai ia kakou ke hoomaopopo piha i na hana e lawelawela ai ma ka Ahaolelo j Lahui. I E lik e me ka'u mea i hoike ai raa- , mua, o na poe apau na lakou e noho j mana nei na hana pili ahaolelo, o la- : kou no na wahaolelo iloko o ka Aha Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana t Ue po® hoi i noho loihi maloko o ka Ahaoielo Lahui no na makahiki he lehulehu, a mamuli o ka makaukau nui ' i loa a ia lakou pakahi ame ke kamaaN na maoii i na hana .AhcāQlelo ua ike lakou i na kumuhana e pono ai ka aina mai o a o e hiki ai i ka aina k« hilinai, na auhau a ka Lahui e hiki ai ke uku nie ka loaa ole o na hookuiu, ame na hoolilo e hiki ai ke hoohano. : pono ia no ka pono laula o ka alna, . ka hoopakele ana i ka Lahui mai n» j pilikia nui e ikeia ana, ka hoolaupai • ana i na hana hooholomua ame na hana hou o ka aina holookoa. i A Oiai he hiki no i kela ame keia Hoa o ka Ahaoleio ke hookomo i na Biia Kanawai, ma ka wa" e hookomoia ai o ia mau Bila Kanawai e waihoia ana lakou i na Komite kupono a na ia | mau komite e hooia ua kupono a he ' mea waiwai nui e hooholoia, pela lakou e holke ai i ka Ahaoielo no ka hoohoio loa ia o ua mau Bila Kanawai v la. He kakaikahi loa na Bila Kanawai 1 hookomoia iloko o ka Hale a i walhoia iloko o ka lima o kela ame keia Komite ■ pakahi i loaa n a apono ana a keia mau Komite a hooholoia iloko o ka Ahaoleiu j : Nui. I • O keia mau Komite ua noho lunahoo-1 i maluia e na lunahoomalu i noho loitit j ! ma na hana o ka Ahaolelo Lahui, a he 1 poe kanaka klekie, kaulana a loea lakou iloko o ka Aoao Kalaiaina. Noloko { n\ai lakoik o na aoao kalaiaina e noho | mana ana a he kakaikahi wale no na ' hoa hou, He kakaikahi loa na koraite | ano nui maoli ma na mea pill Lahul, a ua poipu iho ko lakou koikol maīun» o na Komite e ae, a ma ke poo o keia | mau Komite o lakou no na alakai nui ' o k£ aoao Kalaiaina, Repubalika. t o keia poe kanaka kaulana a mana ! nul meol! e loheia ana ko lakou mau | I leo lloko o ka Aha Senate am e ka Hale 0 na Lunamakaaiaana, e hele ana kela! ! mau hale a pihakui me na makaainana ' no ka hooloke a hooniaopopo pono ana! 1 na haioielo ame na paio ,jina * ike mau

j Ona lunanui e hoomalu ana i keia I mau hale a mamuli o ka aelike j lokahi ana, a mamuli o na Rula Alakai , a ke Komite o na Rula i hana al, ua i loaa iho ia ka mana [ ua mau lunanui : j la e hoike mai ai i na hoa, owai la ke ! aeia e kamailio maluna o ka papahele ' o ua mau hale la maluna o na ninau ; apau e hoea mai ana, a he kakalkaiu | loa ka aeia o kekahi hoa ina aole oia he alakai, a he hoa paha i ike nui īa. 1 no kekahi o keia mau aoao, nolaila he . ; kakaikahi loa ka manawa e loaa ai na j hoa hou e kamailio maluna o kekahi | ninau ano koikoi a hohonu paha. Ma ia inau manawa, o na kumu aia- ; kai ame na kumuhana o ka aoao mana | ,e noonoo ia no, pela pu hoi me na kanawai, na loaa aupuni, na bila haa- | wina ame na kumuhana e ae. j 0 ka holomua o ka aina he ninau | nui ia. Na poe haiolelo kaulana he poe i kuhikuhi puuone lakou a he mau iwi- , kuamoo no ka. aoao, a mamuli o keia | mau kumu ame ka lawelaweia ana o na , kumuhana ano nui a hoi o ka ! aina ua alakoia ka noonoo o ka lehu- j lehu maluna o ia mau mea. 1 kekahi manawa oiai aohe mau hana ' ano nui e lawelawfeia ana, a i ole, ua ; komiteia paha ka Ha)e holookoa, e loaia; no ka manawa no na hoa hou o ka A- : haolelo e kamailio ai ma ka papahele. j Ma ke ano he rula i maa mau he ka- : ; knikahi loa ka poe e hoolohe ana i kana | haiolelo, haalele na hoa j ko lakou mau i noho, walaau hoi kekahi poe, oiai no | nae oia e hoomau ana ma kana haiolelo; nolaila aia wale no a loihi kona ; , noho ana iloko o ka Ahaolelo, a i ole, ; | mamuli paha o kekahi hana nui i ho- ; lopono iaia e ike koke ia ai oia e na : alakai nui o na aoao. | Aohe mau pomaikai e loaa i kekahl j mau hoa no ka pono o kona Apana ma j o ka' haiolelo iloko o ka Hale Ahaolelo; | aka mamuli wale no o na hana hoo- i ikaika iloko o na Komite ame na hoa- | loha. • i j O keia iho la ke alahele a ko oukou j Elele i uhai ai i ka Ahaolelo i hala &ku [ la a e hoomau ana no ma ia alahele ma keia mua aku. Ina o na mea e hana ia aku ana ifc> keia mua ua kullke ia me ko ka wa i hala, aole no e loaa i keia Teritore he mau kumu e , kunukunu al i oi ae imua o na wahi e ae o Amerika Huipuia. Maanei ua mak-make wau e hoomaikeike i na hana o ke Kau Ahaolelo 5S o Amerika Huipuia, a e hoohalike "ae hoi i na niea i hanaia a loaa e ko oukou Elele me ka moolelo o hookahi haneri me iwakalua-kumamalua (122; hoa hou o ka Ahaolelo. O ka heluna nul o na hoa o ka Hale o na Lunamakaainana i keia Kau o ka Ahaolelo 5S he Ekolu Haneri ame Kanawalu-kumamaono (SS6) a he Hookahi Hanerl ame Iwakalua-kumama-kolu (123) na hoa hou a e noho ana i

\o īakou kau moa a o ko oukoa Elele kekahi iw&ena o ia huina, a ua - komoia lie-ko o fea Ahaolelo Lahui e keia mau hoa hou ka huina o Ekola Tauf=ani Eha Ha.neri m» l'mi-kumama-laa (3412) mau Bila Kanawaū he avei*ka o Iwakalua-knmamahiku Blla Kanawai a kela me kela hoa hou i hookomo ai. O ka hoonohonoho ana oia mau Bīia penei no ia: AKAHI;—NA BILA UKU-HOOMAU. O ke!a na Uku Hoomau e aeia no ke koi a na koa 1 komo iloko o ke Kaua Kuloko 1 hooleia iloko o ke Keena UkuHoomau (Penaion) no k« kumu aole i loaa pono na aweawea o ka oiaio ame kekahi mau kumu kupono e ae. Ua kookomo na hoa hou he Hookahi Tausani Eiwa Haneri me Umi-kumamaha <1914) o kela ma u Bila, a h« Ekoiu Haneri ame Iwakalua-kumamawalu (325) B!ia o ia ano i hooholo loa ia. Aoi« Biia a ka Elele i hookomo o keia ano. AI.l'A;-NA BILA NO KE KALA I NA KOA. O ka hapanui o keia mau Blla he xr.au BHa ia e huikala ama i na koa mamuli o ko lakou ku- e i ke kanawai koa, me ka hoohaahaaia o ko lakou kulana mai ka Oihana Kaua mai, a e hok>i ia ai hoi ko lakou moolelo o ia mau hana ana mailoko ae o ka Oihana Kaua. He Ewalu Haneri ame Kanaiwa-ku-mamahiku (597) ka nui o na Bila o keia ano 1 hookomoia e na hoa hou, a he Umi-kumamalua (12) wale no nae Blla 1 hooholoia. Aole no he mau bila o keia ano a'u 1- hookomo al no ke kumu aohe mau koa i hoopiliklala; aka ua hookomo no na e wau he bila uku hoomau no xu kakou Moiwahine Liliuokalani a ua kulike hoi ia l>ila m e ka bila o ka Aha Senat e i hookomoia e Senatoa Blackburn o ka Mokuaina o Kentuckey. Ma na mea i aellkeia e iawe mua ia ana ka noonoo maluna o kela bila iloko o ka Aha Senate mamua o ka hiki ana mai lloko o ka Hale. AKOLU:—NA BILA NO NA HUI I HOOHUIIA ME KE AUPUNI. E plli ana i keia mau Bila no n* kuleana kaokoa, e ae ana hoi i Ke kapiliia o na uwapo, a i ole, elila paha © na alawai ma na muliwai i kuleanaia e ke aupunl ame ka haawi ana hoi i ka pono alahele am e na mea e ae i kulike me ia i ua mau hul la i hoohuiia. » Ua hookomoia e na hoa hou o ka Ahaolelo he (66) o na bila o keia ano, a he Umi (10) wale no nae i hooholo loa la. Ua hookomo ko oukou Elele h e Eha (4) mailoko mai o Kanaono-kumama-ono (66) bila o keia ano, he Umi (10) hila i holo; pen e i ke ano: He Ekolu (3) mau blla kanawai Palewai; he Ekolu (3) mau bila kanawai Kukulu Uwapo, He Hookahi (1) bila kanawal e ae ana i ka hoomahuahua ia o ka Wai Pumehana mai na Lua Mapuna Wai Wela (Hot Springs) malalo o ke Aupuni ma ka Mokuaina o Arkansas. O ke koena iho o na bila kanawai Ekolu (3) I holo o keia papa oia no ka Bila Kukui Uwila o Hawaii nei, ka Bila Kn A-a o Honolulu, ame ka Bila Kuloana Alahao o ka Hui Alahao Oahu. Ua haawiia ia mau biia malalo o ko oukou Elele. AHA:—NA BILA LAHUI. 4 Ua pllf keia I na hana hooholomua o Ka Lehul' hu ma kela ame keia ano, no na Awa Kumoku, no na kahua llk e ole kahi o kukuluia ai o na. Aha Hookolokolo Lahui, no na Hom e Hookuonoono hoi o na Ilikini, a pela wal e aku. Ua hookomoia e na Hoa Hou h e Elima Haneri ame Kanakolu-kumamakolu (533) nmu blla o keia ano a h e Eiwa (9) wale no i hooholola. Ua hookomoia e ko oukou Elele he Umi-kumamallma (15) blla mailoko mni o Elima Haneri ame Kanakolukumamakolu (533) bila o keia papa, ua llke la me he la ua pakoluia ma ke nno avelike maluna Iho o ka hana I Ihwelawela e kela am e keia hoa hou o ka Ahaolelo Lahui. Aka he Eiwa (9) wale no b!la o kela ano i hooholoia, 1 maheleheleia penei; ' • * i Hookahi e pili ana i na Home Hookuonoono. Hookahi e haawi ana i Ilina malloko mai o na aina aupuni, Hookahl e hoololi an a i ke kahua kahi e ma- j lamaia o ka Aha Hookolokolo La- I hui, Hookahl e hoololi ana i ke Awa Pa,> Moku, Hookahi e hoakaka ana 1 kokahi ] 'O.> muliwai kahl e hoomaka ni o na olhana holomoku pili muliwai, he ll«>o k:\hi e kaupalena ana i ka Aie Kuloko o kn Aina o na Uikini. he Hooknhi hoi o hoomana ana i kekahi Palapala Kila Aina I hemahema ma kona hookumula ana. A he Elua hoi e pili ana I na Knhua Aina i hookaokoaia »o na Iliklnl. NO NA HOA MAKAAINANA PUOWAINA. Olai he mau makahlki lolhi e hala ana mamua o ka pau ana o ka hooiimallma o na alna ma Puowaina a maTunn hoi o la mau alna i kukulu ae ai na Puklkl i ko lakou mau home. ua hookomo aku nel w*u he bila kanawa! Iloko o ko kokou Ahaoleio Lahui a o ua bila la e hookaawale ana no ka poe ®pau i kukulu I ko lakou mau home maluna o ua mau nlna la e loaa ia lakou ke kuleana ame ka mana o ke kual ana i ua mau aiua la mahope kok t > iho o ka pau ana o ka manawa hoolimalima ma kekahi kumukual • hooponoponola e ke Komisina e kohola mai ana e ka Peresidena o Amerika Huipuia. E hooikaika ana wau ma na ano apau e hooholo koke ia keia blla. NO NA MAKAAINANA LIMAHANA. ,Ua hookomo aku wau i ka oukou Pa» lapala Hoopii e nol ana o na makaainana Amerika wale no ke hoohanaia raa na hana iloko o keia Terltore o Hawaii nei. a ua loaa mai U'u ke kauoha e paMia keia Palapala Hoopii ma ka lokomaikai o Senatoa Mitchell, ka mea hoi i ilni nui ia no ka pono am e * ka holomua o keU Palapala Hoopil a pela p» no hoi me Mr. Oardner. ka lunahoomaiu o ke Komltt o na Limahana. O ka hoike o k e Senite Helu 579, aia Ooko olalla na kumu apau, oa hoJkt

manao ana ame ca hooia aoa o n* mea i hoaiakala. O ea aiakai o ka Aoao HepuhaUka ame J>emokarata a a hooholo like lakou aoie e lawelaweia kekahi liaua Ahaolelo e pii! aaa i na L»imahajia i ke Kaa i baia a*u ia. KO KA POE OIHAN'A MA HONOLULU A MA HILO. Ua hookomo aku waa ka Elele, ! kela ame keia bila kanawai a pela pu koi zn« na Paiapaia Hoopii i makemakeia no ka hooholomua ana i na oihana kalepa o ka Teritore. O na bii& kanawai e piu ana i kela mea o ke Kuleana Kaokoa no k& hoohoiomua ana i na oihana i makemakeia na holo lakou apau loa. O na biia kanawai e pili ana no na hana hou i manao ia no ko kakou Awa Kamoku, ka Palekai hoi o Hilo ame na Hale Anpuni, aole i noonooia, no ka mea, aole hookahi hila o keia ano 1 haawiia ka noonoo ana, a 1 ole, hooholoia paha ma ke Kau i hala o ka Ahaoleio Xul. Ua hoolkaika wau no kela mau bi!a kanawai a ua kakau no hoi ma na palapala a hoouna i na hoa o ka Aha- | olelo no ia mau mea, a mamuli o ia ua loaa mai na hooia ana e haawila mai ana na noonoo koke ia ana o ia mau bila kanawal ma kela Kau e hiki mai ana. NA HALE IPUKUKUI AME NA KAHUA HOOPAKELE OLA. He CElua (2) wale no mau bila -o keia ano i hookomoia, a ua holo no laua a elua. Ua manao ko oukou Elele e hookomo 1 bila kanawai e piii ana i na Hale Ipukukui o Hawaii nel, aka, mamuli o kona imi a hooikaika ana ma na la kinohi o ke Kau Ahaoleio i hala ua ikeia iho la he Haawina Daia no ke- ' kahi i hookaawaleia iloko o ka Papa Hale Ipukukui o Amerika Huipuia, a he mea hiki hoi i ua papa la ke lawe aku a malama \ ko kakou mau Hale Ipukukui malalo o ka lilo o ke Aupuni Makua. Ua hooikaika aku waĀi 1 ua Papa Hale Ipukukui la o Amerika Huipuia e īawe aku i ko kakdu mau hale Ipukukui malalo o ka lakou malama ana a ua holopono ia hana ana a'u; a mamuli 0 ia kumu ua hoopau wale ia ko'u manao ana e hookomo i biia kanawai no ia mea a e noi aku paha hoi i ka Ahaolelo Lahui e hooholo mai i ua bila la a'u i manao ai. Ma ia ano ua hookoeia iho ia ma ka waihona o ko kakou Teritore nei he Kanakolu-kumamalua Tausani Dala (532,000) i kela ame keia Kau, a kakou hoi mamua e uku mau ai no ka malama ana i ua Hale Ipukukui la o kakou, a 1 keia manawa ua kaa aku la malalo o ka lilo o ke Aupuni Makua ka malama ana ia mau mea. KE KANAWAI OLELO HAWAII. O ka hapanui o ko kakou lahui ua hlki ke kamailio ame ka hoomaopopo hoi i ka lakou mea e kamailio ai ma ka Olelo Beritania; aka, he lehulehu loa no hoi i hiki ke kamailio ame ka hoomaopopo piha ana me ka maalahi loa ma ka Olelo Hawaii, ko lakou Olelo Makuahine. O ka kakou olelo ponoi ua kamailio ia maloko waie no o na palena o keia mau Paemoku. O ka makemake ame ka iini o ke Aupuni o Amerika Huipuia oia no ka ike ana mai ia kakou e lawelawe ana i ka hana pili Ahaolelo ma ka Olelo Beritania i kulike ai me ka manao o ke Kanawai Kumu, a oiai no horua kauoha paa ke Kanawai Kumu o ka Olelo Beritania oia wale no ka Olelo Mana ma na hana pili Ahaolelo. Ma ia ano ua kaupaona ia kakou ma ke kulana e like me na makaainana 0 ka Teritore o New Mexico, (Nu Mekiko) ke Teritore boi e kamailio nui ia nei ka olelo Paniolo e kolaila mau makaainana. O ko'u manao, he mea kupono ole ka hoopaleia o na kanaka Hawaii ma ke kamailio ana ma ka oielo i hiki ia lakou ke hoopuka piha i ka manao ma na ano apau; a nolaila ua hookomo wau ma ka Ahaolelo Lahui h e bila kanawai e noi ana e aeia ka Olelo Hawaii e kamailio pu ia me ka Olelo Beriaania a e lilo hoi laua I mau olelo mana like ma na hana pili ahaolelo o j ko kakoū Teritore nei no Umi (10) ma- | kahiki e hiki mai ana. nae ke kamailio nui ia nei e kekahi mau alakai o na aoao kalaiaina e ku-e nei ia'u, oia hoi e i ana o ua Kanawaj la ka a'u i hookomo aku nei iloko o ka Hale Ahaolelo Lahui ma Wakinekona, he kanawai ka ia e papa ana 1 ke kanaka Hawail jmai kona oielo ana i kana olelo maEuahine, a e hoo-! pau loa ana hoi i ka mana koho balota| 0 ko kanaka Hawaii mahope o ka pauj ana o na makahiki he umi (10) Aohe oiaio o ia Ma ka Pauku 44 o ke Kanawai Kumu. <Orjsranic Act) ua oleloia ma ka olelo Beritania wale no e hanaia ai na hana apau o 'ka Hale Ahaolelo o kakou nel; ma ka'u kanawal hoi e noi nei i ka Ahaoleio Lahui e aeia ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii e lilo 1 mau olelo mana ma na hana o ka Ahaolelo Kuloko o keia Teritore no uml| (10) makahiki, a I ka pau ana o na| makahlki he umi, hoi hou no k e kula-' na o ka lawelawe ana o na hana o: ka Ahaolelo e like me keia e ku nei t| keia manawa. oia hoi keia o ka olelo j BeHtania wale no ka olelo mana. Aj o keia kanawai a'u i hookomo ai. aohe. wahi pili iki i ka raana koho balota, a j ina e holo ana, e mau ana no ka mana | koho baiota o makaainana Hawali; ike ole i ka olelo Beritania, a pau na | makahiki he umi aole no « nele oia ! | ka maaa koho e like me ka mau o ke! Kanawal Kumu. O ke kaupalena ia! aha o umi makahiki, aote na'u. akai na na Alakai nul o ka Hale Ahaolelol Lahui ma Wasinetona, [ Ua ku-e nui ia keia Bila e na alakai j o na Aoao Kalaiaina a i elua. a eia no ke kumu, wah! a lakou, mai ko lakou wa i lawe ai a hoohul ia kakoa a liio kakou 1 po« Ameiika ua makemake lakou e hana aku kakou ma ka kakou hana Ahaolelo e like me ka lakou hana ma ka Ahaolelo LahuL Maimili o keia ku-e nui ia e na alakai, ua noi aku au Ina paha e ae mai lakou i

Kanaiima (50) makahiki e mana ai keia ) kanawai. hoote loa ia mai no. Ua hoomaa akti i ke noi ar.a m e ka hooikaiia! pu eo kekahi mau mahina īoihi ina pa- ! ba lakou e ae mai i Kanaha (43). Ka-| nakolu (3W), a i ole ia l Iwakalaa <2i?) | paha maieahiki. Hoole hoa ia ma: no. ] Aole no nae au i panpauah<j i ka hoo-! Ikaika ana a hiki i ka wa \ &e rnai aii 0 na aiakai i Eiima (5) makahiki, a| mamuli o ko iakou a e rnai i ka elima (5) makahiki. ua hooikaika hou au e ae mal lakou i Umi (10) rr qVahi kt Me ka nui o ka hana a hiki 1 ka wa o na alaka! i ae mai aL A i ko lakou ae ana mai. ua hookomo koke au i ua Bila la e oleloia nei la e kekahi ma.a alakal o ea Aoao Kalaiaina, e ku-e nel ia'u "He haaa kumakaia ka ia a'u 1 hana ai i ka Lahui." Na oukou ia e ka Lahui e ike mai he hana knmakala io paha ia a aole paha. E hoomaopopo nae hol kakou i keia o na lawelawe oihana ana o ko kakou Ahaolelo i keia wa a olelo hoohoio paha, aia waie no ia ma ka olelo Beritania, a ma ka'u kanawai hoi e īeoi ana au i ka Ahaolelo Lahui e ae ia kakou na Kanaka Hawaii i hiki ol e ke kakau a heluhelu 1 ka olelo i malihinl ia kakou e hana ij ka kakou mau Bila Kanawai ame na olelo hooholo ma ka kakou olelo makua-1 hine I kulike aj hoi me ke kanawai a'ui e hooikaika nel me ka manaoio maoli I iloko o ko'u puuwai he kanawai keia ei pono a e pomaikai ai kakou. O ka! poe Hawaii paha i hoopomaikai nui ia| ma keia kanawai, oia no na Hoa Luna-1 makaainana o kakou I hapa a nele loa! no paha ka ike i ka olelo Berltania. | A ina pela, aole anel he hana maikai j ka'u i hana al no ka pono ame ka pomaikai o ka hapanui o na hoa Hawaii. E na hoa Hawaii, e īike me ka'u i hoike ai mamua h e kanawai keia e kokua nui ana ia kakou na hoa Hawaii, p e la no e paa nei ko*u manao i keia leau pokole ae o ka Ahaolelo Lahui e noho mai ana i ka hani e -lau o k e ia makahiki. e hele hou ana no au e hooikaika, a hiki i ka holo ana a haule ana paha—he pomaikai hoi ia no kakou k e holo maL—A o keia malalo iho nel ua kanawai nei i pili wale n o i na hana ahaolelo aole 1 ka mana koho balota: Ahaolelo Lahui 58. Kau Elua Halo o na Lunamakaalnana: BILA 15226. - Iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, Aperila 19, 1904. Hookomo mai o Mr. Kalanianaole I ka Bila mahope iho nei, a i waihoia aku i ke Komite o na Teritpr e a kauohaia e pa'iia. HE BILA KANAWAI. ■; E hoolilo ana i ka olelo Beritania! am e ka olelo Hawaii i mau olelo pill oihana ma na hana ahaolelo o ka Teriaore o Hawaii no ka majiawa o umi makahiki. j Oiai, he lehulehu na kupa anakaainana o Hawaii o ka lahui Hawaii I hoonaauaoia ma ka olelo Hawaii a ua kamaaina lakou i na kumu alakai mua; o ka hooponopono aupuni kumukanawai, ko Amerika mau lala o ka ike! ame kena moolelo, me ka hlki ole ke. heluhelu, kakau a kamailio hoi ma ka olelo B e ritania me ka maopopolea, a Oiai, aneane no e pau loa na Hawaii opio i ka hoonaauaoia ma ka olelo Beritania, A nolaila, E hooholola e ka Senate ame ka Hale 0 na Lunamakaainana o na Mokuaina Huiia o Amerika ma kā Ahaolelo Lahui e noho nei, No ka manawa o umi makahiki mai a muhope aku o ka hooholoia ana o keia kanawai e hiki no ke lawelaweia ka olelo Beritania ame ka olel</"Hawaii ma k e ano pili oihana Iloko o na hana ahaolelo o ua Teritore la ma na wahi apau e kupono ana ke hoohanaia laua 1 mea e maopopo ai ka hana maloko olaila, a ma ka pau ana o ia manawa oka olelo Beritania k a olelo pill oihana hookahi wal e no, KE KULANA MAKAAINANA O NA HAWAII PONOI.

Ina he mea kekahi e kamailio ana, a i ole e kakau ana paha a hoolaha akea paha i kona manao e olelo a hoike ana ma kana wehewehe manao e hooneleia ana oukou me ko oukou mau kuleana plli makaainana, e hooneleia ana paha.ko oukou kuleana. koho balota, *a i ole ia e hoopauia ana paha ko oukou paa ana i na oihana aupunl, a e lawela aku ana paha kekahi mau pono e ae i pili paa me ko oukou kuleana makaainana Amerika; alaila e hqomanao iho no oukou h e mau hana alapahi a alakai hupo maoli wale iho no ia, no ka mea, aole e a e ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia e hoonele i kekahi kanaka hookahi a ia kakou paha apau i kekahi pono hookahi a pono lehulehu paha 1 pili paa ia kakou malalo o ke Kanawai Kumu. Aole i loheia keia mau kumuhana ma na paia o ka Hale Ahaolelo Lahui o kakou a aoi e loa no e loheia ma keia mua aku. KE ALAHELE HANA MALALO O KE KUMU KANAWAI MA KA AHAOLELO LAHUI. O ka lunamakaainana a Elele hos aia wale no ma ona la e loaa ai ka hookoia o na hana apau malalo o ke Kumukananawai a na hoa makaalnana o kona Apana a Terltore paha e makemake ai e lawelawe ia imua o ka Ahaolelo Lahui a e hiki ai la ke hookoia. Aole no he panihakahaka mahope ona, a aole no hoi alahele e ae i lkeia mawaho ae ona, a o kelā' ame keia hoa o ka Ahaolelo Lahui ua ik e lakou o ke alahele wal e m> e holopono al kana mau h&np. ma ka Ahaolelo Lahui oia no ke kakoo ana aku a kona Apana a Teritore paha laia ma kona mau kuleana plli Ahaolelo la; a nolaila, o ke kino holookoa o ka Hale Kau Kanawal Nui O .Amerika Hulpuia he kakoo a he makee nui loa lakou I ke kuleana oihana 0 kela ame keia Hoa. Ma ka hooki ana i ko'u nianao, ke haawi aku ne! wau i keia riiau hoike fmo a o na makaainana o ka Teritore o Hawali a imua liol o ko'u aoao kalalaina, a oia hol keia, ua hooko pono wau 1 ka'u apana han» i haawiia mal na'u e lawelawe ma ko lakou inoa. O ka'u hoike ma kela. mawaho ae o na bna kanawai Uku-Hoomau am e na bila kanawai e kal* ana i na Koa, 1

i mailoko o na Lnnamakaainana hou he Hookahi Haneri ame Iwakalua-ku-I mamalua (122) he Iwakalua-kumama- ! kani «22> wale no mau bila kanawai I I h'.x>h'?!oia,oiai no ua holo he Ekolu i< 3> n:au bila kanawa:i i ko oukou Elele | hou ame ka lawe pu ia ana aku o na | Hale Ipukukui o kakou na Amerika e | ukn na iilo. Ke hooia nei wau i ka loaa ana ia'u 0 na kokua mai na hoaloha o keia mau Paemoku a pela pu no hoi mal na hoaloha mai ma Wasinetona. O ka'u mau kumuhana no keia mua aku ua hoakakaia no ia maloko o ka'U mau leta i ka Hope Kiaaina A. I*. C. Atkinson ame ka Mea Mahaloia Gea R Carter ke Kiaaioa. O ka ieo poloai Ueua o oukou e ka I. ka Mahi. ka Palena, a e na hoa makaainana hoi oia no ka noonoo akahele ana i ko kakou kulana ma ke ano kalaiaina. e hooponopono hoi la kakou Iho a e waiho aku hoi i ka kakou mau kumuhana am e »a mea apau i makemakeia e lik e me ka nui o ka naauao ame ka noonoo akahele a maikai hoi 1 loaa ia kakou, a aole no auanei e nele \ka loaa o ka hilinaiia am e ke kokuaia ana mai o kakou ma na mea apau a kakou e ka Lahui i makemake ai e ka Ahaolelo Nu.i o Amerika Huipula, I i Ka Ninau o K^oliokalole. | K e lawe nei o laukea ame ka Nupepa | "K e Aloha Aina" a hoolilo i ka mea e | pili ana i ko'u hoopau ana la Keoho- | kalol e ame kona huli hoi ole ana mal l Hawaii nei mahope iho o ko'u hoopau ana aku iaia i ninau kalaiaina. Ke 1 mai neL o laukea ame ka Nupepa "Ke Aloha Aina, he hana kumakaia ia a'u i hana ai i ke kanaka Hawaii. E na hoa maieaainana, ua hiki no la oukou ke hoomaopopo pono I ko'u ano, aole loa wau h e kanaka i ikeia e hanaino ana i ka hoakanaka mai ko'u wa 1 hoomaopopo ai 1 keia mea he hoaloha a hiki iho la I keia la.Aole loa h e hlkT 1 kekahi o la mau hoaloha o'u ke olelo mai ua hana aku wau i kekahi o lakou I na hanaino. E ola wau i ke Akua, o ka oiaio maoli keia a'u e hoike nei imua o oukou. E hoomaopopo oukou, e na hoa makaainana, mamuli o ko oukou koho lokahi ana ia'u a puka I kela kau holo balota aku nei, o kekahi o na ninau nui I ku mai imua o'u ma ke ano he Elele, oia no ka ninau e pili ana i ke kakauolelo. H e ninau keia i noonoo nui ia no k e kahi mau mahina lolhi; he ninau hoi na'u I ui aku iwaena o ko'u mau hoaloha pilipaa no ke kuka pu ana owai la ke kanaka kupono e heie pu ai me a'u ma ke ano he kakauolelo. K e hoomanao pu nei paha oukou aole wal e o ko'u mau hoaloha ka. i kaawiia i na noonoo ana no keia ninau, aka o na makaainana ilipuakea pu no kekahi o kakou, na poe kalepa ame na poe kuonoono oka aina. Ua huipu aku wau me lakou, a mamuli o na kalaimanao ana ua' hooholo iho la wau he mea maikai ia'u e law e i kanaka Hawaii i mea e holke aku ai i ka makua o kakou ma o ua hiki no ia. kakou, kana mau keiki hookama, ke hana i na hana e pili ana,i ka pono o ka lehulehu o keia Teritore, a oiai no nae ua walhoia imua o'u he mau inoa e ae no kekahi, oia. hoi na hoaloha ilipuakea o kakou, e like me k e a'o a ko'u mau hoaloha Hawaii ,e lawe l kanaka Hawaii, a ua kulike no hoi ia me ko'u manao. O ka inoa i hooikaika a kokua nul loa ia oia # no o Morria K. Keohokalole ke kakauolelo o Kapiolani Eatate Ltd., a he ona mahele (shareholder) hoi ua hui la, ua pill no hoi ia'u ma ka aoao 0 ka'u aliiwahine—h e kaikunane hanauna—nolaila, ua paa kuu manao e we i ke kanaka i noho hoaloha me a'u 1 ko maua wa kamalii—ka mea hol e noho ana ma k e ano oia lunanui o ka waiwai o maua me kuu ka»kuaana, a o ua kanaka la o Keohokalole no ia t he opio Hawaii i hilinai nui ia e na hoa Haw r aii o kakou nei, a kamaaina a ike nui ia e na makamaK» ilipuakea, mai ka poe hanohano a kuonoono ame na poe lawelawe oihana o kela ame keia ano o ko kakou kulanakauhale nei. &amua o ko maua hele ana, ua Iml au ma na ano apau i mea e oluolu a e pono ai ka. nohona o kana aliiwahine mahope nei (Leihulu Keohokalole) a Leihulu hoi e hoole manawaino nei ma ka Nupepa "Ke Aina," aole ka he wahi keneta i loaa aku iala, a Ina pela io, alaila nawai la ka i kakauinoa na likiki (receipts) mai ka mahlna mai o Okatoba, 1903, a hiki i ka mahina o Maraki, 1904,, ka mahina hol a'u 1 hoopau ai iala. E nana i ka hoike aE. D. Tenney.

JONAH K. KALANIANAOLE.