Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 22, 2 June 1905 — Page 2

Page PDF (1.43 MB)

This text was transcribed by:  Kim Guieb
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IUNE 2, 1905

 

KA

 

Nupepa Kuokoa

 

NO KA MAKAHIKI ---- $2.00

NO KONO MAHINA ---- 1.00

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR ---- $2.00

SIX MONTHS ---- 1.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

            O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY, LTD.

 

HOOPUKAIA E KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd.

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu Panalaau o Hawaii, ma ke ano Mea o ka Papa Elua.

 

DAVID L. A-I, : : Lunahooponopono

S.K. NAWAA, : Kokua Lunahooponopono

A.W. PEARSON, : : : : : Lunanui

 

HONOLULU, OAHU.

 

POALIMA : : : : IUNE 2, 1905

 

KA PANE A J.A.M.

I ka Nupepa Aloha Aina, Aloha oe:-

            E oluolu e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua ahailono wiwo ole i kela mau hua e kau ae la maluna, oia hoi, e kokua ana ke Kuokoa i ka vito a ke Kiaaina maluna o ka bila mai Lepera a ka Hale o na Lunamakaainana i hooholo ai, e kukulu ana i nale no na mai lepela, akahi no a hoomaka ae.  Kupaianaha maoli no na hana a keia hoa Hawaii o ka hehi ana iho la i ke ola o kona lahui, o kekahi keia o na hana aloha ole a hookae maopopo maoli ia makou na poe mai i hookaawale ia mai ko makou mau ohana mai.  Ua hoolaha ae ka mea hanohano o ka nupepa Kuokoa o ka la 5, ua pono no ka make ana o ka Bila Mai Lepera, he hoonuililo wale no ia mau hana, a me ka minamina i ke ola o ka haole ka poe hoi ana e painuu mai nei i keia mau la.

            Aole ona nana iho i kona io ponoi ana hoi e olelo nei he hoopoino i ke ola o ka lehulehu, ua aneane e piha ke 50 makahiki o ka ai ana o keia mai ma Hawaii nei, aole i ike ia ka hoopilikia o keia mai i ka lehulehu e like me kekahi ano mai e ae, ka paa i ka hoomaluia a me ke puhi ahi ia o ke kulanakauhale i ke ahi.  O ke kukulu ana i Haukipila ma Kalihi, he hoemi ana mai ia i ka holomoku ana o ko kakou lahui iloko o ka nenelu o ka mai lepera, oia hoi ka lapaau ana o ka poe lahilahi o ka mai, aole hoi o ka hapuku wale mai a piha keia aina, he poe maikai kahi e komo mai nei aole no ia he mea na Amerika e makau mai ai, ke kukuluia ka Haukipila ma Honolulu, e ike mai ana na aupuni naauao a noonoo maikai, ua makemake io no kakou e imi ikaika ia ka mea e hoemi mai ai i ka ulu nui ana o keia ano mai.

            He nui ka poe mai ole o ke kahua mai nei, aole nae i lele wale aku keia mai maluna o lakou, ina he kane ka mea i loaa i ka mai aole e lele aku ana iluna o ka wahine, pela no hoi ka wahine.  Eia me makou ka Lunanui, ke Kauka a me na makua o ka Home, a he lehulehu wale aku aole nae i lele wale aku keia mai e ai ia lakou, he hookae maoli no ko kahi Lunahooponopono lapuwale o ke Kuokoa ia makou ka poe mai.

            Me ke aloha i ke kapena ke alakai opio o ka lehulehu.

J. A. M.

Kalawao, Molokai, Mei 18, 1905

 

I PUHILI NO NO KE KUHIHEWA.

 

Ua hoopuhili loa ia ka noonoo o J. A. M. a makau i ka hoike ae i kona inoa ponoi a inoa oiaio, ka mea nona ka pane maluna ae i hoopukaia ma “Ke Aloha Aina” o Mei 27, 1905, e hoohalahala kahua ole ana i ka manaopepa o ka Nupepa Kuokoa i kukulu ai maluna o ka ninau o ka bila mai lepera i vitoia e ke Kiaaina ma ke kau mau o ka Ahaolelo 1905 – a o ke kumu o keia puhili o kona noonoo mamuli no ia o kona kuhihewa a lawe hoohewahewa i ke kaona ame ka io maopopo o ia manaopepa o ke Kilohana nei, a mamuli o ia puhili o ka noonoo mamuli o ke kuhihewa, hui pu ia me ka hoomalu ikaika ole ana o ka mana-hoomalu i ka noonoo ulu-ahewa, pela i puka ai no hoohalahala hu aku mawaho o na palena kupono, a makou i manaoio ai i ka hoopuka ole ia o ia mau ino ina i hookele pono o J. A. M. i kana ipu noonoo.

Aohe he manaopepa a hapa manaopepa a ka Nupepa Kuokoa o Mei 5, i hoopuka ai, maluna o ke kukulu haukapila mai lepera ma Kalihi NO KA HOONUI LILO, aka, he hoohalahala kana maluna o ia mea mamuli o ka loaa ana o ka ike he HANA MAUAE IA I KA LOKOMAIKAI I PANAIIA MAI E KA AHAOLELO NUI O AMERIKA HUIPUIA I HOOHOLO AI, – a aole e pono e hookomo i ke kuhihewa e pane ai kekahi kanaka me ka nana ole owai la oia, a olelo ae “O KA MAUAE HE HOONUI LILO IA;” a ma keia wahi la i puhili ai ka noonoo i ke kuhihewa a kapaia ai i ka mauae he hoonui lilo.

Mamuli o ko makou iini nui e makeeia na hana apau pili i ka hoola ana ame ka malama ana i na mai lepera, pela i ikaika ai ka makou hooaiai kukulu manao no ke pale aku i na hana mauae i ka lokomaikai i haawiia mai e ka Ahaolelo Nui e like me ia i hooikeia ma ka manaopepa o Mei 5, a o ka hana mauae a makou i kalele nui ai oia no keia hoala e kukulu haukapila ma Kalihi a ka bila kanawai i kukulu ai: a he keu no hoi a ke kupaianaha o ka hoala ana i keia kukulu haukapila o Kalihi ma ka manawa i haawiia mai ai ka lokomaikai, a no ke aha la i hana ole ia ai i kanawai kukulu haukapila ma Kalihi a ma kekahi mau wahi e ae o ka Teritori mamua loa aku nei – waiho ka a panaiia mai keia lokomaikai oia ka kawa e hoala ae ai keia hana hou, a maluna wale no olaila ka makou hoohalahala aole ma ka hoonui lilo.  Ua kuhihewa o J. A. M. ma ia mea.

Ua hoike ae o J. A. M. huna inoa oiaio he kanalima makahiki i kumu ai keia mai weliweli, a ma ka inoa o ka noonoo maikai no ke aha la i hana mua ole ia ai i kanawai o keia kukulu haukapila no Kalihi maloko o keia mau makahiki he kanalima, a makou e manao nei ua pono na makou ame ka lehulehu e haohao a pane ae i ke kupaianaha o ka hookomoia ana o keia bila i ka wa i ae mai ai o Amerika.

Ke manaoio nei makou aole he kuleana iki o na hana mauae e alalai aku i ka lokomaikai i panaiia mai no ka hoola ana ame ka imi pono ana i keia mai lepera, a o na hana mauae amen a hana ino  e ae e kapaia lakou he mau hana kinai hoola i na mai lepera.

Aole a makou hoohalahala no ka manao kukulu haukapila oiai he noonoo a iini ia no ke ake e hoolaia ka poe mai lepera, a he maikai hoi ka iini hoola, a o ka oi aku o na hana hoola i panaiia mai i keia manawa oia no ka Amerika i hana mai la.

A o J. A. M. wale no paha ke kanaka Hawaii, ina he oiwi Hawaii oia (no ka mea aole e hiki ke ikeia aku kona ano maoli mamuli o kona huna i kona inoa oiaio), e hoole nei i ka lele ole o ka mai lepera e loaa ai kekahi mea mai ole a ke akiuma aku ka lehulehu i na hoakaka o ka hapahope o kana pane, me he mea la ua hiki ke hoomaopopo ae, he lokahi kona noonoo ma ka noho huikau like ana o ka poe mai lepera ame ka poe mai lepera ole, a makou e manaoio nei i ke kupono ole loa o ia ano ao, a ma keia hoi i naauao ai ka vito ana a ke Kiaaina ina he wahi hiohiona kahi o ka hoopau i ke kanawai hookawale. 

He elua mea i maopopo loa i ke Kilohana, a oia keia: E hoolaia ka poe mai lepera e pono ai a o ka lua, e makeeia ke ola o ka poe mai lepera ole a oia hoi ka waiwai nui o ka hookaawale ana i ka noho like ana, a o ka huina o keia mau mahele a elua oia ka haawina maopopo o ke aloha a makee i ke ola o ka lehulehu, a o na hana e ae mawaho o keia aole pono lakou e heluia ma ka papa-ekahi.

 

EIA KE PUKA AKU NEI.

 

Ma keia helu o ke Kilohana ke puka aku nei ka Alemanaka o keia makahiki 1905 o keia mahina o Iune, a e hookomo a hoopuka mau ia aku ana ko kela ame keia mahina a hiki i ka puni ana o keia makahiki, ua like no hoi ia me ka hoomaka ana i keia mahina o Iune a puka pu me ka mahina o Dekemaba.

Ke puka pu aku nei no hoi me ia na ana kai-pii ame na kai-emi, na puka ana o ka mahina ka napoo ame ka puka ana o ka la, e like me ke ano o na la o keia mahina o Iune a pela no hoi e like ole ai na hoopuka ana iloko o na mahina pakahi iho e kulik eai me ko lakou mau ano like ole iho, a makou i olioli nui ai i ka hoopuka ana i keia mau hooaiai o ka nee ana o na ano mau o ka manawa o ka la, ka hebedoma, ka mahina, ame ka makahiki.

He haawina keia i iini nui ia e na oiwi Hawaii no ko lakou mau home a ma na wahi o lakou e noho ai i loaa ai i kukui malamalama no ka hookele ana ia lakou e maopopo ai ka nee ana o ka manawa, i maopopo ai ka la o ka malama ame na mea like, a makou i manaoio ai oia kekahi waiwai o ka lehulehu o ka pulama ana i ke Kilohana, oiai ma ona la e makili ai ka noonoo o ka poe i nele me na alemanaka kuhikuhi manawa ame na mea like no keia koena manawa aku i koe o keia makahiki.

Ke manaolana nei makou, o ka hoopukaia ana aku o keia hoomalamalama manawa e hoopomaikai ana i ko makou lehulehu heluhelu a i ka lehulehu no apau, oiai, aole e nele ka mea heluhelu o ka Nupepa Kuokoa e hoomalamalama aku i ka haka aku i koe ke ui mai lakou i ko makou poe heluhelu.  Nolaila, e lawe nui i ke Kilohana, ke kuhikuhi-puuone o ka oiwi.

 

O POEPOE KE ALAKAI.

 

O keia malalo iho nei na moho kalana a na aoao kalaiaina Demokarata-Home Rula o ka Mokupuni o Oahu nei i wae ae ai ma ka po Poaono i hala, mahope no nae o ka nanauki ana o na Demokarata i ka hoole o na ilikea Demokarata i hilinaiia i ka hookomo ana i ko lakou mau inoa ma keia papa moho.  Ma keia no hoi, ua lilo ke alakai ana i na Home Rula a he kakaiapolo mai hoi ka Demokarata oiai ua kohoia ka moho Home Rula i alakai, oia no o J. M. Poepoe.

Penei ka paa balota Home Rula Demokarata i loaa ae:

J. M. Poepoe, Lunamakai, (Home Rula); Hope Lunamakai no Honolulu, D. Kahaleaahu, (Dem.); Lunakiaiholo-laula, A. Fernandez (Dem.); Na Lunakiai no HonoluluMa, H. T. Moore (Dem.); J. A. Akina (H. R.); D. M. Kupihea (H. R.); Kakauolelo Kalana, B. N. Kahalepuna (Dem.); Loio Kalana, E. M. Watson (Dem.); Puuku P. H. Trent, (Dem.); Lunahooia, J. P. Makainai (Dem.).

 

Mai ka la 20 o Mei a hiki i ka la 7 o Iune na hana o ke Kula o Kamehameha.

 

Mamuli o ke noi a Loio Humphreys, ua hoihoiia ae o Kumalae ame Enoka Johnson mai kahi wawahi pohaku ae a noho iloko o Kawa me ka hana ole e kali ana hoi no kekahi mau palapala.

 

Eia no kekahi mau lala o ka Ahahui Euanelio Paeaina ke noho nei no ma ke kulanakauhale nei e kali ana i ko lakou mau moku e hoi aku ai.  Ua kipa aku kekahi poe o lakou ma ka Home o na Ia Ola e makaikai ai ma ka la inehinei.

 

Ona nunu ana iho nei o a moho Kalana o ka aoao Repubalika i kakoo ole i ka olelo hooholo kakaoo i ka lawelawe aupuni a ke Kiaaina ame ka Peresidena Rusawela eia ke nalo aku nei.

 

He Ola no ka Atazia.

 

HULIIA KE OLA IO A HOIKEIA KE OLA LOA ANA.

 

HE PIO NA KEIA MAI I NA LA I HALA AKU I OLA I KEIA MANAWA A E HANA NEI ME KA IKAIKA.

 

“Ae,” wahi a Mr. Watkins i kekahi kanaka kakau nupepa, “he oiaio ua hoolaia kou mai atazia e ka Dr. Williams’ Pink Pills.”

“Ke manao nei anei oe ua loaa io no oe ia ano mai?”

“Ua hoike maoli mai na kauka pela.  Mawaho ae o ia ua hoomaopopo wau i kona mau haawina.”

“Heaha ua mau haawina la?”

“O ka haawina mua i loaa mai iau oia ka laau mai o na kuli i loaa mai hoi iau he eha makahiki i hala ae nei.  He mau mahina pokole mahope mai ua like kau hele ana me he la e luli ana iluna o ka moku.  Ua pau iho la kou hilinai ana i ka hiki iau ke hoomalu iau iho ame ka oni ana o kou mau wawae.  I kekahi wa ua hele aku wau i ka hale lua mamalo a hoao iho la wau e hapai ae i kekahi mau apana lanahu a ia manawa no i pau iho ai ka ikaika o kou mau wawae a hehee iho la wau a pahu iloko o ke ie lanahu.  Aole e hiki iau ke hoomalu iho lau a hiki hoi ke hoopololei ae i kau hele ana a hiki ole pu no hoi iau ke malama i kou mau puupaa ame ka waihona ai.”

“Pehea hoi kou olakino maoli?”

“He manawa no ua waiho wau me ka nawaliwali a no ia mea ua waiho wau ma kahi moe a emi iho no hoi kou kaumaha he iwakalua paona.  He pilikia loa kou kulana a hiki wale i ka manawa ou i halawai ai me kekahi kanaka opio i hoolaia e ka Huaale Akala a Kauka Williams a nana hoi i ao mai iau e lawe ae i keia mau huaale. 

“Ua hoola koke anei keia mau huaale ia oe?”

“Aole wau i ike i kou maikai ae a hiki i ka pau ana o na pahu eono.  O ka pomaikai mua au i ike ai oia ka holopono o ka holo ana o ke koko iloko o kou kino a pii mai la kou ikaika ame kou kaumaha.  Mai ia manawa mai kou hilinai ana i ka hiki iau ke hoomalu i ka oni ana a kou mau wawae, a iloko o ehiku mahina ua nalo aku la keia mau pilikia apau.”

“Ke manao nei anei oe ua ola pono loa oe?”

“Ke hana nei wau i na hana apau i hiki i ke kanaka i loaa mua ole i ka nawaliwali ke hana.  Ua hiki iau ke hiamoe iho, ka hoi iluna a hele i o a ianei e like me na kanaka kino ola apau.  Ua nalo aku na ehaeha apau koa wale no he wahi anuu iki ma kou mau kuli.”

Aia o Mr. James H. Watkins ke noho nei ma ka helu 72, alanui Westerlo, Albany, N. Y., He hiki no ke loaa ka Dr. Williams’ Pink Pills ma na halekuai laau lapaau apau.  He mea pono e hoao mua ia lakou i ka manawa mua loa no e hoea mai ai na haawina o keia mai.

 

Na Kaumaha o na Wahine.

 

HE MEA PAAKIKI I KEKAHI WAHI NE O HONOLULU NEI E KU ILU NA A HOLOHOLO I KA MANAWA E EHA MAU ANA KONA KUA.

 

            I ka manawa e eha ai ke kua o ka wahine.

            Iaia hoi e uwe ana i ke ao ame ka po:

            A i ole maluhiluhi paha oia;

            Hiki ole ke kulou iho me ka loaa ole o ka eha.

            I ka manawa hoi o ka mimi paa.

            A haupuupu a uluku kona noonoo.

            He mea paakiki ka hooikaika ana ae.

            Aole e ola maikai aia wale no a maikai na puupaa.

            O ka laau Doan’es Backache Kidney Pills ka mea nana e h oola i keia mau mea.

            Hoola i na puupaa a malama hoi me ka maikai.

            Ua hooiaio ko Honolulu nei hoike no ia mea.

            O kahi noho o Mrs. N. Joseph aia ma ke kihi o na alanui Lihiha ame Moi. 

            No ehiku mahina i eha ai kou kua a e loaa ana hoi i kela ame keia wa i ke anu ame ka lia o ke kino.  He maikai ole maoli no kou ola ana, a nolaila ua kuko nui loa au e loaa ona laau e loaa ai iau kahi oluolu.  Ua loaa io iau kau mea i makemake ai ma na huaale a Doan.  Kuai aku la wau ma ka halekuai laau o Hollister ma a ua hauoli loa au i ka hoike ana aku, aole wale no i haawi iau keia mau huaale, he maha aka he ola loa maoli no; a no ia mea aole ou wahi kanalua iki ma ka hoomaikeike aku ia mea oia hoi i ola au i na HUAALE A DOAN NO KE KUAHANEENEE AME PUUPAA.             He laau maikai keia no na mai puupaa.

            He kuaiia na huaale a Doan no ke kuahaneenee ame puupaa e ka poe kuai laau lapaau apau, he kanalima keneta no ke poho hookahi a he eono poho no $2.50.  E hoounaia aku no maloko o na Eke Leta e Hollister Dnug Co. Honolulu na agena kuai nui no ko Hawaii Paeaina ke loaa mai ke kumukuai.

 

LOAA I KA LOLOKAA I KA WA O KE KAUA.

 

            “Ua loaa iau he mai lolokaa ikaika loa i loaa mai hoi iau i ka wa e noho ana wau iloko o ke kaua.  Ua hoao wau i na laau lehulehu eia nae aole loa i loaa mai he ola iau a hiki i ka manawa o kekahi o kou mau hoaloha i koi mai ai iau e lawe i ka Chamberlain’s Pain Balm a loaa koke no hoi iau ka oluolu.  Aole ou pilikia i koe mai ia manawa mai, a he mea pono iau ke olelo ae o ka laau Hamo a Chamberlain oia ka laau maikai loa au a i ike ai.  Mai kou ola ana a hiki i keia manawa eia no wau ke lawe nei i keia laau no kou mau ehaeha e ae a he mau hopena maikai ka i loaa mai iau” – J. Viljoen, Jacobsdal, Transvaal.  Ke kuaiia nei e BENSON, SMITH & CO., LTD., na agena ma Hawaii nei. 

 

Hookuu ka Ahaolelo Kuikawa.

[Mai ka aoao ekahi mai.]

KA SENATE.

 

            La Hana 21, Mei 25. – Ma keia la i apono ai ka Senate i ka hoike a ke Komite Hookolokolo e pili ana i ka bila haawina a Bishop, oia hoi ka bila haawina e hookaawale ana i haawina no na lilo o ke Aupuni ina e haule ana ke Kanawai Kalana, mahope no nae o kekahi mau hoololi a ke komite.

            Ma keia la no hoi i hooholo ai ka Senate i ka bila haawina ukuhana i hoikeia mai ai e Dowsett, ma ka aoao o ke Komite hui o na Hale a i elua mahope no nae o na hoololi ana a ke komite.  O ka huina ma keia Bila ua hoemiia mai ka $1,571.883 a i $1,455,608.

            Na Dowsett no iwaiho mai i ka hoike a ke komite hui maluna o na hoolilo o na keena aupuni, a aponoia ua hoike la, a o ka holo ana no hoi o ka bila me ka haawina o $1,457,000.  Ma ke aponoia ana o keia mau hoike, ua holo keia mau bila nui, a waihoia aku i ke Kiaaina no kona apono mai.

            Ua hoomaha iki ka Senate no ke kali ana i ka hoike mai ka Hale mai e pili ana i ka Bila Senate Helu 9.  Ma ka hui hou ana ae o ka Senate ua hoike ae ka Peresidena i ka makaukau ole o ua bila la, a hoopaneeia na hana.

 

KA HALE.

 

            La Hana 21, Mei 25. – Ua lokahi ae ka Hale i ka hoololi a ka Senate maluna o ka olelo hooholo a ka Hale pili i ka hoomana ana i ke Komisina Hoonaauao e pili ana i ka huli ana i na mea pono no ke kukulu ana i ke kula mahiai. 

            No na mea e pili ana i ka bila ukuhana, ua lokahi ae ka Hale me ko ka Senate.

            I ka auwina la i lilo loa ai ka Hale ma na hoopaapaa ana maluna o ka hoike a ke komite o na loaa e pili ana hoi i ka bila Senate Helu 9 no ka oihana koa ma ka haunaele o Maui, a holo no nae ka bila e like no me kona wa mua.

            Na Rice ma ka aoao o ke komite o na hoolilo o ka Hale i hoike ae he $7.881.13 ka nui o na lilo a ka Hale ma keia mau la i noho iho nei ka Hale, a o ke koena i koe he $4,118.87, a hookuuia no hoi na hana.

 

KA SENATE.

 

            La Hana 22, Mei 26. – Ma ka wehe ana ae o ka Aha ua hoea mai la na hoike mai ka Hale mai pili i na kumuhana i hapaiia a noonooia i ka la i hala iho.

            O ka olelo hooholo lokahi o ka Hale o na Lunamakaaainana pili i ka hoopii ae i ka uku o na kumukula no lakou na uku i kaa malalo o ke $75 o ka mahina ua hooholoia me ka hoohalahala ole.

            Na ke komite hookolokolo mai he hoike ma o Achi la e lokahi ana i ka waiho aku ma ka papa i ka papainoa o na lunana koho balota a ke Kiaaina i waiho mai ai no ke apono a hoopaaia e ka Senate, a o Lane hoi kekahi o na lala o ke komite, aole oia i lokahi i ka hoike i hoikeia ae la.  A ua noi ae oia e hoomoeia ka hoike a ka hapanui ma ka papa no ka waiho aku o ka hapauuku i kona hoike maluna o ia kumuhana hookahi.  A ma ka noonoo ana ua aponoia ke noi a ka hapauuku.

            Ma ka hiki ana mai o ka wa oka hana o na kumuhana o ka la ua hapaiia ae la ka noonoo ana no ka heluhelu ekolu ana o ka bila Senate 10, oia hoi ka bila pili i ka hoolako haawina i ka wa e haule ai ke Kanawai Kalana, a mahope o ka heluheluia ana o ka bila ua hapaiia mai la ka ninau no ka hooholo loa ana i ka bila a o ka hua o ia mea oia no ka pai a pai no koho ana e like me ia malalo iho nei:

            Ae – Achi, Dickey, Bishop, Dowsett, Gandall, Isenberg, McCandless – 7.

            Hoole – Brown, Hayselden, Hewitt, Kalama, Lane, Paris, Wilcox, Woods – 7.

            A o ka haule ana no hoi keia o ka bila, a hoopanee no hoi ka Aha a noho hou i kahi la ae ma ka hora 10 a. m.

 

KA HALE.

 

            La Hana 22, Mei 26. – Ma keia la hana o ka Hale o na Lunamakaainana ua hookomoia ae he mau bila haawina mawaho ae o ka noonooia ana o na hana kumau o ka Hale, a o kekahi o keia mau bila pili no ia i ka hookaawale puudala o $2000 no ka uku ana i na hoolilo o ka hoomalu ana i na hana hoohaunaele o na Iapana o Lahaina o keia mau la i hala iho la a o ka lua o na bila pili no ia i ka hookaawale haawina o $10,000 no ka malama ana i na pualikoa Teritori, a o keia mau bila a elua na ka Lunamakaainana Harris i hookomo mai.

 

Ua noonooia ae no keia mau bila ma ka heluhelu ekolu ana, a o ka bila elua iho ka i haule ma ke noi a Smith e hoopanee loa ke kumuhana ma ke koho ana o keia mau hoa:

            Ae – Coelho, Copp, Cox, Fernandez, Kaleiopu, Kaniho Lewis, Long, Nakuina, Pali, Sheldon, Shipman, Smith – 14.

            Hoole – Andrade, Aylett, Broad, Harris, Kalawaia, Kalino, Lilikalani, Mahelona, Mahikoa, Quinn, Waterhouse – 11.

            Na ka Lunahoomalu i koho ia Coelho, Cox, Quinn, Mahikoa ame Fernandez i mau hoa no ke komite e ike aku ai i ka Senate am eke Kiaaina no ka hoike aku i ka makaukau o ka Hale o na Lunamakaainana e hoopanee loa i ka noho ana, aka i ka hoi ana mai o ke komite ua waiho mai oia i kana hoike – e olelo ana, i ka hoopanee mua ana o ka Senate no ia la hana a noho hou i kahi la ae a mai ke Kiaaina mai hoi e hoike mai ana i kona makaukau e hoouna mai i kana leta no ka hookomo bila haawina hou, a mamuli o keia i hoopanee ai ka Hale no ia la a noho hou i kahi la ae.

 

KA SENATE.

 

            La Hana 24, Mei 27. – Aneane mahope koke iho o ka wehe ana o na hana kumau o ka Aha i hoea mai ai ka leta a ke Kiaaina a hoopaaia e ka Peresidena no ka noonoo ana ia mau kumuhana ma ka Poakahi kekahi o ia maul eta a ke Kiaaina pili no ia i ka hoopaa ana mai i na inoa o R. B. Reedy, Samuel S. Peck ame W. L. Moore i mau hoa no ka papa hoohuihui laau lapaau no ma makahiki elua e hiki mai ana.

            A o kekahi leta pili no ia i ka hoike ana mai i kona kakauinoa ana i ka bila haawina o $2000 no ke Keena o ka Loio Aupuni a mai ka Hale mai no hoi o na Lunamakaainana e hoike mai ana i ka makaukau ona i ka hoopanee loa ana i ke kau.

            Na McCandless i waiho mai he hoike komite o na aina aupuni e hooaiai ana e waihoia ka bila Hale 7 ma ka papa a waihoia no hoi ka hoike komite ma ka papa no ka noono ana me ka bila.

            No Lane i waiho mai he hoike komite hookolokolo hapauuku pili i ka papa, inoa o na lunanana a ke Kiaaina e hooaiai ana i ka maikai o ka hoopaa koke ana ia poe inoa, a aponoia ka waiho ana i ua hoike hapauuku nei ma ka papa aka ua pepehiia iho la ua hoike hapauuku nei a make loa ma ke aponoia ana o ka hoike hapanui a oia no hoi ka waiho ana i ka papainoa ma ka papa.

            Na ke Kiaaina mai he leta e hoike mai ana i kona vito ana i kekahi mau itamu oloko o ka bila Senate 6 pili i ka hookaawale haawina o $18,364.19 no ka uku ana i na bila uku ole ia a ma ka noonoo ana am eke noi ana a Lane ua kakooia ae la ua vito nei, a mahope o ka hoike manao ana o ka Peresidena i ka makaukau o kekahi mau bila ma ka auwina ia o ka Poakahi ua hoopanee ae la ka Aha a noho hou i ka Poakahi i ka hora 3 p. m.

 

KA HALE.

 

            La Hana 24, Mei 27. – O kekahi hana i noonooia ae ma keia la hana o ka Hale o na Lunamakaainana oia no ka noonooia ana o ka bila pili i ka haawina o $2000 no ka uku ana i na hoolilo o na koa o ka hele ana i Lahaina no ka hoomalu ana i ka hoohaunaele o na Kepani a Harris i hookomo ai.  A mahope o ka noonoo ana me ka hooikaika ana e hoololi i mea e puka ai a ma ke noi a Smith e hoopanee loa ia ua kumuhana nei ua hooholoia ae la a make no hoi ka bila a o ka make ana no hoi ia o na bila a elua a Harris.

            Na ke Kiaaina mai he leta e hoike mai ana i ka vitoia o kekahi mau ita mu dala o ka bila haawina uku i na bila uku ole ia a ma ka maopopo ana i ke kulana o ka Senate maluna o ua bila nei oia hoi ke kakoo ana ua hahai aku la ka Hale ma ia meheu hookahi.

            Mahope iho o ka lokahi ana o ka Hale o na Lunamakaainana i na hoololi o ka Senate maluna o ka olelo hooholo lokahi helu 2 ua hoopanee ae la ka Hale e noho hou i ka hora 2 p. m. o ka Poakahi.

 

KA SENATE.

 

            La Hana 25, Mei 29. – Ma ka noho ana o ka Aha he ehiku wale no mau lala i hoea ae nolaila ua hoomaha iki iho la lakou mahope o ka noho iki ana, a aole no hoi i liuliu ua hoea mai la na hoa a hoomaka hou iho la ka noho ana o ka Senate, a oia no hoi ka manawa i hooloheia ae ai ka leta a ke Kiaaina aie no na hana o ke Aupuni no na makahiki elua e hiki mai ana e pau ai i pili i kona kakauinoa i ka bila haawina Iune 1907, a hoopaaia ka leta ma ka moolelo.

            Na Dickey i hookomo olelo hooholo e haawi mana ana i ke Kakauolelo e hoihoi mai i na pono palapala kakau i hoohana ole ia.

            Na McCandless mai he olelo hooholo haawi hoomaikai i ka Peresidena Isenberg no ka nui ikaika a noeau o ka hookele ana i ka Aha a apono lokahi loa ia ka olelo hooholo me ka loaa ole o na hoohalahala.

            Na ke Kiaaina mai he leta e hoike mai ana i kona vito ana i kekahi mai itamu o ka bila ukuhana, a ma k@ noi a Paris e noonooia na itamu ua aponoia ae la a noho hana aka la ka Aha ma ia mahele.  A ma ka noonoo ana ua kakooia ae la he ekolu ma@ vito i kauia aku e ke Kiaaina a h@ hookahi ana vito i aekuia.

            Na Paris mai he hoike komita o na helu hoolilo e hoike ai ana aia he $4,307.65 i hooliloia a o ke koena i koe he $1,692.35 eia nae, e hooliloia ana no kekahi o keia koena no na hana i koe e like me ke pai ana i ka moolelo o ka Ahaolelo Kuikawa, a aponoia ke hoike komite a hoopaaia ma ka moolelo a oia no hoi ka wa i hooloheia ae ai ka leta a ke Kiaaina pili i ka vito o na itamu o ka bila hoolilo o ka Teritori, a o keia no hoi ka vito hope loa a ka manahooko i waiho mai ai i ka Aha, a ma ka noonoo ana ua kakooia he ekolu mau vito a aekuia he eha vito.

            Na McCandless he olelo hooholo e haawi mana ana i ka Peresidena e @@ kauinoa i na bila uku hoolilo o ke @akauolelo e hoohana ai no ka uku ana maluna o ke pai ana i ka moolelo o ke kau kuikawa like loa me kela i hanaia ai no ke kau mau.

            Noonooia a hoopaaia ma inoa o ia kauka o ka Papa Nana Kauka Huki Niho me ka loaa ole o na hoohalahala.

            O ka bila Hale helu 7 e hoolola ana i ka bila aie i hooholoia ma ke kau 1903 ua waihoia ma ka papa ma kona wa o ka heluhelu elua.

            Mahope iho o ka hoihoi ana mai o Achi i ka bila Hale 6 ame ka bila Senate 9 mamuli o ka loaa ole o ka olelo hooholo a ke komite maluna, a ma ke noi a Hayselden ua hoopanee lo @ ia ae la ka bila Hale 6, a ma ke noi hoi a Achi ua waihoia ae la ka bila Senate 9 ma ka papa me na leta apau o ka Hale o na Lunamakaainana i pili i ua bila nei.

            Ma ke kapae ana i na rula ua waiho mai la o Senatoa Paris he mau olelo hoomaikai i ka Peresidena Isenberg a me ka haawi pu ana i kekahi makana a lilo loa ia i mea hoopuiwa i ke Alakai o ka Senate a ma ia kukai ana i panai aku a panai mai na aoao a elua i na hoomaikai a hoomaha no hoi ka Aha a noho hou i ke ahiahi no ka hoopanee loa ana.

            I ka manawa i noho hou ai ka Aha he kakaikahi wale na hoa a ua hooloheia ae no hoi kekahi mau leta mai ka Hale mai e hoike mai ana i kana hana maluna o kekahi mau vito a ke Kiaaina.  A no ka hana ole o ka Senate ua noi mai la o McCandless i komite e hoike aku ai i ka Hale ame ke Kiaaina i kona makauakau no ka hoopanee loa ana i ke kau a kohoia o McCandless, Hewitt ame Kalama a hoomaha iki no hoi ka Aha. 

            A ma ka noho hou ana ae o ka Aha ua hoea mai la ke komite o ka Hale a hoike ae la i kona makaukau e hoopanee loa, a o na lala oia no o Waterhouse, Smith, Andrade ame Sheldon ame Haia, alaila hui ae la na komite no ka hele ana imua o ke Kiaaina no ka hoike aku i ka makaukau o na Hale a elua e hoopanee loa i ke kau, a hoomaha hou no hoi ka Aha. 

            A ma ka hora 8:15 o ke ahiahi i noho hou ae ai ka Aha a hoolohe ai i ka hoike o ke komite, e hoike ana i ka pane ana o ke Kiaaina i ka loaa ole he hana hou e hana ai me ka haawi pu ana mai i na hoomaikai no ka hooikaika hana ana o ka Senate a mahope o ke noi a Paris e hoopanee loa ka Aha a kokua ia e Dowsett, ua haawi mai la ke Kahunapule Senate Rev. H. H. Panker i ka pule hope loa a hookuu no hoi na hana me na hipahipa huro ekolu no ka Peresidena ame na lululima o na hoa senatoa kekahi i kekahi.

 

KA HALE.

 

            La Hana 25, Mei 29. – O kekahi hana nui i hoopuoho ae ai i ka Hale pili no ia i na vito o ke Kiaaina maluna o kekahi mau itamu o ka bila ukuhana me na olelo hoohaili no ka ninau pili ili, a nui ino loa ka hoohalahala o na hoa a ma ke noi a Cox e apono ole ka Hale i kahi pili i ka ninau pili ili a lakou i manao ai pela ua hooholo lokahi ae la ka Hale ma ka hoohalahala ole e apono ole ana ia mau olelo a ke Kiaaina. 

            Ma ka auwina la i noonoo ae ai ka Hale i kekahi maul eta a ke Kiaaina – he ekolu ko lakou nui.  E hoike mai ana i ke kakauinoaia o ka bila aie, a hoopaaia ia mea ma ka moolelo, a hooholoia no hoi ka olelo hooholo a Waterhouse no ka haawi ana i kanakolu la hana i ke kakauolelo ame ke kakaupokole no ka hoopau pono ana ame ke pai ana i ka moolelo o ke kau.

            He leta mai ko Lahaina poe mai e noi mai ana i haawina dala no ka malama ana i na koa i hoea aku ilaila no ka hoomalu ana i ka haunaele a hoopaaia ma ka moolelo me ka loaa ole o ka hua no ka hala o ka manawa kupono.

            A mahope iho o ka noonoo hou ia ana o ka ukuhana mawaho ae o na hooaiai i nihi loa ai ka Hale ua alekuia ae la kekahi mau vito o ke Kiaaina maluna o na itamu i vitoia a hoomaha no hoi ka Hale no ke kali ana i ka wa o ka hoopanee.

            Ma ka manawa i noho hou ae ai ka Hale oia no hoi ka hora 7 a oi o ke ahiahi ua hoea mai la kekahi mau leta mai ka Aha Senate mai e hoike mai ana i ka hana i hanaia maluna o na vito a ke Kiaaina maluna o ka bila Senate 2, a he hoike no hoi nana mai i ka hooholoia o kekahi mau itamu i vitoia o ka bila Senate 4.

            Na ke komite o na helu i hoike mai i ka nui o na hoolilo o ke kau kuika wa nona ka huina o $8508.08 a ke koena he $3491.92.

            Ma ka noonoo ana ua kohoia i komite e hui aku ai me ke Kiaaina no ka hoike aku i ka makaukau o ka Hale e hoopanee loa a e hoike pu aku no hoi i ka Senate, a kohoia o Waterhouse, Sheldon, Smith, Haia ame Andrade, a hoomaha iki no hoi ka Hale no ke kali ana i ke komite.

            Ma ka hora 8:15 o ke ahiahi i hoea ai ke komite o ka Hale i ka wa i noho ae ai ka Hale a hoike ae la i ka pane a ke Kiaaina i ka loaa ole hou ana iaia he hana e waiho ai i ka Ahaolelo me ka waiho pu ana mai o ke Kiaaina i kona mahalo no ka nui hooikaika a hui me ka hoike o ka Senate no ke kumuhana hookahi, a ma ke noi i kokuaia ua hoopanee loa ae la ka Hale a mahope o ka hipahipa huro ana no ke kau kuikawa ua hookuu ae la ka Hale.