Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 14, 7 April 1905 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Marchia Morey
This work is dedicated to:  Heilani Hamilton

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

@@ KE XLIII HELU 14.    NUPEPA KUOKOA. POALIMA. APERILA 7, 1905.   NA HELU APAU 3063

 

AUHAU I NA KAHUNAPULE.

Lilo ka Bila Sabati a Lunamakaainana Quinn i Kanawai.

A Hooholo ia no hoi e ka Hale o na Senatoa ka Bila Kanawai Kalana

 

KA HALE.

  @@ @@@@ 22, Maraki 24.- kekahi ha@@@ i hoala mai i ka nee maile @@@@ na hana o ka Hale o na Lunamakaainana nia kela la hana oia no ka @@ @@ ana @a o ka leta a ke komite @@ @@@@  ka nuwina la ka hana ana la @@@@@ ma ke noi a Fernandez e helu @@@@ kana leta no ke komite oia.

  @@@@@ he leka mai ka Peresidena mai @@@ Papa Ola e hooaiai mai ana no @@@@ ka e kohoia ai no ka nana ana @@@ mai o ke Kahua o Kaiihi, a ma@@@@ @ ka hoohalahala nui ana a ma ke @@@ a Harris e koho ke komite Hale i @@@ kauka a e koho no hoi ka Papa @@@ i elua, a na na kauka eha e koho i hookahi e piha ai he elima, a na lakou a nana i na ma’i, a hooholoia no @@@ @ like me ke noi a kauohaia ke kakauolelo Hale e hoike aku i ka Papa oia a waiho ia ka leta a ka Peresidena i ke komite hookolokoio.  

  Ma ke Kakauolelo Loeb he leta e hoike mai ana i ka loaa ana aku o ka @@@@ hooholo hui o ka haawina o $150,000 no ke kukulu ana i ka oihana noli a huli a lapaau ma’i lepera ame ka hoika pu ana mai i ka waiho aku i ke Kumahana i ka Peresidena.

  O na bila malalo iho nei ka i waihoia mai e ke komite pa’i a pau i ka heluhelu elua ia a waihoia i na komite like oia. 

  Bila 143 e hoololi ana i ka Mokuna 2, pauku 1 o 1886 pili i na palena o Honolulu (Harris). Bila 147 e hooponopono ana i ka ae ana i na loio ame na kawauolelo ma ke kanawai (Coelho.)

  Na Long ka bila 156 e hoololi ana i na Kanawai Hooponoponoia pili i na kau aha hookolokolo, a na Mahelona ka bila 158 e pakui ana i na Kanawai Hooponoponoia pili i na kumu-hoopii ame ua mea like, a na Lewis ka bila 164 pili i ka hoopakele ana i na holoholona ame na waiwai palaho wale, a na Sheldon ka bila 167 pili i ka hana kamaa-lio, a na Broad ka bila 171 pili i ka papa a hookapu i ka hoohana ana i na wahine iloko o na keena oihana aupuni.

  Ma ka hapa’ila ana mai o ka noo@@ ana o ka bila 170 no ka heluhelu elua ana ua nui ka noonoo ia ana o ia  Kumuhana.  O keia ka bila a Fernandez i hookomo ai.  Ma ke noi a Smith ua kohoia ae la i komite kuikawa o ehika @@@ e kohoia ai e ka Lunahoomalu Hale a kohoia o Smith, Pulaa, Haia, H@@@, Waterhouse, Mahikoa ame Long a wa@oia ke kumuhana ame na bila @ @@ apau pili i ka waiona iloko o ke komite kuikawa.

  Na ka Senate mai i hoihoi mai i ka @@@ Hale @@ me na hoololi aka aole i @@@ @ ka Hale maluna o ia pakui a k@@@@ na @ Andrade Coelho, ame Fernandez i komite hui kuka maluna @ ka bila.

  O ka bila Senate no ka haawina kui@@@ o $2,000 no ke kinai ana i ke ahi o Kona ame Wahiawa ua hoonee ikaika @ @@ @ia no ka hooholo loa ana ma ka heluhelu ekolu, a o ka bila Hale pili @ @@ kaup@ie ana i ka Makai Kiekie ame ana mau paalalo ma ka lawelawe @@@@ @@ko o na aha ua hoohoioia ma ka heluhelu ekolu ana me na hoololi.

 Na ke komite hookolokolo he hoike ma ana o ka bila a Aylett pili i na @@ @@ pakila e hoohalahala ana ke komite i ka bila a he hoike hoi i waihoia me ka papa no ka noonoo pu ana me ka bila eia n@e, ua a’ekuia ae ka hoike @@@@@ a hooholoia ka bila ma kona @@@ elua.

  Na ke komite waiwai keia mau ho@@@@ @@@ iho nei: 

  Na ke kokua ana ia J. Goldstein a Fernandez i hookomo ai ua hooaiai lo@@@ ia a pela no hoi ka hooaiai pu @@@ ka hookuu ana ia Lunalilo Home, Rula Kamaiki ma Kona, ame na hui @@@ @ i ke aloha e hookuuia mai na @@@ aku a pau pu me na aina lua@@ ame na pa-ilina aole e oi aku mak@@ @ o elima eka a Wilikoki hoi i hookuuia.  Hoike maluna o ka bila a Ka@@@ i hookomo ai pili i ka hookuu wai@@ ma ka auhau no $600 aole hoi i @@@ @ hoi e hoopanee loa ia aka ua @@@ @@ ke kumuhana ma ka papa no @@@@noo pu ana me ka bila.

  Hooalai ia hoi ka bila kukulu oihana @@i@ma mooleta a Wilcox i hookomo @@ a na Holstein he hoike pili i ka lapaau a Kauka M. Rice o Hilo maluna o na ma’i lepera eha ana i lapaau ai ame na leta i loaa mai iaia a ma ke @@ @ kauohaia ke kakauolelo e kakau aku a Kauka Grace e hoouna mai i kope @@ ia mea.

  Na Sheldon i hookomo oielo hoo@@ke no ke koho ana i komikina hoponopono kanawai auhau o ka Teritora @ @ ka haawina o $1200 no ke alanui o Puuhue, Kohala Akau a Pulaa i hookomo ai e hooaiai ana hoi ke kopuke waiwai maluna o ke kumuhana a hooaiai pu ia no hoi ka haawina a @@ @ i hookomo ai no $1500 no ke alanui mai Piopio a Waiakea; a he $13,500 no ke alanui o Halepuaa o Kaneahiku.

  Na Broad i hookomo bila pili i ka lawelawe kelekaiapa ana o ka Hui Kelekaiapa U@eaole i na hana o ke aupuai ame ka hookaawale haawina ana no ka hoonee ana i ka aelike imua a pau no hoi i ka heluhelu ekah@@a ma ke poo.

  He hookahi wale no ku-e maluna o ka bila Senate pili i ka uku laikini mare mai ka 25 keneta a ka $1, oiai o ka $1 no ka mea i maa mau, a hooholoia ka bila Senate a McCandles pili i ke koho o na Senatoa ma ka heluhelu ekolu ,a na Fernandez i hookomo olelo hooholo haawina o $15,000 no ke alanui mai Luahine Pali mai a Kauhale o Waipio, a hoopanee no hoi ka Hale.

 

KA SENATE.

  La Hana 33, Maraki 25.-- Ma keia la hana o ka Aha aole i loihi ka noho ana o ka Aha aka ua hanaia he mau hana kumau me k hoonee holomu ia.  Ma ka hoomaka ana no o ka Aha a mahope iho o ka pau ana o na hana kumau ua hoike ae ka Hale o na Luna makaainana i ka lokahi ole ona maluna o na hoololi o ka Senate maluna o ka bila Hale 88 a kohoia o Achi, Bishop ame Dowsett ma ka aoao o ka Senate no ka hui kuka ana me ko ka Hale.  A maluna no hoi o ka bila Hale 48 ua kohoia aku o Hayselden, Dickey ame Kalama no ka hui kuka ana ma ka aoao o ka Senate.

  A na ka Hale mai no hoi i waiho ae i kekahi mau bila i hooholoia ma ka heluhelu ekolu ana.  Na Achi i waiho main e hoike lokahi maluna o ka bila e hoomahuahua ana i ka ukuhana o na kakau-pokole aha hookolokolo a ku-e hoi o Lane ame Dickey.

  Na Brown i hookomo olelo hooholo haawina o $500 no ka hooloihi ana i ke alanui ma Hilo, a na Dowsett i hookomo he bila e pili ana i ka puhipuhi waiia o na lole a hooholoia no hoi ma ka heluhelu ekahiia ma ke poo.

  Na Hayselden i hookomo bila pili i ka haawi kuleana ia R. A. Wadsworth ame kekahi poe e iho e kukulu uweauwila alanui no Maui a holo no hoi ma ka heluhelu ekahi.  Ma keia manawa ua hapaiia mai ka noonoo ana i ka papainoa o na luna aupuni i hookohuia e ke Kiaaina i hoopaneeia ai ka noonoo ana a hoopanee hou ia ka noonoo ana no kahi wa aku.

  O ka bila Senate 80 ua hoihoi hou ia i ke komite a o na bila Hale 95, 97, 129, 132 ame 151 ua heluhelula no ka lua o ka manawa a hoomoeia.  O ka bila Hale pili i na auhau o na kalapu o $200 no ka makahiki ua heluhelu elua ia mahope iho o ka noonoo nui ana ma o na hoike hapanui a hapauuku la o ke komite o na ala me loaa.

  Na Dickey i hookomo bila pili i na auhau ano like me ka Achi bila pili ia kumuhana hookahi a holo no hoi ka bila ma ka heluhelu ekahi a hoopanee no hoi ka Aha.

 

KA HALE.

  La Hana 33, Maraki 25.-- O ka hana ano nui iloko o ka Hale o na Lunamakaainana ma keia la hana oia no ka ma’i luku i ulu ae i Pelekunu ame Halawa o Molokai mokupuni no ka pau ana o kekah ipoe i ka make mahope iho o ka loaa ana i ka ma’i @va o ke ano ahulau paha e make koke ai.  Ua hoalaia ka noonoo o na hoa ma ka hookomo ana a Nakuina he olelo hooholo hoouna kauka ana ia mau wahi—i elua kauka me na laau lapaau kupono no ia ano ma’i.  A mahope iho o ka noonoo nui ana ,kahi hoi i hui pu ia ae ai ke komite Hale ame ka Papa Ola a ma ka pakui a Coelho ua hooholoia ae la ua olelo hooholo nei: he olelo hooholo keia e noi ana i ka Papa Ola e makaala aku ma ka hoouna ana i na kauka a mahope o ka hoomaha ana o ka Hale a noho hou i ka auwina la ua heluheluia ae la ka pane a ka Persidena o ka Papa Ola e hoike mai ana i ka hiki ole ik a Papa Ola ke hooko aku ia hana oiai aole he haawina no ia mea a e pono ai nae i ka Hale e hooholoia i haawina no ia mea, a e kelekalapa uwe aole ak uia Kauka Dinegar o Kahului e holo ae i kahi o ka ma’i.

  A na Coelho i hookomo he olelo hooholo haawina na ka hooko ana o ka Papa Ola maluna o keia ma’i ahulau o Molokai a mahope o ka noonoo nui ana a me ke kokua ana o ka Peresidena o ka Papa Ola ua aponoia ae ia ka olelo hooholo.

  O keia mau bila malalo iho nei ka i hookomoia mai a pau i ka heluhelu ekahila ma na poo:

  Na Harris no na hana pili i na aelike pili i na hana hou ame ka hooiako meahana pu a nana no no ka hookuu auhau ana i na waiwai p@a ame waiwai lewa i @u eanaia e ka Teritori o Hawaii, i pili i na kula aupuni ame kuikawa, pili i ka Haukapila Moiwahine ame na aina o na hoomana ame Kapiolani Home, no lakou ka nui aina aole e oi aku maluna o elima eka: a na Smith pili i ke kuleana hapa-kolu o na wahine kanemake a na Andrade pili i na aha, a na Waterhouse no k ahoopakele ana i na aina ululaau mai ka pauahi mai.

  N Lunanui o ha Hana Hou Mr. Holloway he hoike pili i ka nui o na poipu i hoomoeia iloko o na mahina eono i hala ae ame ka hoike pu ana mai i ka lawe ia ana ae o ke kumuhana wehe alahao o ka Hui Kaauwila o Honolulu ma Alanui Liliha na ke komite oia he hoike lokahi maluna o na olelo hooholo haawina poi ame lole o ke Kahuama’i o Kalaupapa a pau pu i ka hooaiaiia ka hooikaika a Aylett pili i ke kuai ana i ka laau lapaau a Kauka Go@o.

  A o ka palapala noi a Kaniho e noi ana e hookaawale ia Kaiaupapa mai ke kalana ae o Maui ua waihoia i na hoa o Maui, a na ke komite ola he hoike lokahi maluna o ka bila pili i ka oihana lapaau ame oki ame na mea like me na wahi hooloii iki a na ke komite aina aupuni keia mau hoike malalo iho nei:

  I haawina o $20,000 no ehiku mile alanui no Kealakehe ame Honuaaula aina hookuonoono; i haawina o $5,000 no ka hana hou i ke alanui o ka pali o Kaunakakai a Koke, mai Kaunakakai a ke kiekiena o ka Pali i $2,000, a i $1,500 no ka halepaahao ma Kalaupapa.

  No ka hoopau pono ana i ke alanui o ka Pali o Puna a Halepuaa no $2,000 a Lewis i hookomo ai, a i paipu-wai no ke alanui Puohia a Aylett i hookomo ai, a no ka hooloihi ana i ke alanui Puiona a ke alanui Judd no $15,000 a Lilikalani a pela hoi na haawina a Holstein o $25,000 no na alanui home hookuonoono o Waiea-Papa ame ka hana o ke alanui o Hookena no $200.

  Malalo iho nei na olelo hooholo i hookomoia:

  No ka malama ana i ka Paka Mooheau, Hilo, no $4,000; i uwapo mai Kaneke a Mokuloa no $3,500: ame $3,000 no ke alanui Piopio a Kaniho i hookomo ai a na Lewis no ka hoomoe alanui Ponahawai mai alanui Kula a Halai Puu, Hilo, no $1000; a na Coelho e noi ana i ka Lunahooia Teritori e hoolakoia aku ka Hale me ka papainoa o na luna aupuni hele mamao aku mai ka Teritori aku iloko o na mahina eono i hala ina he mau luna kahi o ia ano, a hoopanee no hoi ka Hale.

 

KA SENATE.

  La Hana 34, Maraki 27.-- Ma keia la hana o ka Aha aole i loihi ka noho hana ana, eia nae, ua hanaia no kekahi mau hana.  I ka wa mua no mahope iho o ka pau ana o na hana kumau ua waihoia ae la ka bila Senate 36 mai ka Hale ae oia hoi ka bila laikini mare me na hooloii a aponoia no hoi ka hoololi, eia nae ua hooholoia no ke kumuhana me na ku-e ana o Achi ame Kalama.

  Mai ke komite mai o na helu-waiwai ua hoike mai la o Paris i ka hoomakaulii loa o ka Senate i kona waihona dala a aole i kaa aku maluna o ka hapalua huina na hoolilo i pahemo aku.

  O ka olelo hooholo a ka Hale pili i ka haawina kokua no ka ma’i ahulau o Pelekunu, Molokai, ua lokahi ae ka Senate me ka pakui no nae, oia hoi, ka haawina o $1,500 a aole e oi aku maluna o ia huina a na Paris i hookomo mai he palapala noi i kakauinoaia e 41 poe koho balota o Kona Hema e noi mai ana i haawina o $10,000 i pale-wai.  Ua waihoia ke kumuhana i ke komite bila aie.

  Na Dickey i hookomo mai he bila no ka hooko ana, i na kanawai a na Achi he ila hoike hoomau.

  No ka hana o ka la oia no ka heluhelu ekolu ana o ka bila Hale 136 no ka auhau ana i na kalapu $200 no ka makahiki a hooholoia ma ka heluhelu ekolu ana, a o Dickey wale no ka mea ku-e.  O ka bila Hale 99 pili i ke kaupale ana i @a lolo aha apana mai ka lawelawe hihia hoohalahala imua o na aha kaapuni ua hooholoia ma ka heluhelu ekahi.

  O ka bila Hale 113 ua waihoia ma ka papa ma kona wa o ka heluhelu elua, a o ka bila Hale 95 pili i ke kaa hehihehiwawae ua hooholoia ae ma ka heluhelu elua me ka hookomoia o na pakui no na kaa otomobila e lawe pu i mau kukui i ka wa e holo ai i ka po.

  O ka bila Hale 151 oia ka bila okimare ma’i lepera ua hooholoia ma ka heluhelu elua mahope iho o ka noonoo nui ana.  O keia ka bila pakui o ka bila i vi@oia ai e ke Kiaaina a hookomoia ae keia bila hou i komo ole na ke’ake’a a ke Kiaaina i kakauinoa ole ai i ka bila mua.

  O ka bila Hale 126 pili i ka hoolilo ana i na Lunakakau o ke Keena Puuku i hope puuku a hooholoia ma kona heluhelu elua ana me na hoololi, oia hoi na ke Kiaaina e koho i ua hope ia.  Mai ke komite hookolokolo mai he hoike pili i ka bila Hale 37 a aponoia ka hoike komite, he hoike ku-e kumuhana hoi, a hoppanee no hoi ka Aha.

 

KA HALE.

  La Hana 34, Maraki 27.-- O kekahi hana nui iloko o ka Hale ma keia la hana oia no ka noonoo ana i ka Bila auhau a noho no hoi ke komite hale no ka noonoo ana maluna o ke kumuhana.  Ma ka pauku i no ka hoomaka ana oia hoi ka hookuu auhau o na kahunapule o na hoomana like ole ame ko kekahi poe luna hana e ae i hookuuia e ke kanawai mai ka auhau mai, a mahope o ka noonoo ana me ka nui hooikaika o ke kupale ana no @a kahunapule ma o kekahi mau hoa la ua holoiia ae ia ka pauku i ma kekahi olelo ana e auhauia na kahunapule: a pau no hoi kekahi mau mea i ka noonooia a hookuu no hoi ke komite hale.

  Hapaila mai ka bila a ka Hui Telepona Standard no kona heluhelu ekolu, a ma ke kakahiaka no nae ka noonooia ana o keia bila.  A mahope o ka hoohalahala nui ana a Kaniho ua hoohoioia ae ia ua bila nei ma ka heluhelu ekolu.  A hooholoia no hoi ka bila a Aylett pili i na aina morakila a holo no hoi ma ka heluhelu ekolu.

  Na ke komite hookolokolo keia mau hoike malalo iho nei:

  E kokua ana i ka bila a Greenwell pili i ka lapaau ame na mea like, a hoomoeia ma ka papa na noi a Smith i hookomo ai e noi ana e mahele ia o Hawaii Mokupuni iloko o elua kalana a hooaiai lokahila ka bila Achi pili i na keena hooponopono waiwai a pela no hoi ka bila a Paris pili i ka hoohalike o kekahi mea me he luna papa oia la.

  E hooaiai ana ke komite maluna o ka bila a Broad pili i ka poi e hoomoeia ka bila ma ka papa, a lokahi hoi ke komite maluna o ka bila a Smith pili i ke kuleana koho balota o kekahi mea kupono i ke koho i hoopaa ole nae kona inoa ma ka papainoa, a ua hooaiai ke komite i ka bila a Cox pili i ke koho luna alanui e waihoia ma ka papa, a kokua pu laho i ka bila a Sheldon pili i na kamaa-lio, a ua hooaiai ke komite e hoopanee loa ia ka noonoo ana o kekahi bila ana pili i ke kaupale ana i na wahine i ka hana ana iloko o na keena aupuni ma ka mikini-kakau, eia nae, ua waiho ae ka Hale ia kumuhana ma ka papa no ka noonoo ana ma kekahi manawa.

  Na Kapiolani Home mai he palapala noi haawina o $9,600 no elua makahiki kokua e uku mahina ia.  A ma o Coelho ia he noi mai Wailuku mai e noi mai ana @ Hale Hook@iokoio hou no Wailuku no $50,000 a na Rice mai he noi mai ko Kauai poe mai, he noi hoopii pili i ka malama ana i ke Sabati a hoomoeia ke kumuhana ma ka papa.

  Na Smith i halekuia ma ka mile elima o ke alanui Kaumana, Hilo no $2,500, a nana no hoi he noi e noi hookuu ana i na aina hookuonoono mai ka hooko kuai ana, he noi hoi mai 34 poe mea home hookuonoono o Olaa, a mai ia wahi hookahi no he hoopii no ka hoemi ana i ke kuai aina hookuonoono i ke 75 pa-keneta.

  Na Fernandez e hoopau ana i ke kanawai hoohuoi, a i wahi malama wai no Kailua no $500 a no Napoopoo no $500 a malalo iho nei na olelo hooholo i hookomoia mai:

  No ka hana hou ana i ke alanui o Halawa a Honoulimaloo, Molokai, no $1,000, a na Nakuina hoi i hookomo, a na Lewis no ka uku ana i kekahi mau bila o ke Keena Kinaiahi o Hilo no $188, a nana no i haawina o $225 no ka uku ana ia Ridway & Ridway no ka hoopii ana ia Funakoshi.

  No ke pa’i ana i ka hoike o ka Farmer Institute, (Hui Mahi) no $200, ma o Harris @@@ a no ke kukulu haukapila ana ma Kalihi no ka lapaau ana i na ma’i lepera no $25,000 a na Harris no hoi i hookomo ia olelo hooholo; a na Coelho i uwapo no Kaunakakai no $10,000 a nana no hoi i pooleta no na ma’i o ke Kahuma’i no o Kalaupapa me ke Kahuma’i o Kalihi no $1500.

  Na Broad i hookomo bila pili i ka hoopa’i o ka poe apau e komo kuleana ole ana iloko o na wahi i kaupalenaia no na ma’i lepera no ka hoopa’i o $10 a ka $100. a hooholoia no hoi ka bila ma ka heluhelu ekahi ana ma ke poo a hoopanee no hoi ka Hale.

 

KA SENATE.

  La Hana 35, Maraki 28.-- Ma keia la hana o ka Aha akahi no a noonoo hou ia ka bila kalana ma ka waiho ana mai o ke komite i na hoike a waiho hou ia he elua mau pauku i ke komite no ka noonoo hou ana.  Eia nae, ua hooikaika ae o Dickey e waihoia ka bila ma ke koho laula ana mamua o ka hooholo loa ana aka aole nae i holo kana noi.

  Na ka Hale i hoike mai i ka hooholoia ma ka heluhelu ekolu o na bila Hale 65 ame 52, a hoopaneeia ka heluhelu ekolu ana o na bila i kahi ia hana ae.

  Na ke komite hookolokolo ma o Achi la i waiho mai he hoike maluna o na bila Senate 13 ame 31.  E hoike ana ke komite i ka like o na bila nolaila i hooaiai ai ke komite e hoomoeia ka bila 13 ma ka papa a no ka hemahema a maikai ole iloko o kekahi bila iho nolaila i hooaiai hou ai ke komite he bila pakui, a ua pili hoi keia i ke koho ana i na luna aupuni kalana.

  Na Dickey he hoike komite hooponopono maluna o ka bila Senate 85 he bila hoi e hoopakeie ana i ka poe malama halekaa a hale@io mai ka poe mea kaa e waiho ana i ka malama a hoomaemae ana i ko lakou mau kaa a mai ko lakou (ona) lawe ana i na kaa me ka uku ole.

  I ka wa i hapa’iia mai ai o ka noonoo ana o ka bila a Achi pili i ka heiu a ohi auhau o na auhau ua ku kokoke mai o Dickey a noi e kapae ia ka bila me ka waihoia iloko o ke komite pa’i me ka mana aole e pa’i i ke kumuhana ina aole i maikai ka bila i ka noonoo ana o ke komite.  Aka ma ka hoakaka ana o Mr. Achi ua hoihoi hou o Dickey i kana noi.

  Na Dowsett he hoike komite kuikawa kanawai kalana a maluna olaila ka noonoo nui ana a hiki wale i ka hoopanee ana o ka Aha.

 

KA HALE.

  La Hana 35, Maraki 28.-- O kekahi o na bila i noonoo nui ia oia no ka bila Hale pili i ka laikini o na kaiapu no $200 no ka makahiki aka ua waiho hou ia ke kumuhana i ke komite hui kuka mamuli o ka lokahi ole ana o ka Hale i ka hooloii a ka Senate no ua bila nei ma ke koho ana o ka Lunahoomalu Hale la Nakuina, Cox ame Long ma ka aoao o ka Hale.

  Mai ka Senate mai he hoike pili i ka aponoia o ka olelo hooholo hui pili i ke kokua ana i ke pale ana i ka ina’i ahulau o Pelekuna, me ka pakui nae

(E nana ma ka aoao)

 

PANI MA KO ATKINSON WAHI.

Hookohu o Carter ia J. C. Davis a Aponoia e ka Senate.

 

Makemake ke Kiaaina e Hoopauia ua poe Kahiko o ka Oihana Hoonaauao.

 

  O ka ninau nui i pahola iho nei mahope koke iho o ko Lunakula Nui Atkinson waiho ana ae i kona hookohu kahukula o na kula aupuni, oia ke pani hakahaka ana o ia makalua, a ua ui aku a ui mai ko Honolulu nei poe owai ana la ma ia kulana.  Mamua o ke awakea Poalua nei, ua hoopauia ae keia ninau, oiai ua hookohu ae la o Kiaaina Carter ia J. C. Davis i lunakuia, a ia la no hoi i apono ae ai ka Senate i ua hookohu ia.  Ma ka hora 4 o ka auwina ia i waihoia aku ai ko Davis hookohu ma kona lima, a lawe koke ae la oia i ka hoohiki imua o Buckland.

  Mahope koke iho o kona lawe ana i ka hoohiki ua kipa koke aku la oia e hui me Kiaaina Carter, a malaila i hoike mai ai ke Kiaaina i kona manao e hoopauia na poe apau o ka Oihana Hoonaauao.  Eia nae ua oi aku ko Mr. Davis noonoo akahele mamua o ke Kiaaina ma keia ninau.

  Ua hoike ae o Lunakula Nui Davis i kona manao aole oia e hana koke ana i ka ke Kiaaina i manao ai a hiki i ka loaa ana ae o na hoike a ke Komite Ahaolelo ame ka Alapaki Kauka, a ua pani ae oia i kona waha mai ka hoopuka ana i ka@a hana e hana aku ai ma keia mua aku.

  No Miss Rose Davison, aole he hana a ka lunakula nui nona, oiai ua waiho ae oia i kona hookohu ia Atkinson; noiaila ua koe hookahi o Kauka Rokeke ma ka hana no ka mea aole oia i waiho mai i ka hana.  O ko Kiaaina Carter manao he mea pono e hoopau ae ia Rokeke mai ka hana ae a e hookomo aku maiaila i opio makaukau, oiai no ko Rokeke elemakule a ulolohi ma ka hana kekahi kumu i manao ia ai e hoopau aku iaia.  Ua manao hoi ka lunakula hou aole o ka elemakule ana o kekahi mea ua lilo ia i mea waiwai ole.

  O Lunakula Nui James C. Davis, he kanaka no ia i noho hana ma ka oihana hoonaauao no umi-kumamaha makahiki ma Hawaii nei.  No umi-kumamakolu makahiki he kumu oia no ke kula aupuni o Hanalei, Kauai, a no na mahina ehiku i hala ae nei ua paa oia i ke kulana Lunanana Kula, a na Mr. Atkinson i hookohu aku iaia ma ia kulana.  O kona hookohula ana ua apono no o Lunakula Nui i pau Atkinson, a ua manaolana oia o ko Mr. Davis hookohui ana o na kina’una’u i kuahalahalaia ai ka Papa Hoonaauao.

 

Ka Vito a Kiaaina George R. Carter i ka Bila Kanawai Sabati a Quinn.

 

I KA AHAOLELO O KA TERITORI O HAWAII:

  Ma keia, ke hoihoi aku nei wau i ka Bila Hale Helu 92, i kapaia “HE KANAWAI E HOOLOLI ANA I NA PAUKU 3190 AME 3191 O NA KANAWAI HOOPONOPONOIA

O HAWAII, E HOOPONOPONO ANA I KE ANO O KA MALAMA ANA I KE SABATI, A E PAKUI ANA I PAUKU HOU NO IA MEA,” i hiki ole hoi ia’u ke hoapono aku.

  Ma ke kapae ana i na manao pili hoomana apau mai keia ninau ae, aole o’u manaoio ua noonoo lawa pono ia ke Kanawai Sabati e ku nei aole no hoi i keia Kanawai i waihoia mai.  He nui na mea i hoomaopopo ole ia e pili ana i ke kanawai e ku nei, aole hoi iloko wale iho no o na lala o ka Ahaolelo; a aia no hoi he manao laula ina e hookoia ke kanawai e ku nei, e paniku ia no na haleaina ame na hale inu kope, paa ia na kaa alahao, a hookapuia na paani ame na lealea laula ole.

  Ma ka huli ana i na kanawai maluna o keia kumuhana iloko o na mokuaina like ole he iwakalua ua ikeia aole no i hookaumaha (“blue”) loa ko kakou kanawai e ku nei e like me ia i manao wale ia ai, aole no hoi ia i paakiki, hou poo wale aku, a i ole hookahiko wale iho.  Ma ka rula, ua hookapu na Mokuaina o Nu Enelani i na lealea hoohala manawa apau ma ke Sabati, paupu me ka hahai holoholona ame ka lawaia ana.  Aole i papa na Mokuaina o ka Hema i na lealea hoohala manawa, eia nae ua huipu ae me ko Nu Enelani mau Mokuaina ma ka hookapu ana i ka hahai holoholona ame ka lawaia ana; oiai na Mokuaina e like me Ohio ame Indiana e kau ana i na hookapu ana maluna o ka poe i oi aku maluna o umikumamaha makahiki.

  He mea hiki no ke hooia ia e na poe apau o ke kanawai e ku nei no ka hooponopono ana i ka malama ana i ke Sabati ua hiki no ke hoololi ia a maikai ae.  O ka manao ano nui e hoomahele aku ai o ia ka hookaawale ana i la hoomaha, hoohala manawa ame ka hoomana ana, a hana hoi i kanawai e hemo ai kela ame keia kanaka e malama ia la ma na ano apau e hoopilikia ole aku ai i ka malama ana a kahi poe e ae.

  Aole i hoomoakaka loa keia Bila i kona manao.  Ua hoikeia mai ia’u ua loaa ae ka manao e aeia ka ohi ana ame ka hoihoi ana i na lole holoi ma ia la holookoa, aka nae aole ia o ka hopena i loaa ae.

  Ua hanaia ka Bila e lilo ai kona hoohanaia ana, ma kekahi mau ano e ae, he mea akeakea maopopo loa i ka maluhia ame ka maha, a he mea oiaio e hoemiia ana ka huina o na kanaka i hiki ia lakou ke hoohala ia la e like me ka lakou i manaoio ai he pono.

  Aole loa he mau koi laula ana no ka hoopiha ana i na moku, e hana hoi na kanaka hanai holoholona, ame na kaaahi e lawe mau i ka ukana ma ma ke Sabati.  Ma na hoike manao akea ana aole loa he ku-e ana i hoikeia i ka maauauwa ia o ka mea e kapaia aka na mea liilii e pono ai e like me ka waimomona soda ame ka haukalima  ma na la Sabati, eia nae aole he manao i waihoia mai e ae ana i ka hookuu ana i na halekuai liilii o na lahui Asia maluna o keia Teritori e kuai nei i ka waimomona soda, a i kekahi manawa na mea e a’e, e weheia ma ia la holookoa.

  Ke hookapu nei ka Pauku mua o keia Bila i na hanalima apau ma ke Sabati, koe nae na hana pilikia a i ole ku i ke aloha, alaila helu papa iho la i na hana ku i ke kanawai ma ke ano he mau hana pilikia a ku hoi i ke aloha i emi ole iho malalo o kanakolu mau hana like ole, me ka nana ole ae i ko lakou mau ano.

  Ma ka Pauku elua ua hoomanaia ka paani pepa hahau ana, pahupahu, ka lulu hua (dice), o lakou apau ua hiki no ke kapaia he “hoohala manawa ana, hoohauoli ana, lealea ana a i ole paani ana,” ina no nae hoi e hana ole ia ana lakou ma kekahi ano e lilo ai ia i mea hana ino ame na hana lapuwale.

  Ma ka Pauku ekolu hoi ua hoike maopopo loa ia “O keia Kanawai” (o ia hoi na mea i hoike mua ia ae nei) “aole ia i manaoia e hookuu ana i ka malama ana i kekahi hoikeike, a pela wale aku.

Nana ma ka aoao elua.