Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 16, 21 April 1905 — Page 3

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Chelsea Kamai
This work is dedicated to:  to my mom :)

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, APERILA 21, 1905.

 

oia me na poe hoala haunaele, a i weheia hoi ko lakou mau waha e kamailio i na huaolelo hailiili i ke aupuni mamuli o na kiaha bia.

            Ma ia la ua kipa aku la o Peterika ma keia mau hale inu bia apau ana i lohe wale ai a hookamaaina aku la i ko lakou mau ano, ame na helehelena o ka poe e pokaa mau ana ma ia mau wahi.

            Ua maopopo mua no iaia i ke ao aole e loaa ana ka poe ana e makemake nei e hookamaaina aku, no ka mea o ka hapanui o keia po@ hoala haunaele aia lakou ke hana ia i ka lakou mau hana pakahi.

            Mai na mea liilii ana i lohe ai i keia manawa ana e hoolohelohe nei, ua hooholo iho la oia o kahi maikai loa ana e hoomaka aku ai i kana hana oia no ka hale inu bia o Kolobela – he hale inu bia aia malalo o ka honua a i mamao ole aku mai Bowere aku.

            Maanei o Peterika i komo aku ai i ke ahiahi okoa no a hool@ koke aku la me elua mau opio Geremania, a ma ko laua nanaina aole loa h! wahi hiohiona o ko laua komo pu ana ma na hana hoohaunaele a i ole hoi ia hui pu iloko o kekahi hana kimopo.

            Me he mea la he mau opio keia i lihilihi ole aku i na ! aupuni a i hooholo hoi e ku kaawale mai mai ia mau mea apau.

            Ia lakou @ei e kamailio ana a e ku ana hoi na kiaha bia, ua k@ mai la kekahi kanaka aoo ma ka lumi mahope aku o kahi kuai bia, kahi hoi e noho ana na poe apau. He eke ka ua kanaka la e ka@na.

            “A o Petero kela.” wahi a kekahi opio i hooho ae ai, iaia e ku @ ma ko Peterika Mafe aoao.

            “Ae,” wahi a kekahi i panai aku ai; “a me he mea la aia iaia ka @ kamahao.”

            “Meaha no la hoi ko ia la mea o ka lawe ana mai ia mea maa@,” wahi a kekahi i pane mai ai me ka leo malie.

            Maanei o Peterika i komo aku ai i ke ahiahi okoa no a hooleina koke aku la me elua mau opio Geremania, a ma ko laua nanaina aole loa he wahi hiohiona o ko laua komo pu ana ma na hana hoohaunaele a i ole hoi ia hui pu iloko o kekahi hana kimopo.

            Me he mea la he mau opio keia i lihilihi ole aku i na @ aupuni a i hooholo hoi e ku kaawale mai mai ia mau mea apau.

            Ia lakou @ei e kamailio ana a e ku ana hoi na kiaha bia, ua komo mai la kekahi kanaka aoo ma ka lumi mahope aku o kahi kuai bia, kahi hoi e noho ana na poe apau. He eke ka ua kanaka la e laweana.

            “A o Petero kela.” wahi a kekahi opio i hooho ae ai, iaia e ku ana ma ko Peterika Mafe aoao.

            “Ae,” wahi a kekahi i panai aku ai; “a me he mea la aia iaia ka mea kamahao.”

“Heaha no la hoi ko ia la mea o ka lawe ana mai ia mea maa@m” wahi a kekahi i pane mai ai me ka leo malie.

            “No keaha hoi?”

            “Mahope loaa pono mai.”

            “Hele pela! O ka poe apau e kipa mai nei ianei he poe maikai wale no.”

            “Pela io no paha; aka aia no he manawa e ulia ai.”

            “Heaha ia mea?”

            “Ina paha e haule ana kela eke a Petero, a i ole ia peku ia aku paha e kekahi mea, aole anei e loaa mai ana he poino?”

            Ua hoopuiwaia kekahi o na opio i keia mau olelo a kona hoa, a mahope loa, aka ae la oia, me kona pane ana mai:

            “Aole loa e loaa ae ana kekahi mea o ia ano.”

            “O kou mamao aole he mea o ia ano i loaa ae,” wahi a kekahi i panai aku ai. “A ina e loaa ae ana – “a pii ae la na poohiwi o keia opio, a pane mai la hoi kekahi:

            “Ae, ina pela io ana e hoea mai ana he hopena o ka kakou mau mea i hoonohonoho ai no ke koi ana aku i ka Imeperiela Kiekie e haawi mai i aupuni hoomaemae.”

            I kela manawa ua waihoia ke eke e Petero malolo o kekahi noho leini e ku ana ma ke kihi, a aia ua Petero nei ke hui kamailio la me malie o kona leo me kekahi poe okoa aku.

            Ua hoopau iho la na opio a Peterika i hoolauna aku ai i ka laua mau kamailio ana, eia nae ua lawa ia mau olelo a laua e ike iho ai ka kaua Peterika i ka pololei o kana koho ana i kahi e loaa ai kana mea imi nei.

            Ma ka Peterika hoomaopopo aku i ka poe apau iloko o ua hale la, aole he mea e hoohewahewa ae ai he poe wale no lakou i komo aku iloko o kekahi hana ano nui, a ua loaa pu ae no hoi he hooiaio ana iloko opa o na poe no apau e hele nei ilaila he poe no i komo pu ma ia mea hookahi.

            Aole no hoi he hoohewahewa iloko ona no kana mea i lohe ai wai na opio mai ana i hoolauna aku ai, oia hoi, o ka mea kamahao ana i lohe ai e hoopukaia ana e kekahi o keia mau opio he mea hoopa hu ia.

            He eono ka nui o keia poe iloko o ka lumi, a ua hoolilo aku o Peterika i kona manawa i wa nona e kanu ai i kona hoaloha oiaio iloko o keia mau opio i hoohoalohaia ai eia, nolaila ua kaa aku la na na mau opio nei e hooiaio aku no ka kaua Peterika imua o ko laua mau hoaloha, a i ka manawa hoi a Petero i ninau ae ai ina ua pono na mea apau iloko o ka lumi.

            I ka manawa i lohe ai o Petero ua pono na mea apau, a he poe wale uo keia i hoopaa ia lakou iho uo ka hana i manaoia, wehe ae lao Petero i ka mea e waiho ana iloko o ke eke a waiho iho la iluna o ke pakaukau, a ike aku la lakou nei i kekahi mea i hoopuluia a Peterika hoi i koho aku ai ua hoopuluia ua mea la me ka aila.

            Hookahi iwaena o keia poe i puiwa no keia mea, a hooho ae la oia:

            “Auwe no hoi e! Ua hoopuluia keia me ka nitero-licerine.”

            “Ae,” wahi a Petero, “he mea hoopoino ikaika loa keia.”

            Ua haikea ae la ka helehelena o ke kanaka nana na olelo i hoike mua ia ae nei, oiai me he mea la aia ke halialia wale mai la no iloko ona ke kii o ka hopena e loaa ae ana ke pahu keia mea.

            “Heaha kau e hana aku ana no keia mea?” wahi a ua kanaka la i ninau mai ai.

            “He lawe aku no hoi i ka hale hoahu e waiho ai,” wahi a Petero i pane mai ai.

            “Heaha hoi kau o ka lawe ana mai nei ianei i keia mea” i pa hou ai ka ninau a ua kanaka la.

            “Heaha ka’u o ka lawe ana mai nei i keia loa?” wahi a Petero

            “He oiaio, he mea pono no e laweia keia mea no ka hale hoahu,” wahi hou a ua kanaka la i paue hou ae ai, me kona ano hoka.

            “Pela no,” i pane ae ai o Petero, me ka pii pu ana ae o kona inaina, “a he hiki no i kekahi kanaka ke komo mai ianei a pa wahi kiaha i oluolu hoi ka lawe ana aku i keia mea no ke koena aku o ke ala, aole anei pela?”

            “Pela io no.”

            E anehe aku ana ua kanaka la e hoohalahala ikaika i keia hana a Petero, eia nae ua hoopauia ae la keia mau uluao’a ana mamuli o ko Petero hopu ana iho i kana mea pa-hu a hookomo iho la iloko o ke eke, kaikai ae la iluna o kona kua, a puka aku la iwaho.

            Aole he hoohewahewa ana ae o keia hana ana a Petero pela oia no kona hookanaaho ana aku i na manao o ka poe iloko o na lumi la.

            Aole no hoi he ninau hou ana iloko o Peterika no kana hana e hana aku ai, a hooholo iho la oia e hahai aku mahope o Petero Malia paha o loaa ae he ulia maluna o ke kaa uwila, a i ole ma kekahi huina i piha ina kanaka. Ina io pela alaila e poino ana o Petero a poino pu uo hoi me Peterika: eia nae aole i nana ae ka makaikiu no ia mea, a huli aku la oia o haawi aku la i kumu kupono nana e hookuuia mai ai, a puka aku la oia iwaho me ka nanaina hookamani, a hele aku la ma kahi a Petero i hele aku ai.

 

MOKUNA II

 

KA MAKAIKIU HOOMEAMEA.

 

            Aia o Petero i kela manawa ke hele la no kahi o na hanaino oloko o ke kulanakauhale. Komo iho la iloko o ka makaikiu he koho wale ana i kahi a Petero e hele nei, a aole hoi oia i pahaohao i kena ike ana ike ana aku Petero i ke kau ana iluna o ke kaa e holo ana no Kalikipoka.

            Ua kau aku la no o Peterika ma ia kaa hookahi, e ku ana hoi ma ke alapii o hope, a ike aku la oia i ko Petero waiho malie ana hoi i ke eke iluna o ka papahele a mawaena hoi o kona mau wawae.

            “O ka manao o kela a ia la e hana mai la aole ona makemake e hehi ia kela eke e kekahi mea okoa,” wahi a Peterika iaia iho no.

            Komo koke iho la ka manao iloko o Peterika o kona kuleana maoli i kela manawa oia ka hopu ana aku ia Petero ma ia wahi no no ka lawe i ka mea hoopoino i ka pono o ka lehulehu. He mea oiaio ina e pa lihi ana ua eke la e pa-hu ana, a o ka hopena e loaa mai ana oia ka poino ana o ke kaa, a make a eha mainoino kekahi poe; eia nae aia no o Petero e loaa ole ae kekahi ulia ma kana huakai.

            Ua loaa pu ae no hoi ia Peterika ka noonoo ia manawa, ina oia e hopu ana i keia kanaka, alaila aple loa he manawa e loaa ai kana mea e hana nei kona hoomaka hou ole mamua mai.

(Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

Ame

Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaii.)

 

MOKUNA IV.

(KAU POO MUA.)

 

NAPOLEONA MALUNA O KA PANEPOO.

 

            O ka hui ana ae o na alii ma Filsit oia kekahi mea ano nui iloko o ia moolelo, a aia ko Napoleona aka o ke kiekie ke hooleleia la e ka wai o ka muliwai Niemen. O na kukai ana ame ke kulana kaumaha o ka Moi o Perusia he mau mea oiaio laua i ikeia. Penei ka Savary i hoike ae ai no keia mea:

            “Ua kauoha ae la o Emepera Napoleona e hanaia kekahi halelana nui e lana ai iwaena o ka muliwai, a ua hanaia iho he lumi maluna ona i hoohiluhiluia, me elua puka ma na aoao e huli ana kekahi i kekahi, a e hamama ana hoi laua iloko o kekahi lumi nuku. O ke kaupoku ua hanaia me elua palewai, a he hookahi o laua e hoike ana i ka hoailona o Rusia a o kekahi i ko Farani. O na puka elua owaho loa ua hookauia no keia mau hoailona ae la.

            “Aia ua halelana la iwaenakonu o ka muliwai, me na puka hoi e huli pono ana i kela ame keia ka’e o ka muliwai. Ua oili ae la na alii elua ma kae o ka muliwai a kau aku la lana maluna o na waapa a holo aku la no kahi o ka nalelana e moku ana. Oiai he waapa maikai ko Emepera Napoleona e hoeia ana hoi e kona puali kiai, ua hiki e aku la oia i ka halelana a kau koke aku la iluna, a hele loa aku la ma kekahi aoao me ka makaukau e hookipa aku ia Emepera Alekanedero, oiai aole i hiki ae, no ka mea aole he maikai o kona poe hoe e like me ko Napoleona. Ua halawai ae la ua mau Emepera nei a elua me na helehelena hoopalaimaka, a nalo aku la laua iloko o ka lumi. No kekahi manawa loihi ko laua noho ana a puka like aku la laua ma ko laua mau puka pakahi a haalele iho la me he mau hoaoha la. I kekahi la ae ua kukulu ae la ka Emepera o Rusia iaia iho ma Tilsit me hookahi bataliona o kona mau koa Kiai.”

            “Ua haawiia ae na kauoha iaia e haalele aku ia hapa o ke laona kahi ana ame kona bataliona e noho ana, a oiai ua makemake nui makou e loaa ae he kahua mahuahua hou no makou, aole i komo ia aku ke kahua i haawiia aku ai i na Rukini. I ka la i komo aku ai o Emepera Alekanedero ma Tilsit aia ka pualikoa holookoa ke ku laina la a e paa ana na koa i ka lakou mau mea kaua. Aia ka Puali Kiai Imeperiala ke ku la iloko o na laina paa ekolu mai kahi e lele aku ai ka Emepera a hiki i kahi a Napoleona e kali mai ana, a mailaila aku a hiki i kahi o ka Emepera o Rusia. Ua kiia ae na pu aloha he hookai haneri mai ka manawa a ka Emepera i lele mai ai a hiki i kona manawa i hoea aku ai i kahi o Empera Napoleona e kali mai ana no ka hookipa ana mai iaia.

            Ua hana aku o Napoleona i na hana hookipa he nui ia Emepera Alekanedero me kona hoouna pu ana aku i na lako no ka lumi moe o ka Emepera ame kona moe o ke kahua kaua.

            “Aua lilo keia hana a Napoleona i mea inaina loa na Auseturia, a no ia mea ua hoomakaukau ae la oia me ka awiwi no ke kaua, a o ka hopena i loaa ae oia kona haulehia ana. Ua popopo iho la kana mau hoomakaukau kaua ana, a olohaka hoi kona waihona.

            “I kela manawa aia ko Farani mau pualikoa nui hewahewa ma Sepania; a ua ikeia ae hoi ua makaukau o Beritania Nui e hoolako aku i kekahi aupuni e ala ku-e ana ia Farani me ke dala. Mamuli o ke ake e panai aku i ka hewa i hookauia aku ai, a i hiki ole hoi i ke aupuni ke hoomanawanui, au ku hou ae la o Auseturia ma ke kahuakaua.

            “Aia o Napoleona ke hookikina la i ka uhai ana aku i na koa Pelekane no Corunna, kahi hoi i laweia aku ai ka lohe iaia no ka Auseturia hana. Ua huli ae la oia ihope, a hoomaka aku la i ka hoonee kaua a o Geremania kona kahuakaua. Ua houluuluia ae kona mau pualikoa me ka eleu ame ka holopono a iloko o na mahina ekolu aia he 300,000 koa o Napoleona ma ke kahuakaua i makaukau e lele aku maluna o Auseturia.

            “O keia kekahi o na hoolala kaua hikiwawe loa o Napoleona, a he mahina no a oi iki ua haule hou o Viena iloko o kona pohulima. Ua kaua aku o Auseturia me ka ikaika, a ma Aspern ua hookau aku o Auseturia i ka poino nui maluna o na Farani; aka nae ina oia poino ana a he alakai hawawa ina no ua ahai o Auseturia i ka lanakila. Ua huki koke ae la o Napoleona i kona mau pualikoa mai ia poino ae, a ma Wagram i panai aku ai oia i ka poino i loaa mai iaia a haule hou no o Auseturia.

            “He hookahi haneri la, mai ka manawa mai o ke kaua, ua hanaia iho la ke kuikahi hoopau kaua a kakauinoa ia iho la. Ma ua kuikahi nei ua lilo aku la he hookahi-hapalima o ka Panalaau o Auseturia ia Farani a pau pu me na makaainana o ia wahi. Aole wale oia ko Auseturia poino, aka ma ua kuikahi nei ua ae a’e oia e hoemi iho i kona pualikoa a i kanalima kaukani koa wale no.”

            Penei hoi ua mea a Constant, ko Emepera Napoleona keiki lawelawe, i kakau ai maloko o kana papa hoomanao no ke kaua ma Essling:

            “O ke kaua ma Essling oia kekahi kaua i nui loa ai ka poino, mamuli no ia o ka noha o na alahaka, a i nana ole ia hoi mamua aku oiai ua loaa ae no ia poino he elua a ekolu paha la mamua o ke kaua ana. Ua hoohalahala okoa mai na koa; he lehulehu wale o na mahele koa helewawae i kahea maoli aku i ko lakou mau generala e lele iho mai ko lakou mau lio iho a hakaka pu aku me lakou. Aka nae aole i hooloheia maikeia mau leo; a ua hiki i kekahi mea ke ku aku a nana i na regimana koa e ku ana me ka lakou mau mea kaua me ke ahuwale imua o na kipoka ana a ke enemi.

            “He ekolu manawa a ka Emepera i hoouna aku ai i ka ninau ia Ilamuku Masena ina he hiki iaia ke paa iho a hiki i ka po ana, a ua hooko io ia aku ia manao, oia no nae e hina ana kona mau aliikoa ma kela ame keia wahi me ka manaonao wale. ‘Aole wau e hoi hope ana oiai e kau ana no ka la,’ wahi a keia ilamuku, ‘e lilo auanei ia i mea na kela poe Auseturia e hookiekie loa mai ai.”

            O keia manao paa o ka Ilamuku ka mea nana i hoohaule ole ia Napoleona ma ia la, a i kekahi la ae ua loaa ae la he ulia laki i ua ilamuku la. I ka hoomaka ana o ke kaua ma ia la, ua ike iho la o Ilamuku Masena i ka loihi loa o kekahi o kona mau kaula keehi, a kahea aku la oia i kekahi koa e hele mai e hooponopono ae i ua kaula keehi la, a pe’a ae la no hoi oia i kona wawae maluna o ka a i o kona lio. I ke koa e hana ana ua lele mai la kekahi poka pukuniahi a lilo aku la ua koa nei me ke kaula keehi pu me ka poino ole o ka ilamuku ame kona lio. “Me he mea la,” wahi u Ilamuku Masena, “he mea pono ia’u e kii i noho hou nou.”

            Ma keia la poino nui ua hana aku na kauka ame na aliikoa i na hana maikai ma ko lakou aoao; ua hoike ae lakou i ko lakou kulana koa lua ole ame ka eleu, a o keia ka mea nana i hoopaha’oha’o aku ia Emepera Napoleona, nolaila i kona manawa i maalo kokoke ae ai ma ko lakou mau wahi e hana ana ua kukai aku ka Emepera me lakou a ma ia mau kukai ana i kapa aku ai o Napoleona i kona mau kauka “Kuu mau kauka wiwoole.”

            O Mr. Lare paha ke kauka i haawi pau i kona ikaika apau a pau pu no me kona mau pono ponoi. Mahope o kona lawelawe ana i ka poe i eha i haulehia ai ma ka mokupuni o Lobau, ua ninau ae la oia ina paha he supa kekahi i hanaiia no ka poe i eha. “Aole,” wahi a kona kokua i pane mai ai. “Alaila e hana koke aku,” wahi ana me kona kuhikuhi pu ana i kekahi mau lio e k kokoke mai ana malaila, “e pepehi aku i kela mau lio a e hana koke aku i sopa.” O keia mau lio no kekahi generala, a i ka manawa a kekahi mea i hookokoke aku ai ma kahi e ku ana ua mau lio la no ka hooko ana aku i ke kauoha i haawiia aku ai, ua pii ae la ka inaina o ua generala la me kona hailiili ana mai i ke kuleana ole o kekahi mea e pepehi wale i kona waiwai ponoi. Ma keia ua pane ae la o Mr. Lare, “Ina pela e kii aku oukou i ko’u lio a pepehi aku i loaa ka supa no keia poe eha e waiho mai nei.

            E like me kana i olelo ai pela no hoi i hookoia aku ai; a oiai aole ipuhao ma ua wahi la, ua hanaia iho la ke supa iloko o na ili paleumauma; ua eleele hoi i ka pauda a aole hoi he paakai e miko ai. Ua hoao iho la o Ilamuku Masena i ua supa ia a ike iho la oia i ka maikai.

            Iloko o ke kahuakaua o na kauka ame ka poe lawe i ka poe i eha o lakou paha kekahi poe i manao wale ia aole i komo iloko o ka enaena o ke kahuakaua e ka poe e nana wale aku ana no mawaho aku; aka o ka oiaio ua like no a like ko lakou komo iloko o ke kaua me ko na poe e kaua ana; no ka mea ma kahi o na poka e haule ana a e hiolo ana na kino kanaka, aia pu iwaena o keia huikau keia poe, a aole hoi he mea e hoole ae ai i ko lakou koa maoli. Aia iwaena o ka lakou hana e hana ana ka manaonao maoli e hiki ole ai i kekahi poe maka’u wale ke hookokoke aku malaila, a aia hoi iwaena o ka lakou mau lawelawe ana e loheia ai na leo kaniuhu ame na olelo aloha mai ka poe i eha. I kekahi manawa e loheia aku ana keia mau olelo mai ka poe mai i eha: “E Mr. Kauka, e hoomaka aku oe i kau hana mai ko’u hoaloha aku nei, oiai ua oi aku kona ehaeha mamua o ko’u, a ua hiki no ia’u ke kali aku.”

            O kekahi moolelo ku i ke aloha i ikeia, oia ka moolelo o kekahi kanaka ki pukuniahi i moku moua mau wawae a i elua mamuli o kona loaa ana mai i ka poka. Ua kaikaiia ae la oia e kona mau hoaloha mamuli o ko laua hana ana i kekahi ahamaka mai na lala mai o na laau i hiki ai ia laua ke lawe aku iaia no ka mokupuni. Aole oia i uwe ae i kona eha, aka i kona mau hoa e lawe ana iaia a hiki i ka uwapo, ua pane ae la oia “Ua makewai loa ia wau,” a noi aku la oia i kona mau hoa e waiho iho iaia malaila a e kii aku laua i wahi waina nona i mea nana e hooikaika ae iaia. Ua manaoio iho la keia mau kanaka i kana mau olelo a waiho ‘iho la laua iaia ilalo a hele aku la no ka hooko ana i ka makemake o ko laua hoaloha iloko o ka poino. Ia laua no nae i hala aku ai he mau kapuai wale no, ua lohe aku la laua i ka uwe ana mai o ua kanaka la a i ko laua huli ana mai ike mai la laua i ke kino o ko laua hoaloha e koheoheo ana a haule iloko o ka wai. O keia hana a ke kanaka i poino mamuli no ia o kona ike maopopo ana aole he wahi manaolana iloko ona no ke ola a ua hooholo iho oia e makemamua o ka hooluhi hou ana aku i kona hoa ma ke ka’ika’i ana iaia no kahi e loaa aku ai ka lapaau ana nona.

            O keia Constant no ka mea nana i hoike ae i ka moolelo walohia o ke oki mare ana o Josefine. He mau la mahope o ka hauoli ana no ka lanakila i loaa ae, ua hiki ae la ko Italia Kiaaina, Eugene de Beauharnais. Mai ka Emepera ponoi aku kona lohe ana i ka mea kaumaha e ala ae ana. Ua hoopuiwaia oia no keia mea, a me ka naau i piha i ke kaumaha ame ka ehaeha i hele aku ai oia imua o kona haku, a me kona ano olohewa i ninau aku ai ina paha e hana io ia ana ke oki mare. Ua haawi aku la ka Emepera i kona ae ma ka hoailona, a haawi mai la i kona lima i kana kaiki hanai me ke kaumaha. Ua pane koke aku o Eugene i ka Emepera: “E ka Mea Kiekie, e ae mai ia’u e haalele aku ia oe.” “No keaha hoi?” “Ae, e ka Mea Kiekie; o ke keiki a ka wahine i hooneleia i ka inoa Emeperawahine aole e hiki iaia ke noho hou aku ma ke kulana Kiaaina; e hahai aku no wau mahope o ko’u makuahine iaia e haalele iho ana a hui kukai pu me ia.” “Alaila, e haalele mai ana oe ia’u, e Eugene? O oe! A aole anei oe i ike i na kumu koikoi loa nana i koi mai ia’u, kela keiki, ka manaolana hoi o ko’u puuwai, kela keiki hoi i pono e loaa mai ia’u, owai ke lawe ae ana i ko’u wahi i ko’u manawa e kaawale aku ai? owai hoi ke hoolilo aku iaia i kanakamakua? owai hoi ke noho aku ana ma ke ano he makua nona? nawai hoi e malama aku iaia?” I ka manawa a ka Emepera e hoopuka nei i keia mau olelo aia na waimaka ke halo’ilo’i mai la mai kona mau maka mai, a i na huaolelo hope i puka aku ai mai kona waha aku, na lalau hou aku la oia i ka lima o ke Keikialii Eugene, a huki mai la iaia i kono poli, a puili ae la me ka naau walania.

            O ka la i hooholoia ai no ka hooko ana i ke oki mare oia no ka la 16 o Dekemaba. Ua akoakoa ae la ka ohana alii e like me na hana mau o na alii, a ia manawa no hoi i komo mai ai ka Emeperawahine i aahuia me ka lole keokeo a i hoohiluhilu ole ia hoi. Ua haikea kona helehelena eia nae aole he hoailona o ka uluku o kona naau, a e kalele ana hoi oia maluna o na lima o ka Moiwahine Hortense, i oi aku hoi kona haikea a uluku mamua o kona makuahine. E ku ana ke Keikialii Eugene ma ka aoao o ka Emepera, me kona mau lima e poe’a ana mamua o kona umauma, a e haalulu ana hoi oia a ano hinewanewa.

            I ke komo loa ana mai o ka Emeperawahine, ua ku ae la o Kauna Regnaul de Saint-Jean d’Angely iluna a heluhelu ae la me ka leo nui moakaka i ka palapala kuahaua oki mare. Ua hooloheia aku keia helu helu ana me ka meha, a aia hoi kela ame keia maka ke haka pono loa la e ike i na mea apau e hanaia ana, a e ake ana hoi kekahi poe e pau koke iho na hana oiai e ikiiki ana na manao aloha no ka Emeperawahine. No ka Emeperawahine hoi aia oia ke noho la iluna o kekahi noho paipai iwaena o ke keena ma ke pihoihoi ole; e kalele ana kona lima iluna o ke pakaukau; e ku ana hoi ka Moiwahine Hortense ma kona aoao, e uwe ana me ke kaumaha.

            I ka pau ana o ka heluheluia ana o ka palapala oki mare, ua ku ae la ka Emeperawahine iluna, holoi ae la i na kulu waimaka i haule iho mai kona mau maka, a me ka leo nui moakaka a haalulu ole i hoike aku ai oia i kona manao e hooko ana i na mea apau i hoikeia ma ua palapala la; alaila noho hou ino la oia ilalo, lalau aku la i ka peni ia haawiia aku iaia e Mr. Regnaud de Saint-Jean d’Angely, a kakau iho la i kona inoa. Mahope iho i puka aku ai oia me ke kokuaia no e ka Moiwahine Hortense. Ia manawa hookahi no i puka aku ai ke Keikialii Eugene ma ka luma heluhelu aku, a iaia e hele ana i nalohia aku ai kona ikaika, a hina iho la oia a waiho maule aku la mawaena o na puka elua. Ua ka’ika’iia ae la oia e ka poe hookipa o ua keena la a waiho aku la iaia malalo o ka malama ana a kona mau ukali, a na lakou i hoomaopopo iho iaia ma na ano apau e pohala hou ae ai oia.

he huaolelo i puka mai ka waha mai o ka Emepera, aole hoi oia i oni, a ua like ola me kekahi kii i kalaiia ke ku me ka onioni ole ame ka imo ole hoi o na maka. Ia la holookoa ua noho mumule iho oia.

(Aole i pau.)