Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 15, 14 April 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOKU>*A 11. NA UXENE O KA LUKUWALE. Ma ka leta i loaa mai-ai niai Miruta uiai oia ka mea naea i hooaia! mao[K>po loa inai i na anoninoni o ka lukuwale a hui hoi me nu uluku !soouiakaukau o na ohana Pelekane uuku o ke kahua hooiuoana o Sanadinafa. a lia iilo loa ia i luea hookaumaha i ka ohana keiki a Warena. 110 ka mea e hoike ana ka leta i ke komo limaikaika aku o na koa Inia iloko o na pa ma ka pinana ana a lele aku iloko olaila a wawahi aku i ua liale a pepehi aku i na wahiue ame na kane ame na kamalii e loaa aku ana, a o kahi kiekie loa e kuknluia ai na alapii u ma ia mau alanui e komo ai iloko o ia mau wahi paa. a ma ka houluulu ana i na mea apau ua nui io maoli ka poino ma ka aoao o na Pelekane. () na \Varena opio nae ua lohe e no laua iuahope koke iho o ka hookuu ana o ka luilawai kukakuka a na aliikoa i malamaia mahope iho o ka hookuu ana ia o ka aha hoohauoli o ka po i hala iho. "Aole paha he mea e hana aku ai e papa?" wahi a Xede i ninau aku ai i ka makuakane me ka leo oluolu hoohaahaa. "Aole. j>ela i ko'u manao/' wahi a ka inakua; oiai no hoi aia ka : kou iloko o ka malama ana o ke Akua a e kau aku i na maka 110 na mea e hoea mai ana. Xo keia manawa ua wawa ae i ka aa o na koa e ma-ki aku iloko o ka emiena o ka paio o na enemi ia kakou a ua mauaoio ke konela ame kekahi poe aliikoa e ae aka aole i like ko'u mauao ma ia mea oiai e maikai io ana no paha lakou i keia manawa aka i ka wa e >hoea io mai ai o ka lukuwale aia ilaila e kananaia ai ka i % o o ka .haiia/ r *■(> ka mea oiaio maoli e a'u mau keiki." i hoomau aku ai ka iuaui, "ine la aia kakou maluna pono o kekahi lua-pauda i makaukau no ka pa-hu i na manawa apau. a ma keia kuniuhana no hoi i noonoo nui ai au no ka pule |ie nei i hala ke kumu o ka liiki pono ole ana ia'u ke hana i kekahi n\ea. v "Eia nae, ua hoopaa makou i ko makou manao, i ka wa e hoea mai ai o ke kaua lukuwale a na lina. me ka iuaopo]>o ole o ka manawa ina nei no ke ao a i ole no ka j>o, alaila e holo makou no kahi o Mr. Tomesona. Oia ka hale ikaika hookalii o kakou oonfei, a ilaila lioi makou e berita ai i ko makou ola 110 ka iuolia aku no ka make ma ke kaua ana aku i na enemi e nee mai aua, 110 ka mea, aohe he hoopakele ana ka lakou a ina no e kaua ole aku ana e kaua mai ana no lakou, nolaila lie niea makehewa ka hoomeamea wale ana nia keia ninau." U A i ka manawa e hookoia ai-ia liana alaila aole e n ui ana 011kou owalio ikh e kupale ai 110 oukou iho a 5 ka noho ana aku iloko 0 kela wahi a makou e noho paio aku ai i na enemi aole no ia he wahi e maalahi ai oukou oi loa na kaikuahine o olua, nolaila he liookahi mea i koe ilio no oukou e pakele ai oia no ka mahuka mai nei aku." "A pehea ka oe e papa?" walii a Kete i ninau aku ai. U E kuu kaikamahine,'' wahi a ka makuakane i j>ane aku ai, v E noho paa ana wau i ka hana maloko o ka oiliana koa ka mea nana i-lawe mai'ia kakou ianei. E like me ka loihi o ka mau aiiia o ka pualikōa Pelekane ma kona kino maoli pela ka loilii o ko'u iuanawa e noho liana ai a e hiki ole ai ia'u ke malele ae mawalio. Aka i ka manawa e hookuu ai ke kaliua lioomoana oia auanei ka manawa o'u e kaawale ai mailaila mai. Aka hoi ina i komo ka puali holookoa iloko o ke kaua a puhee paha na koa e kauliilii ai no ka lioopakele ana 1 ko lakou ola iho, alaila oia no ka mauawa e hoao ai e hoopakele ai i Ue ola a he pono lioi ia hana ana pela." "A e malaelae anei ke alanui no Miruta e papa." i ninau aku ai o Rose me kona uhane i piha i no ka nuliou weliweli. "Aole e kuu kaikamahine," he mea maopopo loa aole lne palekana ka hele ana ke hiki mai ka poe kaua o na Inia. Aia he mau kauhale like ole inawaena aku nei o kakou a hiki ilaila. a me lie la e ulu ae ana keia manao kipi iwaena iho olaila no ka mea aole e nele ke konioia e keia poe liouluulu kipi a e komo aku ai! lakou no kn hui j u ana iloko o ia hana hookahi. O ke alanui maikai wale 150 oia no ka liele pili ana ma ua alanui uei uo umi a oi iki palia niile alaila kipa ae iloko o ka ulnlaau. a ma ka wawae no hoi e pono ai ia alanui oiai he j)uikaika loa ke kau ana ma ka lio." "Ua hoike aku wau i keia mea ia Saba a oiai he wahime Inia maikai oia a i aloha ia oukou apau. no ka mea. nana oukou i imalama i ka wa liilii nolaila aole he maka'u ana no kona kipi inai ia oukou. l. r a noi aku wau iaia e hoomakaukau no oukou apau me ua aahu Musalamana oiai oia ke ano aahu e uhipaa ana i ke kino holookoa mai ke poo a na wawae a koe no lioi na maka, a eia oia ke hoomakaukau mai nei. He elua lole wahine a no olua ia e na kaikamaliine a he elua no olua e na keikikane." "I ka manawa e loaa mai ai keia mau lole ia onkou e malama pono oukou a e makaukau mau no hoi ia i na manawa apau. a ina nei no ka hiki mai o ka jn>e kipi ianei i ka po, alaila e holo koke me ka hoohakalia ole a e pee iloko o kela ululaau aka ina e hoea mai i ka manawa i manao inua ole ia aku alaila e haalele koke i ka hale a e liolo pee aku ma ka lihi o-pu nahelehele a ina i ke ao, e noho malia ilaihi a a oia ka manawa e haalele ai ia wahi a e liele ma ka lihi ululaau i hiki.ai ia oukou ke ike i na enemi a hiki no hoi ke alo mai ka ikeia niai." 4i E hoomauao i keia mau kuhikuhi a'u a e makaala i ka hooiualu ana i ko onkou noonoo. a akahele loa mai pupuahulu a pihoihoi o poina auanei oukon i ka oukou mea e hana ah hē alanui hoi e poino ai, a e hooikaika e hiki i Miruta iloko o ka manawa kupono mauiua 0 ka holopuni loa aua o keia manao ki}>i a lukuwaie apuni ka siiina/ k "Ke hiliuai nei no hoi au e hui hou ana no kakou ma keia hdpe, aku oiai aole kakt»u e he!e pu ana. e like me ka'u i hoik*> akn nei i ko'u noho iho me ku'u pualikoa. a ua lana iki wale ae h\ no l\oi ko'u noonno niamuli o ka keia hoolala m ua ana o kakou i ko oukoii alanui e jmkele ai me ka makaala no nae. A ke haalele au ia oukou 1 kauhale «ei no ke kahua hoomoana aole e poao ia'u e hoi hou mai no ka mea oia ananei ka mea e nhai mai ai ka poe kipi i ka lmle nei a he ahilai. ana hoi ia i ka oialaehie o ko oukon ala no ka pakele. "nolaila e a'u mau keiki aole oukou e uiauao hon mai ia'u i ka wa o'u e kaawale ai a noho iho oukou i kauhale nei o oukou wale no/* "Ae. e piipa," wahi a na keiki apau i puana mai ai me na leo o ke aloha i piha hoi me ke eehia no na ano o ka manawa e nee ana. "e inalama ana makou i kau mau a'o uie ko mau hoomanao iuau i ko makon papa." "Ala ma ka hale malana iloko o kuu iami he mau pu pana]»ana a e hoolako aku ana wau ia olua e na keikikane me ia man mea kaua no ko oukou makaukau. a he mea pono e malama loa iloiko o ko olua poli i ole e ikeia mai a Ulo i mea ke'ake'a i ka manawa *

makemake ole ia ai e hoohana. Ke manao pu nei no hoi an he Hfft [H.ino ia olua e hoomaamaa ia olua ma ke kiki ana, a i manao olua e hana pela alaila e hele aku i kahi mnuuio loa i ole ai e loheia ke kani o ka pu." "Hiki anei ia oe ke liaawi mai ia'u ame Ro«*e i mau pm ma maua. e papa." i ninau akn ai o Kete me ka leo oluoīu. Alaila ulupuni ae la ka makuakane 1 ke aloha keiki no na kaikamahine ana e komo aku ana iloko o ka weliweli o keia lukuwale, a haawi aku la oia i ka muki aloha ia laua a elua. "Aia no iloko o kuu lumi he mau pn p&napana liilii e kufono ai no olua a e haawi aku ana wau na olua, a he mea pono no e ktx»~ maamaa mamua o ka hiki ana mai o ka poino." I ka auwina la o kela la ua hele aku la na \Varena opi« na keikikane ame ko laya kaikuahine, ame ko lakou hoahanau Mi«s Rose ma kekahi wahi maikai a malaelae no ke kiki ma-ka aaa, & mahope o ke kapili ana i kekahi pepa keokeo i kekahi kumuUau nui ua hoomaiimaa iho la lakou no hookahi hora*a oi. Ina no paha e maalo ae ana kekalu malihini e manao wale Ana no oia he hooinaamaa pa:mi wale no ka keia }>oe keiki aka ina e hakilo pono aku oia i na hiohiona e hekau ana maluna o na opio aole e nele kona hm>lnioi aia kekahi hana ano nui loa iloko o ko lakou noouoo kahi i lmkukoi nui ai. no ka mea aia iluna o lakou na haa wina e hoike ana he hana paani ole ka lakou e hoomaaiuaa ana. Aia maluna o lakou aole he minoaka a akaaka leo nui ae i kahi manawa aka he mau helehelena haka-nu wale no ko lakon o ke ano kuoo maoli, e uhi ana hoi ka haikea maluna o lakou apaa, no ka nui uluku o na noonoo opiopio. Mahoj>e iho o ka hoopiha ana i ka lakou mau pu oia no ka manawa e ki pakahi ai lakou apau. e haawi manawa ana hoi, a i na keikikane hoi. i ko laua mauawa e ki ai i ka ina-ka me he la he kanaka tuaoli ka laua e ki ana n o ka piha o na maka i ka uwila ame ka nui kuoo a hana kauakamakua maoli. ame ka pane hM) ole no hoi e liana ai. a pela no hoi na kaikuahine.—oia hoi, o kela ano manene wale no o na kaikamahine i ka lawelawe ana i ka pu i ka wu kinohou. aka. i keia, aole; ua hunaia aku ia mau manene ulu wale ika wa oka hana kuio maoli. A pela iho la lakou i hana ai i na hi apau. Ma keia mau manawa aia o Kapena l>analope ame Mena e hele mau ana i kalii o Mekia Warena e hoohala manawa ai, ke loaa ia laua ua wa kaawale mai ka oihana ae. a ua loaa hoi ka hoomaopo|H» —o laua na keonimana i alolia i na wahine opio Warena, oiai 'nae aole he aelike hoopalau i lianaia mawaena o na opio a ua loaa iio ka hoomaopopo ia lakou pakahi iho ua koho no ia haawina hookalii, a ma ka aoao hoi o ka Mekia Warena aia no na hiohiona apono no ia hakukoi o na opio iua nei no ka liele loa i kahi o ka i'o. Iloko o keia wa o ka weliweli o ka lukuwale aia no he noonoo lokahi iloko o lakou apau e aho no ka pukui hookahi ana a liookahi ka auanio like aua i na poino e ili mai ana maluua o iakou ke hiki mai ia īnanawa. Ina manawa apau e hoea mai ai na aliikoa opio e ku makaukau mau ana ko laua kaa mawaho o ka hale i liiki ai ia lukou ke holo i ke kaliua hoomoana i ka manawa e lioea mai ai o ke kaua. I ka manawa i lohe mua ia ae ai keia īneahou hoohikilele uoonoo ua hoomalani wale ia ae uo ia, a ikaika loa ole no hoi iloko o ka noonoo o na koa, aka i ka manawa i kuuia ae ai i ke aki'a na hana lukuwale o na Inia maluna o na Pelekane ame ko Europa po«» e noho ana i loko olaila ua holopapa ae la ka hoomaoj>opo ame ka manaoio i na mea apau lie kipi io maoli keia a lie lukuwale io aia ke lianaia nei ma kekahi mau wahi o Inia. a ke nee nei hoi a puii ae ka -aina. 0 ka wahine opio o ke kauka o ka pualikoa ua n ui ino loa kona puiwa a maka'u nui no leeia liaawina weliweli, a liiki pono ole iaia ke noho hookahi i ko laua hale aka e liele ana e hui pu ana me na wahine hoaloha e iho ona no ka lioomalielie ana, eia nae, aole no he mea e na mai o ka maka'u. Aole lioi pela ke ano o ka waliine a ke Konela Renevika oiai ua ano like aku no oia me kekalii kane i maa i ka oihana koa, no k.i mea. aole ona kanalua no ka h ui paio aku ine na eneini a he mahi hoi kona noouoo a pioloke ole hoi, oiai nae ke kuio e nolio ana iioko o kona uliane. Iloko o keia man inanawa apau aia o Saba ke hoomaukaa nei i kiīiia mikiona maluna o na aahu Muaalamana a ua hoomakaukan pu hoi oia he omole wailiooluu no ke pena ana i na helehelena o na opio i like loa ai me na Inia e hoopuhili ana hoi i na enemi ina nei no ko lakou ikeia. Ile uiui la inaliope iho o keia liuliu ana ua hoike hon mai la ka Mekia i kana poe keiki i ka lukuwale e nee ana ia Oeli ame Miruta. a ua hoike pu mai hoi oia i ka {>aina la hanau o ke Kon<»la e malamaia ana iloko o ke kahua hoomoana. a pau nui ana lakou ilaila no ka h ui pu ana iloko o ka olioli o ka Ia hanau o ka mea nona ka la iloko no nae o keia poino nui. A i ka pau ana o na hooluana ana inaliope iho o ka pau ana o ka ai ana maluiia o na papaaina i luluu i na meaai, a liuliu na W arena opio no ka hoi ana i ko lakou houie, ua haawi mai la ko lakou Makuakane i kona aloha hope loa i kana poe keiki: *'E hoomaikai mai na Lani ia oukon e a'u mau keiki, a e makaala loa ia oukou iho a e malama p ono i ka'u mau kuhikuhi a*u e manaolana nei i ko kakou hui hou, a ina aole e liui ianei alaila e hui ana kakou ma kela ao. ?? He mau olelo aloha keia a ka i ku nuioli i ka walohia a paa ole hoi na waimaka o na opio, aka ua paa ko lakou manao e nee aku iinua malalo ona kuhikulii ako lakou luau'i. Ai ko lakou hiki ana i kauhale ua hoonanea wale iho la no lakou me na manao ano knnahihi. 4 'o ko kakou manawa inu ki mau keia,'* wahi a Kete i pane aku ai i kona hoahanau Rose ia laua e noho ana ina ke pakaukau aina a hookani aku la no hoi oia i ka bele no ke kuene. 0 ka mea inaa niau ia lakou oia no ka eleu hakalia ole mai o ke kuene mahopi- koke iho no o ke kani aua o ka hele, aka i keia, ua ano hakalia iho la a hala he elua minute. a no ka hoea ole mai ua hookaui hou aku la oia no ka lua o ka manawa. a he ole no hoi ka hoea mai. "Me he !a. wahi hou ana, **ua hiamoi 1 loa ia paha oia. a i ole aole uo paha i lohe aku nei ike kani oka heie. Eia nae kahi mea apiki loa aoI»> no hoi he mea okoa ae e lohe ole nei i ka hele a e pono ai hoi i kekahi o lakou e hele mai ina i lohe." Alaila ku ae la o I)ike a hele aku la i ka lanai no ka nana ana oiai o na kaikunane no kekalii e kaii aku nei no ko hikou in« kl aj.kona.hoi hou ana mai ua hoike mai la oia aole he hookahi Inia iawelawe o lakou mawaho. Ua pii koke ae la ke kunahihi ta lakou ajvau. oia hoi na opio eha, a nana aku a nana mai lakou pakahi apau me ka pane leo ole. Heaha la ka manao o keia? I a haalele anei ko lakou |>oe lawelawe? I a hoomaopopo anei lakoi» ike kipi e hoouluia nei? O keia Uio la na iiinau e konikoni ana iloko pakahi o na opio me ka ni ole ika o lakon pakahi ilio ina aia ko lakon noonoo ma ia mahele like. S, E na kaikuahine o maua/' wahi a Xede i |>ane akn ai ina kaikamahine. 4 *e uhi ia olua me na kihei hanliuli o olua, malia paha he haupu wale no na kakou. aka aole no he hewa o ka hoomakaukau wale no, Paa pa mai me na pnolo o olua. a $ hoomakaukau mai no hoi oe e Oike i omole waina no kakou. a e hoopiha i ko kakou mau ekeeke- me na mea ūu a iloko hoi o na wahi eke paaliina a kakou." (Aole i pao.)