Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 23, 9 June 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

J MOKUNA VI. | Nl INA AU\LAI MA KE AU\. | Maho|H> iho oka h.ila aiui o kekahi uuui manawa oka hele ana [ e hakilo bele ai i ke anu o ua |wipu uei i ikeia ai na w ahi e komo *i | ua hoi hon mai ka M* kia \Yarena ame koaa mau hoa a h<»ike mai la j ka uuikuakane i ka puikaika maopopo o ke ala uo lakou e lana ai ka 5 manao no ka hoopakele ai«a i na wahine i pio. 1 "E like no me ua hoakaka o na alakai.« wahi a \Yateua Makua ■ i pane aku ai i kana »nau keiki. "pela tio ke anu maoli o ua papu la ; ame kona mau ala a he ikaika maoli no e hiki ]»«>no ole ai me ka maa ; lahi ole e komo ai ilaila. Aia na pu i kuk»thua ma na io no e ; loaa pono ai a «» hiki ole ai ke alo ae mai ka !« I»> ana uia: o na ]«»ka I nolaila aole a'u manao e hoaano aku. aka. e in\i i aia hou ae." ī Ua hoike pu aku ka makuakane i i v a keiki ika hiki o'e ame ke | k»:pone eie o ka mauna ana i ke ola o keia puaiikoa no i;a kaikam*s hine wale no ma kekahi olelo aua he jnmo pilikahi hoi nona wale no a kupono ole no hoi ua pono pilikahi eae apau. Eia nae. ua kauoha aku no ka luaui e noonoo na opio no ka inea aole e ahewaki lakou no ke pale ana ii\ lakou iho i ka nmnawa e hoea mai ai kekahi pnali 0 na enemi no ka lioopilikia ana ia lakou, a uia ia mea aole he hoohalahala ana no ka lilo o ke ola ina no o lakou apau ke pau i ka make no ke kupale ana ia lakou iho a hoopakele ]uiha. a ma ka hoike ana akn o ka makuakane ī kona hele aku e ike ia Kn]>ena Ihuialope ame Kapena 3lena ua pane mai la o Nede e hoike ana i ka makuakane i ka loaa ole o na ka]>ena iaia no ka uiea ua hele aku laua ina kekahi mikiona i manaoia e laua e hooko. "l"a hala aku nei o Kapena M<»na ame l)analoj>e," wahi a NtMe. | iloko o ka ululaau o aku nei me umi koa no ke kiu aua a e hopu | aku i kekahi elele a koa paha e pnka mai ana mai Na*loa mai a i ole j mai Deli mai kahi hoi e maopopo ai na kulana o ke kahua o iui papu j e makemakeia nei e kakou e maopopo." | "Helu ekahi kela papahana." wahi a Mekia \Yarena i pane ae ai. | A liala palia he elua hora o ke kali ana ua hoea mai la na Kapena nie ehir mau pio i hopuia e laua ame na hoahele. "Owai keia mau pio e Kapena Mena," wahi a Mekia \Yarena i ninau aku ai me ka olioli nui iloko ona. <4 'o keia mau koa kekahi ona koa i powa ai ia kakou e kipi nei ma kela kaua hahana a kakou i kaua ai maloko o ka luakini. a o ko h ua nei mau hoa he elua ko 'laua nui ua make laua mamuli o ka hoao ana e holo maluna o ko kiuu mau lio inawaena inai o makou me ka nana ole ae iko laua ola iho. Ua ike iho makou aole he haawipio ana ka laua nolaila makou i ki aku ai ia laua a aia na kino ke waiho make la ma kahi i hui ai makou. a no ko laua uei haawipio aiui pela i lawe ola ia mai ai laua nei. A o kekahi oua koa i make iaia 1 h aa inai ai kekahi leta mai ke Keikialii Inia e ]>alapala ana i ka Emepeia luia a eia ua leta nei. M Alaila nana kuemaka nui aku la ka Mekia ii na pio me ke auo o ka huhu nui. he mau koa Inia hoi i aahu me na aahu koa Pelekane, a waiho aku la oia i ke kauoha e laweia na paahao no ka hoopaahao ia. ' k A heaha aku nei kau hana maluna ona kino oua koa make?" walu a ka ninau a ka Mekia. "Ua hunoia aku nei e inakou iloko o ka nahelehele, he wahi mamao mai ke alauui aupuni aku." A p« liea la ia? "He mea pono ia oe e hele hou ilaila me kekahi o na koa, a e wehe mai i ko laua mau aahu koa a hoihoi mai ianei." wahi a ke kuhikuhi o ka Mekia. A hala ka hapalua hora mahope iho ua kalu a ae la o Mekia \Vaien;« he aliakuka nana me na kap«'tia <» na puali uuku elu* no ka hoouohouoho ana i na hana a lakou e ho«»k«i aku ai. "Manao wan," wahi a ka Mekia i hoomaka ai i kona manao we- | hewehe U ua pomaikni l«»a kakou ika loaa ana o keia nuni pi<». Ke ! manao nei wau ua weheia ke alanui m» kak«»u e kom«» ai i'oko o kela | papu me ka maalahi. * O ka'u i manao ai. oia ka hoonna ana i « iua j o kakou mau kanaka makaukau ina ka olelo luia a i aa e lawelaue " i ka mikioua a'n i makeiuake ai e lawelawela ke h (t lopnn«i na«- i ka kakou noonoo ana." "E wae i elua mau kanaka kupono a -maiiao aa e k«-mo iioko o kela papu, ma ke ano he maii elele mai ke K«*ikialii mai. !:«■ men > oiaio no e komo kt'ia mau kanaka i na aahn ko;n «» na aiiik a lina | i make, a e komo aku me ka wiwoole ma ke am» he mau eleie a e ! ukali puia aku laua e keia mau alakai o kakou. lle nu a u:aoj>«»po ■ i ko'u nwmoo e hookipa maikai ia mai ai.a lana eka Em» jM k ra aia manawa hoi e ma«>popo ai ia lana na papahana o na luia, a o na j alakai Inia h«>i o kakon e hoonohoia aku ana hnua nn- nu ohua a 1 ilaila no hoi laua e maoj>ojso ai i kolaila mau h«H>nohom>ho hana j ana." Alaila i ka ]>o. ma na manawa maikai a kupono i ka iki» «> k«ūa mau alakai no ka hooko hana aua, oia auanei kn mauawa e puka | a hele mr,i ai lana ma ka Hhi pa maloko no nae,—o ka'u ua«* e I manao ai e pee laua ma ke kukuln hema o kela puoa nui e ku mai ' ia, a mawnho ]>ono hoi kakou, eku makaukau aku ai a ua ua ■\ alakai e hooiho mai i kaula knj>ono—ke kaula h a e nakii al u ai ! kak- u i ke alapil kanla o kakon no ka hi ī i.i iluna .» ua | uoa nei."* ij "A ika manawi e hiki ai ke poo ole alapii kaula iluua oka i- puoa oia no hoi ka loaa ana i alanui no kakou e hiki ai ilaila a e i-komo maalahi ui iloko o ka paipu. kahi hoi a kakou e hooko ai i ka ♦hopupio ana ika papu. No'u iho e waiho aku wau ika wae ana i t )keia man kauaka ia oukou me ke noi aku no nae ina e na ana «» i f ; hooko i ka hana aole me ka hookikina aku ia. A ia oukou hoi e r hana ana ia m«i»*a ia'u hoi e hui knka ai me na alakai Inia o kakou.*' j i, Pehea la ia i ko »uikon nmnnm/* II "Maikai kela ]*apahaj«a." wahi a na hoa kuka oka Mekia. A \ inahope o ka hootuaoj>o?H> ana i k«*kaht mau m«n ua hookuu ae la •• ka aha ao ka h«*»ko ia akn la no ia oka ] apahaua. A aole ;\ no hoi i liuhu ua Io;m aku la ua liamika ku[M>no elna iaa «♦ laweluwe i\ \ ka mikiomi puikaika no ka h*n>ko ana. i j A ma ia mea aok» he ka iiui ana oiai ua lawa kaj>ualf S me na kanaka o ia ano, he ]mh* Pelekane hoi i cioln> loihi iloko o i' Inia a kamaaina i na o!elo lina a kamaaiiia i ua .loina o i» lahui; t (a!a?la hoi ae la na puali ma ka hooikalka hana i j>s»a ai i alapii kauU | no 1 akou e Hke me na hoolala, a aole no hoi i po ia la o ka j»aa no ia o ke alapii a o ke ko no hoi ia o ka makemake ma ia mahele. • Aole no hol keia o ka hikoa hana wale ro oiai «a kukuluia aku i r ite mau kuii kekahi no ka ho|Hi ana ina Inia oka papu e puka mai ; aaa a lawe ae t pio a he elima o lakou i paa a lilo i pio na na puali ► Pelekane a no ka holopono o ia haua a na l*elekane i hoomaopopa ' Im ae ai l«kou e huhheie aku iwaena oka aina 1 uui ai na ]ūo e lilo ;% lakon; a ti?a keia hele ana i ioaa akn ai he maiama kulina nul ua oo a loaa iho la ka lakou ai ame k« na lio o lakou.

Mawaho ae o keia mau hana aia na alukai o na piiaH ma ka lakou alia hoonohonoho hana no ka hana noi a lakou i makemake noi ai ♦? hookp a pau pono no na mea apau i ka hoonohonohoia mai na mea nunui ana mea liilii. Ao na aiakai Inia na haawi 1 ilo loa laua ia laua no ka hooko ana i ka mikiona i kauia mai maluna o lana no ka pono o na Pelekane, a o ka pau pono ana no hoi īa o na hoolala a hakalia no a napoo ka la o ko lakou hoea koke no ia no ka hana. oia ka lawe ana o kekahi mau Pelekane i na wahi o na elele Inia ahai leta i ka Emepera i akaii pu ia e na alakai Inia. He po ia oka hauoli nm iloko oka papu o Xadoa. Ua nui ino j loa ka olioli o ka Emepera Inia no na hoomaikai ame na hoohanohano ana mai na aliikoa mai o Deli, a maloko o ka leta a ke Keiklalii o I>eli e pane ikaika mai ana oia i kona kupaa mahope ona ame ka paio aku e kip;iku ina ilio mai ka aina aku. Ma ka hoike a ka lrta a ke Keikialii e haawi mai ana i na hoomaikai no ka hoopaapioia ana o na wahiue haole a e noi pu mai ana ke Keikiaiii e lawe pu aku i na pio ilaila. Aole iio i liuliu loa ka hooluaua ana o ke anaina oiai aa nui ka inaiuhilwhi o na aliikoa elele ahai leta a hookuu koke no hoi ka| aha a h<»i no hoi ka Kmepera iloko o komi keena iho. a peia no hoi. i pau pu nku ai na aliikoa ukali eaeo ka Emepera iloko o ko iakou| wahi īnoe iho. a aole no hoi i iiuliu loa ua hamau iho la ka papu j mai oa o. oiai ua pau aku na mea apau ma ko 1 akou wahi moe.. I A mahope o ke kali hoomanawnnui ana o na aliikoa eleie amej na alakai Inia. i maopopo loa ai ka hamau anie ka mahihia apun: | ka papu, alaila hoomaka aku la na aliikoa e nihiheie iwaho a i k:ij maop(>[io nua ua malie ke kai oia ko laua manawa i-pii aku ai iluna; o ka puoa i makemakeia no ka hooko hana.-a i ko laua hoea ana | aku ilaila ua loaa a hui pu aku la laua me na alakai īma, a o ka j hoomaka aku la no ia o ka hooko hana. Me na ]>ohaku liilii lakou i nounou aku ai no ka haawi hoailonai una i kolalo poe a aole no hoi i u iho ua kai»' malie mai la he wahi I»h> ullli, he hoailoua h oi i i«tnaiia mai kolalo i>oe, a o ka hooiho-1 ia aku la no ia o na kaula liilii mai ka puoa aku me ka hoohakalia ole, a i ka hoomaopopo ana a koluna poe i ke kauniaha alaila huki hou mai la lakou i ke kaulu a oia no lioi ka huki pu ana i ke alapii kaula iluna i ka puoa. a ma keia wahi ua holopono na mea apau me ka loaa ole o kekahi kuia a ke'ake'a. Alaila ma ke alapii kaula i pii pakahi aku ai na koa Pelekane wiwoole, maliope aku kahi o kahi a hiki i kn«|>au pono ana lie kana-| lima ka nui, a nie ka lioohakalia ole ua ilio aku la lakou ilalo a | mahope o ka hoonohonoho puali liiiii ana e kukulu ana ma na puka- j pa a ma na ipuka o na liale oloko o ua papu nei a mamuli o na hoo-i maopopo ana iwaena o lakou ua loaa ia lakou ka manaoio ua paii j ka hana ma-lu ana a huna ana, oiai, ua pala ka manawa no ka liopu-i pio ana i ka papu, alaila kani leo ae la ka o-le me ka ikaika nui a oia no hoi ka manawa i kani ikaika mai ai lie o-Ie mai walio mai a einoole ua liainama ae la na puka-pa a komo ana ka hapamii o iia Pelekane i hoomoann ma kahi kokoke mawaho o ka papu. l T a hoopuiwa pu ia no hoi koloko poe a hooknhi ka puolio ana,j a o ka Emepeia no ke kanaka mua'o ka puka ana iwaho o kona keena moe ine ka inaopopo ole iaiia na mea i hoomaukauia no ko lakou paapio, a i kona holo kohana ana iwaho aia na Pelekane, ke makaukau la a lilo ana ua Emepera Inia nei i pio a pau ae la j kana mau mea kaua i ka laweia a kupee ia no ho| a paa. I "E lioike koke aku i kou poe koa e liaawipio i keia manawa no,' ? wahi a Mekia Warena i pane aku ai i ka Emepeia <k a ina aole e hanaia pela alaila e lioopili pu aku no ka makou mau paliikaua. iloko o kela ame keia o oukou apau, Ua puni ka papu i ko'u poe koa a aohe walii e pakele ai. Aole anei oe i lohe ike kani kapalili o ka makou o-le?" Aohe he kaukai ana aku i koe i ke kauolia haawipio o ka Emepera oiai ua pihoihoi loa na mea apau ma ka lioomaopopo iki aia he mana kaua iloko o ka papu o ka luku ana ia lakou, lie mana-i maopopo ole ka nui o na koa aiue ka nui o ka ikaika, a hookalii wale no inea i m aopopo oia no ko lakou hoopuniia, a ua lawa lioi ia i ua Inia apau e lmawipio ai a kiola aku i ka lakou mau mea kaua i ka honua a puka mai'la me na mea kaua ole. A o ke kauoha wale no a ka Einepera i waiwāi oia no'kela i haawiia malunn o na koa kiai. e liuli hoi'mai a wailio i ko lakou niau m»a kaua, a emoole no lioi mahope koke hoi o ke kani kapalili j ana o ka o-le o na Inia ua hoea mai la lakou a hui ana iloko o ko| noho pio pu ana. Ahe lilo pio nui hoi keia iloko oke akaliele ame 1 ke akamai o ka hoolmna ana. ! O ka hoopuiwaia aua o na pio liaole i hoopaaia e na luia. aj iloko o keia liuina o Ivete Warena ame KOse*Hatefoda kekalii, eia; nae, i ka wa mua ua nianao wale no laua he o-le wale no ia na na! Inia e like me ka mau i ke kani i kekahi inanawa o ka po, a nolaila ua moe malie iki iho la no lana maluna o ko laua wahimoe. j Aka i ka lohe ana mohope koke iho i na uwa ikaika ame kej kikeke ana nuiwaho o na puka o na keena o na wahine a huiia me : na uwe kapalili o na wahine i hemo mua ko lakou mau puka ua hui pu mai la r»a opio waliine iloko o keia haawina kunahilii o na wahine e ae e nwe nei mamuli o ka puoho o ke kuhihewa, aia hoi, pa e ana ka leo kamaaina o ka Makuakane Warena, a lilo iho la ia inau minute he wa o ka olioli nui a he iuhile hoi mawaena o na keiki nalowale ame ka makna. - ik Eia makou apau ia nei," wahi a ka Makuakane ipane-aku ai i na kaikamahine ma ka manawa i hui ae jli. *'E hoohakalia ole i ke komo i ko olua mau lole e kuu mau kaikamahine, oiai na! kaikunane o olua ame na kapeua Danalope me Mena ke kali mat nei no ko olua hoea aku." Me ka eleu nui no o ka Mekia ua pnka aku la kana kauoha e hoakoakoaia na mea kaua ai>nu. a pau no hoi na pa ame na meal kaua liilii i ka ha'iha'iia, a o na pukunialii hoi ua kakinia na ka- ; pnai hookani a o na pu i knkuluia ma na wahi puka-pa ua komo 1 ]>u iloko o ka hoopoinoia, a puni koke ae la no hoi ka papu lioloo-, koa i na kiai Pelekaue, a maopopo loa ae la ka lilopio o ka papu i, na Pelekane. j A o ka Emepera ame na keiki ponoi ana ua kauohaia aku lakou' e ukali i na pualikoa Pelekane, a o na hoao apau e mahuka a mau: hoao jmha e kipi. alaila, oia no ko lakou manawa e ki pu ia ai me i ka hoohakalia ole hou akufa loaa ilio la ka hoomaopopo i ka Emepera i ka «ui kupilikii ma kona aoao. '•E hoike aku i kou poe koa i keia," wahi a Mekia Warena i f hoomaopopo hou aku ai ika Emepera, <% oia hoi, aole lakou e hoike j aku i kekahi o na hana i hanaia iho nei mawaho aku o na pa!enaj o keia papu, a no ka mea ina makou a o kakou apau ma ko kakou huakai, e hopu a paapio aiaila o kou ola ame ko na keiki au kaluahi o ia mea, a aohe hoomeamea ana ma ia mea. Aka iua ema luhia ke ala a hiki i ka piihuhopu alaila ua loaa ia oe he manawa e hooloheia ai a malia paha Hoko olaila e hookuuia mai ai oe ame k«u mau keiki* a no ka mea na loaa ka hoomaopop<> i kou komo ko'iko'i loa ole ana iloko o keia hoala kipi, a ina e ku kou kuiana iloko o ka maikai aole no e uele ka poiuaia 9 kou kulaoa maloko o keia lukuwale, 00 keia mua aku, M Ma ka aoao hoi o na wahine opio ame na kaikunane ame na hoaloha kapeua, ua lilo ka hapalua hora mna o ka hoomakaukau ana no ka nee aua o ka huakai i manawa kiekie loa o ka hauoli nui mawaena o lakou, oiai na koa e hoomakaukau ana no ka nee aoa o kā huakai. a lloko o keia hui aioha ana o na oplo ua komo pu aku o Mekia Wareaa mahope iho o ka haawi kauoha ana. (Aole t pau.)