Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 14, 7 April 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.) mokuna iiī. (KAU POO MUA.) FARANI AME NAPOLEONA. (Hoomania.) Oiai no nao na lele aku o Napoleona mo ka maopopo mua ole i na pualikon luiiia o Rnsia mo Auseturia ua kana mai 110 lakou me ka ikaika; eia nae i ka hope loa ua hoopuehuia aku lakou mai ke kalnia kaua aku maniuli o ka poino ana lie kanakolu kaukaui koa i make. i»ha, a lawepioia. Mamuli o ko Emepeni Alekanedero ike ana i keia poino na imi koke ae la oia i ke kukai ana rio ka hoopau ana i ke kaua. Uoko o ka mahina o Feberuari. 1804, a hiki i ka puka. ana ae o ke kipi u Cailou(.lalat oia hoi he eha mahina, ua nui na mauao i hoikeia i ke akea 110 ke kukulu hou ana i ka nolio kaiauiiu o Farani ame ka hookahua ana i ka mana aupuni hou. Uoko o Maiaki la '21, ma ka iko ana ae o ka aha Senate holookoa i na hoike pili i na kukai kaiaima ana me na ajrena o "Beritania Nui e noho ana ma Kiih' lalo, ua pane aku la ia Napoleona. penei. "O oe ka mea nana i hapai ae ia makon mai ke kulana liaaliaa o ka wa i hala; nau lioi i koi mai ia makou 110 keia mua aku. E ke kanaka kiekie. e lioopau pono aku i kau hana, e hana lioi oe ia mea e ola mau ana 110 kou hanohano.'' O ka pane a Napoleona 110 keia mea, lu» pokole wale 110, oia hoi ua i ae oia ])enei: "E noonoo an'a wau ia mea." Mnniuli o keia ua kukaiia aku ka Aha Kuka o ka aina no ke kukulu ana i aupuni e noho hooilinaia ana. v Ma ka la 1S o Mei, iloko o kaAha Kuka Elua i laweia mai ai ke kukulu ana i Aupuni Enn'paea. ame ka aiuuine aua o pnu loa ka mana ia Napoleona. Ua apono koke ia ae keia mea, a o ka ae lokahi ana o ka hapanui. lie «»lua mea i loaa ole ka mana koho ma keia mea. a lie ekolu wale no poe i ku e. I ka loaa ana o keia ike na hauoli ae la na mea apau. a o ka mea nana i hooi loa aku i ka hauoli ae la' na mea apau, a o ka mea ! nana i ho<ii loa aku i ka hauoli oia ka hooliolo mua ana o ka Senate j hooiilo ia Napoleona i Emepenu a i ka wa i hooholo ai ka Aha ; Knka Klua. ua hoike koke ia aku keia lono ia Napoleona iloko o ka ! hauoli nui o na mea apau. I Ua knkaia koke ia ae o Napoleona i Emejx i ra. a mahope o kona ! hookun aua aku i na lala o na hale a elua. ua hoi koke aku 'ia oia ! 0 noonoo me Kamabakera i ka ninau o Italia. a ma ia wahi no a ia ia 110 hoi i hooliioia ae ai ka Hepuhalika o Italia a i aupuni Moi. Malaiiu no hoi i hoemohoia ai ka Ahahui o ka Ilanohano; malamaia ae na kukai ana no ke uoi i ka l*opv e helo mai a hoolaa akn iaia; a t» kali ana hoi o kona hiki mai alaila nIH» aku oia e kaua me Beritania Xni. O Tru£tiet oia hookahi ka adimarala o ke aumokukaua i.h'oole 1 ko Napoleona lilo ana i Eiuepera. a ina hoi he imm ku o kekahi i!t>ko o ka pualikoa kaua aina, alaila aole i hoopn-aia ae. He hookahi no nao konela iloko # ka pualikoa kana aina i lohe i ka ha- : mnm»' o na koa ia lakou e ku laina amu a ua huli koke ae oia a kau o)ia aku la me ka leo maua piha: 'Wole kamailio iloko o ka laīna." O Mouiona ka inoa keia konela a malmpe mai ua hookieku ia ae oia i ilamnku a Kauna de Lohau hoi mahopo mai, a mamuli o koim mau manao koa, na hoolilo koke ia ae ua konela la i ukali no ka Emepera. - l a ikeia ae no hoi o ka nianao nui o |ceia kukiilu ana i aupuni Kmepuea oia ka hoohoihoi ole ana akn i na hoopoino ana maluna o na waiwai ame ka mana kuikawa o Napole«>na, ma ka honliio aua ao i keia mana i mana hooilina no kona ohana. Iloko o ka moolelo kana moana aole.be inoa i oi aku ka ike nui ui e like uu» ka Haku Nelekona. ka aiwaiwa hoi o Rafalaga. O ke kaua o Hafala*ra oia ke kana mii hookahi a Napoleona i kaua ai. a 0 keia no hoi kona !uakn|>4i|mu. Mahope o kona ike ana i mi hoouohonoho ana o kona mau mokukaua a pono hoi kona lunaikehaia. ua iho aku la\>ia iloko o k«>na keena a kakau iho la ma kana papa hoomana he moolelo pt»kole o ua mea \ hanaia i ke kakahiaka. laia e kukuli ana* ua kakau hou iho la oiuv penei: i4 E haawi mai ke Akiaa kiekie au e hoomana nei i ka lanakila ■ 01 kelakola i ko % u aupnni no ka pono o Europa holookoa; aolo hoī he hana hemahema a kekahi mea e hoopio iho i keia manaolana ana: a e lilo hoi ka pono like mahope o keia lanakila ana i inoa mau loa e papahiia aky ai ko Beritania Nui auniokukaua. No'u iho. ke waiho nei wau ia'u iho laia la nana hoi i hana uiai ia'u. a e lilo mai - Kana iuau hoomaikai ana i malamalama maluna o ka'u man hana hooikaika pauaho ole no ko'ii aupuni. laia waa e waiho aku nei l ia-u iho ame ka haua pono i waihoia mai oa'u e hooko akii." f

j Matio{>v mai na kakan iho la oia i kela paiapala ano nni i ka 11>;ii;i h»- pakai 110 kana palapala kanoha hop<L* loa. a kakaninoa ilm j ht oia i w\ paiapala !a iuiua o Klaekwcx>4 ame I3ardy. Maloko o ua >palapala kauoha ho{>e loa la. penei: \ ) Ke waīho ia Ema, ka Lede Hamiietona. he hooilina na j ko'u moi ame ko*iflnip«ni, oia hoi e haawi lakoa iaia i haawina lawa k«|xino e hiki ai iaia ke malama i kona kulamu ma keia ola ana. Ke; waiho nei no hoi wan ma ka lokomaikai o ko'n aupani i knu kaikaniahine hookama. Horatio Nelekona Tomekona; a ke makemake nei wau e hiwe aku oia me ia i ka inoa o Nelekona wale ma keia mua aku. O keia wale no ka*u mau noi e waiho aku nei i ko'u moi ame kuu aupuni i keia manawa hoi a'u e hele ako nei e kaua i ka lakou kaua i waiho mai ai na ? o e hooko ako." Ua hoike pokole ae no o Xelekona iloko o ua palapala la. e like me ia ana i manaoio ai. ua hana ae o Tjede Hainileiona i kekahi hana no Beritania Nui. Wahi ana ua loaa ae i ua Lede Hamiletona nei ka leta a ka Moi o Sepania i ka moi o INapela, i 1796. e hoike aku ana i kona manao e kukala kana ku-e ia Beritania Nui. a ma keia auo iho la i loaa aku ai ka ike i ka wa kupono iwaena o ko Beritania Xui Aha Kuhina: i ka 1795. malalo o ka niana nme o Lede Hamiletona i ka Moiwahine o Napela, ua kakauia aku kekahi leta i ke Aupuni o ] Sarakusa. e noi aku ana ia Aupuni e hoohoihoi aku i ka aumokukaua > ma ka hoolako ana i ua aumokukaua la me na lako apau e pono ai ke ola o na mea apau o ua aumokukaua la iaia e kipa ae ai ma : Bidlia. j Mahope o keia kakau ana i hoi liou aku ai o Xapoleona no kona! aleo, hoi ana e ku ai a hookele aku i koua mau mokukaua no ka hala-1 wai ana me ka enemi. He ulolohi loa ka nee ana o na mokukaua o | Xelekona i kela manawa. oiai i kinohi e holo ama ua mau moku la lie : elui wah' no inile i ka hora mauuili o ke ano po-lui. a i ka emi ana iho I 0 ka makani ua hoemiia mai ka holo o kona mau mokn. j .1 ka aneane aua i ka hora umi-kumamakahi. aia hoi na aumoku-1 kaua elua ma kahi o elua mile ka mamao o kekahi ame kekahi. ua ike i maopopo aku la o Nelekona i ke ano o ka hoonee kaua a ka enemi | a telegarapa aku la oia ia Collinj;wood: manao nei watf e holo |)ololei aku a komo aku iloko o ko ka enemi hiina a puka ma kekahi aoao no ke ku]iale ana aku ia lakou mai ke komo ana aku ma oadiz." Ile hapalua hora mahope mai ua haawi ae la oia i kela hoailona kaulana loa. "Ke manao nei o Enelani e hana aku ana na kanaka apau 1 ka lakou mau hana ]>akahi.'' l r a oleloia ae i ko Collingwoud ike ana i kiMa hoailona, ua huli ae la oia i kona. lukanela .huki hae a pane akuja. "Ke makemake nei wau e haa%\i hou ole mai o Nelekona i kauoha hou: ua īuaopopo no ia kakou ka kakou mau mea e hana ai." I ka mauawa no nae ana i hoike aku ai i ka manao o ka Xelekona hoailona. a ikeia mai hoi e na moku ma kona aoao, ua*haawi like mai la lakou i na manao hauoli. a o keia ka mea nana i hooluiuoli loa aku ia Collingwood. Ua >hoomauia aku keia hoike lioailona ana mai k« j la ame keia moku. a aia na manao hoapono ke holo hi mai.kahi moku a i kekahi. a kekahi poe kapena no nae i inanao ai he mea ano nui ole ia. 0 na hooioli liilii o ka papahana lelekaua i ka enemi. mamuli o ke ano o ka pa ana o ka makani, aole no ia he mea e hoopoino ai i ka hana nui maoli. O Collingwood ka mea i hoounaia aku no ke alakai aua i ka hapa malalo o ka makani, aia oia ke holo la mamua no ka hui ana aku ine ka liapa hope o ka enemi. O Xelekona lioi, maluna o ka mokukaua "Lanakila." ma ke poo o ka laina wai, aia oia ke kiai la i ole e hoopilikiaia mai ko Collingwood nee ana aku. Ma keia ano iho la i kaa aku ai o Collingwood, maluna o ka mokukaua "Royal Sovereign. v mamua o Nelekona, a e hahai kokoke aku ana ; hoi na mokukaua "Belleisle/' "Mars," ame kekalii mau moku okoa ilio. j 1 ke ku ana o ka la i ka 1010 oia ka manawa a Collingwood i j komo aku ai mawaena o ka pio, oiai aia na moku o ka enemi ke nee mai la e like me ka mahina hou. a ma keia ano iho la ua kaa ae la.ka hapamua ame ka liapa hope o na mokukaua o na enemi ina ko Collingwood hope. Mamua pono o Collingwood, ka mokukaua <4 'Santa Ana," e lawe ana lioi i ka hae o Hope Adimarala Alava, a e hahai kokoke aku ana lioi na mokukaua "Fougueux. ,? Ma ke ano o ka papahana a ka Adimarala Alava. he mea pono e kaa aku na mokukaua "San Leandro.'' ik San Justo," ame '/Indomptable,** nmmua o 4 'Santa Ana," eia nae u'a liaule loa aku la lakou ma ka aoao malalo. a mamuli 0 ia mea ua alaiia ko lakou mau pukuniahi e ka mokukaua "Santa Ana" i ka manawa a Adimarala Alava i hoomaka ai i ke kaua ma kona hoolele mua ana i ka poka mua o ke kaua o Ilafalagit. O keia hana a Adimarala Alava ka mea nana i hoike ae ua hoomakaia ke kaua, a oia no hoi ka manawa e huki liike ae ai kela ame keia mokukaua o na aumokukaua olua e hui nei he alo a lie alo. l T a huki ae la na mokukaua o Reritauia Nui i ka hae keokeo i mea e huikau ole ai, oiai ua manao o Nelekona he mea pono i hookahi ano hae o na iuokukaua oiai ua maopopo iaia lie ekolu adimarala ko lakou nui, a e lawe ana kela ame keia adimarala i ko lakou mau hae waihooluu iike ole e like me ko lakou kulana pakahi; oia hoi, o Xeiekona oia ku Hope-Adimarala. a o ka Haku Xor(hesk, oia ke Kokua Adimarala o ka waihooluu Keokeo, o Hope Adimarala Collingwood, no ka wailiooluu Uolu ia; a ina e huki ana kela ame keia adimalala i ko lakou mau hae ]>akahi iho, aole e nele ka hnikau o lakou. Mawalio ae o keia mau hae. ua luiki ae la kela ame mokukaua o Nelekona i ko !>eritania Xui hae ma na i'ikini, a e welo ana hoi na hae o kela anie keia Adimarala o Reritania Xni ma ko lakou mau moku iho. a mai ko Xelekona mokukaua hoi e welo pu ana ka hae hoailoha, "E kaua kokoke aku i ka enemi." m Maanei i ulolohi loa ai ka nee ana aku o na mokukaua o NelelPo \ na, a- no iwakalua minute aia ko Adimarala Collingwood moku ke ! lilo la i ma-ka' kupono loa mai na imkuniahi mai o na mokukaua i "Santa Ana," ame "Fougneux." a o ka oi aku no nae mai kekahi mau i

mokukana e iho oka enenū. He mea oiaio iloko o keia ar:ka <•. pu a ka enemi e liio n#> k«» Aiiiiuarahi OoHiniiwoml moku i mamnU ka ike maikai »>{e ona alii kipu oka enemi na hik: c ( ko lakoii pukuniahi ke hoopilikia aku i ka Adtmara!a eoliin^,„ kf » e alo ana iloko o keia piiikia nui; koe wale no ka ii(o ana o k,, r , • {H'a ohina »oa i oie mamuli oka loaa ana mai ina j«>ka aka eneni"-' I a ol**loiii. ua puiwa o Adimaraht roUingwood no ia mea. apu|n ■ ae la oia i keia mau olelo: "Auwe! auwe! ua poina loa ia wau i ka hooloh ana ae i keia Aole ona waiwai ma keia mua koke iho." He iwakalua nunute iuaho}H ,> oka hora umi kumamalua na - malie aku la ko A«lmiarala i\»llingwotHi moku a hala ae la mahop»0 "Saiua Ana." a nuunua pi>no hoi o ko "Fonguex" ihu a o keia k.i manawa mua loil i haawi aku ai o Adimanila Coltingwood i ki hoailona e ki aku i ka enemi. O ka pu mua loa i kiia aku he earonade kanaono-kumamawalu mamua iho oke kia omua. Ca h.>oIMhaia keia pu me hookahi |>oka poejuve ame hookahi k\re!a o na pok.i liilii. a ua lele |K>lolei aku keia mau mea apau a pa iwmo aku la n:a hope o "Santa Ana." He hookahi a i ole elua )>aha kekona mahop.» uiai na huai aku !a na jn>ka ma ka aoao e hnli ana t ka mokuka-ia j**Fougueux." i hoopihaia no hoi e like. me ia i hoike mua ia m» n»'i 1 I ka pau ana o keia piha pu, me ka malie hoi ua hoopiha he i a iho la; o kekahi mau pu ua hoopihaia me elua, a ekolu poka po t . aki pakahiia aku la maho]*> oka mokukaua "Santa Ana" a i ei« t i ko "Fougueux" ihu. j Ikawa i hala aku ai ko Adimarala CollingwotHl moku ma k ikahi aoao o ka laina kaua o ka enemi, ua hoohuli koke ia ae la. a l-> • aku la oia ma ka aoao o k, Santa Ana." a kaua aoao aku la. < ki ; ana hoi a ki mai, ma kahi o na wahi i-a heln wale no ke kaawai* [ I keia manawa aia o Nelekona ke kiai la i ole e ake'ake'a waie .> \ !Collingwood nee ana. j Iko Xelekona ike ana ua ko kana mea i makemake ai, ua ii< •> ; pololei aku la oia i kona moku iwaena oka laiua kaua. Maau* , {mokukaua nui. "Santisina Trhiidad." o eha oneki. me hookahi me kanakoln ]uikuniahi. l*a holke k*»ke aku ta o Kapona Uar.| ( ko Xelekona mokn. ia Xeh»kona ika pili loa oua moku ka cī : ma keia wahi a Nelekona e makemake nei e ht<lo aku. a h»- uu a i: p*>po loa e huikau ana na moku a e hihia aku aua ko X« i lekona v.\: i kekahi ona moku oka enemi. "Aole i hoikt»ia mai owai la o k mau moku ka kakou e hookui aku ai." i pane aku ai o Nelekoua. • hooholo aku i ka moku no kan moku e koho ai." I keia manawa aia o "I-anakila," ko Adimarala Xe!ekona m«»\ :. ke kiia mai la e na mokukaua ••Ru<vntaure," "Santisima," "T;.: Jad" aine na moku mauiua a mahope o keia mau moku. I ka aneaue ana e hiki i ka hookahi mile ke kaawale ua ki mai n ka moku 4 vßiH'entaure v he poka hoao, a ua lele mai ua |Hika la a lui ]>a]>u wale; he mau minute helu mahope mai ua ki hou mai la in>. .. hoomau nuii la, a i ka liope loa. ua lele mai la kekahi poka a }<r,k.i iiia keUahi aoao oko "Lanakila" pe T a nui. a o keia hoi ka hooiam ana aku i ka enemi ua hiki aku ka ikaika o ka lakou mau pu i kaiu i niākeniakeia ai» a ia manawa o na moku a]Kiu e hiki ana ko lakoa man poka i kahi a "Lanakila" e holo ae ana, ua huai like mai la l.i kou i ko lakou mau piha pu. Oiai nae e hoopiha ana lakou i ka lewa me ka uwahi a e wawalo ana ko lakou mau hn>. a,e hiOlo ana na poka ma kela aiue keia aoao o "Lanakila," he kakaikahi wale <v lakou i hiki i kahi i makemakeia ai, oiai aia no ke paaia h\ na pu o "Lanakila," oiai no nae ua kani ulia wale aku he elua a ekolu paha o kona mau pu. ; Aneane e hapalna hora ko "Lanakila" kiia ana. T*a make iho o Kauka Scott, ka Nelekona Kakauolelo. oiai oia e ku ana ma k«. j Xelekona aoao, mamuli o kona loaa ana mai i kekahi [u»ka ]>oe]>o«-; ;ua halahu ae la hoi kekahi mawaena o Nelekona ame Kapena llard\ . l T a lele mai kekahi poka poo-lua a lawe aku la ia ewalu koa.nuu ina e ku ana ma ka oneki o hope; o ke koena iho ua kauoha koke ia aku e hoi ilalo, a hoounaia aku hi ma na wahi like ole o ka moku. (Aoie i ]>au.) . . . . - MWM—a—!■■—i