Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 22, 2 June 1905 — Page 3

Page PDF (1.08 MB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Classmate/friend James Akina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IUNE 2, 1905   3

 

MAKAIKIU

PETERIKA MAFE.

Ke Kolopa Uneune i na Nihiliti, Ka Hoopakele o ke Duke Kiekie.

MOKUNA VIII.

KE POO O KE KANAKA RUKINI.

 

            E omo loa aku la o Peterika no ka lumi o hope, kahi hoi ana i @ aneane e pau loa mai ka poe ana i ike ai ma ka po mamua @hele ae.  Hookuu iho la oia i kana paiki ilalo a noho iho la aka noho me kona kunou malie ana aku imua o ka poe e noho @ o ua lumi la, alaila waiho pono ae la oia i kana eke malalo @.

            @ Petero ke kanaka mua loa iwaena o keia poe i hele mai imua makaikiu, a haawi mai la i kona lima, me ka pane ana mai:  @a ahiahi oe, e Hoahanau Hana Pehea aku nei kau hana?"

@ aku la o Peterika i ko Petero lima, a ike hou iho la no oia @ ana mai o ua Nihiliti la e like no me ia ana i hoopa mua @ mamua iho, a panai aku la no hoi o Peterika, me kona @ ana aku:

            Ke kali oe.  E hoikeia aku ana ka'u hana i keia po iloko o ka @ aole hoi maanei.

"Maikai maoli kela."

"@ io no."

"E hauoli no ka ahakuka ke ike mai ia mea."

"Ke manaolana nei wau pela io ana no."

"Ke @ wau e hoohewahewa ae ua paakiki maoli no keia mea @ ai."

"Pehea i komo ai ia manao ana iloko ou?"

"No ka mea ua haikea loa ia kou helehelena, a ma kou nanaina @ hihi maoli no."

"Pela anei?"

"Ae pela io no, e Hoahanau Hana.  Aole anei pela ka oukou @ iaia nei, e na hoahanau?" wahi a Petero me kona huli ana @ ka poe e noho ana iloko o ua lumi la.

"Heaha ia?" wahi a ua poe la i hooho mai ai.

            He mea oiaio aole i lilo ko Peterika komo ana mai iloko o ua @ a i mea no na Nihiliti e ae e nana ai, a i ka wa i ku ai keia @ a ko lakou hoahanau ua hoopuiwaia lakou.

            Aole anei ua haikea maoli no o Hoahanau Hana?" i nanau ae @ Petero.

            "Ke like kona haikea me kekahi lole keokeo," wahi a kekahi i @ mai ai.

            "Kehuhu!" wahi a kekahi i pane ae ai me kona ano hoonaaikola.  @ no hoi o Hoahanau Hana no hoi keia i hoike ai i kona kulana @ na oia ma ka halawai ana i ka po nei, a i keia manawa hoi ua @ nei oia me ka weliweli maluna o kona helehelena no kana @ hana ai."

            "E pane ana wau no kau mau olelo i hoike mai nei, aole nae i @ manawa." wahi a Peterika i huli aku ai a pane aku i ua kana@ ia manawa e ike ai kela ame keia mea i manao ai ua maka'u @ ke lawelawe ana i ka'u hana i kauohaia ai.  Heaha kau i hana @ ka kakou hana nui?"

            "Aole wau he kanaka akena wale," wahi a ua Nihiliti la i pane @ me kona nanaina ano hoowahawaha i ka makaikiu.

            "Pela no hoi me a'u nei.  No ia mea i ha'i aku nei wau ia oe @.  Na ka'u hana i hana ai nana no e hoike ae nona iho," wahi a @ makaikiu.

            "E hilinai mai ia'u," wahi a Petero i kamaha ae ai, "aole he @paapaa ana no Hoahanau Hana nei no kana hana maluna o keia @na nui a lakou e lawelawe nei."

            "Aia hoi ihea o Ivana ame kekahi poe e iho?" i ninau aku ai o Peterika Mafe ia Petero.

            "Aia lakou ilalo.  Aia ka ahakuka kiekie ke noonoo mai nei @ ma o keia kumuhana ano nui."

            "O ke aumoe hoi keia.  Ua manao mai nei hoi wau ua makaukau @ no ka hookipa ana mai ia'u." wahi a Peterika.

            "Ka manao nei wau aole no i loaa aku na manao iloko o na ala@ @wawe ana kau hana maluna o kau misiona," wahi a Pettero.

            "@ hiki mua mai nei ko'u ianei he hora i hala ae nei, aka ua makemake wau e hooko i ka'u i hoike aku ai ia oukou i ka po nei."

            I keia manawa i puka ai na huaolelo a ka makaikiu, oia no ka manawa i hemo mai ai ka puka, a kiei ana ko Ivana poo iwaho.

            "O oe ka ia, e Hoahanau Hana," wahi a Ivana i pane mai ai me kona ano kaumaha, "ua hiki mai nei oe i ka manawa i aelike ai kakou."

            "Ae; a ua lawe pu mai nei wau i ka'u hooia," i pane aku ai ka makaikiu.

            Kau mai la ko Ivana mau maka maluna o ka makaikiu me ke paha'oha'o.

            "Aia ihea ua hooia la au?" i ninau mai ai o Ivana.

            "Eia maanei," a ia manawa no i hoike aku ai o Peterika i kana paiki.

            "E hoi ae kakou iloko o ke keena halawai, e na hoahanau," i kauoha aku ai o Ivana i na Nihiliti e noho pu ana me ka makaikiu.

            Ua hooko koke aku ua poe la i ke kauoha i loaa mai ia lakou, a o Peterika no hoi ka hope loa, e hele pu ana hoi me Ivana.

            Iloko aku o ka lumi i ike ai ka makaikiu i kekahi poe ana i ike ai i ka po mamua iho, a he poe malihini no hoi kekahi.  E noho ana ua poe la ihope loa maluna o na noho loloa, a i ko lakou ike ana mai i ka makaikiu e komo aku ana ua huli like mai la ko lakou mau maka a nana mai la iaia.

            Me ke kali ole iho a kauohaia aku, ua hele loa aku la ka makaikiu a hiki i kahi e ku ana ke pakaukau, a malaila oia i waiho iho ai i kana paiki me kona ku ana hoi ma ka aoao.

            O na kanaka a ka makaikiu i ike aku ai e noho ana mahope o ua pakaukau la, ma kana ike aku, me he mea la o lakou na kanaka naauao iwaena o keia huina.  He mea hiki loa ia i ka makaikiu ke koho aku o keia no na alakai nui, he poe kanaka hoi i loaa na manao paa iloko o lakou, he poe akahele ma ka lakou mau mea e hana ana a hoonui olelo ole hoi.

            Aia iwaena o keia poe he hookahi kanaka aoo, me kona umiumi loihi a hina hoi, ame na maka poopoo.  O keia hookahi wale no ke kanaka a ka makaikiu i ike aku ai he Amerika kona helehelena, a he okoa loa hoi kona kulana mai na poe e ae iloko o ua lumi la.

            "Ke ole wau e hoohewahewa ae o kela kanaka oia ke 'kanaka loea,'" wahi a ka makaikiu iloko iho ona, a o na mea i loaa mai iaia mahope mai o ia na hooiaio nana i hooia mai i ka pololei o kana mea i koho ai.

            I ke paniia ana o ka puka, a i ka wa hoi i noho ae ai kela ame keia iluna o na noho a hoomalu hoi na walaau ana, oia ka manawa i ku ae ai o Ivana iluna a pane mai la imua o kona mau hoa:

            "E na hoahanau, ua kaheaia ka ahakuka kiekie i keia po no ka manao ana e hoomana i ka kakou mea i hana ai i ka po i hala.  He lala hou ka kakou e hoao aku ai i kona kupono a kupono ole paha e hui pu mai me kakou.  Ke hoomaopopo nei wau ua lawe mai nei oia i kana hooiaio i kona ku oiaio ana me kakou ame ka kakou kumuhana nui e hana nei, ame kona koa lua ole."

            "He oiaio kau." wahi a Peterika i puana ae ai, i ka manawa a Ivana i hoomaha iho ai i kana kamailio ana, a huli aku hoi a kaulono aku kona mau maka maluna o ka makaikiu.

            "O ua hooiaio la e ike koke aku ana kakou" i hoomau hou aku ai o Ivana.  "O ka mea mua a'u e makemake nei e kamailio aku oia hoi aole kakou i ike i ka hopena i loaa mai ma kela hana nui a kakou i hana aku nei no kela makua o ka hoopoino.  Malia paha e hiki ana ia Hoahanau Hana nei ke hoomaikeike mai ia kakou, ina nae hoi ua loaa mai ia ike iaia i kona manawa i hooko aku ai i ke kauoha i waihoia aku nana e hana mai."

            "Malia paha e hiki ana ia'u ke hoike aku, koe nae keia he uuku loa kahi ike i loaa ia'u," wahi a ka kamaikiu i pane aku ai.

            "E hoike mai oe i kau mea i ike ai," wahi a Ivana.

            "Aole he manawa e hiki ai ia'u ke hoolohe aku i na mea apau.  Ua hoea aku ka oukou mea kamahao ma na palena o Rusia a lilo aku la i na lima o ka oihana kiai."

            "A!" i hooho ae ai kekahi, "ua hoike mua aku no wau ia oukou pela."

            "Ua loaa anei i ka luna nana leta ka manao e huli i na leta i manao ia e hoouna aku i ka Imeperiela Kiekie?" i ninau mai ai o Ivana.

            "Ae," wahi a ka makaikiu.

            "Ua ike anei oe i ka hopena i loaa mai?"

            "Ae."

            "E hoike mai hoi ha oe."

            "Ua pa-hu ae ua mea kamahao la, a ua kaawale ae ke poo o ka luna nana leta a waiho iluna o ka papahele."

            I kela manawa i hanu ino iho ai ke kanaka me ka umiumi hina loihi, me he mea la aia maluna o ka hopena e loaa mai ana mai kela mea kamahao i hoounaia ai ke kalele nui ana o kona noonoo, a o kona mau maka hoi aia ke hulili la, me he mea la ua ho-aia he ahi iloko o laua.

            "Ua ike mua no wau------" wahi a ua kanaka la, a hoomaha iho la oia.

            "Ae, e ke kanaka loea," i kahamaha aku ai o Ivana, "ua loaa mua no ia kakou ka ike e pa-hu ana ua mea kamahao la, eia nae ua manaolana kakou na kekahi mea i oi aku mamua o ka lunanana leta e hoolohe i kona leo i ka manawa e pa-hu ai.  Heaha hou aku, e Hoahanau Hana?"

            "Ua hoohuliia no hoi kekahi o na luna nana, a ua huli oia mahope o ka mea kamahao, e like me kona hoa."

            "Ke kamailio mai nei oe me he mea la o oe pu no kekahi me makou ma keia hana.  Ua ike oe i ka manao o ia huaolelo 'hoohuliia?'"

            "Ae; oia hoi ua pau iho la ka hiki i keia kanaka ke hana mai i na hana pono ole no kakou.  Ua make koke oia ma ia wahi."

            La'i pu iho la na kamailio ana no kekahi manawa.  Aia kela ame keia Nihiliti iloko o ua lumi la ke hoolilo la i ko lakou mau noonoo ana maluna o na mea i ha'iia aku ia lakou.

            "Pehea hoi o Paulo Oloveka?" i ninau hou mai ai o Ivana.

            "Ua pakele aku oia mai ka hoohuliia ana."

            "O ka hopena anei au i hoike mai nei oia ke kumu nana i alakai mai iaia no Amerika nei?"

            "Ae."

            "Pehea hoi i hiki ai ke loaa kona wahi e hele mai ai e imi no keia mea?" i ninau mai ai ke "kanaka loea."    

            "O ka buke," i panai aku ai o Peterika.  "He mea oiaio na pa-hu ua buke la; aka o ka wa-hi ae owaho i hoounaia aku ai ua buke la ua wehe mua ia mamua o ka weheia ana o ka buke.  Maluna o ua wa-hi la e kau ana ke kuni o ko Nu Ioka nei haleleta."

            "Ua hoike mua aku no wau pela!" wahi a ke kanaka mua i kahamaha mai ai i ka Peterika hoike manao ana.

            Huli ae la o Ivana ke kona helehelena huhu a pane aku la ua kanaka la:

            "E Valadimea, heaha ka waiwai o ka hoohalahala ana?  O ka kakou hana e hana nei aole me ka manao e holopono loa ana, aka he hoao ana keia i na alahele apau e hookoia ai ko kakou iini.  E hoomau aku e Hoahanau Hana."

            "O ka Paulo Oloveka hana o ka hiki ana mai nei ianei oia ka huli ana a wawahi ana ia kakou ame na hana apau e ku-e ana i ke Aupuni makua."

            Minoaka iho la o Ivana me ke ano hoohenehenee, a aka ae la hoi kekahi poe me ia ano hookahi.

            "O keia wahi ike uuku ua loaa mai ia'u mai ia Oloveka ponoi mai no.  Ua loaa aku he leta iaia e hoike aku ana iaia i ka hopena e loaa aku ana iaia a ua ha'i mai oia ia mea ia'u, me kona manao owau kekahi o ka oihana makaikiu o ke Aupuni."

            "He hana maka'u ole maoli no ia au i hana aku ai," wahi a Ivana i pane mai ai, a o kekahi poe hoi ua kau mai la ko lakou mau maka maluna o ka makaikiu me ke paha'oha'o, pehea la i holopono ai ka Peterika papahana.

            "Ua ike no wau ia mea, a mai lilo mai no paha i mea pono ole ina aole i holopono ka'u hana ana.  Ua holopono io no, a aole a oukou mea i koe e maka'u ai no Paulo Oloveka."

            I ka pau ana o ka Peterika hoike manao ana ua hiki mai la oia i kahi ana e hoike aku ai i kana kumu hooiaio i kana mau olelo hope.  Me ka malie loa wehe ae la oia i ka paiki, a i kona hookomo ana i kona lima iloko o ua paiki la, huki mai la oia he pookanaka, a mai ke kano mai o ka a-i e kulukulu ana no ke koko, a waiho iho la oia i ua pookanaka la iluna o ke pakaukau me ka huli hoi o ka helehelena i kahi o na kanaka e nonoho mai ana.

            I ka ike ana o na kanaka ua hooho ae la lakou me ka maka'u.  He mea oiaio ua maa keia poe i ka ohumu ana ame ka hoonohonoho ana e hana i na hana pepehi kanaka maluna o ko lakou mau enemi, eia nae aole lakou i makaukau e hoike ae i ko lakou mau manao koa i ka manawa i laweia aku ai ka io o ka lakou mau hana i ohumu ai a i hoonohonoho ai, like hoi me keia a ka makaikiu i lawe mai la a ikemaka lakou.

            "O Paulo Oloveka no keia!" i hooho ae ai o Ivana.

            "Oloveka!" i hooho like ae ai na poe oloko o ka lumi.

            Lalau iho la o Peterika i ua poo la a hookomo iho la iloko o ka paiki a pani ae la no hoi i ka waha.

            "Ua lawa anei keia hooiaio ana?" i ninau aku ai o Peterika.

            "Ae, e Hoahanau Hana," i panai mai ai o Ivana, me kona mau maka hoi e kau ana maluna o Peterika me ka maka'u ame ke paha'oha'o pu no hoi.

            "Ina pela he mea pono ia'u e lawe aku i keia poo a hoonalo aku,"

            "Aia hoi ihea ke kino?" i ninau mai ai o Ivana.

            "Ua lilo i puulehu."

            I kela manawa aia ke "kanaka loea" ke onioni la iluna o kona noho me na manao pono ole.

            "Ua puhi aku anei oe i ke kino?" wahi a ua kanaka loea la i ninau mai ai.

            "Na'u ponoi no i hana aku pela."

            Kau aku la na maka o ua kanaka la me he mea la ua makaukau hou oia me kekahi mau ninau e waiho aku ai imua o ka makaikiu, eia nae ua hoololi koke ae la oia i kona noonoo a hoike mai la i kona manao apono i na mea i hoikeia aku iaia.

(Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

AME

Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

MOKUNA VIII.

(KAU POO MUA.)

HAWAII I KA WEHENA O KE KENEKURIA UMI-KUMAMAIWA

 

            I kona hiki ana ma Oahu ua kipa koke ae o Kamehameha iluna o ka moku e ike ia Kaumualii, a ma ia ike ana mawaena o laua i haawi ai o Kaumualii i kona aina no Kamehameha, a ma ko Kamehameha aoao, ua hoihoi aku oia i ka aina malalo no nae o ko Kaumualii ae ana e ike mai ia Liholiho oia kona hooilina mahope o kona make ana, a e pili mai hoi o Kauai me Liholiho, aole hoi i ko Kaumualii mau hooilina, a ua hololea ae ia mau hoolala ana mawaena o laua.

            Mahope o keia i lele ai o Kaumualii i ka aina, a ua hookipaia oia me ka maikai e like me ke kulana o na alii.  Ua koi aku kekahi mau kaukaualii o Kamehameha e pepehi ia Kaumualii, eia nae ua hoole paakiki aku o Kamehameha.  No ia mea ua hanaia iho he ohumu e make ai o Kaumualii ma ka hanai ana iaia me ka laau make ma ka ahaaina i malamaia ma Waikahalulu, eia nae ua ike e ia keia hana e Ikaaka Davis a hoikeia aku ia Kaumualii, nolaila ua hoi aku oia noluna o ka moku a hoi aku no Kauai.

            Mamuli o keia hapa ana a Davis ua hanaiia oia e kekahi mau kaukaualii i ka laau make, a make oia i Aperila, 1810.

            Pela iho la o Hawaii i ka pau ana o ke kau mua o ke Kenekuria Umi-kumamaiwa, nana i hapai loa ae ia Kamehameha ma ke kulana pookela, ka "Napoleona o ka Pakipaki."

 

ADIMARALA ROJESTVENSKY, KONA MAU HOPE ADIMARALA AME KONA MAU MOKUAUA MAIKAI I PAU MAI NEI I KA LUKUIA A HOPUPIOIA E ADIMARALA TOGO.