Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 4, 27 January 1905 — Page 1

Page PDF (1.30 MB)

This text was transcribed by:  Gloria Vlachos
This work is dedicated to:  Na Lei Hulu I Ka Wekiu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

-----

BUKE XLIII Helu 4.                 NUPEPA KUOKOA. POALIMA. IANUARI 27. 1905          NA HELU APAU @@@@

-----

HAUNAELE KULOKO MA RUSIA.

-----

OLOHANI NA LIMAHANA MAI O AOO KA AINA.

-----

OLAPA KE AHI A NA KOA, HIOLO NA KINO MAKE MA SANA PETEROBORO.

-----

KAU KO IAPANA MAU MAKA MALUNA O KA HOPENA E LOAA MAI ANA MA KEIA HAUNAELE KULOKO A MANAOLANA O KEIA KA HOPENA O KE KAUA NO MANCHURIA.

-----

              TOKIO, Jan. 18. - Ua hopupiola e na @@@@@ Iapana ka mokuahi Peleka@@@@ lawe ana he piha wai@@@@@ Vladivostok.

 

              TOKIO, Jan. 19 - Ua hoikeia ae maa@@@@ kumau o na Pake kekahi @@@@ na Rukini pepehi wale @@ Manchuria.

 

              @@@@, Jan, 19 - Ua hoole ae na @@@@ o ka Moku Powerhan@@@ hoomau loa ana aku i ka lakou @@@@ Vladivostok no ka maka'u @@@@ e ko na Kepani aumoku@@@.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 19. - Eia ke @@@@ nei ka ikaika o ke ku@@@@ limahana.  He 58,000 @@@@ i keia manawa, a eia@@@@ nei ma na halehana pulu. @@@@. @@@@ nei o hoao ae ka poe So@@@ ae i keia kulana a hoala @@@@ kalalaina, a eia na @@@hoopuni nei i na halehana.

 

              ST. PETERSBURG. Jan. 13. - Ua ki@@@@ piha pu poka liilii i huiia @@@ pukuniahi o ka papu o @@ keia la oiai e hoohanaia ana ua @@@ ke kipu aloha ana.  Ua ku@@@ i ka hale halawai o Neva @@@ o ka Halealii Winter, kahi @@@ Emepera ame kona ohana ame ua poe koikoi e hoomanao ana i ka @@@ Epane.  He nui ka poe i ku a he hookahi i eha loa.  Ua manaoia o ka hoopihaia ana o ka pu ki alona me ka poka liilii i huiia he hopena @ o ke kipi i huipuia me na koa pukaa.  He nui ka pihoihoi iwaena o ka huina o ka poe lawelawe aupuni a eia na lono anoe ke wawa wale nei.  Aole he pihoihoi o ka Emepera a ua noho @@ oia me ka noonoo nui i ka wa o keia mea.

 

              ST. PETERSBURG. Jan. 20. - Eia ke pii mahuahua nei a ke anoninoni nei ke kulana olohani limahana.  Eia ke houpuupuia nei e olohani ae ana na halehana apau o ke kulanakauhale mamuli o ka like ana o na manao me ka poe i olohani mua.

 

              TOKIO, Jan. 20. - O ka moku Rosely i wawahi ae i ko Iapana laina kaupule moana ua ahewaia.

 

              WASINETONA, Jan. 19. - Ua loaa mai nei ia Kakauolelo Hay he mau hooiaio ana mai na Mana Nut mai aole lakou @ hoao ana e wawahi i ka ha@@@ o ko Kina mau teritore.

 

              LADANA, Jan. 20. - Iloko o ka poai o ka poe i ha'i pono ia mai, o ke kulana kuloko o Rusia ke ikeia aku nei  i ka @@kaika maoli.  Ke manaoio ia @@ o keia ki ana maluna o ka hale @@@ o Neva he hopena ia o kekahi @@ @@@ e pepehi i ka Emepera Wa@@.  Ke manao pu ia nei no hoi e @@@@ limahana he hopena ia i aia @@@ ka hana kalaiaina aole hoi no @@ pono o na hana a ke hoike mai @@ haunaele kuloko.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 20. - Me ka @@ ae i ka oiai o ua hoopukaia @@ he hoike mana aupuni e olelo ana @@@@ ana maluna o ka halehalawai @@ hoi a ka Emepera ame kona @@@ e noho ana ma ka halawai mai @@ kahi o na pukuniahi o ka papu Bou@@ he hopena ia o ka hoohemahema @@@, eia no ke manaoio ia nei he hana kipi ia no ka pepehi ana i ka Emepera ame ka ohana alii.  Eia ke imi pono loa ia nei keia mea me ka ikaika loa.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 21. - Eia ke@@ Kulanakauhale ma ka lihilihi o ka haunaele kuloko.  Eia ke waiho po@@@@ a aole he kokua pauahi ana mamuli o ka olohani.  Ua hoomoela na nupepa apau.  He hookahi haneri @@@ poe olohani hana ole. e alakalia ana e kekahi kahunapule. ka Makua Gopon.  eia ke hoopilikia nei i ka maluhia o ka lehulehu.  Ua hoomahuahoaia ae nei ko ke kulanakauhale nei mau pualikoa e 2,500 koa kaulio ame 1,000 @@@ helewawai.  O ke kuahaua e papa ana i na halawai o ka la Sabati ua loaa ae no he hopena poino.  Ua hookohuia ae nei he komiaina no ka imi ana i ke kiia ana o ka hale halawai kahi hoi a ka Emepera e hoomanao ana i ka ahaaina Epane.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 22. - Oiai no nae ua loaa ae na hooiaio ana mai ka mana aupuni ae eia no ka pihoihoi nui nei ke kulanakauhale.  ua ku kialia ae ka Halealii Winter a o ka papahana a ke Aupuni oia ka paa ana aku i na limahana mai ke komo ana iloko a ke kulanakauhale.  Ke kia@@ nei na puka-pa ame na alhaka. Eia ka poe olohani ke hoomakaukau nei no ka hele ana aku ma ka Halealii Winter oiai no nae ua hoike ka makai aole lakou e ae ia mai ana.  Ke manao nei no nae lakou e hoolohe mai ana no ka Emepera i ka lakou mau hoohalahala a he kiekie aku hoi ko na koa aloha e ki ole mai ai maluna o lakou.  Ua hoikeia ae eia ka haunaele olohani ke nee loa aku nei no Finelana.

 

              TOKIO, Jan. 22. - Ua hoopuipuiia ae nei o Generala Kuropatkin.  Ua hiki aku ka huina nui o kona mau koa i ka 300,000.  Aia no he mau kani mau ana o na pukuniahi eia nae aole he kaua nui i aia ae mamuli o ka nui ke anu.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 22. - Ua hui ae na koa ame na poe olohani a ua ala ae he paio ana. He umi-kumamalima haneri poe i eha a i make.  Ua maluhia iho i keia po.  Eia na koa ke kiai nei i na alanui.  O Makua Gopon, ke alakai o na limahana, oia kekahi iwaena o ka poe i eha.

 

              ST. PETERSBURG, Jan. 23. - Eia keia kulanakauhale malalo o ke kanawai koa.  He kanalima kaukani koa, e alakaiia ana e Keikialii Vasilchkoff, eia ke kiai nei i na alanui.  Ua panikuia ae e na limahana kekahi mau alanui.  Ua holo aku ka Makuahinealii ma Tsarskoe-Selo, kahi hoi a ka Emepera e noho nei.  Ua hoikeia mai eia na limahana ke lawe nei i na mea kaua.  He kakaikahi wale no ka lakou mau pu a ke hoolilo nei i na meahana i mau mea kaua.  Ma ka halawai o ke alakai ua hooholoia e hoomau aku no i keia hana.   Ke maka'uia nei e ala hou mai ana no keia pilikia i keia la.  He hookahi haneri kuakani limahana, e alakaila ana e Makua Gopon e aahu ana no hoi i kona kapa kahuna a e lawe ana i ke ke'a gula. ua hoao ae lakou e nee aku no ka Halealii ma ka ia inehinei no ka waiho ponoi ana aku i ka lakou mau hoohalahala imua o ka Emepera.  Ua ki mai la na koa maluna o lakou, a make iho la a eha hoi he mi-kumamalima haneri poe.  O na wahine ame na keiki kakahi iwaena o ka poe i poino.  He hookahi regimana i hoole ae i ke ki ana i ka lakou mau pu.  O na manao aloha o na kanaka o ka papawaena aia me na limahana.  Ke maka'uia nei o laha aku keia pilikiaa ma na kulanakauhale e ae.  Ua loaa ae no hoi na lono lauahea wale i ko na koa makemake ole. 

 

              Ua olelo ae o Maxime Gorky ua hookumula ka haunaele kuloko.  Ua ho

(Nana ma ka aoao 6.)

 

O HAWAII NEI AME KE KULANA AUPUNI HOU.

-----

He Lono Hauwawa Wale, ke Lilo Mai no Nae i Mea i'o, he Ninau Koikoi Loa.

-----

              Eia ke lonolono wale ia nei o kekahi o na hoonee hou e hooi aku ai i ka holomua ana o na mahiko o Hawaii nei oia ka hoololi ana ae i ke ano aupuni mai ke kulana teritore a i mahele aina. e like hoi me ko Poko Riko kulana e ku nei i keia manawa. Ua ala mai keia mamuli o na hui kukai ana mawaena o kekahi o na lala o ka Ahaolelo Nui o Amerika, oia o Tawney, ame T. McCants Stewart e pili ana no ka Senatoa Foraker huakai no Hawaii nei, a i manao hoi he mea pono ia Hawaii e apo aku i ko Poko Riko kulana.

 

              He ninau ano nui keia no ka pono o Hawaii nei. a he ninau hou hoi e ala mai ai na paio hahana ana ma keia mua aku iloko o na ninau kalaiaina.  O na mea ano nui e ala mai ana ma keia ninau, no ka pono o Hawaii e hui aku ma ke kulana e paaia nei e Poko Riko i keia manawa, oia iho keia: ka hoi hou ana mai na Hawaii nei no e malama i kona mau loaa dute awa; ka loaa ana o ka mana e kii ai a e hoopae mai ai i na limahana me ka akeakea ole ia; ka hoomaka hou ana i ke kuikahi panailike e like me ke au noho aupuni moi o Hawaii nei; he hauoli like ana i ka holomua o na pono iluna o ka aina.

 

              O na hemahema hoi ke pau ae ko kakou noho teritore ana no Amerika oia iho keia: ka hoopauia ana o ko kakou hele ana a lawelawe aupuni ana e like me Amerika; ko kakou haalele ana i na manaolana e loaa mai ke kulana mokuaina ia Hawaii nei, oiai aole ia he hana naauao ma Amerika ka haawi wale ana i ka pono koho Peresidena i kekahi mau aina pili kapekepeke wale me ia; o ka poino maanei ina e loli ae ana ke kuana awelawe aupuni ma Amerika a kaa aku i ka poe e ku-e ikaika ana i ka hoomauia o na launa kuikahi ana i na mahele aina pili kapekepeke wale aku; ka poino o ko kakou mau mahiko; ka hoolilo ana ia hawai inei i lahui e lilo ana 'malalo o na hoomalu lahui Asia: ko kakou hiki ke piepiele wale ia ma ke kuai ana aku i kekahi aupuni okoa; ke lilo ana o na hooponopono aupuni i ka poe pakahi wale ame ka hoonohoia mai i Kiaaina malihini no kakou nei i like kona mana me ko na aliikoa.

 

              Malalo o keia mau kumu. e lilo ana keia i ninau ano nui iwaena o na paio kalaiaina ana. a he ninau ano nui keia a kakou e noonoo ai i keia wa.

 

              Ma ka hoike a Senatoa Foraker a ma kona manao ponoi hoi. eia ke lawe nei o Amerika mai Hawaii nei aku i na loaa dute E $1,500,000. a ke aupuni nui hoi e makemake ole nei oiai aole oia i nele.  E like me ka loihi o ko Hawaii noho ana ma ke ano Teritore he mea waiwai ole ka hoole ana aku i keia mau dala mahuahua.

 

              "A i ko oukou manawa e hele ae ai no Wasinetona a noi ae i dala aia no he mau ku-e ana." wahi a Senatoa Foraker, "oiai ua oi aku na koi ana no koonei mau pono mamua o ko oukou, a e loaa ana paha ia oukou a aole paha."

 

              Ua hoike hou ae keia Senatoa, ma ko Hawaii nei lilo ana i mahele aina e like me Poko Riko, aole he hele ana aku ilaila e noi dala ai.

-----

E Hoa'o Hou Ana ka Hui Standard i ka Ahaolelo

-----

              Eia ka hui Kelepona Standard o ke kulanakauhale o Honolulu ke liuliu nei no ka hoomakaukau ana i noi nana i ka Ahaolelo e noho mai ana i kuleana hoomoe uwea mai ke aupuni mau iloko o puni o Honolulu.

 

              Na Mr. Guy Owens, ka mea i hooikaika mua e loaa i kuleana a i pono hoomoe uwea i ka Ahaolelo i hala, oia keonimana no keia e liuliu nei a ua hoouna aku oia he leta i ke Kiaaina Carter i ka Poalua nei pili i ke kumuhana.

 

              Maloko o ka leta e hooaiai aku ana i ke Kiaaina i ka makemakeia o kana kelepona iloko o kekahi mau kulanakauhale nunui o na Mokuaina Huiia o Amerika.  Ua loaa pu ka manao i ka hui e hoomoe uwea a paipu iloko o ka honua no ka hoolako ana i ka oihana makai ame kinaiahi.

 

              Ua loaa mai ia Mr. Owens he kope o ka buke papainoa o ka poe lawe kelepona.  iloko o@aiia he 8000 inoa a he 1800 kelepona ka averika laweia i ka mahina.

 

[image]

KE KAHUNAPULE ALAKAI ANA I NA KOA RUKINI ME KE KE'A GULA

 

KA ELELE KALANIANAOLE HANA MA WASINETONA.

-----

KAKAU LETA MAI OIA I HONOLULU NEI A HOOLAHAIA I KE AKEA.

-----

HOOHALAHALA OIA I KO KAKAUOLELO ATKINSON NOHO MA WASINETONA NO KA PONO O KEKAHI POE KAKAIKAHI EIA OIA AME KONA KAKAUOLELO KE PAAHANA LIKE NEI.

-----

             

              O keia leta malalo iho nei ka leta a Elele Kalanianaole i hoouna mai ai i ka Lunahooponopono o ka Nupepa Bulletin o keia kulanakauhale, a ke lawe ae nei makou a hoopuka aku i ike mai ai na hoa Hawaii i kana hana ma Wasinetona a ma keia leta no hoi @ hoike ae i kona mau manao.

 

Hale o na Lunamakaainana, Wasinetona, Jan. 5, 1905.

 

              Lunahooponopono Bulletin  Puka ahahi: No ka pono o ka hana kaulike @@ ka hoomaopopo pono ana o na mea pili no Hawaii ma Wasinetona. ua loaa ia'u ka hanohano e noi aku i ka hoolahala o keia leta.

Kou Oiaio.

J. K. KALAIANAOLE

Elele i ka Ahaolelo Nui.

Hale o na Lunamakaainana, Wasinetona. Jan. 4. 1905

 

              Lunahooponopono Bulletin     Puka ahiahi:  Ma na pu-a nupepa o na pepa o Honolulu me he mea la e hoike mai ana he kakaikahi wale o na kanaka ma Honolulu i hiki aku i ka hopena o na hana apau i hanala ma Wasinetona i keia makahiki na Kakauolelo Atkinson is mau hana. a o kahi manaolana no na mea pili ia Hawaii iloko o ka Ahaolelo Nui oia no kona paaia maanei no kekahi mahina hana kuikawa.

 

              "O keia mau hoaloha o ke Kakauolelo ua huli ai nei lakou e hoike ae i ka manao na Lunahoomalu Burton o ke Komite o na Muliwai ame na Awapae ame kekahi mau alakai e ae o ka Ahaolelo Nui i noi aku i ke Kakauolelo e noho iho ianei no hookahi mahina e haawi ai i na hoike pili no na kumu hana o Hawaii.  Aole i haawi koke ae o Kakauolelo Atkinson i kekahi hoike hupo a e hoike ana i ka ika ole ma ka aoao o ko Honoluou poe e poili ana i na ano o ka hana iloko o ka Hale ame ka Senate.

 

       O ke Komite o na Muliwai ame na Awapae ua hana hoomau ae ma na halawai hana mahope o na pani puka i lakaia, a u hoole like hoi i ka haawi ana i na hoolohe ana mai ko waho aku.  O Mr. R. P. Schwerin, ka Lunahoohana Nui o ka Hui Mokuahi Laweleta Pakipika, i Wasinetona nei oia no elua manawa iloko o ka mahina o Dekemaba, a ma ia mau manawa elua aole i loaa iaia ka manawa e hui ai me Mr. Burton; a he mea oiaio hoi. e like me na olelo maa mau e kamailioia ana ma ka lanai o ka Hale he mea paakiki ka hui ana aku Lunahoomalu Burton mamua o ka makemake ana e ike aku i ka Peresidena.

 

              Me ke ku mai o keia mau mea oiaio he mea maikai ole no ko Mr. Atkinson mau hoaloha ka haawi ana ae i kekahi hoike hawawa e olelo ana ua noi aku o Mr. Burton iaia (Mr. Atkinson) e noho iho lanei no kekahi mahina.  I ka manawa i ninauia aku ai ka Mr. Burton kakauolelo ponoi i na mea i lohe lauahea wale ia, ua aka ae la oia no keia mea hoomakeaka, oiai he hana mau ia na Mr. Burton i na la apau ka hoole ana i na noi no umi kumamalima minute e kamakamailio ai paupu me na iaia o ka Hale a me na kanaka i hele mai ianei mai na wahi apau o keia aina no ka hoomau ana i na koi pili i na muliwai ame na awapae.

 

              Ma na ninau pono ana ma ke Kapitala nei me he mea la o keia moolelo holookoa aia ke kau nei mamuli o na olelo a ke kakauolelo mahele iloko o ke Keena Kalaiaina. nana hoi i hoohana i ke pa'i ana i ka hoike a ke Kiaaina.  a nana hoi i olelo ae he mea pono no paha ka noho ana iho o ke Kakauolelo.  Oiai nae aole he hana maa mau ia'u ke kamailio ana maloko o na nupepa e pili ana i ka'u hana ponoi.  ke makemake nei wau. malalo o keia mau kumu. e hoike pokole ae i na hana a'u i hana ai iloko o na la he umi-kumamaha o ke kau o Dekemaba.

 

              Ua hele mua aku wau i ka Peresidena a loaa mai la kana mau hooiaio ana e loaa mai ana kana mau kokua ana maluna o na bila no ke Awa o Honolulu ame ka Huli ana i ka Ma'i Lepera.  Mamuli o kana olelo ua waiho aku wau i ka Peresidena i na inoa o na lala o ka Hale ame ka Senate i makemakeia ai hoi e lawe aku oia i keia mau kumuhana ia lakou.

 

              I ka iua iho o ka la ua loaa iho la ia'u he manawa e kukai ai me Lunahoomalu Burton no ka waiho ana aku i na mea pili i ke awapae.  I kinohi no ua hoike mai la o Mr. Burton o ke ana awapae oia wale no ke loaa ana ma keia kau; eia nae mahope o ka ha'i piha ana aku i ka maua huna e a'u ame Mr. McClellan, ua ike mai la ka Lunahoomalu o ka maua hana he mea kaokoa ae ia a hoopaa mai la oia e hana oia i bila kaokoa. ina nae e hiki, e hanaia no ko kakou pono me ke pani ole ia o na koi e ae.

 

              Ma keia ua hoomaka koke aku la wau e hahai ma keia alanele me ko'u waiho maoli ana i na lala pakahi o ke komite i keia kumuhana, a mahope aku ua hoouna aku wau i leta pakahi ia lakou e waiho aku ana i na mea oiaio. na papa helu ame na hoike pokole e pili ana i na hoi o ke awa o Honolulu.  Ua hele pu aku maua e ike ia Generala Mackenzie ma ke Keena Kaua a loaa mai la mai iaia mai he hoike piha mai ka Papa Eneginia.  Ia maua no hoi ma Kapalakiko, ua loaa pu ia maua na kakoo ana a ko Kapalakiko Oihana Kalepa. a ua hoou na koke ae lakou he noi i kela ame keia iaia o ko Kaleponi huina elele, a waiho pu ae no hoi i ke komoite.

 

              O ka hopena o na hana i hanaia ua loaa iho la ia'u mai ka Lunahoomalu Burton ma ka la 17 of Dekemaba.  ke noi ua makemakeia no kekahi hana, i hoounaia ia Generala Mackenzie. ke poo o na Eneginia, o ka papa hoike ma ko Honolulu keena o ka Papa Eneginia e telegarapala, a i keia manawa eia ianei me ka makaukau no ke komite.

 

              I keia la ua noiia mai wau e Lunahoomalu Burton e waiho aku iaia he manao i kakauia o ka pauku e hookomoia ana iloko o ka Bila Muliwai ame Awapae, e hookomo @@ ana i ke ana ana i ko Hilo Palekai. a ua haawiia mai na hooia ana e hookomoia ana iloko o ka bila mua.

 

              No ka mea e pili ana i haawina dala no ka huli ana i ka ma'i lepera, ma ke noi a ko Honolulu Papa Oia ua hooka'ulua wau i ka hana ana a hiki i ka loaa ana mai o ka lakou palapala noi.  Ua hele aku wau e ike la Kaukakaha Generala Wyman. i apo mai hoi i keia kumuhana me ke ohohia nui: a ua manao oia o kahi pono loa e hiki ai ke holo kekahi @@@ o keia ano oia ka hoolilo ana ae i bila Lahui mamua ho: o ka lilo ana i @@ Hawaii.  a no ia mea ua hooholola e hooponoponoia no ka hookomo ana kau a ka lunahomalu o ke Komite nana hoi e hoike ana ia mea hookahi.

 

              Oiai aia iloko o'u ka iini e loaa ae na kokua ana i ko Hawaii mau ma'i lepera mamua o ko'u hanohano kalaiaina e loaa mai ana ma keia kumuhana, nolaila ua waiho aku wau i ko'u bila, a e huipu no wau no ka hooholo ana i ka Lunahoomalu Hepburn bila.

 

              He bila no ka hoihoi hou ana i ka waihona o ka Teritore o na dala i hoo@@@ no ka hana ana i ke awa ame ka malama ana i na halekukui ka i hookomoia. a ua hoao pu no hoi wau e loaa mai he haawina dala e komo pu ana na lilo Ahaolelo o ka Teritore.

 

              No na mea e pili ana i @@@@ aununi. ua hoouna leta aku wau i na iaia pakahi o ke komite. e hookomo ana i na mea ia makemakeia no Hilo ame Honolulu. a e haawi koke ia ana he hooloha ana i ka manawa e noonooia ae ai na hale aupuni.

 

              Mahope o ka hooholo ana o Mr. Young e haawi ae i kona hale i hale aupuni, me ka loaa ole mai o na hoike manao ana mai Honolulu mai @

(Nana ma ka aoao @)