Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 51, 16 December 1904 — Page 4

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Andrew Rogers
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

4      NUPEPA KUOKOA. POALIMA. DEKEMARA 16, 1904.

 

        Kau aku la na maka o Kale o Leona a ike aku la oia i kekahi kanaka i ke komo ana mai iloko o kona lumi.

 

        "E Kale o Leona, o keia kekahi o na halawai kupaianaha ana mawaena o kaua," wahi a ka malihini i pane mai ai.

 

        "Abadala!" i hooho ae ai ka kaua naita, me kona ku pu ana ae iluna.

 

        "Ae, a ke Kristiano, ke ike mai nei oe ia'u e like me ka'u i maka'u mua ai e loaa io mai ana no keia haawina maluna pakahi o kaua. Ua mama ae kei mau kupeehao e paa nai maluna o kaua mamua o ka pahikaua, eia nae aole o lakou maikai i ka ikena a na maka."

 

        E ku mai ana ua Abadala nei i keia manawa me kona kino i uhi hapa ia e kona mau aahu, ua paa hoi kona mau lima i na kupeehao e like no me ka kakou Kale, eia nae ua hiki no iaia ke hele maile me ka pilikia ole.

 

        "Heaha kou mea i paa ai iloko nei?" wahi a Kale i ninau aku ai.

 

        "Ke ole wau e kuhihewa, ua like no me kou i laweia mai ai a hoopaaia maloko nei -- oia hoi malalo no o ke kauoha a ke 'lii.

 

        "No ke kumu hea?"

 

        "Ma kena ninau au he mea hiki ole ia'u ke ha'i aku me ka oiaio. Ua kiuia wau e na aliikoa o ke 'lii no kekahi manawa loihi, a ke manao nei wau ke maka'u nei ke 'lii Mahomeda ia'u."

 

        "I ka wa hea kou laweia ana mai iloko nei?"

 

        "Ke hoomanao nei anei oe i ka manawa hope loa au i ike ai ia'u ma ke alanui?"

 

        "Ke hoomanao ae nei way ia manawa."

 

        "Mamua o ka puka ana mai o ka la o kekahi la ae, ua paa mai la wau iloko nei o keia halepaahao."

 

        "Ua hana anei oe i kekahi karaima e kuleana ai kou hoopaia ana iloko nei?"

 

        "Ua like a like kana ne ua mea."

 

        "Malia paha he kipi oe?"

 

        "A, ae -- ua kipi io aku no way, a aia hoi ka manao kipi iloko o'u i keia manawa kahi i hoopunana ai. Aka nae e hoopau ae kaua i keia mau olelo a kaua, a e ha'i mai oe ia'u i na me e pili ana no Zira. Eia anei oia i keia manawa malolo o ka mana o ke 'lii Mahomeda?"

 

        O keia ka ninau nana i hoopuiwa i ka kakou Kale, oiai ua huaiia mai la ka ninau e pili kokoke ana i kona puuwai, ke mean hoi ana i lawe ae ai he mau hora mamua aku a hipuu iho iaia iloko o ke kaula kaakolu o ka materemonio hemolele loa, a ma ka mana hoi o ka pahikana, no kona aloha, a no ka paa hoi o ka manao iloko ona e hoopakele aku o ke 'lii o na Mahomeda. Ua aneane no ua Kale nei a kaua e hoike aku i ka mea oiaio e pili ana i ka hana i hanaia mawaena ona ame ua opiowahine la, aka mae na kela manao ikaika e ume ana i kona noonoo kanaka, na ia mea i umoki iho i kona waha a paa mai ka hoopuka ana aku i keia mea, a pane aku la oia:

 

        "Ae, ae," wahi ana i puana ae ai, a ia manawa pu no hoi i hehee iho ai oia ilalo a noho iho la iluna o koua noho.

 

        "Aole paha oia i laweia aku iloko o ka Halealii? Aole paha oia i lilo i wahine na ke 'lii Mahomeda?" i hooho ae ai o Abadala, me ka li o pu ana ae o kona mau maka.

 

        "Aole, aole oia i kaa aku malalo o kona mana. Eia no e Zira i keia manawa malalo o ka malama ana a Beni Hame."

 

        "Ua maopopo anei ia oe ka manawa a ke 'lii Mahomeda e lawe aku ai iaiai i wahine nana?"

 

        Ua uwila hou ae la na manao hakukoi iloko o kona puuwai no kana aloha, a kau aku la kona mau maka kaumaha maluna o kona hoa papaleo, a pane aku la oia me ka haalulu o kona mau lehelehe:

 

        "O ka'u mea wale no i ike, oia hoi, i ka la a ke 'lii e lawe ae ai iaia i wahine nana, oia no ko'u la e make ai."

 

        "Pela anei?"

 

        "Ae. Pela ke 'lii i olelo ai."

 

        Ku iho la o Abadala no kekahi manawa me ka pane ole mai, a ua hiki i ka kakou uaita ke ike aku aia ke kaumaha ke halii la maluna ona no kekahi mea  aua i maopopi ole ai. Mahope mai mane hou aku la o Abadala:

 

        "Ina pela io, alaila e loisi ana no na la au e hanu ai i keia ao maulaule, a pele hoi ka loihi o kou mau la e noho ai me ke kaniuhu ana."

 

        "Heaha ka manao o kau mau olelo i hoopuka mai la?" wahi a Kale i pane aku ai, a ia manawa hookahi no hoi i ku ae ai oia iluna a nee aku la no kahe a Abadala e ku mai ana.

 

        "He maopopo loa ka manao o ka'u olelo," wahi a Abadala i panai aku ai. "Me he mea la aole e lilo ana o Zira i wahine na ke 'lii. Mai nana mai oe me ke pahaohao no ka'u mau olelo. I huli mai nei wau ia oe i maopopo ai ia'u ina paha na hoihoiia mai oia, a ke manao nei hoi ke 'lii Mahomeda e lawe ae iaia i wahine nana, eia nae ke paa nei no ko'u manao aole e ala mai ana ia mea. Ke manao nei wau e ku e ana ka opio wahinei i heia hana, a ua maopopo hoi ia'u aole e hiki ana i ke 'lii ke lanakila maluna o Emina."

 

        "Aole keia i pili mai i ko'u pomaikai," wahi a Kale i pane aku ai me ka ehaeha no nae o kona naau no ka haule ana o kana papahana.

 

        "Ke ha'i aku nei no nae wau ia oe, e make no wau me ka hauoli ina e lilo ole ana o Zira i wahine na ke 'lii."

 

        "Aole hoi oe i make i keia manawa, a ke maopopo nei no hoi ia'u ina oe e make ana i ka lima i ke 'lii, alaila owau aku no mahope ou. Eia nae eia no he wahi manaolana iloko o'u, a maluna no hoi o ia maanaolana hookahi ke manao nei wau e loaa mai ana na kokua ana nou."

 

        Kau aky la na maka o ka kakou Kale maluna o Abadala, a e like me ka loihi o kona nana ana aku i ua kanaka kupaianaha i halawai mau me ia. I kela manawa a laua e papleo ana, ua poina iho la oia i kona kulana e paa ana ia manawa ikoko o ka halepaahao, a pela no hoi me ka haawina weliweli i kau ana malunaa o kona poo.

 

        "Abadala," wahi hou a Kale i pane aku ai mahope o kona noho ana iluna o kona noho, "e ha'i mai oe ia'u, owai la oe a heaha hoi kou ano."

 

        "He pio wau e like no hoi me kou ana," i pane mai ai ua Abadala nei.

 

        "Ke makemake nei way e loaa mai ka ike ou ae mamua o kena au i ha'i mai la."

 

        "O ka pau au la no ia o ka'u mea e hiki ai ke ha'i aku ia oe."

 

        "Ke hoopunipuni mai nei oe ia'u me kaia mea," i puana ae ai o Kale.

 

        "Ina wau e ha'i aku ana ia oe alaila e hoopunipuni ana no wau ia'u iho. Mai noonoo mai oe, e Sir Kale, me ka manao pono ole no ko'u ha'i ole aku ia oe i ka haina o kau ninau; eia nae aole e hiki ia'u ke ha'i aku ia oe mawaho ae o kau e ike ne. He mea kupaianaha ka loaa like ana o ke kaumaha ia kana a mai ke kanaka hookahi mai no hoi -- o oe he Kristiano -- a owau hoi he Mahomeda. Eia nae -- e ka naita oluolu, -- o kela opio wahine i like aku kona mau maka me ko ka manu nunu ka oluolu -- ka nohea Zira hoi -- aia iloko ona ko kaua mau manaolana pakahi."

 

        "Alia, e Abadala," wahi a Sir Kale i pane aku ai, i ka manawa a Abadala i nee aku ai me he mea la e haalele mai ana iaia," he pilikoko anei o Zira no?"

 

        "He Kristiano oia ma ka hanau ana," wahi a Abadala i huli mai ai a panai mai la i ka Sir Kale ninau.

 

        "Ua maopopo ia'u ia mea."

 

        "He Mahomeda wau."

 

        Kau hou aku la na maka o Sir Kale me ka hoopuka aku nei ka mea nana e hoopahaohao nei ia oe?" wahi a Abadala i ninau mai ai ia Kale e ku ana me ke pahaohao nui

 

        "Ola kou lilo ana i Mahomeda."

 

        "Pela anei! Alaila, aia mahea ko'u hoohuoi e noonoo nei?"

 

        "Ke maopopo ole nei ia'u, aka ke kanalua nei wau i kou lilo ana he kanaka Mahomeda."

 

        "Aole anei o na hoike maopopo loa au e ike mai nei a e hooiaio ana hoi i ka'u mau mea i ha'i aku nei ia oe, oia no ko'u helehelena ame ko'u kino."

 

(Aole i pau.)

 

RUSIA AM IAPANA

 

MA KE

 

Kahua Enaena o ke Kaua

 

Kakauia e Bernard H. Kelekolio

 

KUKALA IAPANA I KE KAUA -- HOOUNA OIA I KANA MAU KEIKI WIWO OLE MALUNA O KE KAHUA KAUA -- ULUPAIA NA AUMOKUKAUA O RUSIA MA KE AWA O POTOATA

 

        Mamua o ke piholo ana aku o kona moku, ua kauoha iho la oia e hookuu ua na waapa a kau aku la na luina iluna o ka waapa oiai na poka o ka papu ame na poka o na mokukaua Rusia e helehei makawalu anaa ma ko lakou mau aoao e like me ka pakana.

 

        Ia Lukanela Hiroke i lele mai ai maluna o ka waapa, oiai oia ke kanaka hope loa i haalele aku i ka moku, aia hoi, ua ike mai la oia ua nalowale kekahi o kona mau ukali olai aole oia i ike aku i kona mau helehelena maluna o ka waapa, a mamuli o keia kumu, ua kauoha hou aku la oia i kona mau luina e hoe hope hou no kahi o ka mokuahi e aneane ana e piholo. Ua hooko aku ne luina i ke kauoha o ko lakou Lukanela aloha, a i ka hoola'i ana o ko lakou waapa ma ka aoao o ka mokuahi e piholo ana, ua lele hou aku la o Lukanela Hiroke maluna o ka mohukahi e piholo ana, me ka nana ole ae i na poka pukuniahi o ka papukaua e helelei makawalu ana ma kona mau aoao apau.

 

        Ua kaapuni iho la oia i ka oneki a halo aku la hoi maloko o na rumi aole he wahi hoailona ana i ike aku ai i kona hoa i alo pu ai i ka inea ame ka pilikia mahope o ke aloha i ka aina, a mahope o kekahi mau minute o kona halo ana ma o a maanei o ka moku, na loaa iho la iaia ka manao ana ua make kona koa. O ka moa o keia hoaloha ana e imi nei i keia manawa kupilikii, he manawaa hoi e helelei makawalu ana na poka ma kona mau aoao apau oia no o Mr. Sugino. Ma keia ua hoike ae keia Lukanela ua oi ae kona makee i ke ola o kona hoa maluna o ka moku e aneane ana e piholo, e kapalulu mau ana ka poka ma o a maanei o kona mau aoao elua.

 

        Mahope o kona hoohala ana i kekahi mau minute i ka imi aua i kona hoa ua huli hoi mai la oia no ka waapa e kakali ana ma ka aoao o ka mokuahi, aka, aiai i leiki mai ai a kau maluna o ka waapa, a hoomaka iho la hoi na luina e hoe, ua loaa pono mai la oia i kekahi poka ma kona lae a wala aku la kona kino iloko o ke kai, he wahi apana i'o o kona lae oia ka mea i haule iho iloko o ka waapa. Aloha wale ke koa i makee i ke ola o kona mau hoa mamua o kona ola iho!

 

        Owai la iwaena o na moolelo kaua i hoopaaia iloko o na moolelo kaua o ke ao nei, i ikeia kekahi mau haua e like ae la me keia? Iloko keia o na hora o ke kakahiaka a mamuli o keia kumu aole i loaa ake kona kino, aka he mea oiaio aia kona kino wailua i keia la ke moe nei iloko o ka opu o kela moana, he kino i haawi aku io kona ola ame kona mea apau no ka imi ana i kona hoa ana i manao ai ua make! O keia apana i'o o kona lae i haule iho maluna opeope kaumaha iloko i kekahi pahu a hoouna ia aku la i ka home o ka wahine e noho mai ana i ka aina aloha. Auwe, ka mea kaumaha i ka manawa o ka wahine i hoikeia aku ai ua make kana kane aole i kanu ia, aka, ua kiolaia aku kona kina wiwo oke i makee i ke ola o kona mau sela mamua aku o kona, aole na ka lima o ke kanaka, aka, na ka huaale o ka poka a aia la iloko o keia pahu, he wahi apana i'o uuku o kona lae.

 

        He mea oiaio, i ka lohe ana o Adimarala Togo ua make ke kanaka ana i aloha nui ai a i hilinai ai. Lukanela Hiroke, ua hoi aku la oia iloko o kona rumi 'a uwe iho la, aka i kona hoomaopopo hou ia ana aku ua kiolaia aku kona kino e ka ikaika ame ka mana

 

NA KOA KEPANI E HAULE ANA ILOKO O NA LUA A E HIHIA ANA I NA UWEAPALE MA POTO ANA.

 

o ka poka nui o na pukuniahi o ka papu, ua hooi loa ia aku kona kaumaha, a he may la mahope iho o keia, ua hoouna aku la oia i kana makana aloha i ka wahine i hooneleia i ke kane ole.

 

        I ka manawa i lohe aku ai na makaainana o Nippon ua hoea mai ke kino lehu o ko lakou koa wiwo ole o na wiwo ole, na hoopihaia aku na puuwai hopo ole o na makaainana o keia aina uuku i ke kaumaha ame ka @ a he mea @ kakou ka hoike ana ae ma keia, aole he hoolewa i ma@ ma ka aina o Nippon e loaa aku ka hanohano ame ka hiwahiwa @ kulana koa e like me keia i malamaia iloko o ke kulanake@ o Tokio. He mea oiaio, e ka maka@ heluhelu e like me ka u i hoike mua ai i ka pule i hala, ua kiolaia aku kona hino aloha iloko o ka opa ana ole o kela moana @ mawaho ae o ke awa ikaika o Poto Ata e ka poka alohe ole a ke enemi, aka me ka nana ole ae i keia, na lawe ia aku keia apana i'o uuku o kona lae iloko o ka @ i kona mau @kua me na pualikoa kaua he mau kaukani e uk@ ana mahope o kona kaa kupapau.

 

        I ka la ona i halawai ai me ka make oiai oia e lekei iho ana maluna o ka waapa mahope o kona hoao ana e imi i kona hoaloha maluna o ko lakou moku e piholo ana, ua hoohanohanoia aku oia e ka Emepera ia la hoohaki no me ka Mekala Hoohanohano "The Order of the Rising Sun" ame ka Mekala Hoohanohano o ka Lupe Kula, ma kekahi olelo ae hoi, "The Order of the Golden Kite."

 

        O keia Lukanela Hiroke i hala aku i ka make mahope o ke aloha i ka aina hanau ame kona hae, imua hoi o na lapalapa ahi o ka papu ikaika o Poto Ata, a i aa aku hoi e @ poo aku i kona mau moku no ka paaiku ana i ka awa o Poto Ata a hoopaahao aku hoi ia lakou ilaila, he hoahanau ponoi oia no ke keiki @ ka mokukaua holomma papa ekahi Oshima, oia no o Kapena Katsuhiko Hiroke, ke keiki i like aku me kona hoananau i hala aku ma kela aoao.

 

        Ua hoonaanau like ia laua nei ma ke kula a'o koa ma ka kulanakauhale o Tokio a puka pono mailoko mai olaila. Mahope iho o kona hemo pono ana mailoko mai keia kula, ua hookohu @ aku oia ma ke kulana oia kekahi lala o ka papa kukakuka o ka @ana Kana, a mahope o kekahi mau makahiki o ka h@wanui ana ma keia kulana, ua hoounaia aku oia i ke kulanakauhale o St. Petersburg, na kilo aku oia i ke ano o na poe Rusia e noho mana ama maluna o na oihana aupuni, a he mea hewa ole ke hoike au au ua ahuwale na hemahema o ka hooponopono aupuni ana o Rusia imua o ka naanao o keia Hiroke i hala aku la ma kela a ao o ka @wai eleele, he milimili hoi na keia aina o Nippon e paio nei no kona maluhia ame kona kulana i hooweliweliia e ke aupuni nui hapuku aina o Rusia.

 

        Ma keia hoao elua ana'o na moku o Lukanela Hiroke, aole lea i holopono ko lakou makemake oiai ua hoopuehu liilii ia aku lakoa e na poka wela i ka papu o Poto Ata, aka ua ike a na @aio na Mana Nui apau o ke ao nei, ua hana aku keia mau koa wiwo ole o ka aina o Nippon i kekahi hana aole i hana ia mamua aaku i na kaua moana i paioia mawaena o kekahi aupuni a mau aupuni @ hoi.

 

        He mea oiaio ua kaulana o Nelekona o Pelekane ame kona ma@ aumokukaua no ka ulupa ana i na aumokukaua o Farani ame Sepania huipuia, aka ua hana aku anei keia keiki wiwo ole o Pelekane i kekahi mau hana i hiki ke hoopiliia aku me keia mau hana wiwo ole a Lukanela Hiroke?

 

        O ka hana i hanaia e Hobosona ma o kona hoopiholo ana i ka mokukaua kahiko Amerika Merimaka ma ka nuku o k@ awa o Sanatiako i ka manawa e kaua ana ke aupuni ikaika o Sepania a@ ka aupuni no o Amerika, ua hiki anei i ke ao nei apau ka hoohalikelike aku ia mau hana i hanaia me na hana i hanaia e Lukanela Hiroke? Aole loa.

 

        O na hana i hanaia a ua hooiaio no hei ke ao nei ua hoao aku keia Lukanela Hiroke e anou poo aku imua o na lalapa ahi o na papu ame na pukuniahi like ole o na aumokukawa Rusia e ku ana wawaho o ke awa i kela manawa no elua manawa me ka hooko ole ia o ka makemake o ka Adimarala. Aka o kana mau hana e paa auanei ia iloko o ka moolelo o Dai Nippon, a e heluheluia ma na kula apau o ke aupuni.

 

(Aole i pau.)

 

Ke Hele Nei Kakou Imua.

 

        He mea kupaia@ , o ka hapaa@ kakou i ka w@ kule, oia @ ka @ ke kino e hoomaemae i ka @. No ka na@ o @ puupaa, ame ka naau, @ nawa i holo@ ole @ aika maikai ana, a na oki @ ke ola ana no ka makahiki he @oihi. Mamua aku nei, aole i @ hiki ke hi@ i ke @ ke keakea ana ae i keia @ ae nei o keia naai makahiki. @ umi, ua nui ko kakou h@lomua. He mea ikaika ka kiaio a he @ . E helele'i no na @ na hana hoomanamana o ke au kahiko @ o ke alo o na mea @ mea hou i loaa @. Aole he mea i ikeia i na nea @ no k@ maikai @ ana i ke koko ma o @ ana ma na wahi apau o ke @ me ka.

 

WAMPOLES PREPARATIONS

 

        Ua hiki loa i keia laau ke hookaawale me ka lanak@ia i kaa@ ia kakoa @ ana i ke koke @ ke kahe lohi ana o ke koko. @ maluh@uhi o ke kino, hea o ke poo. Hi @ awaawa oloko o ka wahi @wahwah ka opu ame ke poluea a pela aku. Ke mom@ kela @ he like me ka @ meli a ua loaa @ mea hoonoono ai a @ o ke Cod Liver Oil Maemae, i loaa @ ke akepaa mai o ka @ ame ke Compound Syrup of Hypophosphites ame ka Extracts of Malt Wild Cherry. Ua hiki loa i kela laau ke hoomama a hoola i na na'i @ ole. Na kumu@oia no ka hiki @ i keia laau ke hookalikelike @ ka hana a ke kino holookou, ka hiku ana ke kaupale aku i ma mea ino iloko o ke koke, ame ka hana a kuku;u hou ana i ke kino ho@koa. Aole @ lohi a kinalua na hana. "Aole @ hoohokaia ma kela." Na ka @ mua e apono mai i kona ano @ Ke k@ nei kela laau e ka poe @ lapaau a puni ke ao nei.

 

 

        O ka hoike make no ke kulanakauhale o Honolulu nei no ka mahina i hala ae nei ua ikeia iho ua hiki aku i ke 64 ka nui o na make. Ma ka mahele ana iloko o na lahui like ole e noho nei maanei, he 29 Hawaii, 7 Pake, 18 Kepani, 6 Pukiki hookahi Pelekane, 2 Amerika, a he hookahi o na lahui e. He 45 kane a he 19 wahine.