Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 18, 5 May 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pele kane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pele kane ma Inia.

MOIiO'A IV. PIULA A WAIHO ilA'I MA KE ALA. -f) k;t mananii un.-i koia e ala ai?" wahi ana i niuau ae ai. O knn poo ke nalulu uei uk- ka nui oka eha. Aia anei ka »11 ma ka PUk Aluila pani hou ilio la oia i kona mau maka a hoomaka hou aku la i k« walaau olohewa me he la e kaiuailio ana no ima ( > h °- Ke manao nei wau ua loaa oia ika fiva, walii a Kete 1 hwma popo hou uku ai, "a he mea pono e lawe kakou laia iloko okekahi hXioho me ka nana ole ae heaha la ka mea e 1 ana _jnailaila mai. Ina nei no ko kakou poino alaila hookah. no hoi ko kakou poino like ana a ua oi aku ka maikai o īa mamua o ko īanei auamo wale ana i kona iho. t\*i.~ "He leo ilio ka'u i lolie ai i ke aon mai. wahi a Dike, ia u p aneane loa ana e liiamoe ika po nei." Alaila pane koke ae la o Kcde. v <> lu-li- koke ae an e nana ina e loaa kanhale ana, a e nana īMinoiK' e l)ike 1 na kaikuahine o kaua."' Maho|>e o ka haawi ana mai o Dike i kona ana na nelio malie aku la o -N'eile ma kn lihi-laau. Ilaila ī īke aku oia 'lie lialenoho kulana o Ua p<H> mahi o ke ano maikai no nae a "a ike pu nk.l oia he ekolu n.au <„»io e hele ana i ka hana »« ineahana mo la.ia, a he kanaka ano kekahi e o ka hnle me konn umiumi loihi a he kulana ano kanakapiakua *Mahope iho o kona koino hou ana iloko o ka hale ua puka hou mai la oia me ke kookoo ma kona lima a liele aku la 1 ka mahmaai no ka hana, aole nae, ma ke ala o na opio 1 hele ai oia aka ma ka lihi-laau ka nihi hele ana. . , "He kanaka nanaina oluolu kela, wahi a i olelo īlio ai iaia iho 110, u he mea maikai no ia'u e hoike īa'u laia, a. ina _® ei * limanui mai oia ia'u alaila e paio aku no wau wia e like m e ka ikaika iloko o , u.■ , , . A iaia i hoopau ae ai i kana namuuamu ana ua puka aku la oia iwaho i ikeia mai ai oia ke kumu i puiwa ai ka elemaku e kino loihi maikai i ka ike ana mai i keia Ima me ka iole Musalamana ek* aku ana imua ona. . , , , . *Ile Pelekane au," wahi a ]S T ede i hooia koke aku ai nona 1110, «Ua manao wale no wau he kanaka oluolu oe ma kou kulana Ke nana aku nolaila ua hooholo iho.wau e hoike aku ui oe 1 ka mea oiaio Aia he elua mau kaikamahine haole iloko oka ululaau a hookahi o laua i loaa i ka ma'i, a no ia kumn i hik! ole ai ke n«; alai imua no ka makou lniakai. E ae aaei oe e malamaia laUi 'īJa knnana iho la ka elemakule no kekalii manawa me ka pane leo ole; alaila pane aku la me ka leo oluolu: "Aolie a'n hoohalahala a ku-e i na kanaka o na aina e. I na manawa o kuu makuakane he nui ke koko i hookaheia, aka iloko o ko'u mnawa nei mai kinohi mai o kuu noho aua ma ko'u home ponoi ame ka u ohana ua noho au ame ka ai ana i ka'u ai iloko o ka maluhia, a aohe he kanaka i loohia i ka poino mai ia'u aku. Aia ihea kahi o na leae opio e uolio nei?" i-oi,; Alaila alakai aku la o !Nede iua elemakule maikai nei aill 0 Rose e moe ma'i ana. Xana pono iho la ua kaiiaka nei ike kaikamal.ine nia'i no kekahi nianawa, a huli ae la a nana ia Ivete, me ka pane ana aku: . "Ua nui* io ka maluliiluhi o na letle opio, a aohe 10 he poe e poino ia laua.E malama io wau ia laua. a ke hooia aku nei no ia mea me ka manaoio pu mai i ka'u olelo me ke kanalua ole. iSa ka'u wahine ame ka maua kaikamahine liookahi e malama i ka leue ma'i, a e noho aku laua uei iloko o ke keena o na wahine, oia hoi kahi o Ua'u wahine, i ai na wahine hana o maua ia laua nei a loaa ole na hoohuoi." . "A ua loaa no hoi ia ? u ka manaoio." wahi aka elemakule 1 hoomau aku ai i kana wehewehe," aole he moolelo e puka aku mai ka poe e ike ole ana ia laua nei. *\ia ma kahi aoao o ka ululaau nei he wahi hale uuku. a hiki wale i keia manawa aohe lie hookahi inea i maalo malaila, a aohe no lioi he kanaka olaila. Ua hiki ia olua ke noho ilaila* a i kela ame keia la e lawe aku ai au 1 ai na olua a i ka manawa e ola ai ke kaikuahine o olua alaila e hui ai na lede me olua a hoomau aku i ka oukou huakai." Alaila unuhi ae la o Nede i na olelo a ka elemakule ia Kete e kukuli ana ma ka aoao o ka hoahanau Rose, a hopu aku la o 1 ka lium o ka elemakule maikni a honi iho la me ka hoomaikai nni iloko o kona uhane noua no kana lokomaikai i|ui wale ia lakou. Alaila pa'ipa'i iho la ka elemakule i ke poo o Kete opio no ka hoike ana i kona manao ohaoha a apo aku i na wahine opio me ka pane ana aku: "Aloha ino oia ame oukou no.apau oka au ana mai ma keia huakai." 44 A pehea ana la kakou e lawe ai ia Rose? Aole au i manao he hiki iaia ke hele noua iho," wahi a Kete i pane aku ai. Ua hoolana aku la ka elemakule i ka loaa iaia o kekahi mea e hiki pono ai o ka lawe ana i ka wahine ma'i a i ka hala ana a elima niinute mahope ibo o kona haalele ana i na opio ua hoea hou aku la oia me kekahi ilipipi mii. A iluna o keia ilipipi nui i kau ia iho ai o Rose a ma ke*opi ana i na kihi eha—o ka elemakule n»a kekahi poo ma kahi o na wawae o Rose oiai na kaikunane hoahsuiau nm ke ix>o, ua maneleia aku la oia no ka hale o na elemakule nei. a ma ko lakou hiki ana aku i ka hale aia kana wahine ame ke kaikamahine a laua ke ku niakaukau la no ka hookipa ana aku ua hookipa niaikai ia na wahine opio me ka ohohia nui. A lawe loa ia ua kaikamahine iloko o kahi o na wahine, ua panaiia mai la im meaai maikai o ka houie o ka Inia lokomaikai i na opio kane, a ua hoolako pu ia aku laua me na, meaai e lawa ai no ia la. A maho|>e <> ka haawi aloha ana ona opio i ka elemaknle a īuahope iho o ka hui liou ana o ke kaikuahine Kete a honi aloha no ke kaawale hou ana aine ka hoolana ana mai o Kete i ka niaiama maikai ia aku o Rose na hulihoi mai la ua opio kane no kahi o laua i makemakeia ai e noho, oia hoi kahi papa'ihalo uuku. A n\e na kuhikuhi o ka eleuiakule i na opio na hookolo aku la 0 Net!e ma a loaa io aku la no ia laua. He wahi hale uuku io no ia a i hoolu-aia oloko me na lau kulina i emi iho hoi ka papahele he mau kapuai elua ilaio i ke kiekie o ka nui lau-knlina i hoolu-aia iloko olaila. A i ka maopopo ana o na meii apau a laua i hooj>onoj»ono akahele ai e alo ana hoi i na hoohuoi o ka poe e komo aku ana ilaila a inanaoio iho la laua ua palekana io no mai na luwhuoi. ua haule aku la laua m ka hiamoe ana, a aole no hoi i n iho ua tfaiho a-make aku la laua i ka hiainoe no ka nui maoli o ka luhi o ka hooikaika iloko o keia huakai e holo ana i pakele mai ka lukuwale ana o na Inia. I kekahi la ae ua hoea aku la ka elemakule i kahi o ua inau opio nei i ukaliia e Kete Warena, a ma ka nanaina o ke kaikuahine 1 maopopo fti i na kaikunane i ka nui pīlikia paha o ka hoahanau o lakou—i ka hele a haikea ame ke ano luhi o Kete.

"Pehea o Koee,** wahi a ka ninau a na opio kane. *Oia mau no kona ma'i i keia manawa e like nu i ia inehinei.~ wahi a Keie i }>ac»' aku ai. - l'a mau k«>na oh-!o oluhewa i ka pojei a ke maa la no ka oh»hewa a hiki ii ka nianawa a maua i haaiele akn nei. Aole au t mukemake e haaleie aku iaia i ka mana*a e iike iho la me ia aka «a ae aku waa i ka makemake o keia elemaknie maikai a*u i maaao wah- ae ai no he manao kahi ana i makemake ai e hoike omi ia'u/* I ""Heaha ka meahon?" i «imiu aka ai o Xede i ka 1 "l'a ha'i mai nei knu man kauwai i ka heie huli o na Inia jsij*oe maloko o na hale apau apuni ka aina: a o kekahi o na aiii|koa o Sanadinafa ua |>au akn lakou i kii; hoio i ] akele ai a mai Xalawa aku kahi a ka [>ualiko<i i ala kue ikaika akn ai i na enemi, a ua pau pu aku hoi na haole kamaaina o ia wahi i ka puhee." "Aia he ukn i haawiia a e uiakanaia ana i ka poe apau e huli aini a loaa keia ]km? haole. a o ka poe apau e hoao ana e huna a ioaa pono e pau ana lakou i ka hoo|>»i*iia me kekahi ho<3pa'i weliweli a oia no hoi ka make. O ka le<ie opio e waiho ma'i nei ua ma'i loa oia. Aia oia iloko oka linia oke Akna ; a e oiuolu ae ana paha oia a e make aku ana paha." •'Ua noonoo wau e loihi loa ana oukou ma ko oukou ala, mamuli o ka ma'i o keia kaikuahine o olua. a ina e oluolu aua oia no elua pule a ekolu paha alaila aole no oia e ikaika koke ana no ka auamo ana i na kaumaha o ka huakai e hiki aku ai i Miruta aiaila e hala loa ana kekahi manawa loihi e like paha me elua mahina, nolaila ua manao wau e hookuu no ia olua e hele a e noho na lede opio me a'u i mau kaikamahiue na'u." "Ua hoike aku wau i kuu mau kaūwa wahine i ka ma'i o knn kaikamahine, a ina lakou e lohe ana i ka uwe a uwa a olelo olohewa paha alaila aole e nele ko lakou hooniaopopo no kuu kaikamahine no ia, a aole e loaa na hoohuoi auta a e poino like iii makon ke loaa mai. v "Ina e huliia inai ana keia wahi e llike me ka mea i hoikeia mai alaila e loaa pono ana olua a he mailkai ole hoi ia, noiaila ke> kahi a*u i noonoo ai i ka maikai loa o ko olua hele aku. a no na lede opio ua manao wau e nalo ana laua a aole he pilikia e hoea mai. Aka, ina e loaa pono inakou. a e llike me ka'u i lohe ai he lawe ia na paahao i Deli. alaila owau kekahi e hele pu me na wahine opio i ole ai laua e hanainoia -a na'ui e liooikaika e maiamaia laua. A ma ko'u ala e hoea aku ai wau i Miruta kahi o olua e loaa aku ai ia'u a na'u e hoike aku ia olua no ko inakou paapio, a na olua ia e huli aku i ke alanui e lioomahuka ai ia laua/' Ma keia hoike manao o ka elemakule ua nui ino loa ko Kete lioomaikai i ka elemakule no na haawina oiaio i hoikeia a ku no hoi i ka lioopakele ola. •'E kuu mau kaikunane. v wahi a Kete i pane aku ai i na opio kane. "ua maopopo loa ia'u e hala ana kekahi mau pule mamua oka loaa mai ia Kose ka maha iua e maha mai ana oia. A he hoonui ana hoi ia i kuu noonoo kCumalia maluna ona a maluna hoi o olua ina wau e ike aku ana ua paapio ae la olua i na Sipoe ma ka , noho ana ianei, a ina no e noho kokoke mai aua olua no ka hoopakele ana ia maua, he hana pnikaika no ia o ka paio āku i na Sipoe ina he nui ino loa lakou oi ae mamua o olua a ia kakou apau." "A oi loa aku no lioi ka maikai o ka ka elemakule a'o i waiho aku nei no ka haalele ana ianei, a e hele aku, oiai, ina aia o papa ma ke ala no Miruta i keia manawa alaila e nui ana kona olioli ' ame ka maha o kona naau ke ike aku olua a hui na keiki me ka makua ilaila, a na olua hoi ia e hoike aku i ko maua inalama maikai ia e keia elemakule maikai a mai hopohopo no hoi; a malaila no hoi i ike ai i ka waiwai nui o keia inanao o ka elemakule e haalele olua ianei a e hooikaika e hiki aku i Miruta i ka inanaw r a kupono. Ma ka noonoo ana o na opio kane ua ike pu ilio no laua i ka ikaika niaoli o keia puupuu ikaika i pa aku i ko laua uliane. oia hoi, ka haalele ana i na kaikuahine o olua iloko o ke kulana puuhonua ole oiai aia na maka o na kaikuahine maluna o na kaikunane no ko laiia lioopakele, aka, ma keia ke haalele nei na hoopakele, a ua lilo ia i inea kaumaha loa i na opio kane aka i ka hookuku ana i. ka wehewehe maikai a ka elemakule ua hooholo ilio laua e lawe i ka olelo a'o, me ka haawi nui ana i ko laua hoomaikai nui i ka elemakule no lea papahana i waihoia mai ia laua ame ka iini lioopakele i ko laua mau kaikmahine. | Ua a'o aku ka elemakule i na kanaka opio e waiho i ko laua j mau aahu Musalamana a e komo i na aaliu Hinedu, a nana hoi e lioolako aku ia laua. oiai o ia ano lole aole e hoohuoi koke ia laua, a e pena liolookoaia hoi ko laua mau kino mai na poo a na wawae. A mahope koke iho ua hoi aku la ua elemakule nei i kauhale me ka haalele ana iho i na opio, a no laua opio kane hoi me ko laua kaikuahine Kete he kaawale ana ia o ka nui kaumaha a ku maoli no i ka walohia e hiki ole ai a lawa ole i na olelo ke hoike 1 ka pihapono o ke kaumaha mawaena © na opio, aka e like me ka hooholoia ana o ka papahana o ka elemaknle ua hoonui aku na opio i ka uumi a hoomalu i ko lakou noonoo a hana aku i ka mea oi loa o ka pono. A liala ka hora hookahi a oi, iki ua hoea hou aku la ka elemakule i kahi o na opio kane e kali ana me n& lako no ka pono o na opio. Mahope o ka wehewehe ana ona opio i ko laua mau aahu ua hoomaka iho la ke penaia o ko laua kino holookoa, a me ka pahiuminmi i kahiia ae ai ko laua mau poo a nemonemo e hoohalike loa ana me na Hinedn, «i na nui ka aka o na opio ame ka elemakule i k(i pau pono ana o na hoololiloli ano maluna o na opio —i ka liele a like loa me na Hinedu e liiki ole ai na hoohuoi ke kupu mai. Mahope ilio o ka makaukau ana o na mea apau a maliope iho o na haawi aloha pnmehaua ana me ka elemakule aia hoi na Opio Warena ma ke ala no ka lana huakai no Miruta. I ka la apo e hele wawae ia ana e laua a hala wale ka hapa mua o ka po i ka hele wawae ia mamna o ka hooluolu ana, a pela iho la laua o ka| nee malie ana me ka hui no me na Sipoe ma ke ala aole nae he loaa j o na hoohuoi no laua a ua maikai hoi ia ma ko laua aoao. ■ Mamuli o ka hoomaopopo o Kede i kona nieniele mau ia i ka! wa o laua e komo ai iloko o kekahi mau kauhale ua noonoo iho oia he inea pono ia laua e hoomamao mai kauhale aku a e hoaumoe mau iloko o ka laau, a ma ia hope mai i hoomau aku ai ia ano noho ana iloko o ka laan. A i ke awakea o kekah! la. ia laua iloko o kekahi ululaan no ka hoomaha ana a e hoomakaukau ana i ko lana paina awakea. aj e paila ana hoi kahi ipuhao laiki uuku a laua i loaa mai na Inial mai, a ia 2vede i kulou iho ai no ka lalau ana i ka waliie no ke pao' ana iloko o kapualii, na hoopuiwa loa ia laua ii ka lohe ana akn ii kekahi mea hu a hihio ikaika, a i ka ea ana ae ona iluna e nana ai I iheaha la ia mea ua ike koke aku la o Xede ame Dike pu i ke ku; |pololei ana mai o kekahi moo nahesa nni i makaukau loa e leie |mai iluna o Xede. a me ka hooka'ulua hou ole iho a me ka nni eleu jo Dike ua hili koke akn la oia i ka moo nni me kana panknlaau Jnui ma kona lima, lie wahie hoi. ua loaa pono aku la ka moo ma tke ]K)o ke knmn o kona make ana. j "Pakele maoli oe e kuaana, ?? wahi a Dike, ,: *ina i mau loa kou kulou ana ina paha na nahuia oe e ia ma ka papalina, a ina paha loe i moku heaha la ka hana knjM>no e hana ai no ke pale ae ia eha imai ia oe akn. oiai he wai laaumake ka ia moo." j <4 0 ka hana kupono e hana ai." wahi a Nede no ka pane ana |i ka ninau a kona pokiL "oia no ke oki koke ana i kahi i nahuia ja poopoo loa iloko o ka io a kiola akn i kahi i nahnia, a oiai aole | a kaua laau e hoomake ai i ka ikaika o ka wai make alaila he mea Ipono e wehewehe ae i kekahi mau wa-hi poka a kaua a o ka paujka ke lu ma kahi i oki poopoo ia a piha ia wahi. Oia ka"u i hoolmaopoj»o ai i ka hanaia o ia ano ru!a ma kekahi mau aina o ka hjkina akn nei a ua loaa no ka pakele i kekahi poe i nahuia e na moo o keia ano/* Aka, ke olioli loa nei wau i ko loaa ole ana i keia poino oiai he mea hooka'ulna ia iko kaua ala no ka pahuhopu f w ina i nahuia oe wahi a Dike. <% Makemake anei oe e Dike eai i kela moo? M wahi a Xede i ninau ako ai; **ke manao nei wau he maikai no ka moo i ka ai ana. M (Aole i pau.)