Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 2, 13 January 1905 — Page 1

Page PDF (1.29 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  sister kirsten kvam

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE XLIII, Helu 2.            NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IANUARI 13, 1905.     NA HELU APAU 3050

 

PRATT NO HONOLULU NEI,

DESHA NO HILO.

 

NA LUNALETA HOU NO HAWAII NEI.

--

Loaa Mai ka Lono o ka Hooholo Ana o Peresi-

dena Rusewela i Kona Manao.

--

UA WAIHOIA AKU NA INOA O KEIA MAU KEONIMANA

I KA SENATE NO KE APONO ANA MA KA POAKA-

HI IHO LA.

--

            WASINETONA, Jan. 8.--Ua kauoha @ ka Peresidena e hoounaia aku @ Joseph G. Pratt inoa ma ke ano @ nui ma Honolulu a o George L. Desha i lunaleta no Hilo, i ka Se@ ka ia apopo.--WALKER

            @ keia maluna ae ka telegarapa i @ mai i ka nupepa Advertiser mai @ meakakau e noho la ma Wasinetona.

            @ keia iho ia ka mea oiaio, alaila @ hiki mai la kakou i ka pahuhope o @ ana maluna o kela ninau.  He @ keia i ala nui mai ai na nune @ i na la i hala, a he ninau hoi keia i hook@ ae ai na kanaka a Peresidena Rusewela i hilinai ai.

            O Joseph G. Pratt, oia ka inoa a Ki@ Carter i hoouna aku ai i lunaleta no Honolulu nei ma kuhi o J. M. @ a mamua hoi o ka haalele ana mai o ko kakou Elele Lahui lanei a holo aku no Wasinetona, ua loaa ae na lono lauahea aia ko Kuhio manao e waiho aku i ka inoa o C. Crabbe @ lunaleta, a pela no hoi i ko George L. Desha.

            Ua moe keia ninau nui maluna o ko ka Peresidena pakaukau e kali ani o ka hololike ae o na manao o ke Kiaaina ame ko kakou Elele, a ma na hiohiona i loaa mai mamuli o keia telegarapa, me he mea la ua ae aku o Elele Kalanianaole e hookuu i ka inoa a Kiaaina Carter i makemake ai e hookohuia mai no Honolulu nei, a o kana mea hoi i makemake ai oia o George L. Desha ke hoiholia aku no Hilo.

            O Joseph G. Pratt, ka lunaleta nui o Honolulu nei i waihoia aku la kona inoa i ka Alaolelo, he malihini oia, oiai he eono a i ole ehiku paha on a makahiki o ka noho ana ma Hawaii nei, eia nae oia paha kekahi o na malihini makaukau loa e hana i kekahi hana maikai no Hawaii nei.  kana hana mua loa i lawelawe ai maanei he kuai aina, a ma ia hana oia iikeia ai he kanaka makaukau.  Mahope mai

--

Bila Kanawai Lapaau a Kukulu Kahua

Ma'i Lepera.

--

            "Pauku 5.--O ka huina o hookahi ha-

            O keia malao iho nei ka bila a Lunamokuainana Hepbur@ i hookomo ai iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, he bila hoii hoomakaukauia e Kauka Aupuni Wyman, mamuli o kona hui ana me Kiaaina Carter ame kekahi poe e ae a kukakuka i na mea e pono ai maluna o ka ninau ma'i lepera:

            "E hooholoia e ka Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana o na Mokuaina Hulia o Amerika ma ka Ahaolelo e noho nei, Oia hoi i ka wa a ke aupuni Teritore o Hawaii e haawi lilo loa ai i na Mokuaina Huiia i apana aina kupono, o hookahi mile kuea oi aku a emi mai, ma ke kahuama'i lepera o Molokai, Hawaii, e kukuluia no iloko o ke kahuama'i lepera maluna o ka Mokupuni o Molokai, Hawaii, he halema'i kahua ame keena lapaau o ka Papa Ola ame ko na Mokuaina Huiia Oihana Halema'i Marina no ka huli ana i na ano o ka lele ana, ke kumu ame ka lapaau ana i ka ma'i lepera.

            "Pauku 2.--No ke Kaukakaha Nui o ka Papa Oia ame ko ka Oihana Halemai'i Marina e hoomakaukau i na kii no ia mea ame ke kukuiu ana i na hale kupono no ka hooko ana i na manao o keia Kanawai.

            "Pauku 3.--A no na manao o keia Kanawai o ke Kaukakaha Nui, ma o kona agena i hoomana piha ia, ke hoomanaia nei e hookomo ae ma ua kahua la i ka poe ma'i i loaa i ka lepera e waihoia ae ana malalo o kana malama ana malalo o ka pono i hoomanaia e ka Teritore o Hawaii, o ua poe ma'i ia e noho lakou mai @o o ka malu o ua Kaukakaha Nui la, a i ole kona agena, a hiki i ka manawa e hoihoiia ai i na mana kupono o Hawaii.

            "Pauku 4.--O ke Kaukakaha Nui o ka Papa oia ame ka Oihana Halema'i Marina o na Mokuaina Huiia ke hoomanaia nei e hoonoho a i ole e hookohu, no ka manao o keia mau huliia ana ame ka lapaau ana i mau luna lapaau, kokua hope kaukakaha, poe loea hoohuihui laau lapaau ame na limahana e kupono ana no kela hana.

 

ua hoounaia aku oia no Wasinetona e hooikaika ai i ke koi pauahi bubonika.  Mahope ma@ o kona hoi ana mai ua ino ae oia ma ka oihana loio.  Mamuli o kona hoolilo ana i kona wa noho malihini maanei i mea e waiwai ai o Hawaii nei, ua manao o Kiaaina Carter he mea pono i ikeia aku kana mau hana maikai, a ma ia ano i waihoia aku nei kona inoa, malia, o loaa hou mai he mau mea maikai no Hawaii nei mai iaia mai.  He kanaka ikaika keia ma ka hana, a ke manaolana ia aku nei e hooi ae ana oia i ka maikai o ko kakou oihana leta.

 

            O George L. Desha, ko Hilo lunaleta hou i waihoia aku la kona inoa i ka Ahaolelo Nui, he kanaka Hawaii oia i hanauia ma Honolulu nei i Iulai 3, 1861, a ma Honolulu nei i Iualai 3, 1861, a ma Honolulu nei oia i noho ai mai kona hanauia ana mai.  He kaikaina oia no Rev Stephen L. Desha, o ka Ua Kanilehua.  Ma ke kula o Koleaka kona hele mua loa ana i ke kula, a i ka make ana o kona makuakane, a he umi-kumamakahi hoi on a makahiki ia manawa, ua haalele oia i keia kula a komo aku ma ke Kula'lii o Kehehuna.  I ka 19 o kona mau makahiki, a i ka 1880, ua komo ae la oia ma ka haleleta o Honolulu nei ma ke ano he lima lawelawe, a maanei oia i lawelawe hana ai a hiki i keia manawa, mai ka wa aupuni Moi, aupuni Kuikawa, aupuni Repubalika a aupuni Teritore no hoi.  Ua noho hana oia malalo o na lunaleta like ole, oia hoi o J. M. Kapena, H. M. Whitney, J. L. Kaulukou, F. W. Wundenberg, Walter Hill ame J. M. Oat.  O kona noho loihi ana ma keia oihana he hoike ana ia i kona makaukau e lawelawe i keia oihana ma ke anuu keikie ae, a aole wale oia, ak ahe hooiaio ana ia i kona hilinai iha ia ana, ka hoopono ame ka paupauaho ole.  He moolelo maikai keia e a'o mai ana i na opio Hawaii o keia wa ame keia mua aku, a he mea pono e nanamaka wale ia na kanaka no lakou na kulana e like me ko George L. Desha.

 

nei tausani dalla ma eia ke hookaawaleia nei, mai na dala iloko o ka Waihona i hookaawale ole ia no kekahi mau hana e ae, no ke kukulu ana o na halema'i kupono na keena o na luna ame na hale noho o na lima lawelawe, kahi kaha, ame na hale kupono e ae, ame ko lakou mau lako; a he kanalima tausani dala no ka malama ana i keia wahi ame ka uku o na luna ame na limahana no ka manawa e pau ana i Iune kanakolu, umi-kumamaiwa haneri me eono."

            Ma na ike i loaa mai ma Honolulu nei mai ka Meakakau o ka nupepa Advertiser e noho la ma Wasinetona, ua hiki ke hoomaopopoia, ua ano kanalua na Komite no ka loaa ae o na haawina dala no kela ame keia hana i ka holopono o na haawina dala e noiia ana iloko o ka Ahaolelo i keia kau.  O keia hookahi no ka manao o Lunamakaainana Hepburn i kona lawe ana a hookomo i keia bila, eia nae ua paa kona manao e onou aku i keia bila a hoao aku e hana i ka mea hiki iaia ke hana.

--

NA MANA NUI E OPA NEI

IA KINA.

--

            LADANA, Dec. 22.--Penei i telegarapa mai nei ka meakakau o ka nupepa "Manawa" e noho la me Pekina:

            "Ua ae o Kina e uu i ke koi poho i loaa ae mai ka haunaele a na Pake Boxer ma ke dala gula, i keia manawa hoi eia na Kuhina o Rusia, Geremania ame Farani ke hoopaapaa nei mawaena iho o lakou i ka lakou mau koi hou e hiki ai e loaa ia lakou mai na Pake mai @a eia ke huli nei e onou aku i kekahi papahana a ma ua papahana la e loaa ana ka pomaikai i kekahi banako wale no mailoko mai o ke koi poho.  Ke kakoo nei o Beritania Nui ia Kina, a ke helu nei hoi oia i ke kakoo mai o Amerika ame Iapana a no ka loaa ae hoi he hooponopono ana."

 

JOSEH G. PRATT, I WAIHOIA AKU KONA INOA

NO KE APONO ANA I LUNALETA

NO HONOLULU NEI.

 

KUE KO HONOLULU I KA HOTELE YOUNG.

--

Loaa ka Pane no ka Elele Kalanianaole Ninau

ma ka Telegarapa.

--

UA HALA AKU NA PANE MA KE TELEGARAPA AME NA

PALAPALA HOOPII KU-E I KAKAUINOAIA E KO

HONOLULU NEI.

--

            O ka ninau kuai ia Young Hotele i hale aupuni Federala no keia Teritore, oia ka ninau nana i hoala ae i na manao like ole o ko Honolulu nei poe.  Ua ala mai keia ninau ano nui mamuli o ke komo ana iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika he elua mau bila no keia mea hookahi, a mamuli o keia i loaa mai ai he telegarapa ia Kiaaina arter mai ko kakou Elele Lahui Kalanianaole, e ninau mai ana i ka manao o ko Honolulu nei poe maluna o keia ninau.

            O na bila elua e waiho nei iloko o ka Ahaolelo Nui, oia no ka bila a Elele Kalanianaole i hookomo ai i Ianuari 12, i  hala, ame ka bila a Lunamakaainana Cushman o ka Mokuaina o Wasinetona i hookomo koke mai nei iloko o ka Hale i kokuaia hoi e Senatoa Pekina o Kaleponi ma kona hookomo ana ia mea hookahi iloko o ka Senate.

            O keia mau bila a elua ua pili no i ka manao hookahi, aka he wahi kaawale no ma kekahi mau manao.  O ka bila a ke Elele Lahui i hookomo ai e pili ana ia i ke kuai ana i kahua a kukulu iho i hale aupuni Federala maluna o ia kahua.  O ka bila elua, ua like no, aka ua pakuiia aku keia mau olelo, "A i ole no ke kuai ana i hale kupono me ke kahua."

            O keia malalo iho nei na poo o keia mau bila.

            Ka Bila o Kalanianaole:

            He Bila e hookaawale ana no ke kuai ana i kahua ame ke kukulu ana i hale aupuni maluna iho olaila ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii.

            Ka Bila  Cushman ame Pekina:

            He Bila e hookaawale ana no ke kuai ana i kahua ame ke kul=kulu ana i hale aupuni maluna iho olaila, a i ole no ke kuai ana i hale kupono me ke kahua ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii.

            E hoomaopopo pu ia no hoi, he manawa mahope koke iho o ka noho ana o ke kau Ahaolelo pokole ua hiki aku o Mr. Young, ka on a o ka Hotele Young ma Wasinetona no ka manao e hoolilo aku i kona hotele ia Amerika ma ke ano i hale aupuni.  Mamuli o keia i hookomoia ae ai ka bila hope, a mamuli o keia i loaa mai nei ka Kalanianaole ninau ia Kiaaina Carter, e ninau pono mai ana i ka manao o ko Honolulu nei poe.

            Ua hoike ae na limahana i ko lakou manao maoli e hoole ana i ko ke aupuni kuai ana i ka Hotele Young, a ua hana koke ia ae he palapala e ku-e ana i keia manao a haawiia ae i na limahana no ke kakauinoaia ana.  Penei ka lakou palapala hoole:

            O makou, ka poe i hoopaa i ko makou mau inoa malalo iho nei, e ku ana hoi ma ka aoao o na kanaka hana, na limahana lawelawe ame na mekanika, poe hookaa auhau o ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, ke hoike pakahi nei makou ke apono nei makou i ke kukuluia i hale hou a kupono, e kukuluia hoi ma ke ano haleaupuni Federala ma Honolulu, a ke noi nei me ke ku-e ana i ke kuaiia o kekahi hale i kukulu mua ia.

            Ke manzo nei makou o keia noi ka pono no ia o na makaainana holookoa o keia Teritore.

            Ma ka aoao o na kanaka kuonoo@o a poe kalepa hoi, ua kakauinoa ae lakou he palapala hoopii no keia mea hookahi, a o keia iho ua palapala la:

            Honolulu, T. H., Jan. 5, 1905.

            O ka põe i kakauinoa malalo iho nei ke makemake nei e hoike ae i keia mau manao laula malalo iho nei no ka hoouna ana aku i ka Elele o ka Teritore ma ka Ahaolelo Nui, a ke manao nei aia keia no ka pono o na makaainana Amerika ma Hawaii nei:

            Akahi--Ke hooikaika nei makou e hanaia na hana apau e loaa mai ai he haawina no kekahi hale aupuni o ke ano like me ko ke Aupuni Federala mau hemahema ma Hawaii nei.

            Elua--O ke koho ana i ke kahua ame ke kukulu ana i hale hou maluna iho olaila, a i ole o ke kuai ana ame ka hooponopono ana o kekahi hale kahiko, ke hooia aku nei makou e waihoia ka hooholo ana i ke Komisina e hoounaia mai ana ianei mai Wasinetona mai.

            Ma ke malamaia ana o ka halawai a ka poe kalepa me Young Hotele ma ka Poaha, ua ano e hou ae na manao o kekahi poe, mamuli o ko lakou maopopo ole i ka manao ano nui o ka Elele Kalanianaole ma kana telegarapa. Ua manao kekahi poe ua loaa mai he mau manao pihoihoi i ka Elele Lahui mamuli o ke komo ana o ka bila hou, a ua manao hoi kekahi poe, ua makemake maoli ka Elele e ike i ka manao maoli o ko Honolulu nei i maopopo i ka Elele kana hana e hana aku ai, in a paha no ke kakoo ana i ka bila hope a hoole paha.  Malalo o keia mao-

(Nana ma ka aoao 8.)

 

HOOMALU NA KEPANI IA POTA ATA.

--

Kanaha-kumamawalu Tausani, na Pio i Paa ae

ia Generala Nogi.

--

HALA AKU KEKAHI HAPA O KO NOGI MAU PUALIKOA

NO KE KOKUA ANA IA ILAMUKU OYAMA MA

MANCHURIA.

--

            ST. PETERSBURG, JAN. 5.--O na hana apau o ka Emepaea e huliia ana e ka Ahakuka no ia hana i hookauwaleia. O ke kulana apu'epu'e o na hana iloko aku o ka aina me he mea la na ia mau  mea e hoala mai i ka hoopau kaua.

            Ua kauohaia aku nei ko ke Kai Balatika aumokukaua e hoi ae no na kai o Europa.

            Ua hoikeia mai nei aia o Generala Stoessel ke kaama'i i'o ulu la iloko o ka opu.

            WEI-HAI-WEI, Jan. 5.--Aole i aeia ka mokuahi Pelekani Andromeda i haalele iho ianei mena lako halema'i ame na kaukakaha no Poto Ata e hoolele ae ia mau lako malaila, a ua olelo ae na Kepani aole i makemakeia la mau mea.

            TOKIO, Jan. 5.--O ka huina pau o na pio a Generala Nogi ma Poto Ata he 48,000.  Aia iloko olaila he ewalu generala ame eha Adimarala.  He umi mau mokuahi i haawiia aku i na Kepani ma Poto Ata.

            PARISA, Jan. 6.--Ua hoikeia mai maanei o ko Adimarala Rojestvensky moku lawe have Kniaz Souvareff, ua hooku'i ae i kekahi puu pohaku a ua piholo.

            FUSAN, Jan. 6.--Ua malama ae o Generala Stoessel ame Generala Nogi he kukakuka loihi ana maanei.

            IRKUTSK, Jan. 7.--He nui na kokua e hele nei no Kuropatkin.

            ST. PETERSBURG, Jan. 7.--Aole he oiaio o ka hoike ua piholoia o Souvaroff.  Aole i hookuha'uia na hoomanao Karisimaka ana mamuli o ka haule ana o Poto Ata.

            SEOUL, Jan. 7.--Eia na Kepani ke kaupale nei i ka mokupuni o Quelpart, ma ke komohana-hema o Korea.

            MUKDEN, Jan. 7.--Eia no na hakaka liilii ke malamaia nei.

            POTO ATA, Jan. 6.  He ewalu wale no aliikoa Rukini i ae i na palapala hookuu hoomalu a na Kepani.  I keia manawa e ia na Kepani ke loaa nei i na papu apau o keia wahi a eia lakou ke paahana mai nei ma ka hookaawale ana i na mama ame na mea akeakea o ke awa a mala@ no hoi i ka mluhia o ke taona.  E haalele iho ana na koa Rukini no Dalny i keia la.

            PORTLAND, Ore., Jan. 7.--E haalele iho ana ka mokuahi Olympia i kona awa i keia pule ae me ka waiwai ku-e kaua no Vladivostok.

            ST. PETERSBURG, Jan. 7.--Ua hoikeia ae ua hiki ae o Adimarala Keiki-alii Ouktomsky ame Adimarala Dochinsky ma Chefoo mai Poto Ata ae me ka hoonalonalo.

            TOKIO, Jan. 7.--Ua hoopauia ka paa kaupale ana i ka Anemoku o Liaoyang, eia nae o na moku Kepani wale no ke aela ana e komo no Poto Ata no keia manawa.

 

Hoopauia o Anaru Mai ka Oihana Ma-

kai Aku.

 

L. A. ANARU.

 

            He mau manawai loihi i kaahope ae nei, aia hoi ua ulu ae la he mau mea e hoala ana i na manao inaina o na makaainana o ka Mokupuni o Hawaii, he inaina hoi mawaena o lakou e kue ana ia L. A. Anaru, , ka Makai Nui o Hawaii, a he lehulehu ua manawa i hoopii mai ai ko Hawaii poe e hoopauia

 

            TOKIO, Jan. 8.--E laweia ae ana no Kure, ko Iapana mokupuni kahua kaua Moana ma ke kai Inland, he iwakalua tausani pio Rukini.  O ka poe i ma'i loa a i ole eha paha e noho ana no ma Poto Ata.

            MUKDEN, Jan. 8.--Ua piha keia kulanakauhale i na aliikoa ame na koa e kuai ana i na makaua Karisimaka.  Ua hoike ae lak@ o na koa ma na kahua hoomoana ame kahua pale ke hanai pono ia nei a ua lawa hoi i ka lole.

            PARISA, Jan. 8.--O ka papahana kaua moana a na Rukini ke manao nei e hoolilo aku i $200,000,000 ao ke kukulu hou ana i ka oihana marina.

            ST. PETERSBURG, Jan. 9.--Ua malama ae ka Emepera i ka halawai kukakuka me ka Ahakuka o ka Emepaea.  Oka olelo hooholo a ia Aha e hoomau aku ana no ke Aupuni i ke kaua ana.

            Ua hoike mai nei o Generala Kuropatkin ua hoopuehuia aku ka lelekaua a na Kepani i manao ai e hoopuiwa aku i kona hapawaena.

            TOKIO, Jan. 9.--O na Generala Fock Smyrnoff ame Adimarala Wlren e laweia mai ana no Iapana, pau pu me kanalima pa-keneta o na aliikoa Rukini, make ano he mau pio i ae maoli.  O ka huina pio o Poto Ata he 878 aliikoa ame 23,491 koa.  E hoi ana o Generala Stoessel no Rusia ma Suez aku.

            E hooliloia aku ana o Poto Ata i kahua kaua moana.  Eia no ke nee mua nei ka hana hookaawale i na maina.

            E hoopuka koke ia aku ana ko lapana hoale kuloko eha.

            Ke mannaia nei o kekahi mau moku Rukini i piholo ma Poto Ata ua hiki no ke hoolanaia.

            Mai ka huina koa Rukini ma Poto Ata i ka manwa i ala ai ke kaua he 39,000 i make a he 10,000 i nalowale.

            PARISA, Jan. 9.--Ua hoomaka hou ae nei ke Komisina Lahui e huli i ka ninau o kela ulia ma ke Kai Akau.  Ua kohoia o Fournier i Peresidena.

            POTO ATA, Jan. 10.--He elima tausani pio Rukini e ma-ki nei no Changlingtzu e hele ana no Iapana.  He ku i ke aloha ke nana aku.  Ua pau na umiumi o na koa i ke okiia a ua ahuwale ae na hiohiona maokioki o ke kaua loihi ana.

            E komo koke ana na kaaahi iloko o Poto Ata.  Ua pau ae nei na hana hooponopono i na telegarapa ame na telegarapa o ke kulanakauhale.

            Eia na eneginia ke ana nei i na papu i pau i ka nohaha, e kukulu koke hou ia aku ana a hooi hou ia aku ka ikaika. 

            CHEFOO, Jan. 10.--Ua loaa ae he pahu poino nui na Poto Ata.  Ua hala aku nei he hapanui o ko Generala Nogi mau koa no Liaoyang.

            NAGASAKI, Jan. 10.--He hookahi tausani Rukini i eha a pio i hoea mai nei ianei.

 

o Anaru mai ka oihana makai, eia nae aole he mau hana i hanaia no lakou mawaho ae o ka hulila ana o na kum@ hoohalahala i waihoia mai i ke poo aupuni ma Honolulu nei, a hoomae aku no la Anaru ma kana oihana.

            I ka loli ana ae nei o ka Oihana.

(E nana ma ka aoao 5.)