Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 2, 13 January 1905 — Page 4

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Megan Tipping
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA. IANUARI 13, 1905.

            "Ua luku aku oia he ekolu o ko kakou poe naita."

            "Alaila, e make keia Kristiano e pono ai." Me ka leo ikaika a ko'iko'i ka moi o ka pane ana.

            "A e hoohakalia ole no hoi ka pepehi ana e pono ai," i pakui aku ai ka lunakanawai i ka ka moi.

            "Pela," wahi a ka moi.

            "A no keaha no hoi e hooko ole ai i keia po?" i ninau aku ai ka lunakanawai me ka nee ana aku a kokoke i ka moi.

            Hoohele aku la ka moi ma ke ano holoholo a hoi hou mai la i kona wahi mua o ke ku ana.

            "Beni Hame," i pane aku ai ka moi, a ua ano kokoke loa aku la ka moi ia manawa i ko Beni Hame la; no keia mau mea apau o oe ka mea nana e pane o lakou."

            "O na mea no nae i pili a hoowaiwai aku ia oe e kuu moi. O Alahe wale no ka mea i ike i ko'u aie piha ia oe."

            "Ma ka mea oiaio he pololei io ia oieio au," i panai aku ai ka moi.

            "A ma ia mea e uku ai au i kekahi hapa."

            "Ma ka mea hea?" i ninau hou aku ai ka moi.

            "Ma ka hooikaika pu ana e pepehiia keia ilio Kristiano."

            "Ua olelo mua ae nei au no kona make - e make oia e pono ai."

            "He olelo hooholo pono kena," wahi a Beni Hame i panke aku ai.

            "Aka, e lawe mai no wau i kona poo ma ke ano makana na kuu wahine hoopalau. ina ua noho pono oia me ka ewaewa ole; a @ oe ka mea i ike ia mau mea apau e Beni Hame."

            "He makana maikai io kela." wahi a ka lunakanawai.

            "Pehea ka loihi o ka manawa e waiho ai kona poo a hiki i ka manawa kupono e hoihoi ai iloko o ka honua? i kou manao e Beni Hame?"

            "Ina e laweia kona poo mai ke kino ae. i keia po ua hiki ke malamaia a kaa aku ma oo ka la o olua e hoohuiia ai."

            "Pela anei kou manao?"

            "Me ka oiaio e ka Mea Kiekie."

            "Ua loaa ia manao ia'u a ua hooholo no hoi e hooko aku."

            Ua hoopuka ae ka moi ia mau olelo hope ana me ka maopopo loe o ka holopono o ia ano noonoo iloko ona, aka i ka puka ana o ia mau olelo ua ike koke oia aole e hiki iaia ke hoihoi hou, nolaila ku ae la oia iluna a hakapono aku la kona mau maka maluna o ka lunakanawai me ka pane leo ole no kekahi manawa.

            "Ua hooholo no hoi wau e hoao," wahi hou a ka moi me ka pakui ana i ka huaolelo "hoao."

            Ma keia mau hoike manao o ka moi ua nui loa i ka ko Beni Hame olioli a hiki ole iaia ke huna iho ia haawina.

            "Ma ko kakou kanawai, ua haawi mai ia i ka pono no ka make o ke Kristiano mamuli o kona ahai ana i kekahi o kakou mai ka aina aku nei," wahi a ka moi i hoomau aku ai. "O Kale o Leona, ua ike no oia i keia kanawai o ko kakou aina eia nae ua hoomahuka a ahai aku oia i kuu wahine hoopalau. E Alahe, ua hiki mai ka manawa no kia Kristiano." Alaila huli ae la ka moi i kekahi o kona mau lunakoa a haawi kauoha aku la.

            "E Husama Beni Abasa, e hele koke aku oe i ka halepaahao a kauoha aku ia Terika e oki aku i ke poo o ka naita Kristiano."

            "E hele au, e kuu Haku," i pane aku ai ka naita Mahomeda nona ka inoa i kaheaia; a eleu koke aku la no hoi oia.

            "Alia iki e Husama. E noho aku no oe a pau ke oki poo i ka hanaia alaila hoihoi mai oe i ka olelo ia'u."

            Mahope iho o ke kulou haahaa ana ua nalo aku la ka naita iloko o ka pouli o ka po.

            "Ano, e Beni Hame," i hoomau aku ai ka moi, "ma keia manawa ua pau ka hana no ka make o ke Kristiano. Ma ka la apopo a ia la aku e hoi mai ai o Zira no kona home hou."

            "Ua makaukau oia e kuu moi."

            "A ua maopop pono anei iaia kona mau kulana apau no kona lilo mai i wahine na'u?"

            "E maopopo aku ana iaia."

            "E pono oia e maopopo mua."

            "Eia nae, he mea kupono loa kona lohe ole aku i ka make c ka naita Kristiano no keia manawa."

            "Ha."

            "Aole ma ke ano ua aloha oia iaia," wahi a Beni Hame i hoomaopopo hou aku ai, "aka ua ike no oe i ka poe e like me kona ano ka palupalu. He mea hoonawaliwali ia iaia ke lohe aku oia ka make oki poo o ka holoholona e like me keia kristiano. Eia no hoi kekahi, aole he waiwai iki o kona ike i keia mau mea no keia manawa."

            "Pela, pela; a aohe no o'u manao e hoouluhua wale aku iaia."

            A i ka moi i hoopuka ae ai i na olelo hope ua holoholo hou iho la @ia iloko o ka holo. A no Beni Hame hoi aole i hiki iaia ke holoholo pu no kona eha, nolaila ua ku iho no oia a nana aku la i ka holoholo ana o ka moi. Aia nae maluna o kona helehelena na hiohiena o ka olioli me he la no ka holopono o kana mau makemake i hoolala ai e hookoia mai e ka moi.

            A hala ka hapalua hora aia hoi hoi mai la ka Naita Husamsaa B@ni A@asa.

            Hikiwawe maoli oe e Husama," i pane aku ai ka noi. "Ua eleu a hikiwawe mai nei ka hana a Terika. Pehea kou ano e Husama i kou ike ana aku nei i ka make o ka kanaka ma ke oki ana i kona poo?"

            "Aohe a'u mea i ike no ka make e kuu Haku."

            "Alaila, o na olelo wale no a Terika kau i lawe mai ne? i ninau hou aku ai ka moi.

            "Aohe kanaka e pepehi ai."

            "Aohe mea e pepehi ai! o ka'u i olelo aku nei ia oe oia ke kristiano- o Kale o Leona."

            "Ua maopopo ia ia'u e kuu Haku aka aohe Kale o Leona ilaila."

            "Aole olaila?" i hooho aku ai ka moi me ka ha'oha'o nui, a he puupuu ikaika loa hoi ia i pa aku ai iaia.  "Oia anei ka Terika i ha'i mai ai ia oe?"

            "Ae, ua hoike mai oia ia'u pela.

            Alaila ua hoopunipuni aku la oia.  Aia no ke Kristiano ilaila. E Hele aku a waiho aku i ke kauoha ia Terika e laweia mai ka paahao."

            "E ka moi, na mahuka aku oia."

            "Mahuka?" i hooho hou ae ai ka moi i kona puiwa nui a no ka lua no hoi o ka manawa oia i loaa ai ia haawina a no ka hiki ole ke alo ae i keia nui puiwa ua lele ae la oia iluna a hopu aku la i ka poohiwi o Husama me ka ikaika nui. "Ano, ma ka ino o ke kaula, mai aa iki oe e hoopunipuni mai ia'u. Ua mahuka, pela anei oe e olelo mai ai ia'u?

            "Ae e ka moi. Ua hele like aku no wau ame Terika i kahi i hoopaaia ai o ke kristiano aole nae ke kristiano ilaila. O ke kukuluhao hookahi keia o ka pukaaniani ua okiia a malaila ka hemo ana o ka paahao."

            "Mahuka!" wahi hou a ka moi. "Alaila he mea maopopo ua kokuaia mai oia e ko waho aku lei."

            "Me he la pela," i pane aku ai o Husama, "ua olelo mai o Terika ia'u i ke komo ana o kekahi kahuna Mahomeda, a ua manao wale ae n o Terika nana aku paha ke kokua.

            "E hele aku a hoike aku ia Terika, o kona ola kaluahi ke ole e loaa a hoihoi hou ia mai ka paahao," i pane aku ai o Mahomeda me ka huhu nui a holoholo hou iho la me ka piha haalulu pu.  Alaila huli ae la oia ia Beni Hame a pane aku la me ka leo ikaika:"  Beni Hame e hoohakalia ole kau hana ma ka hoi koke aku i ka hale ina paha aia no ko kaikamahine iloko o ka maluhia. Ma ka mana kupaianahai mahuka aku ai ka ilio kristiano. he mea maopopo loa ua ha'a aku oia no ka akau." Alaila huli ae la ka moi a haawi kauoha aku la ia Mamuda kekahi o kona mau naita: Mamuda, e holo aku oe me ka ikaika o ka lio e hiki ana ke lawe hikiwawe ia oe no ka akau a haawi aku i na hoail@na mamua o ka puka ana o ka la i Jina ame Elako, oia hoi, aole e aeia kekahi kanaka e puka aku mai ia mau wahi aku no ka akau." "Alia, pehea ka mamao o ka hiki i ka kakou hoailona ke haawiia?"

(Aole i pau.)

 

 

RUSIA A ME IAPANA

-: MA KE:-

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

KUKALA IAPANA I KE KAUA- HOOUNA OIA I KANA MAU KEIKI WIWO OLE MALUNA O KE KAHUA KAUA-ULUPAIA NA AUMOKUKAUA O RUSIA MA KE AWAO POTO ATA.

 

            Mahope o ka hala ana o kekahi mau la ia Generala Kuroki ame kona pualikoa maloko o ke kulanakauhale o Feng-hwang-cheng, ua hulili aku la na maka o ko kaua Generala Kuroki maluna o ke kulanakauhale nani o Haieheng, he mau mile hoi ka mamao ma ka akau o ke kulanakauhale o Feng-hwang-cheng. O keia kulaanakauhale o Haieheng oia no ke ki e loaa ai ke kulanakauhale nui o Nukana (Newehwang) a maluna o keia manaolana ona. ua liuliu iho la oia me kana mau Palapala Aina e noii ana i na Alahele iki ame na Alahele nui. na mauna. na kualono. na kikek@@ ame na papu like ole e ku kiai ana imua o ke kulanakauhale o Nukana, e kiai a e malama ana hoi i kona maluhia. He mea oiaio mahope o ka hoomaha ana o kona pualikea kaulana no kekahi mau la, ua liuliu iho la o Kuroki ame kona mau paalalo e nee aku no mua o ke kulanakauhale o Haiecheng. ke ki hoi e hemo ai ka ipuka e komo malaelae aku ai iloko o ke pookulanakauhale nana o Nukana. Me ka malie ame ka noonoo maikai ua nee papa aku la ko Generala Kuroki pualikoa imua o na lapalapa ahi o na pualikoa helewawae o Rusia. a mahope o ka hala ana he ekolu hora. ua hoohamania aku na pukuniahio na pualikoa pukaa o Rusia. a hookuemi ia aku la hoi ka pualikoa kaulana o Rusia me na heluna kaukani o ekolu a oi e waiho mokaki ana maluna o ke kahua kaua, ua make, ua hala a na a'e aku la hoi ma kela aoao o ka muliwai eleele.

            Ma keia kaua i malamaia ua papahi hou iho la no ke keiki kaeaea Kuroki i ka lanakila, a i ka lilo pio ana o keia kulanakauhale o Haieheng he mea oiaio, ua haalele koke iho la na puakiloa Rusia i ke kulanakauhale o Nukana, oiai, e like me ka'u i hoike mua a'e nei. o keia kulanakauahle o Haiecheng oia no ke ki e hemo ai ka puka a loaa aku o Nukana, a mamuli no hoi o keia kumu. na haalele puapuahulu iho la na Rukini i ke kulanakauhale o Nukana a kamoe aku la ko lakou alahele no Liaoiana, ke kahua hoolulu hoi o Generala Kuropatkin. ia Generala Kuroki e ulupa ana i na pualikoa Rukini imua o ke kulanakauhale o Haiecheng, aia hoi o Generala Oku, kekahi o na keiki hiwahiwa o ka Aina o Nippon, kahi ulupa ai i na pualikoa Rukini malalo o Generala Kukalika (Generala Z@ssalitch) ma ke ala Haiki o Maotienling.

            Ma keia hoouka kaua liilii i paioia mawaena o na pualikoa o na aoao elua na pualikoa Rukini hoi malalo o Generala Kakalika (General Zassalitch) a o na pualikoa Iapana hoi malalo o ke alakai hiwahiwa Generala Oku, he mea oiaio ua hoopuehu ia aku na Rukini ma na kihi like ole o ke kahua kaua, a iwaena o na poe i a'e aku ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make o ke Generala kiekie kekahi a'u i hoike ae nei maluna oia hoi o Generala Kakalika.

            O keia alahele Haiki o Maotienling ua like no ia me ka alahele o Nuuanu o kakou e hoea aku ai ma ke la aoao o ke Koolau, a oiai aku ai ma ke kulanakauhale o Haiecheng he mea oiaio no hoi ua waiho malaelae ia ae la ke alahele no Oku e kamoe aku ai i kona alahele no ke pookulanakauhale o Liaoiana. Nolaila ma hoouka kaua i malamaia mawaena o na pualikoa elua o na aupuni elua, ua papahi hou ia iho no ka lanakila mae ole maluna o ka hokua o ka Generala Oku, a he nuhou hoolele hauli keia i ka manawa i laweia no ke pookulanakauhale nui o Poto Ata me kona mau mokukaua punahele, na mokukaua hoi nana i hoouna aku i na mokukaua pukonakona o Rusia iloko o ka hohonu kulipolipo o ka moana kai uli o Poto Ata. Ua malama ia keia kipoka ana ma ka aoao o na mokuana o Adimarala Togo no kekahi hapalua hora, a he hoohewahewa ole ke hoike ae maanei, e pulelo ana ke alelo menemene ole o ke ahi ma na wahi like ole o keia kualanakauhale. he kulanakauahle e hooliloia nei i keia mau la e na pualikoa hiwahiwa o Generala Nogi he lua Gehena make mau loa. oiai i keia manawa a'u e kakau nei i keia mau laina pokole, aia na pukuniahi aloha ole o Generala Nogi ke lua'i la maluna o ia kulanakauhale, a he ninau wale no no ka manawa o kona haulehia aku malalo o na puupuu ikapuu ikaika o Generala Nogi a o ka pau no paha ia o ka paio ia ana o keia kaua, he kaua i ike mua ole ia ma ke ao nei mai ka manawa mai no hoi ia Napoliana ma ame Nelekona, ke keiki kaeaea o Beretania Nui, ke Aupuni nana e rula nei i na ale ahiu o ka moana, ame kona mau pualikoa kaua hoi e rula ana i ka mana kaua o ka aina. Oiai o Generala Oku e paio ana me na Rukini ma ka alahele haiki o Maotienling a o Generala Kuroki hoi e hoomaha ana ma ke alahele e hoea aku ai ma ke kulanakauhale o Nukana, aia na pualikoa Rukini ma ke kulanakauahale nani o Dalani (Dalny)  kahi i puhipuhi ai i ke kulanakauhale i ke ahi, oiai ua maopopo mua ia lakou aole loa lakou e pakele ana i na pualikoa Iapana. O keia kulanakauhale nani o @alani ua manao ke Aupuni nui o Rusia e hoolilo oia ke pookulanakauhale o kona mau pe'a aina ma ka Hikina. a no keia kumu hoi ua hoolilo aku ke aupuni nui o Rusia he $398,000.000 no ka hoonani ana i keia kulanakauhale me na @@@@ nunui  ame na halep@le.

            E like no hoi me ka loli ana o ke au o ka manawa a @@@@@ hoi o keia manao kaulana o Genereala @@@@@@@@ @ @@@@@ ana i na Kepani  na hooliloia  iho la @@@ @@@@@@@@ @@@ lani i mea ole a ma ka makahua o ka @@@@@@ @@@ @@@@@ nui o Rusia  e hoolilo i kona [unreadable text] aina ma ka Hikana. na wa@@@ @@@ na [unreadable text] "Kianapa@@a" e hoopa  @u ana i [unreadable text]  apau loa iloko loa iloko o  keia kaulanakauhale  @@@@ @@ [unreadable text] o keia nan ina ole iloko o ka pol@@@ma @ @@ [unreadable text] wale maanei ka@@@ mai la hoi ka mana@ aka @@ @ [unreadable text]  hana maluna o na uwapo like ole a p@pu@@ @@@ @@ @@  [unreadable text]  i loaa ole ai hoi ka wahi @ moku ai na @@@ [unreadable text] ka manao o na pulikoa Rukini. oiai @@ lakou @ [unreadable text] hoopoino ana i na hale @aui @@@ @@ @@@@ [unreadable text] loh@ia aku na leo pukuniahi  a Generala N@@@ [unreadable text] ana ma ka akau o @@ kulanakauhale  o P@@[unreadable text] keiki o ka aina o Nippon @@ na'i  mai la i ko lakou [unreadable text] pio ana i keia kulanakauhale o @ai@@. O @@ [unreadable text] @alani na pioo lakou ma na @@@ apau o [unreadable text] haalele iho la na pualikoa Rukini i ke [unreadable text] mama aku la i @@ @@@@ @@ @@@@ [unreadable text] rala Nogi ame kona mau pualikoa [unreadable text] @alani. na hae e p@l@lo ana i ka w@@ [unreadable text] kapalili ana, a o ka hal@la o na kapuai w[unreaable text] pualikoa helewawae e maki ana iloko o @@ @@@@ haal@@ @ @@@ e na k@a Rukini, o@a ka mea @ ike ia ana. Ma na wahe apa i @ @ lanakauhale o @alani e welo ana ka hae ulaula o lap@@@@ @ @ @@ kaaianana apau loa e kuku ana ma na ala@@ @ @@@@ @@@@ @@@ na keiki hiwahiwa o ka aina @@ku o Nippon. @@@@ i @@@@@ @@@ mana o ke aupuni nui o Rusia ilalo o ka papa@@@@ @@ @@@@ Aole wale  maanei pau, aka, i kela ia kookahi @@ @@@ @@ @@ @@@ waho o na papu pale o Poto Ata. he alahao h@ @@@@ @ [unreadable text] i na pukuniahi nunui o ke keiki kaeaea Nog@ @@ @@@ o Poto @ hanai aku hoi ia kulanakauhale i ka huaale awaawa o ka ma@@loa. I na keiki o Nogi e hana ana a e hoom@@ ana @@ i @@ @ aia hoi umi mile ka mamao mai ke kulanakauhale aku @@ ka moana he pa-hu ka mea i loheia aku, a i ka hoomaopopo aku. O ka mokukaua papa ekahi Hat@@@@ an@ @@ @@@@@@@ mama Ioshino, o laua ka mea i hoopoino ia aku aole na @@@@@@ mai kekahi o na mokukaua mai o Rusia ak@, mai ka @@@@ lewaia ana iluna o ka ili o ka moana, a he mea e@@@ @@ @  @ la keia mau mokukaua  elua a hoi aku la ilalo o ka [unreadable text] moana aole loa e ala hou mai ana aka, o ko lana ma@ [unreadable text] pono no ke aupuni nui o Rusia @ uku mai, wahi  a @@@@@ koikoi o ka aiana o Nippon i olelo ai. He mea maikai no @@@@ mea kakau nei ke hoike hou aku i ke ano ame ke kulana o @@@ kukaua papa ekahi i hala aku la ma kela aoao o ke kai ho@@ kona hoa hokukaua  ho@@@ kona hoa mokukana holomama ma ia alahele hookahi. O @@@ kukaua papa ekahi Hatsuse he 1@,000 @ona kona nui, e ha@ha maluna o kona oneki i ka huina nui o 731 mau sela.

            Ua hanaia keia mokukaua ma ka pa kapili moku o El@@ @@ (Elswick) he kulanakauhale hoi aia iloko o ke aupuni mana @@ o Pelekane, a maloko o keia pakapili moku i hoohanauia ai keia moku kaua pukonakona nona hoi na @ona i hoike m nua ia ae nei. Ua hana@@ keia mokukaua iloko o ka makahiki 1897. i ka manawa no hoi akahi no a ike ia ke aupuni uuku o Iapana, aole hoi i ik@@@ @ @@ aupuni nunui o ke ao nei.

            O keia mokukaua i hoounaia aku la ilalo o ka papaku o @@la moana uli mawaho ae hoi o ka papukaua ikaika o Poto Ata, he @aikuahine ponoi no ia no ka mokukaua pilikua  "Shik@shima" kekahi hoi o na ilio bulu o ke aumokukaua o kahi aina u@ku o Nippon kahi aina uuku a ke aupuni nui o Rusia i manao ai, a hiki wale no @@@@ ke paani me ia e like me kekahi wahi pepe uuku, a i @l@ hoi @a pa@@@@hene aku iaia ma ke ano he hoopili wale. O ka loa o @@@@ mokukaua Hatsuse i nalowale aku la he eha hane@i kaupuai hona l@a. kanahik@ kumamaono kapuai ame ka hapalua ka laula ame iwakalua  @@@@mahiku kapuai ame ka hapalua ka hohonu. Maluna o kona @@@ki a'ia'i e hulali ana na keleawe i hanaia me ka maiau @ na keiki @@@ @ Pelekane, e wanawana ana imua a ihope o kona kina kila @@@@@ pukuniahi nona ke ana waena o Umi kumamalua @@@@ @@ @@ @@ elua manamana ana he umi-kumamaha  pukuniahi  loloa @@ [unreadable text] hoi ke anawaena pakahi o @ono iniha; iwakalua pukuniahi @@ [unreadable text] ke ana-waena pakahi o ekolu iniha; umi kumamalua [unreadable text] alapine ame eha mau paipu hoolei @opido. I ka manawa @ @@@ ana o kekahi kauamoana. a i ka manawa hoi @ hoola i like ai no niahi apau maluna o keia mokuana Hatsuse i ka lakou ma'i awaawa o ka make maluna o ka enemi. i ka manawa hoo@@@@ kumukuai o na poka i hooleiia aku iloko o ia manawa hoohoea aku no ia ma ka $276,000. Ma keia e ka makamaka @@ o keia nanea hoolele hauli, e hoomaopopo ai kaua i ke a@@ @ ka hoohanaia ana o keia mea he kaua moana, nawai @@ @@ puni aku. O ka kokoolua o keia mokukaua Hatsuse i p@@@@ oia hoi ka mokukaua holomama Ioshino. ua hanaia no @ @ pa kapili moku hookahi o Elawika maloko hoi o Pelekane polipo o ke Kema (River Thames)

(Aole i pau.)

 

[picture]

 

            Ka Hoao Ana o Kekahi Pualikoa Kepani e Wawahi i ko na Rukini Aoao Mamua o ka Lelekaua Maoli Ana ma Sha-ho.