Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 4, 27 January 1905 — RUSIA A ME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua [ARTICLE]

RUSIA A ME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Beraard H. Kelekolio.

KUKALA lAPANA I KE KAI~A —HOOl"XA OIA I KANA MAU KEIKI WIWO OLE MALI >A O KE KAHUA KAUA —ULUPAIA >'A AUMOKUKAUA O KUSIA MA KE AWA O POTO ATA. Ma ke kakahiaka nui o ka la i h<ik* ia ae nei uwluna, ua kipoka aku la na pualikoa pnkaa o Ilamuku (>yama i na laina pale e ku ai:a iwaho o ke kulanakauhaie o Liauia» a. Ua I.ke i a i hi i keia manawa e luai ana i na j okn Shimos?e me ka iuuhi ui;d na iaīna pah* e koekoele mau ana me n a poka like o e o na pukuniahi. O ke kaui pinapinai o na pu raife!a o ua pua ikoa o na < ojo elua. n? na hoi ka liuina iua e hoohuihuiia, ua h< ea aku nialui a o ka Eha llai eri Tausani a oi. ua like no ia me ke alelo menemene o!r o ke ahi e aie ana i kana mea e makemake a". U 'Keia.kaua a.kaua e lioohialaai nei i keia minute ua oi aku kona weliweli mamua o ke kaua o Waialn. 3la keia kaua i kaena ai o Generala Kun-pa'ikin imua o kona pualikoa. e ku aku ai oia a paio me na pualikoa o Uamuku Oyanuu a ilaiia hoi oia e kulal aku ai iaia a hookuemi aku hoi i na pualikoa o lapaua ma ka muliwai Valu. Mnmuli o ke koho ana o Oeneraia Ku: op nk'u a hooholo no hol e ku ana oia ma ke kulanakauhale o Liao aua a paio aku me na ke.a hiwahiwa o Inpana, na manaolana loa ke aupuni nui o Kusia i ka mauawa i loheia aku ai, aia ke kaua ke irv ia nie ka hahai.a ioa, e lanakila ana oia maiuna u kona man hoa pai<>. Ile m< a hoohewahewa ole no hoi ua maUnua ia keia kaua iloko o elima la, o na pukuuiahi ame na pu railela e luai mau ana i ka lakou mau ai awaawa iloko oia mau la i heikeia ae nei maluna, aka aole loa o GeiH j rala Ivuropatkin i hookuemiia aku Uiope ma keīa aoao o ka Muliwai Ka-lio. O ka puu k'ekie Anshanehan oia no ka puu kiai ikaika o keia kulanakauhale o Liaoiana, a maiuna o ktia puu na pualikoa o Ilamuku Oyama i hoao ai me kona ikaika apau ioa e hoopuehi aku i na koa Eukini mailena aku olai a! Mahope o ka lelekaua ana o na pu;ilīkoa o lapana maluna o keia puu a mahope no hoi o ka malamaia ana o keia kaua hahana loa me ka hoomaha ole ia. ua hookm miia aku la na kou Kukini mai luna aku o keia puu, a haulehia mai ua puu nei malalo o ka mana kaua o Ilamuku Oyama. I ka hoomai popo a:;a o Generala Kut*o patkin i keia kuhina ona ua haulepio o ke kiai ikaika hoi o ke kulanakauliale, ua hoomaopopo iho la o Generala Kuropatkin i kulana kupilikii, a rae ke kulana lioomeamea ua ku hoomanawanui aku la o Generala Kuropatkin imua o na lelekaua pinapinai ana mai o na pualikoa heleN\awae o ka aina uuku o Dai Kippon. He ewalu ia ka malamaia ana o keia kaua mawaho o na palena o ke kulanakauhale o Liaoiana me ka hoomaha ole ia, a iloko o keia mau la ewalu. i malamaia ai o keia kaua ua molio aku la o Ilamuku Oyama he Kanakolu Kaukani a oi o kona mau koa puuwai hao kila, a o Rusia hoi he Kanaha Kaukani a oi, maluna o ke kuahu laa o ke kahuakaua. Ua hookueiniia aku ka laina waena o Generala Kuropatkin ihope o ka muliwai Ka-ho, a oiai o Generala Kuropatkin e lioao ana e haalele i ke kulanakauhale o Liaoiana a kamoe aku kona alahele no ke kulanakauliale o Makadana, aia hoi o G, nerala Kuioki ame kona mau koa ma na alaliele liiki o na inauna, e puahi ana me ka mama nui, e hoao ana me kona ikaika apau. e oki i ke alahele o Kuropatkin mai ka hoea ana aku ma ke kulanakauhale o Makadana. I ko Kuroki hoea ana kokoke i ī.a lua maina o lenatai, ua hala wai akll oia me kekahi o na pualikoa o Ru*ia e ku kiai ana nm ia makalua, a hoomaka aku la ka kaua Gorerala Kuioki e leh kaua i keia pualikoa e keakea nei i kona alahele paniku i ke alanui o Gtnerala Kuropatkin, aka oiai na pualikoa Kukini ma koia wahi he mau heluna kaukani ko lakou nui, a ua hana wale hoi i ko lakou n.au kaliua pale no kekahi mau la, ua hiki o e ia Generala Kurok? ke hookuemi aku i keia pualikoa. Oiai o Generala Kuroki e keakeaia ana ina Keia walii e keia pualikoa no kekahi mau la, he mea oiaio ua puehu nma aku la ka manu, oia hoi ka hapanui o na pualikoa o Generaia Kuiopaikin a puhee nui aku la no ke kulanakauhale o Makadana. Mamua o ka haalele ana o Getierala Kuropatkin i ke knlanakauliale o Liaoiana, ke kulanakauhale ana i kaena haakei ai aole loa oia e haalele ana iaia a hale kona kanaka liope loa malalo o ka puka kepau huihui a ka enemi, ua lioopa-hu aku la oia i ka Hi'le H< ahu Mea Kaua ame ka Hale Hoahu Mea Ai, e haalele ana hoi i na ha'e aupuni nunui me ka hoopoino ole ia oiai aole i loaa ia lakou he manawa no ka hana ana aku ia mau liana lapuwale. oiai na pualikoa o Generala Oku ame >odzu e ulupa ikaika ana i na laina pale o Oeneia'a Kuroputkin. Maluna o keia kahuakaua a Gererala Kinopa'kin i hooholo ai e ku aku ai a paio me kona enemi, ua hoauheeia mai no oia, a ua haalele iho 110 hoi oia mahope o ke kulanakauhale i na hnina koa make okanaha kaukani a oi. a holo aku la hoi no kona wahi e pakele ai. 0 keia iho la ke kaua i malamaia mawaen o kekahi pualikoa Asia ame kekahi pualikoa o ka ili keakeo. E like no me ka'u i ho nkaka mua ai, maluna o keia kaua i paio iho nei ke oia ame ka inake

oke aupuni uuku o lapana. aka me ka nann oh- a» h»- i , keokeo ko ke Anpuni nai o Krsia he mea oiai*> u.i p ii. .. hon aku hi uo ka puahkoa h.wahiwa o ka aira o l>a; \ ;>• . O Gen»-rala Kurop akin. ke ka. aea h i o k aupuni : ; kona !ima ak:tu hoi ma keia kana e nu.lamaia hil*o la e na i:eneraia lae oo o lapana. a oiai ī ka i.m. k. . kaua. e hoomoana ana t;a {mulik«»a U -.k,ni m i k .t a, .. . .. wa: Vahi. e hootuaojK.p,> koke ana kaua. ua [ *»{•»» a : s i >u a . kja a aina o tna ka Muliwa* Vahi uiai a .*a i hiohana nei i keia m: kaje i aia na pualikoi Ku a k i > nei mawaho o k«- ki l iuakauhale «» Maka«!ana. ! »• ma-i h hoi ka mamao mai ka muliwai i;ora ka inoa i hoike n-ua Ma keia kana i malnmaia iho la ua lanakihi ka puaiik■ aluna ona pualikoa oka iii keok»H>. a niamnii o ;.i !an.»k.'. : ana he mea lo»wa oiv ke hoike ae n aan» i. ua luk; a;a i • ku a paio me na aupnni o ko ao uei h»> ;i«o a. h • r .m ! hooweliweH i'k<>na nehoua aupuni a ku r hoi i k- ?..t n>a hoike ae o lapana i« ; a ke'a k he m» a p--no :,a :• a '.i - ao uei e apo mai 1 ko aupuni uuku »» lapan «. n a k an > .■ lana oia kekahi o na mana rui. a l?e ne.*;* u.; mua akn e a'o ia ak« ana o Ktisia aiu-' rr;;r-: ! 1 k; ; ma kela hana puir»:o-i- i hana ia ai u' !•- ! a ,• Uau:- U, u . hana oia auo. No'aila oka {>uaua h>|el«a n a k. i ra ka mana kaua aiua o Kumu ma keia kalmwan;• h. ii.n a ana. a e hoopaa ia no iloko ka niooh-h» kaua e k.; ; « ; v. pana. oia kokahi ka-;;a >\e : iw» li loa i malamaia a:a k• i, aupuni ili keokt j <> liapuku aina. Me ka eluu-ha o ku naau. aia hoi ua k-:u asu I: r . Knropatkin i kona t? au koa i h «man: w n ;i i ».k«» " pololi. e linllu a o makaukau h»ū a n.> k i uv-.\ .• a ; .a ; ke kulanakauhale o l.r»oiana : h»' <> «> kV{>o t,«k: ni : = lapaua. oiai o ka hooloh-iahili ana mai v iO{>e. pau pu!u a .: , , mau pio paahao na na keiki poka kila o ka ! i aina uuku • i Ile mea oiaio e like uo h»>i ir.e kau i Ii > k i;r a : m . kau ae la na mea apau lo.i no ko lie en a K\ir pa:\\u k. 1 ke kulanakauliale. a nn- ka puahi nu'. ua k.:»>)«>.• ;i\jj a . pnalikoa ame ra im a apa-i no k • ku au;-' a-'i al u Maka.i •■ ila hoi e hoao hou ni Oia »• keak» a mai ike a!a);,•[,■ .» n•. ■: ame kona mau *renrrala wiwo oie mai ke l.ai iku an mae ole o ka lanakila. 0 ke anu ame ka hau e m« e l» lii ana : o ia nn k.- ala 'i: aku ai i keia kulaualeauhale o Makad \i a. a «» k t na h< i , • kawahi aua no oia ma i.a p» 'a apau oka , ; ia .. uka i.a !• i keia kulanakauhale o Liaoiaua kokahi h n. p<> ku'a ak, nani o Manekekuiia. me na koa o 11001-a i l!an« ;i kaukai'i a >• ; pu ia me na pualikoa pukaa, na kaa mea ai, na kaa p»>ka. • .i liapai ina koa i hoeliaia, a kamoe aku uo ke kuiauakau'aai > M dana. he mau hanei i mile lioi ka mamao mai ke kulai akauiial'• aku 0 Liaoiana, aole ia he hana hiki wale no ke hoohanaia. oiai i ka u:.tnawa hookahi e lelekaua ikaika ana na pualikoa o ll .muku o\ama ma na aoao apau oko Generala Kuropatkin pualikoa. He mea oiai.» 110 hoi. lie mea liiki ole ma ka aoao o Generala Kuropatkin ani»- k. na mau <?enetala malalo ona ke lawe pu me lukou i na hale aupuni'ani.na hale lioahu mea kaua anie na mea ai. aka o na mea apau i hiki iaia ke lawe pu aku nie ia no ke kulanakauhale o Makadana. ua haa wi aku la oia ia lakou na ke alelo nienemene ole o ke ahi e hapuku a ina he mea ku i ka oiaio e like hoi ine ka hoike a ka uwea lieom.i,. moana, aole he koa a aole loa no hoi he hookahi k»ia i haah l,- ia aku mahope oke kulanakauhale o Liaoiana ika manawa i haale'.•:a aku ai ia kulanakauhale. alaila ua pololei ke ki ena a na p e |o«-a kakau nupe'pa i kaena ai, (, 0 ka pakele ana oU. neiala Kuiop u viu uia:i»»ko mai o na umiihao i hoolalaia e Ilniuuku Oyama. oia k' kahi »» ua. i .ma pookela loa i lawelaweia e kekalii j;enerala maluna •» ke kaiiu.:>l ■.-:a." Ma keia kaua i manaolana loa ai o Uieneiala Kur»>pa:k,h <• nakila ai oia nialuna o na pualikoa o lapana malah» hoi «• i:a nuku Oyania. a no ia kuiuu, ua hoike aku oia i ka Kmepeia NikoJ.ik.-i a«»ii»* ona hopohopo e lanakila ana no kona pnalikoa maluna •» na i,, ;1 K» pani. Oka lanakila ana ona pual ; k .a hiwahiwa »» 11.-imuku «».va:n.i malalo ona alakai ana a Oeuoiala Kurok : . G<u'e.ala «»ku an-■• «,• »a«' nila Nrd7U n ahira o na pualikoa kauiana o k.- Aupuni n.ii ~ U!isi:«.. ma ke kaua i mahuuaia inawaho o i a pa'ei.a ° k<- ir 'ua i.ai Liaoiana. nana i hoeha«*ha loa aku i k i manao o ka lim p ra N• k<» laka. a o ka ho]>e loa i loheia mai n» i nia ka uwea oieh» h •<■ t>" , .»/ na ua ano opulepule oia i keia mau la. K like nie ka lanakila kiekie 1< a i h. kau iho niahiua <« p :• hiwi uahoa o na keiki aloha aina o l;:paua, {)e'a no nn mait..o i 1 oili ae ai mailoko mai o ko lakou raau, a i ko h;kou kone, ;::.a oke pooknlanakauhale o Liaoie.na. na nee.n» ok- knhn.akau;-.* • . s •» ua hale nunui ua pau i ka hoopa-huia. Aka aoh» i «» li; :: ika Oyama ame kona pualikoa ika ma' awa o lakon i k uu» aku ;• - •> o ke kulanakauhale o Liaoiana i kokahi <> na nn a kaua a : a : : ■i• k..•.« o <ionerala Kuropatkin i haalele iho ai maho; e. aok<ia ma ; ;•!■» na laleo kaua i loaa aku i na pualikoa kaua lapaua iloko o k». ~u!ai a maikai: Kkolu Kaukaui Klima Hnneii an;e Ka? ah ku kum,:iu u iia p-i raifela, Eliiku Han» ri me Kanakolu poka pu raifo"a: I'ni! K : ; n: anie Kaualima kumamaono poka pukuniahi. l!o khī H.;:<••■< iwa kalua-kumamaiwa kaa halihali lako kaua. Kmi kuaiau ali : ; eiwa haneri aine kanawalu kumamalima kopala. Klima kaukai. »-oie» haneri ame kanakolu kuniamaiwa mikini palau. Klna kaukain »■i.-ina hauei-i ame kanaono ko'i. Ilookahi lmneri kaukai;i <ke laiki K

lima kaukani hookahi h,uu-ri aiwakahia kmuamawalu eke paiao* auu* ***»«> kaukani eha haneri kuku nuuui. 0 keia ninn ?iHv; an:ui i hoikeia ae ht mai«ra oia aa iak»> kau4 «» na ais«» !ikf «>tv i ha!iu* p-.o iaai malalo o ka inana kaua ikaika «» lajkhui. a *irn f ra!a Kun |atkui hoi i haah k le ai mahope ni.nnul: o k.i puapuahuiu. Ht* mva wuiio ua lilo iho hi ka htH>|K>u«-jv.»nt* an.i «> k«* kniauakauhale o Liaoiaua maialo o ka imuia kaua o k»> uupuni uuku o lapiina. a ua poima iho la kokahi o na £vn*'rala o;a ke k auina nan.i e ma!anta i ka maluhia o ke kuhinakauhah 4 . ota o liamnku Ov»uui e !HH>niakaukau hou ana no ka «hai ana aku o ka nu»hvu o na pnalikoa kaua o t»tMu*rala Kun>pjtrkin. l'a hoohaia iho ia oia uia koia kulauakauhaU» no kekahi mau hi, na enokinia lioi o koua uiau puaiikoa e haua hou ana i na papu e hoopuni ana ike kuiuaakauhah* o I.iaoiana. Ho mea oiai«> no h<>; ua hooinau aku la no o Kamuku Ovama amo kowa mau pualikoa e n«** iuimi o kt» kahuakaua o tieueraia Kur*>jkitkin » lmaleh' ih«» nvi. aka, oiai ke alanui i keia manawa ua hele a ke)okele i ka lepo. he tuea loa hoi iaia ka hoomau ana a mamuli no o keia kumu ua haaīele iho oia i ka manao kiekie i loaa iaia e uhai aku no niahope o ko iakou meheu a wawahi aku lu lakou ma na ano apau. I"a {mkele aku la o Oeneniia Kuropatkin mai ka umiihao a ua koa lapami i hoolala ai oona e paa ai. a he raea kahaha loa » ka manawa i h»lu ia mai ai« ua pakele aku oiu mai na liuia haokiia aku o Uamuku Oya*tia oiai ua manao na mana nui apau aohe wahi o Oenenila Kttn>j>iitkia e pakele ai a ilaila oia e uiupaia ai a hiki i koua haawi pio ana ;»ku imua o na keiki o Ovama. Pehea aku la ka manao o ke aupuni nui o Kusia ame kona n*»u aha kukakuka o ka oihana kaua i ka manawa i laweia aku ai > k-i lono ua ulupaia aku o Oenerahi Kuropatkin ma ke kaua hahana o Liaoiana? Ua like keia ianakila kamahao ma ka aoao o lapan ima keia kaua me kekahi op;rla i kiolaia aku me ka ikaika imua o kona mau maka. a he niea oiaio i mea e pakele ai oia mai na hooh»>n» h< ne ana he nui, ua hoike ae la oia i ua kumu o kona haule pio ar.a ma keia kaua, ma ka hoike ana ua nui hewahewa ioa aku ua pu;»likoa lapana mamua o kona a o ka nui hoi o na pukuniahi, ma ka ,ioa«> o na pualikoa lapana ua hoea aku no ia nui ka huina nui o hookahi kaukani elua hanei'i ame kanakolu, oiai ma ka aoao o ko lakou .nau pualikoa'he ekolu haneri wale no ka nui, Aka he mea waiwa ; ol*» ma ka aoao o ke aupuni nui o Rus>ia ke hana j>oht. oiai ua hoi'; ia ae ma ke akea. ua lanakila o lapana ma keia kaua. oiai ua uluj>aia ,".ku oOenem'la Kuropatkin a mamuli o ka hiki ole ana iaia ke hoo;iiai>-i--wanui i ka nui wela o na pukuniahi ame na pu raifela o na j>nali\oa 0 Ilamnku Oyama ua haalele aku oia i ke kulanakauhale nani o ,;aeiana. Oke kulanakauhale o Aokio, ki* kai»»tol i hoi o k»' .\uj»ui'i uuku o Dai Xipj»on. ka Home o ka Mikailo. ka Knif k )>eni ah»ha !•»» o keia aina uuku, ua hoouiakaukau mua aku iloko o na mahina i h ila. no ka liaulepio mai o ka papukaua ikaika o Poio Ata malah» o ka mana kaua o ka aina kulaiwi, e malamaiaia kekahi ka*ilpnkiikui uui 1 ike ole ia ma ka aina inai na la i kinohi mai. a oiai aoh« i ho.»Uo ia kela mauaolana o lakou, aole no lakou i kaniuhu, aka ua hoomanawauui ilio la no lakou. 1 ka laweia ana aku o ka lono i ke poo kiilanakaiihi!;.- 1 «> T*>k;o u«i ulupaia aku o Oenenila Ivurojmtkin ame kona man p lalik »a ai waiwa ma ke kauakaua o Liaoiana. a ua pakele imihnnohune au>i h«>i 0 (ieneraia Kuropatkin ame kona mau pualikoa mai ka paapio t a! n, ua pii ae la ka wela o ka hauoli iloko o ka j>uuwai o lvla une keia makaainana o Dai Nippon. a o kt» ka'i ipuk'il»r.t nui i 1 a s'«»ia ai e hoolianaia i ka manawa e haulepio ai o l'oio Ata. »;a iho la i kela ahiahi. no ka hoomanao ana i ka ianakihi ki»-ki«- h»a i aha'iia e llamuku Oyama aine kona inau koa puuwai wiw*« oh». AoJe wale o Oenen\la Kuroj>atkin ame kona mau j»ualikoa wiwo ole 1 hoauheeia. aka', ua kij)akuia aku lakou mailoko aku o k • kulanakauhale o Liaoiana. ke kulanakauhale Makailana. a oiai ika manawa lioOkalii, aole i moe pono ia ka j»o ame ke a«» e na imalikoa aiwaiwa o Oenerala Kuroki e na'i ana ma na alahele pohiii hi •> na mauna no ke oki ana ia Oeneiala Kuroj-atkin auie kona mau koa, lie mea oiaio ua hoea aku la lhkon ma ia kulanakauhale. I ka mauawa i haule ai ke kulanakauhale malalo o ka uianak;»ua 0 Ilamuku Oyama. oia hoi ke kulanakauhale o Liaoiana, o na i»ajn;kaua keia o na Rukini. ua kula'iia aku e na k»a Kej>ani. a na kei* ma\i j>aj)ukaua like ole e hoojmni ana i keia kulauakauhale nana i kula'i aku i kekahi mau kaukani o na koa o ke anj>uni uuku o laj>aua. He mau la ko Oenerala Kuroj>atkin nolio ana maloko o ke kulanakauhale o Makadana. e hoolanalana ana lioi i kona uiau koa. a o kona mau helehelena e hoike mai ana aole oia iloko o ke kulana maikai. Ma keia knlanakauhale i hooholo ai oia e kakali a nui j)uijmi kona mau koa alaila hoi nee aku imua o ka euemi puuwai hao kila, aka i kekahi la ana ae ua hoea mai la he t*'lekahnua mai ka Kin» j»era Nikolaka mai e ui mai ana ia Oeueiala Kuroj>atkin e jM>no «»i-i •• ne*« aku iinua o na pualikoa kaua o Ihuuuku Oyama, a e hookm ni! hop«» aku lioi iaia uo ka Muliwai Valu. Aoh* i hiki ia (ieneiala Kur»>patkin i keia manawa ke ku-e aku i ka manao o ka mea kiekie ioa, ka Eniejiera Nikolaka. atue ka puuwai kauniaha, ua liaawi ae la «.?;« i ke kauolui i kona uiau koa e nee aku imua o na keiki hiwahiwa ka aina o Nij)j)on a e j>aio aku me ka ikaika no ke kuia'i ana ;<Kti ia | Ihnmiku Oyama ame kona mnu koa no ka Mnliwai Yalu. 1 Ika hoomaopoj>o ana o llamuku Oyama i keia mea. ua ha.inl ae la oia i kana kauoha uahoa, e hookuiMiiiia inai kona mau laina ikaua no ka muliwai Ka ho, a maanei i hoakoakoa ae ai ua IlaioukM Orama nei i kona mau koa no ke kakali ana aku ia Oenenila Kuroj>atkin no ka lelekaua mai. Ma keia mnliwai o Ka ho i malanui* iho ai kekahi o na kaua weliweli loa i ike ole ia nia keia ao ii» i. * oiai o Oenerala Kuropatkinka mea i lelekaua mai maluna o na j«u;t likoa kana o Ilamuku Oyatna. he m« a j»ono e lilo no laia ka kila. aka. aole j»ela ka mea i manaoia. a no ka mea \ Va m'Ai>awa i lelekaua mai ai o Oeneiala Kuroj»atk'nt inalumi o Ilamuku o%atna, e ku makaukau ana oia ma ka aoao o k« ia Muliwai o Ka-ho. (Aole i pau.