Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 3, 20 January 1905 — Page 4

Page PDF (1.23 MB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ianuari 20, 1905

 

*MAKAIKIU*

 

WETE*DETONA

 

Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihiliti

 

Ke Kanaka Amerika Koa lua ole

-------------

 

MOKUNA XLII

IKE I KO IVANA NALOWALE ANA

----------

 

                “E oluolu hoi oe e hooluolu iho, e ke kamawahine,” wahi a Wete i pane aku ai.

 

                “Ua oluolu iho la no wau.” Wahi a Vera i panai mai ai.

 

                Kau aku la na maka o ka kaua Wete maluna o Vera, a mino@ iho la.

 

                “E ae mar@ oe e hoopaa mai ia’u e hooluolu ana oe oiai wau e kaawale aku ana mai ia oe ae.”

 

                “E ae mai oe e kali no hoi wau a hiki i kou hoi ana mai.”

 

                “Aole pela!  Ke makemake nei wau e malama i kau olelo hoopaa me Ivana ma ka waiho ana aku ia oe imua ona me kou helehelena nohenohea a e like hoi me kou nani ana i ike hope ai ia oe.”

 

                Ua ma@  iho la ko Vera helehelena i keia mau olelo a Wete, eia nae ua hoopau iho la oia i kona manao, a kau aku la kona manaolana e ike i kana Ivana e like hoi me ka Wete i hoopuka mai ai.  Ua ae ol@  mai la oia i ka Wete kauoha iaia, alaila  hele aku la oia e auau a hoi aku la e hooluolu, oiai ka kaua Wete, me ka manao ano e, e kau aku ai maluna o ke kaa a holo aku la no ko Ivana rumi.

 

                “Eia a@  i o Monikiu Horawiki i ka hale nei?”  i ninau aku ai o Wete i kona hiki ana i ko Ivana hale i noho ai.

 

                “Aole, e ka Monikiu.”  Wahi a ka ona hale i panai mai ai.

 

                O keia pane i loaa mai ia Wete aole ia i hoopaha ‘oha’o aku iaia, oiai nua maopopo mua iaia e hooko ana o Kaunawahine Sofia i kana i hoike mua ai ia laua.

 

                “Ua maopopo anei ia oe kona manawa e hoi mai ai?”

 

                “Aole, e ka Monikiu.”

 

                “I ka wa hea kona haalele ana i ka hale nei?”

 

                “Ke hoomaopopo ole nei wau, e ka Monikiu.”

 

                Ma keia pane a ua haku hale nei, hoomaopopo iho la ka kaua Wete ua punukuia ka waha o keia kanaka e Kaunawahine Sofia, nolaila nanao iho la oia iloko o kona pakake a hu’e ae la he mau a pana dala.  Mahope o kona hoonakeke ana, hookomo hou iho la oia i kana mau dala iloko o kona pakeke, a ninau aku la:

 

                “Heaha kou uku i haawiia ai no ka hoopoina ana?”

 

                Ua mae iho la ka helehelena o ua haku hale la, alaila loli ae la me ka hikiwawe a hoike mai la oia i kona inaina mamuli o keia mau olelo hoohaahaa i kona kulana a Wete i pane aku ai, a iaia i anehe mai ai e pane ua puka koke aku la ka Wete mau olelo:

 

                “Mai hoolilo oe ia oe iho i hupo.  E pane mai oe i ka’u mau ninau me ka maikai a e ike no oe he pono ia nou.  Ina oe e hoaka mai ana e ike koke no oe i na paia o Ru de Sela, no ka mea, ina aole oe i ike mua, e hai’ aku ana wau ia oe me he mea la oe pu kekahi i huikau iloko o kekahi hana ino nui au i hoomaoopo ole ai i kona ano.”

 

                “Pehea kau i p;ane mai la?  Heaha ia hana ino au i ha’i mai la?  Aole wau i ike i kekahi hana ino i hanaia,” i pane mai ai ua haku hale la.

 

                “Heaha kou uku i haawiia ai no kou ha’i ole i kekahi mea e ninau mai ana ia oe no ko Ivana Horawiki wahi i hele ai?”

 

                Ua kunana iho la ua kanaka la, a kau mai la ka pihoihoi maluna ona, a no ka hope loa pane mai la oia:

 

                “Ina wau e hai aku ana ia oe, alaila he mea pono ia’u ke hoike aku ia oe ua ike wau i kekahi mea au e makemake nei?”

 

                “Pela iho la  no.  A e like me ka hikiwawe o kou hai ana mai, pela iho la oe e pono ai.”

 

                “Aka nae, e ka Monikiu---------“

 

                “Heaha kou uku i ukuia ai?”  i kahamaha aku ai o Wete, “oia ka mea mua loa au e hai mai ai.”

 

                “He hookahi haneri farani, ina no nae ua loaa ia huina ia oe; aka nae, e hoohiki aku ana wau ia oe aole i maopopo ia’u ke kumu a’u e laweole ai ia mea.”

 

                “He mea maopopo loa ia.  Ano e hoolohe mai oe i ka’u.  Ina oe e hai mai ana i ka oiaio apau loa, e haawi no wau ia oe i hookahi haneri me kanalima farani.  Ina aole oe e hai ana e ike koke no oe i na paia o ka halepaahao.  Owau kau e koho ai?”

 

                “E lawe no wau i kau e haawi mai ai,” wahi a ua kanaka la i pane mai ai me ka hikiwawe.

 

                “Eia he dala, a nau keia i ka manawa e pau ai ka’u mau ninau ia oe.  E ha’i mai no nae oe i ka oiaio a o ka oiaio wale no.”

 

                “E manaoio mai oe iau, e ka Monikiu.  O kau ka uku kiekie.  Mai pono loa no hoi ina o ke dala mua kau e haawi mai ai.”

 

                “O ka hana maikai mua ma ko’u aoao e hana aku ai nou oia ka hoomaka’uka’u ana.  I ka wa hea i haalele iho ai o Monikua Horawiki i ka hale nei?”

 

                “I ke ahiahi mamua aku onehinei.”

 

                “Oia wale no anei?”

 

                “Aole, e ka Monikiu – ua hele pu aku oia me kekahi keonimana i kipa pinepine mai e ike iaia.”

 

                “Ua ike no anei oe i kona inoa?”

 

                “Ke kipa mai oia ianei he hoike mai no i kona inoa, eia nae aole i loaa k ona inoa iau; aka he kauna oia.”

 

                “Pehea kona ano?”

 

                “He kanaka loihi, helehelena u’i no, eia nae he puhaluhalu.”

 

                “He umiumi apiipii anei kona?”

 

                “Ae e ka Monikiu”

                “He komolima emerla maikai anei kona ma ka manamanalima mua o ka lima akau?”

 

                “Oia anei ka mea nana i punuku ia oe mai kou hai ana i na mea e pili ana no Ioana Horawiki?”

 

                “Pehea i maopopo ai ia oe ia mea?”

 

                “No ka mea ka maopopo la ia oe ke ano o kona lima.”

 

                Ua aka ae la ua haku la, he aka nae o ka makau i kona hoomaopopo ana i ka pololei o ka Wete koho ana, a he mea no hoi keia nana i hoopahaohao nui iaia.

 

                “O kau pau anei keia o kau mea e hai mai ai?”

 

                “Eia he leta me a’u na kekahi mea e kipa mai ana e ninau no Monikiu Horawiki.”

 

                “E haawi mai oe i ua leta la.”

 

                “Aole nau ua leta la, e Monikiu.”

 

                “Pehea oe i maopopo ai aole na’u ?”

 

                “Ua leta la na kekahi kanaka umiumi ole ko’u ke manao wau e kahi ae.”

                “Aka nae, ina wau e haawi aku ana ia oe---.

 

                “Aole he ‘ina’ malaila.  E haawi koke mai oe i ua leta la”.

 

                Lawe mai la ua haku hale la i ka leta a haawi mai la ia Wete, me ke ano kanalua, a oia ka Wete i lalau aku ai, a i kona ike ana nana i’o no ua leta la, ua uhae koke ae la oia i ka wa-hi leta a hoomaka iho  la e heluhelu.

 

                O ka limakakau ua hoohalikelikeia me ko Ivana Horawiki, eia hae aole e nalowale i ka maka oi o ka kaua Wete.  Ua kakauia ua leta la ma ka olelo Farani, a penei na olelo:

 

                “E kuu Mr. Detona aloha: ---Ina oe e huli hoi mai ana mamua o ko’u hoi ana mai, ke hoike nei wau ia oe ma keia ke hele nei wau o ka hema o Farani mamuli o kekahi hana ano nui.

 

“Kou Oiaio,

“IVANAHAROWIKI”

 

                “Na Monikiu Horawiki anei i haawi pololei mai i keia leta ia oe?”

 

                “Aole nana ponoi aka na kona hoaloha.”

                “I ka manawa hea?”

                “Ua haalele iho laua a hele aku a no kekahi mau minute pokole ua hoi hou mai la kekahi o laua a haawi mai la i keia leta me kona i pu mai na Monikiu Debona keia leta, me kona hoike pu ana mai ia’u i ka helehelena a’u i ha’i mua aku nei.”

 

                “A ia manawa no anei oia i haawi mai ai he mau apana dala nau?”

 

                “Ae, e Monikiu.”

 

                “Ua ike hou anei oe i kekahi o ua mau keonimana la mahope mai?”

 

                “Aole, e Monikiu.”

 

                “E ae mai oe ia’u e komo aku iloko o ko Monikiu Horawiki lumi.”

 

                “Ma ia noi au aole e hiki ia’u ke ae aku.”

 

                “Ke kauoha aku nei wau ia oe e hookuu aku ia ‘u e komo aku iloko o ua lumi la.”

 

                “E ae no wau, ina nae oe e lawe aku ana i na koikoi apau maluna ou.”

 

                “Pela no.  E hookuu mai oe ia’u e komo aku.”

 

                Mamuli o ka hiki ole i ua haku hale la ke paa mai i ka kaua Wete, ua wehe ae la oia i ko Ivana Horawiki lumi, a ia manawa no hoi i komo aku ai ua Wete nei a kaua.

 

                He hookahi mea ano nui i loaa i ua makaikiu nei a kaua, a oiai nae aole i loaa he mea nana e hoouiwa i ua Wete la, ua hoike a makana mai he mau mea na ua Wete la i manao mua ai e loaa na no iaia.

 

                He mea oiaio, ma ke ana o ka waiho ana o na pono apoau o ua lumi la, ua hele i’o no o Ivana mai ka hale aku, me ka manaolana no nae e hoi koke mai.  O kona ipukukui aila ea e a ana no iloko o kona lumi komo kapa, a mawaho ae o keia aia no he kanalima mau hoike e ae i maopopo i ua Wete la a kaua aole i haalele o Ivana ia Parisa.

 

                “Ehaalele ae au i keia ike a’u no keia manawa,”  wahi a ua Wete nei a kaua.  “He hookahi a’u mea e makemake nei e ha’i aku @  oe mamua o ko’u haalele ana ia oe.”

 

                “Heaha ia mea e ka Monikiu?”

                “Mai kumakaia oe ia’u i ka mea mua loa e hele mai ana e ninaninau ia oe no keia mea hookahi, a ke hana oe pela e ike koke no oe i na paia paa o Ru de Sela.”

 

                “Ae, e ka Monikiu.”

                “Ke maopopo la anei ia oe keia mau olelo au?”

                “Ae, e ka Monikiu.”

 

Ka Malako ma Hawaii Nei

(drawing)

MOKUNA XLIII KO VERA MANAO PAA

(caption)

 

                Haalele aku la ua Wete nei a kaua i ko Ivana hale i noho ai a hele pololei loa aku la oia no ko Kauna Gerenigofa Hotele.

 

                “Eia nei o Kauna Gerenigofa iloko nei?”

                “Aole, e ka Monikiu: ua haalele oia ianei?”

                “Oia hoi, aole oia e hoi hou mai ana?”

                “Aole ia e hoi hou mai ana.”

                “I ka wa hea oia i haalele iho ai ianei?”

                “I ka la mamua aku o nehinei.”

                “Ua ike anei oe i k ona wahi e loaa aku ai?”

                “Aole, e ka Monikiu.”

                “Aole anei oia i waiho iho he kauoha mamua o kona hele ana?”

                “Aole.”

                “He hoaloha oia no’u:  e hiki ana anei ia’u ke komo aku iloko o kona lumi?  Malia paha ua waiho iho n oia i kekahi mau lete na’u.”

 

                “Ua hookaawaleia namea apau oia lumi no ka nohoi e kekahi mea okoa i lawe ae i ua lumi la o ko hoaloha, a ke manao nei wau aole he mea i koe iho o ua Kauna la iloko olaila.  Eia nae ina ua manao oe e ike nou iho ua hiki no ia’u ke lawe aku ia oe.”

 

                “Ua pau ae la no, a ke mahalo aku nei wau ia oe.” Wahi a Wete, a puka aku la oia iwahi.

 

                He hookahi wahi i koe i ua Wete la a kaua mamua o kona huli hoi ana aku i o Vera la, nolaila ua hele awiwi aku la oia no kahi keena uuku ona maluna ae o kahi hale inu rama.  O keia no hoi kahi ana i waiho ai i kona lole ame na pono hoonalonalo ana i komo ai ma ke ano ukali no Kaunawahine Sofia, i kona manawa i ukali ai i ua Kaunawahine la a hiki i Parisa.  Mahope o kona komo ana i keia mau mea, ua puka aku la oia iwaho a hele pololia aku la no ke kakela o ke Kaunawahine i ka hale nei?”  wahi a ua Wete nei a kaua i ninau aku ai i kona hoa ukali.

 

                “Ae. Ua hoi mai nei oia he eono hora i hala ae nei.  Aole anei he mea pono nou e hele aku e hoike i ke kiai puka nou?”

 

                “Aole o’u nana iaia.  Aole anei i hele hou aku ua Kaunawahine la?”

 

                “Aole.  Ua hoi mai oia a hoi loa aku no kona lumi moe, a aia no oia ke hiamoe mai la no.”

 

                “Ina pela, ua pono iho la.  Eia wau ke hele hou nei.”

 

                “Pehea, e hoike aku paha wau i ke kanaka kiai puka ua hele mai nei oe ianei?”

 

                “Aia aku ia oe.”

 

                Me keia mau papaleo ana, huli ae la ua Wete nei a kaua a hele pololei loa aku la oia no kahi o ke kanikela Rusia, a noi aku l oia e hookuu aku iaia e ike i keia kanaka hanohano.

 

                Ua lawe loa ia aku la keia iloko o ke keena oihana o ua kanikela ia a malaila oia i hoike aku ai i kana hana o ka hiki ana aku.

 

                “Ua hoouna mai nei o Kamawahine Alamazofa ia’u e kii mai i kekahi pahu ana i waiho aiia oe.”

 

                “Ua haawi mai anei oia i kekahi leta kauoha ia oe no ia mea?”  i ninau mai ai ua kanikela la.

                “Aole, aka ua noi mai nei oia ia oe e kala aku oe iaia; a oiai ua maluhiluhi loa oia ua hiki ole iaia ke kakau mai ia oe, a haawi mai nei i kau likiki i haawi aku ai iaia; aole anei ua lawa iho la keia?”

 

                “Eia anei ua likiki la me oa?”

 

                “Ae.”

 

                “Ke manao nei wau ua lawa iho la ia.  Aole a’u kumu e hoohalahala ae ai.”

 

                Maanei i unuhi ae ai na Wete la a kaua i ka likiki a laua me Kunawahine Vera i huli ai a loaa iloko o ka poli o Kaunawai@  Alamzofa, a haawi aku la i ke kanikela.

 

                Heluhelu iho la ua kanikela la a ike iho la oia o kana likiki @ ia i haawi ai, alaila nalo aku la oia iloko o kekahi lumi, a i kona hoi ana mai haawi ae la oia i ka phu ia Wete.

 

                Mai nei aku hoi pololei aku la o Wete no kahi lumi uuke ona maluna’e o ka hale inu rama, a malaila i wehewehe ai oia i kona lole ukali, a mahope o kona komo hou ana i kon aahu mua a hoi hou ae la kona kulana kanaka u’i a umiumi ole, h oomaka iho la oia e wawahi i ka laka o ka pahu ana i lawe mai ai.

 

                Iloko o ua pahu la e waiho ana na mea nani a makamae o Kaunawahine Alamazofa, eia nae ua paa ko Wete manao aia no he mu pepa iloko o ua pahu la, a o keia hoi kana mea e huli nui ana nolaila hoomau iho la no oia i ka huli ana e hoohulihuli ana a @  ha-lo ana me ka manaolana e loaa he wahi huna iloko o ua pahu la.

 

                Ua hoohauoliia ua Wete la a kaua i kona ike ana iho i kekahi aoao manoanoa o ua Wete la a kaua i k ona ike ana iho i kekahi aoao manoanoa o ua pahu la i hunaia hoi me na pale lilina @ ku ili, a hoomaka iho la oia e huli malaila.

 

                Loaa mua iho la iaia he mau wa-hi, a i kona wehewehe ana na mea apau, ike koke iho la oia ua pololei kana i koho ai.

 

                O ka apana pepa mua i loaa iaia, oia no ka papainoa o na kanaka kiekie o Rusia.  O ka lua iho, oi ka papainoa o na wahi halawai o na hui Nihiliti ma Rusia ame na wahi e ae mawaho @ Rusia.  O ke kolu, oia no ka papahana o na hana a na Nihiliki i hana ai a e hana aku ana maluna o kekahi mau luna aupuni ma ka lawe ana i ko lakou mau ola, a e na makamaka heluhelu, ua loaa io iho la no ka oiaio o ka hana a na Nihiliti i manao ai e pepehi i ka Emepera o Rusia.   Ua loaa pu iho la no hoi ka papainoa o na aliikoa ame ko lakou mau pualikoa pakahi, i makemakeia e pepehi no ko lakou makemake ole i na Nihiliki, a pela no hoi me na aliikoa ame @e pualikoa e kokua nei i na Nihiliki a i makaukau hoi no ka hooko ana i ke kauoha mai na Nihiliki aku no ka luku ana i na enemi o lakou.

 

                                                                                                (Aole i pau.)

 

Photo o Pineapple field

 

Ko Hawaii Nei Hala Kahiki

(caption)