Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 9, 3 March 1905 — Page 4

Page PDF (1.43 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  brother matt leddy

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, MARAKI 8, 1905.        3

 

HALE O LEONA.

Ka Naita Puuwai

Hao Wiwoole - - -

KA HOOPAKELE O KE KAIKAMAHINE ALII

I LAWE MALUIA.

--

MOKUNA XXII.

KA PALAPALA O KA MAKE--ME KA PIDERO HANA.

--

            Aole i pau pono ka Mahomeda olelo na pii hou ae la ka umii iloko on a a na ia mea i kahamaha ae i kana olelo; a i ka mao hou ana ae ua pane hou mai la oia:

            E kauoha aku ia Terika e hooko pono i kuu mau kauoha.  e make pu o Abadala me na kritiano a me ka hakalia ole no hoi e hookoia ai.

            "E ke Alii," wahi a Beni Abasa i pane aku ai.

            "Uwoki oe," i pane koikoi aku ai ka moi.  "Ma ka inoa o Alahe, e lawe koke ia no oe iloko o ka halepaahao i ka wa e puka koke mai ai kekahi olelo mai ia oe mai.  E pono e like ko Garanda nei poe i ka moi o Garanda nei i ole ai lakou e olelo i ka olelo e poino ai lakou.  E hele e Mamuda a mai ulolohi."

            Ua kulou haahaa iho la o Beni Abasa ilalo, a ea ae la iluna no ke kunou ana a huli ae la no ka hele iwaho mai ke alo aku o ka moi a me ka namunamu pu hoi me na olelo ano ikaika.  Ma kona helehelena aia na haawina o ke ano kaumaha, ame ka haalulu nui hoi iloko o kona puuwai iaia i hiki au ai i ka ipuka e hemo aku ai iwaho.

            "Hoi hou mai e Husama," wahi a ka moi i kahea leo nui aku ai, "ma kuu manaoio, aia he manao kipi iloko ou a iloko o kou mau nanaina a ke kanalua nei wau nou a hiki i ka wa e hoopau pono ia ai o na kauoha a'u i ka hookoia."            Ina he manao maoli ko Husama e ke'ake'a i ka hana a ka moi no ka pepehi ana i na paahao ma ka limaikaika ana alaila o ka manawa no ana e ku ana ma ka puka oia no ku manawa e hooko ai oia, oiai o Mamuda i hoea aku ai a puka iwaho no ka hele ana i ka halepaahao.

            A i ka ell make a ka moi e lawe ana i ka palapala o ka make a huli ae kana e ka mea heluhelu a nana aku i na mea e hanaia ana he elua a ekolu paha hora mai keia manawa aku a ka moi a kukaiolelo ana no ka make o na paahao.

            Iloko o kekahi o na keena paa loa o ka halepaahao pookanaka e noho ana o Abadala ilaila.  Ua hauhoaia oia a paa pono i na kaulahao.  Aia oia e noho ana maluna o kekahi pohaku me he la o kona noho ia a e huli ana hoi kona alo i ka puka o ka lumipaahao.  E puili ana kona mau lima i kona puhaka a e namunamu pule ana hoi kona waha.  Aole he pioloke iloko o kona uhane aka aia ma hiohiona kaumaha maluna o kona helehelena.

            Ua hoomaopopo pu irai eia ka manawa ke hookokoe nei no kona make a ua hooholo iho no kona manao e ku aku ma ke kanakamakua imua o ka haawina weliweli a ka moi e kau aku ana maluna on a.  Ua haupu iki ae no kona noonoo no kona hoopakeleia aka he wahi awiuwiki uuku loa ia i uhi pa ia e ka haawina kumahihi a ka moi.

            A iloko o ka lumi paahao lalo o ka halepaahao, oia hoi ka luapaahao o ka Halepaahao Pookauaka e noho ana o Kale o Leona ame kona ukali Pidero.  O ka naita opio ka i ala mua o na paahao mahope iho o ka hiamoe hooluolu ana.  Aia ma kahi ipuka nuku maluna ae, oia kahi pakaaniani, oia wale no kahi e hoawiki mai ana i ka malamalama mai waho mai e haawi ana i wahi malamalama iki na laua no ka nana ana i ka paia paa o ka halepaahao.

            Na keia wahi malamalama i hoala ae i ka noonoo o Kale no ka nana ana i ko laua keena a hooiaio iho la ka naita i ka pololei o ka kona ukali hoohaili ana pili i na keena la.  Ua paa pu ka papahele i ke koko mai o a o, a he kumaoli i ka weliweli ke ike iho, a aia no malaila na mea hana e kau ai ka make maluna o ka paahao i makemakeia e make a o ka panipuka o ka luahuna malalo pono o laua he ike wale ia iho no.

            "E kuu Haku," wahi a Pidero i pane aku ai, "ua loaa maoli ia oe ka hiamoe maikai i keia po.

            "Ae," wahi a Kale, "a ua loaa pu no hoi ia'u ka ike no keia wahi hoomainoino nui wale like loa me kau i hoike mai ai, a me he moeuhane la no hoi ia ia'u."

            "He haawina maikai kela, no ka mea he hilinai no wau i ka moeuhane i kekahi manawa."

            "Koe wale no a he mau noeuhane maikai," wahi a ka naita i pane aku ai.

            "He maikai no na ano kunahihi i ko'u noonoo ke loaa ia oe ia ano.  Aole io no he olelo ana no na moeuhane maikai aka he a'o mau kuu makuahine ia'u aia no he maikai iloko o na moeuhane inoino."

            "Alaila he paakiki aku la ka wehewehe ana no ia ano moe e Pidero."

            "Pela io no; aka ia oe e hiamoe ana e kuu Haku oia ka manawa a'u i hoohana iho nei i kekahi hana.  E nana mai paha oe."

            Ia Pidero i hoopuu ae ai i kaua olelo ua ku ae la oia iluna a holoholo iho la iloko o ka lumi ma ke ano kookoo.

            "Heaha ke ano o kau hana i hana iho nei e Pidero?" wahi a ka naita i pane aku ai me ke kamahao nui.

            "Eia, na puhili lakou i ka ike ana i ka'u mau mea hana iloko o kuu poli a ua ia mau mea hana i hookuu ae ia'u mai keia mau kaulahao i hauhoaia ai au."

            "Aka aolhe no he wahi manaolana no ko kaua hemo in a no e hemo ana kaua mai keia mau kaulahao ae?" wahi hou a Kale.

            "Aohe no he manaolana no ka mahuka ana in a me keia mau kaulahao e paa ai maluna o kaua," wahi a Pidero, "nolaila he mea maikai ka hemo ae o keia mau kaulahao i hiki ai ia kaua ke hana i kekahi mea.  E ha'i aku wau ia oe i ka mea i maopopo loa ia'u.  Ua hookomoia mai kaua iloko o keia wahi no ka make a aohe he kanalua ana no ia mea.  A in a e hemo keia mau kaulahao alaila ua hiki ia kaua ke hana no ko kaua pono.  He hookahi wale no kanaka e hiki ke komo mai iloko nei o ko kaua keena a in a e komo mai oia e paio aku kaua no ka lanakila ma ko kaua aoao a malia ma ia hana ana e loaa ai ia kaua he manaolana no ka hemo ana iwaho.  Malia o hele ia mai kaua e pepehi i ka po alaila ua hiki la kaua ke hemo iwaho me ka maalahi."

            "O, ke ike la wau i kau e wehewehe mai nei," wahi a Kale i puana ae ai me ka leo ohaoha o ka manaolana.

            "Alaila e oki mai oe i keia kaulahao o kuu lima nei me keia pahiolo no ka mea aohe he hiki ia'u ke oki oiai e pua ana kuu mau lima.  E oki me i keia mau ami, a na'u hoi e wehe aka i kou."

            Alaila lalau aku la ka naita i ka pahiole oki hao ma ka lima o kona ukali a hoomaka iho la i kana hana, a aole no hoi i loihi loa o ka hoohana ana ua lilo loa ae la o Pidero i kanaka kuokoa nona iho.  "Ano, e kuu Ilaku maikai, e hoomanawanui iki oe i mau minute a e lilo no oe i kanaka kuokoa nou iho."

            Ua kukuli iho la ka ukali ilalo a hoomaka iho la i kana hana i maa a me ka eleu no hoi o ka hoohana i kona puuwai e hakukoi ana oia ke laua palekana hou mai ke ame aku; ame ka noeau no hoi o ka hana ana ua hemo ae la na kaulahao mai ia Kale ae a ku kohana iho la ka naita nona iho me ke kuokoa nui i upu muu ole ia e ia e hana ana.

            "Aia e kuu Haku," wahi a Pidero i pane ae ai mahope iho o ka pau ana o kana hana a i kona haku hoi i ku ae ai iluna me ke kaulahao o laua e waiho in a ana iluna o ka papahele; "ke ike la wau i ko kaua makaukau no ka hookipa mai i ka kaua poe malihini.  E hoao kaua e wehe i keia panipuka," i ui aku ai o Pidero.

            Ma keia kumuhana a Pidero ua ae aku kona haku a mahope iho o ka liuliu ana--e paa ana ko laua mau lima i na apohao i hanaia no ka hapai ana i ua paniku la, a hoomaka iho la ka ikaika o na kamahele o hoohanaia maluna o ka panipuka.

            Me ka ikaika ka hanaia ana o ka hapai panipuka a me ka pii malie no hoi ka hemo ana ae o ke panipuka a hiki i ka hemo pono loa ana.  Alaila kulou iho la laua no ka ha-lo ana ia loko o ka lua e hamama ae ana, eia nae, ua kaili koke ae la laua i ko laua mau poo mai ka lua ae.

            Aole i loaa aku ka ike ia laua no ua lua ia a mamua o hka hiki pono ia laua ke hoomaopopo i ka mea e loaa ana la laua, oia no ka wa o ka ea inoino a maea, pilau o ka kino make o ka poe i kiola ola ia iloko o ka lua, a laila e noho oia ai a hiki i ka wa e make ai.

            "E po'i coke aku kaua i ka lua," i hooho ae ai o Kale.  "Ma ka inoa o na lani, aole e nele ko kaua make ma o keia ea inoino a pilau nui wale."

            "Oia iho la ke ano o keia wahi," wahi a Pidero iaia i hui pu aku ai me kona haku no ke paui ana i ka lua.  "I Kodowa wau i ike ai i kekahi o keia ano o ka lua iho la keia.  Ilaila wau i ike ai ka hooleiia ana o ke kanaka ola, a pau kona ike hou ana i ka maka o ka la."

            Ua nana wale aku la no o Kale i kona ukali me ka pane leo ole ia laua i kuu iho ai i ke panipuka.  Eia nae, ua holo ae no ka lia iloko o ka nui kino o na naita kristiano, a i ka manawa i hoi hou mai ai kona noonoo ua hoi pu mai kona manaopaa no ka hanaia o ka maikai ame ka pono.

MOKUNA XXIII.

ILOKO O KE KEENA PAAHAO POOKANAKA.

 

            A hala ke ao ua uhi mai la ka pouli o ka po iloko o ka Halepaahao Pookanaka.  A o Abadala hoi, aia oia iloko o kona lumipaahao kahi i holoholo ai mai kahi aoao a kahi aoao e like me ka hiki iaia ke hele e like me ka loihi o na kauluhao i hoopaaia ai oia, a oia no hoi ka mea e nakekehele ai ua mau kaulahao la, a i kekahi manawa ua lilo aku kona noonoo maluna o ia nakeke wale ana o na kauluhao, a iaia ma ia ano ua komo aku la o Terika ka lunapaahao me kekahi papa-mu no ka paani ana.

            "Makemake anei oe e paani mu kaua i keia ahiahi?" i ninau aku ai o Terika iaia i kukulu iho ai i kona kukui ma ka papahele.

            "Ae, e Terika maikai.  Aia no i ka mea e hoohala ai i keia manawa hoouluku noonoo nui wale."

            "Alaila e noho pu wau me oe a e paani kaua no hookahi hora," wahi hou a ka lunapaahao.  "Ua maluhia ka halepaahao i keia wa o ka po a o na paaho hoi aohe he manao ana no ko laua mahuka hou aku."

            Ia Terika i hoopau ae ai i kana mau olelo ua hoonee mai la oia he ulunanoho no Abadala ma kahi a ka paahao e ku ana, a mahope iho o ka hooponopono ana i kahi e kau ana o kona kukui ua wehe ae la oia i ke kaulahao o ka limaakau o Abadala.

            A ua hooko aku la no hoi o Abadala a noho iho la iluna o ka ulunanoho i waihoia aku nona, a mahope iho o ka Lookau ana i ka papa-mu iluna o na kuli o laua ia laua i noho papa ai he alo a he alo ua hoomaka iho la ka laua paani ana.

            "E Terika," wahi a ka paahao,"aia he mea e hoike mai nei ia'u, me he la o keia ana ka kaua paani hope loa e paani like ai."

            "Aole, aole; e paani mau aku ana no kaua," wahi a Terika.

            "Aole au i manao pela.  Aole e hoopaa loa ana ka moi ia'u iloko oonei."

            "Aole oia e aa e hana aku i---."

            "Ah.  He aa oia e hana aku i na mea ana i makemake ai e hooko.  Aka aohe a kaua nana ana no ia mea.  Nau ka hoonee mua a na'u ana ka ai."

            "Aole hoi pela ka hikiwawe.  Aia."

            "O kau hoonee mau no ia," wahi hou a ka paahao.

            "Pela, a o ko'u alanui aku la no ia o ka lanakila.  Ma ka inoa o Alahe, in a ke paani nei oe no kou oia alaila aole au e hookuukuu wale i ka'u akamai ma ka paani ana."

            "Ke ha'i aku nei wau ia oe e Terika, o ka'u hoonee ana apau na'u wale no ia, aka o ke ola iloko o'u aole ia na'u."

            Ua hoomau aku la laua i ka paani ana me ka hamau nui oiai oia no ke ano o ia ano paani, a oiai no hoi aia iloko o ka noonoo ka kaua nei o ka hana e alakai ai i ka hoonee ana o ka ulu.  A hala wale no he manawa loihi aole i haupu ae na mea paani o ka lumipaahao--o ka paahao nona iho, ua poinaia iho la ka hemo maalahi o kona lima-aku mai ka umii a na kaulahao, a o ka lunapaahao i ka kona oihana ponoi.  Ua hoohemahema like laua a elua."

            "E lilo ana ke eo ia'u," i hawanawana aku ai o Terika.

            "Aole i keia manawa," wahi a Abadala me kona mau maka e hakapono ana i ka papa-mu, ame ka hoonee akamai ana i na ulu.

            Alaila hoomau kou aku la na mea paani me ka hamau nui no kekahi manawa me ka pane leo hou ole a hiki wale i ke komo ana aku o Mamuda.

            "Terika, eia he palapala, he kauoha na ka moi ia oe," wahi a ka malihini i pane aku ai me ka waiho pu ana aku i ka apana pepa iloko o ka lima o ka lunapaahao.

            Alaila wehe ae la o Terika i ka owili pepa a heluhelu iho la me ka pii ana ae o ke kunahihi nui a uhi iho la ka haikea nui maluna o kona helehelena a holopuni ae la ka haalulu nui iloko o kona mau a-u.

            "E kali aku ana wau i kau pane," wahi a Mamuda i pane mai ai.

            "Alaila e hui aku wau me oe ilalo," wahi a Terika i pane mai ai.

            "Alaila e hui aku wau me oe ilalo," wahi a Terika i pane aku ai iaia e opiopi ana i ka owili pepa a hookomo iho la iloko o kona poli.

            "Heaha ke kaumaha o kou helehelena?" i ninau aku ai o Abadala i ka elele i hala aku ai mawaho o ka lumipaahao.

            "O, no keia palapala i hoea mai ia'u i ka manawa aole i upu mua ia aku," i pane aku ai o Terika oiai nae, aia ka haalulu nui iloko on a e hiki ole ai iaia ke huna iho a hoonalonalo iho.

            "E hoopau pono hoi paha kaua i ka kaua paani?"

            "Aole.  Aole e hiki ia'u ke hoomau hou aku i ka paani a kaua," wahi a ka lunapaahao.

            "Ina he hiki ia'u ke paani no keaha hoi ka mea e hiki ole ai ia oe?" i ninau aku ai ka paahao me ka leo oluolu.  "Ke manao nei wau owau kekahi i komo kuleana aku iloko o kena leka a ka moi," i hoomaoe aku ai o Abadala.

            Alaila hoomaka hou iho la laua e paani aka ma keia manawa ua paani lalau wale aku o Terika me ka uluku nui oloko.

            "A, aia ko kuini," wahi a Abadala i hooho ae ai," a na'u ana ka lanakila o ka paani a kaua."

            "Pela ua eo io ia oe," wahi a ka lunapaahao, me kona ku pu ana ae iluna a holoi ae la i na waimaka e kahe ana maluna o kona mau papalina.

            Mahope iho o ka waiho ana i ka papa-mu a lau ama ka paia o ka lumipaahao, a mahope iho no hoi o ka hoopaa ana i ka lima o ka paahao me na kauluhao, ua haalele iho la oia i ka lumipaahao me kona kukui ma kona lima.

            "O, e Alahe e kala mai oe ia'u," wahi a Terika i namunamu iho ai iaia i pani aku ai i ka puka o ka lumipaahao a paa.  "ua oi aku ka maikai o ko'u make mua ana mamua o ko'u lawelawe aku i keia hana i haawiia mai ia'u na'u e hana.  Eia nae aole ana owau wale no ke hookahe i ke koko i keia po, no ka mea na ka mea okoa no e pepehi i ke kristiano a aole na'u.  Akahi no o hooko oia i kana hana i upu nui ai."

            I ka wa i hoea aku ai ka lunapaahao i kona keena hana ua kahea aku la oia he elua o kona mau kanaka.  He mau kanaka limaikaika laua o ka poe hooponopono ole a he mau kauka kino ikaika no, a o ka poe i kamaaina ia laua e nele ole ana ka loaa o ka ike he mau kanaka laua o ka oihana pepehikanaka okipoo.

            "Ua hoomaopopo anei olua i kahi i hoopahaoia ai ke kristiano?" i ninau aku ai o Terika.

(Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

….AME….

Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

--

MOKUNA I.

(KE KAU POO MUA.)

KE ALAULA O KE KENEKURIA UMI-KUMAMAIWA.--NA LA

AIWAIU O NA MOKUAINA.

--

            I ka wehe ana mai o ke alaula o ke kenekuria umi-kumamaiwa o Europa wale no, pela ka mea i hoomaopopo ia ma ka moolelo, oia ka honua nei ia manawa.  Ia manawa no hoi aia o Europa holookoa iloko o na kaua hookahe koko pela no hoi he mau makahiki loihi mamua aku: a pela i hoomauia mai ai.

            E ku ana hoi, mamua aku o ke Kau aHoohaunaele o Farani, na anoano o ka lawelawe aupuni Feudela, i hoomakaia ai hoi ma Europa nui ke kenekuria eiwa mai a hiki i ke kenekuria ami ka mamakolu, a mai ia ano lawelawe aupuni ana no hoi i hoohalikeia aku ai kekahi mau lawelawe aupuni ana o keia manawa.  Oiai no nae na kamaaina ko Europa holookoa i keia ano lawelawe aupuni, o Farani ka ihoomanawanui a hiki wale i ka hopena a ma na ano kaili mana no hoi apau.  Ma ka hoakaka pokoke ana ae, o ka lawelawe aupuni Feudela ua manaoia o na aina apau he mau waiwai lakou no na alii, a nana hoi e mahelehele aku iwaena o kona mau kaukaualii, a na lakou hoi e mahele aku i ko lakou mau aialo.  Ma lalo aku o keia papa aia no he papa hou aku malalo loa, a o kela hoi ka papa o na kanaka haahaa loa e noho ana hoi ma kela ame keia wahi o ka aina.  He huina o keia i noho kauwa aku a ua @ paleia lakou mai na lawelawe aupuni Feudela ma ke ano no@ a me ke ano mana lawelawe kanawai ana.

            Ke huli aku kakou a nana aku i keia ano lawelawe aupuni ana ua hiki ia kakou ke i ae he kau nohona pegana maoli no ia.  He au hoi e haawe ikaika ana na auhau ana ame na hana hookaumaka ana kaukaualii e hoomau ana hoi i ke kanaka mahiai e noho @ mau iloko o kona mau la e ola ana; he au hoi aia ma kela ame k@ wahi na lunaauhau; he au hoi i ka manawa e pepehi ai kekahi ka@  wa i ka puaa kane e eku ana i kana mala huaai e hopuai ai @ kiolaia aku iloko o ka halepaahao; he au hoi i papaia ka @ ana i ka nahelehele no ka mea he hana ia e hoonioni ana i na mana opiopio; he au hoi aia wale no ka wili ana i ke kulina a laweia i kahi wili o na kaukaualii a omaia ka barena ma ko lakou mau ka puahi; he au hoi e hookani ai na kauwa i ka pahu i ka po a hiki i ke ao ana i ole e kulikuli na pepeiao o ka hakuwahine ke hiamoe i ka po mamuli o ka hanakuli mau o ka moo poloka i ka po a h@ oniooniia ka hiamoe o ka hakuwahine.

            O keia iho la ko Farani ano i ka hapahope o ke kenekuria umi kaumamawalu, a iaia i hoohoihoi ai ka poe he mau halehana ko la hkou a hookaumaha aku hoi i ka poe mahiai; he au hoi e pepehi hou  mainoinoia ai ke kanaka lawehala ma ka hookomoia ana o kona kino iloko o na huila e pokakaa ana, a i ha'ihai'i mua ia ai hoi na au ma ka paluku ana me na apana hao; he au hoi o ke kanaka limahana i ano mahele iki ae kona kulaua mamua o ke kauwa, a mailoko mai o keia mau hana hookaumaha, me he pua la i oili a@ mai kona kakaka ae, ua ala like mai la na kanaka mai o a o o ka aina a panai aku i ka hewa i hoahewaia ai a i hookaumahaia ai la kou mamua aku.

            Ua oleloia ae o ka moolelo kuloko o Farani iloko o namakahiki elua mahope mai o ka hiolo ana o kona nohoalii oia ke kau o ka weli likeia iloko o na moolelo o ko ke kanaka ola ana.  Ua hoikeia ae penei: "Aia khe kaumaha nui iwaena o kona mau makaainana, a o ke kau ana mai o ka wi oia kekahi mea nana i hooi loa aku i ka weliweli.  Ua haili iho na manao mak'u no ka holopono o ka hau naele kuloko, ma ia ano, in a e loaa aku ana ia lakou he wahi lakoai uuku, he mea hoohewahewa ole ka hiki ia lakou ke lanakila maluna o ko lakou poe nana e hookaumaha ana."

            O keia iho la ko Farani Kaua Haunaele.  "He han amamali o ka inaina a i aneane aku hoi i ka opulepule--he hana panikoko a uahoa maoli, ke hulii paa ana iloko o na naau o na makaainanaa.  Ua hoopaaia ae iloko o ka halepaahao o Parisa mawaena o ewalu ame umi kaukani poe i hoohuoi wale ia.  I kela ame keia aawina la e maalo ae ana na kaa i piha i na pio ua kane ame na wahine e laweia ana no ka make e waiho mai ana imua o lakou mamuli o na hanahewa i kuko wale ia aku ua hanaia e lakou.  O ka averika i na la mua ma kahi o ewalu a umi poe i laweia ma keia ano.  Ma hope koke mai ua hiki aku la i ke kanaha ame kanalima.  I ka a@ ane ana hoi e pau ke Kau o ka Weliweli, ua hiki aku la ua averika ia ma kahi o kanawalu.  Ma ka helu ana a hoomaopopoia ana ua oleloia aole i emi loa iho malalo o hookahi miliona poe i pepehiia e na makaainana i wela ko lakou inaina, mamua o ka loaa ana ae o ka maluhia a hoopauia hoi keia omamamu maka'u e kalewa ana ma na kaiaulu o Farani.

            O keia iho la ke ano o ke Kaua Haunaele o Farani nan ahoi i hookunahihi ae i ko Europa holookoa, nona ka huina kanaka o 170,000,000, a nona hoi ka huina koa o 4,000,000 i a'o pono ia.

            O kekahi o na kaua ano nui i ala mai, oia no ke kaua mawaena o Amerika ame Pelekane.  O keia ke kaua i kuokoa ai o Amerika a e hoomanao mau ia nei hoi ka la Eha o Iulai no na hana wiwoole i hanaia imua o 14,000,000 kanaka Pelekane ma ke kuahauaia a@ o ke Kuokoa.  O ua kuahaua la ua kauia a hiki i ka lanakila ana @ hooliloia ae na mokuaina Umi-kumamakolu i mau Mokuaina Hu@ia malalo o ke Kumukanawai i aponoia.  I ka manawa i hoohonoia ai o Keoki Wasinetona i Peresidena mua loa no ka lahui Amerika, heeha lala o kona aha kuhina--ke Kakauolelo o na Mokuaina, ka l'u@ ku, Kuhina Kaua ame ka Loio Kuhina.  Aia no he oihana aupuni mawaho ae o keia, oia no ka oihana leta, eia nae aole i laweia ka Lunaleta Nui i lala no ka Aha Kuhina.

            I keia la aia he mau haleleta ma kela ame keia apana; i ka hoomaka ana o ke Aupuni Kumukanawai o na taona ame na kula nakauhale liillii wale no ua wahi e loaa ai na leta.  I ka 1790 he kanahiku-kumamalima wale no haleleta iloko o Amerika holookoai i keia manawa aia maluna aku o 50,000, a i keia manawa no hoi aia ma kahi o kanaono mau halelet apana e laweia nei na leta e na lluna lawe leta, e like me ia e hanaia nei ma Honolulu nei, a ua hiki pu hoi ke hoopaaia na leta waiwai me ke aupuni ma ia mau wahi.  Ma ka helu kanaka o 1790 o ka huina i ikeia ia manawa he 4,000,000 a oi iki.  O ka mokuaina i noho nui ia e na kanaka ia manawa oia no ka Mokuaina o Viginia, a o Peneselevania aku, Nu Ioka, Merelana, Karolina Hema, ame Konetikeka.  Ma ka hoike a Horace Scudder ua oleloia o keia huina o eha miliona, i oi iki hoi maluna o ka hokahi hapahema he poe kauwa-kuapua, ai alakou ke noho ia ma na aina mawaena o na kuahiwi o Alagehena ame ke kai.  O kahi i noho nui ia aia no ia ma ka'e o na muliwai ame na awa ke moku kupono.  Ma na teritori o ka huli moana Atelanika he elima taona i hiki aku ka heluna kanaka i ka 10,000.  O keia mau taona oia no na taona o Piladelepia, Nu Ioka, Bosetona, Kalekona, ame Balatimoa.

            Ma ka huliia ana i kinohi loa e Wasinetona, a ma ke anaia ana o ke poowai o Ohio, ua loaa iho la ka ike iaia nana i kiola aku i kona noonoo ana no ke Komohana ma ke ano aia ilaila ka manaolana o kona aina.  Ua hoike hou ae o Mr. Scudder, o ka poe i noho aku ma na awawa o Ohio ame Mikikipi he alahele loihi ko lakou e he@ m@