Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 51, 16 December 1904 — Ka Halawai a ka Poe Mahiai. Lilo ka Ninau Hooulu Laau Cassava i Mea Nui. HOALAIA NA MANAO E KANU NUI IA KA ALANI AME KA LEMI I HOOLAKOIA NO NA MAKEKE O HAWAII NEI ME IA MAU HUAAI. [ARTICLE]

Ka Halawai a ka Poe Mahiai.

Lilo ka Ninau Hooulu Laau Cassava i Mea Nui.

HOALAIA NA MANAO E KANU NUI IA KA ALANI AME KA LEMI I HOOLAKOIA NO NA MAKEKE O HAWAII NEI ME IA MAU HUAAI.

Ma ka po Poakahi nei i malama ae ni ko Hawaii nei hui o ka poe Mahiai he halawai a he nui na mea e waiwai nui ai na poe mahiai e piii ana i ka hooul» tma i ka pia, maiai, alani. lemi. kope ;ime na mea ulu nenee iluna o ka lepo i ha'iia ae nia ia halawai. l'a loaa pu «e no hoi he m«u hoomaikeike ana i na mea e piii ana i ke poko nana e pejv9hi nei i na mea ulu. a ma na ano apau o |fiia kekahi o na halawai hoowaiwai nui f ka poe i hele ae ma ia halawai.

Ua heluheiuia ae kekahi palapala e' Jai#d Smith e pili ana i ke ano o ka uilS ana ame ka hooulu nna i ka cas»?ava. He menuiu no keia i kanuia ma Hawaii nei no na makahiki lehuiehu i hala ae nei. a ua ikeia hoi he ai maikai lrta keia no na holoholona bibi. O na Hawaii hoi he hoolilo lakou i keia meaulu i mea ai. a ua hana pu ia no hoi i pia lole. I keia manawa ke lilo nei keia! i mea kanu nui loa ia ma Fiorida ame Inia Komohana oiai ua ikeia he mea malkai keia no ka lole. Ua olelo pu ia 40 pa-kene,ta o ko Amerika kau ohi kulina ke hooliloia nei no kn hane ana i pia lole. I keia manawa hookahi no eia ke pii mahuahua nei ka makemakeia o ke kulina n aole hoi i loa ka iliaina no ke kanu nra. Ua s pH «e nei ke kumukuai o ke kulina a & ae mamua o na m&kahiki h<» umi i hala ae n>i a me he mes la e paa Iho ana pela. ],-» a pela iho Uka pii 0 ke kumukuai o ke kulina a e lilo ole ana ka pia kulina i mea waiwai nui ole lilo ana ke;a ano laau pia 1 mea waiwai, alaila e ftlo ana ka l«'po o Hawaii nel i wahi e hooaiu Siut ia ni keia laau ,a he mea hoi kei* e hoowaiwai ai i kekahi mau aina e waiho wale mat nei i hiki ke hooulua keia ano !aau.

Ua hoike ae o C. Koelling, ka haole kanu laau "castor oil" o na pali hauliuli o Koolau, eia oia ke hooh?.na noi i kona aina ma ke kanu ana i ka laau Oappawa. Wahi ana i ka manawa e pa ai ka ino Kona, e lilo ana ka hapanui o kana mau laau castor oil i mea ole a e poho ana oia, nolaila ua hoololi ae oia i kana hana mahiai ma kekahi mau mea huli waiwai e ae. Wahi hou ua huhuki oia i kekahi mau castor oil ana mai kekahi wahi apana uuku mai a he 600 paona castor oU i loaa ae iaia mai ia wahi ae. Ua holoi mua iho oia l 100 paona a loaa ae la iaia he 15 pa-ke-neta o ke koena iho he pia maoli, a .na ka hoomaemae hou ana 1 kekahi mau paona ana ua loaa ae la me he mea la he 20 pa-keneta mailoko ae o ka 26 '>akeneta he pia maoli. Ua hoounaia keia mea hope i ka hui William, Oimonā, a ua loaa. ae he hoike maikai no kela. I keia manawa he ewalu eka o ko Mr. Koeliin? alna i paa i ka laau cassava. Ua laweia mai ka hua mai ko Mr. Rice aina ma Kaual, a o kona lilo no ka hoopaa ana i ka eka hookahi me keia laau he J3O. Ua hoomakaia ke kanu ana i ka malama o Aug:ate i hala a ua ulu ae keia lau i keia manawa a loaa ka averika o elima kapuai kiekie.

Ua hoike ae hoi o Mr. Smlth o na aa o ka laau cassava he ai maikai loa no na holoholona, a malalo o ia kumu i kanu ai o Mr. Riee 1 keia ano laau, i ai hol no kona mau holohoiona. LTa hoike pu ae oia he ai maikai keia no na bibi waiu. O kekahi mau mea i kamaillo nu! la ae ma keia halawal, oia ka lilo ana o na kauoha alpni ame lemi o Hawaii n<ei ma Kapalakiko e kauohaia ai. O keia mau mea apau he hiki no ke loaa ma Hawaii nei, o ka hemahema wale no o ka manao ana e kanu a hookuu aku >.»o na keia mau kumulaau e ulu. He mea pono e kanuia, a ke ulu ae e pulama mau ia i ka wa hua ame ka wa hua oie. O keia ka meahuna e pill ana ina laau o keia ano a kekahl poe e hoohemahema mai nei. O ke kanu ana i ka maia kekahi mw ano nui. oiai he nui ka makemakeia o ka maia ma Amerlka. O ke kanu ana hoi kekahi i ke kope, oiai he mea mskemake nui ia no keia. !