Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 23, 9 June 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.) MOKUNA IX. (KAU POO MUA.) KE KAI'A ELUA JIE ENELAM. Ma Europa lioi i keia manawa na haulelūa o Xapoleona, a ma ia ano na hiki ia Pelekane ke lioonna nuii i man koa lion no ko kaua ana me Au:ierika. O ka Pelekane papa hana ma keia hoonee kaua oia no ka lnoonee ana 1 elna puaiikoa no Amerika. O kekahi pualikoa e iho mai Canada mai, a o ke kahi hoi e leie ae ma ke awa o Xu Olina a nee aku 110 ka akaa. I mea e hukiia aku ai ko na Amei ika noonoo ma kahi e ua liolo aku la he aumokukaua malalo o ke alakai ana a Adimarala Coekburu ma Polomake a leiekaua aku la i ke kulanakauhale kapita!a. A6le i nui loa na akeakea ana mai i keia hana a ua Pelekaue. a me ko na Pelekane puuwai uahoa ua.fvawahi iho la lakou i na hale aapuni, puhiia na buke ame na popa nupuni. Aole he wahi mea a lakou i hookoe iho koe wale uo ke Keena lioona Aiua ame ka halopaaliao. Ua lelekaua hou ae no hoi na Pelekane ia Balatimoa ma ko lakou hoolele ana ae i na koa he niau niile uialalo mai o ia kulanakauhale, eia nae ua ku aku na Ameiika me ke koa lua oie a paio aku ia lakou a liiki i ke auhee ana. Mamuli o keia ua wehe ha mama ae la na Pelekane i na pukuniahi o ko lakou aumokukaua a hoomaka akn la e kipoka i na papu pale o Balatiuioa, a lioao mai la e hoolele i na koa mahope mai o na papu. Aole i lawa ka ikaika 0 na pu mai na ][>apu e hoolele aku i ko lakou mau poka no kahi e ku ana na mokukaua Pelekane, eia nae i ka manawa i lele ai na koa Pelekane i ka aina ua loaa pono akn la lakou i na poka mai na papu aku a hoamheeia lakou. O ka papu o Maka-Hanale ka i loaa pinepine i na poka mai na mokukaua Pelekane aku, a o keia ka ix\pu i loaa mai ai ko Amerika Mele Lahui. i liokuia-lioi e Francis S % lvi (Key), iaia i ke aku ai mahope o ka hala ana o ka pouli uwahi e welo ana no ka hae alolia maluna o ua papu la. Mahope o na hoao lehulehu ana a ua aumokukaua la me ka liolopono ole ua haalele iho la lakou ia waln a liolo aku la. Ua hoao mai la na Pelekane e hoonee i ko lakou pualikoa mai Canada mai ma ke alahele o ka Lokowai Kepelana, a ua kaa aku ke kaupale ana i keia pualikoa ma ka aoao o na Amerika malalo o Generala Maeomaba me kona walii huioa k oa kakaikahi ma Palatabuka, a o mau mokukaua hoi malalo o ka Lukanela Makadonafa alakai ana a na laua i paio aku me ka ikaika a liiki i ka hoopuehuia; ana aku o ko Pelekane pualikoa nui hewahewa ma ke kaua o Paialahuka, a hoi aku la ua pualikoa la no Canada. O ka pualikoa kaiia aina hoi ame na mokukaua Pelekane i lioounaia ai no ka nee ana.aku mai Nu Olina aku ua hoomaka ae la lakou i ka hoonee kaua ma Penesacola.- E hoomanao ia ua hooliloi'? ae o Louisiana i Mokuaina i ka 1812, nolaila ua hooinaopopo na mea apau i ka waiw r ai maoli o Nu Olina. Ina e lilo ana ka lioomalu iina o ia wahi i na Pelekane alaila e lilo ana lakou i mana nui ma Mikikipi ame na aina ma ke komohana. O Anaru Keakason,a ke alakai nui o na pualikoa o ka luili ko-mohana-liema a ua nee koke ae la oia me ka awiwi no na aekai Atelanika. Ua hoopueliuia aku na Pelekane ia lakou i hoao ai e law T e ae 1 ka Papu o Bowaia ame Mohile, a haalele pu iho la no hoi lakou ia Peneseeola i ka manawa a Keakasona i lioea aku ai. Aia ko na Pelelviine manao nui maluna o Nu Olina a hoonee aku la i ko lakou mau pualikoa anie na mokukaua no ka Lokowai o Borgne. Ua hoonee awiwi koke aku la o Iveakasona i koua mau pualikoa no ia wahi a liuliu iho la me ka ikaika no ke pale aua ia Xu Olina. Ua kualiaua ae la oia i kela ame keia ilikea a i kela ame keia negero, e kokua aku iaia i ka hana ana i na'papu. Ua alakai aku oia i kona mau koa mai ke kulanakauliale aku a lelekaua aku i na Pelekane ma ko lakou niau kahua hoomoana i ka po, a mainuli p kona ikaika hana ame ke koa maoli ua hoalaia na manao uwila iloko pakahi o kela ame keia kanaka Ameiika i kokoke aku ma kahi e hoomoana ana kona mau pualikoa. Aia na pualikoa Pelekane malalo o na alakai ana a Generala Sir Eluene Pakenahaina ame Generala Gipi. Aia ko laua mau kou ke hoomoana la ma na walii opilopilo. Ua hooiilo ae lakou i n» barela kopaa i kau papu no lakou oiai na koa o Keakasona e hoolilo i ana i na pu-a pmlu i inau papu. Mainuli o ka ikaika o na kipoka ana a na aoao a i elua ua lilo iho la keia mau mea pale i mea ole, a hoolilo ae la o Keakasona i ka lepo pulu o ka muliwai i papu nona. Mahope o ko laua kaua ana no elua pule, ua hooholo iho la na Pelekane e lele kaua aluka i ko na Amerika kahua lioomoana. I j ke kakahiaka nui o ka la S o lanuari, 1815, ua lelekaua ae la na Pelekane, a oiai ua a'oia ko Keakasona poe koa i ke ki-pu pololei i kokua pn ia niai hoi e na pualikoa pukaa. ua ku aku la no lakou ; imua o ka make nui e nee mai ana imna o lakou. a paio aku me ke koa lua ole, e paa ana hoi i ka nee ana mai o na Pelekane imua. Ua j

haule wule keia lelekaua ana a na Peilekane a houlnnln hoa ae la no lakou i ko lakon ikaika a lelekana hon akn no ka tua o ka roa nawa me ka ikaīka. me na manao |taa o ka hana aiia keia hanle pio na Anicrika. eia nae ua kuhihewa ia mau hakukoi ana. »>iai aole i piha ka hapalua hora oke kaua ana ua pio iho !a na l'eiekane. l ? a make o Geuerala Pakenahama: ua vha iho la h i o <;euerala Gipi f a na hoopuehu iiilii ia akn kekahi puaiiikoa Ha.lana i lelekaua aku ai hoi me ka ikaika maluua o ua Amerika. Ua kuemi ho|>e aku la na Pelekane n;e na naau kaumaha; Ua hiki ole hoi i na mokukaua ke hala ae uiai na waha aku o ua pukuniahi nui o na |>a|Hi e hoomalu ana i ke knlanakauhale. nolaila ua hoopau iho la na Pelekane ia pa|»4ihai]ia a lakou. O keia lanakiia ana he īuea ho4)hau«»ti kamahao ia i ua naau o ua kauaka Amerika; eia nae o ke kaua i kauaia na waiwaiole a ua make ma'uwaie ia nmu ola i ku aku ai he alo a 1:- alo a paio lua ke kana. «»iai he umikumamaha la mamua aku ua kakaiiinoiiia ae ke knikahi luH>j>au kaua mawaena o kt-ia mau aupuni nui mu <»ena. H* le.riuma. Aole ; i ike na a«»ao a i elua i k« ,- 'a mea. aole hoi i l«»aa aku k* ia huio iua I moknkaua o na aoa*> a i ehia e holoholo ana ma ka iii iuialalai o ka ! moaua a hala wale ki-kahi manawa loihi. a a a n«» iak»»u ke iuw>mau In i na liana hikmva?e ina t> a inaanei. a i pau wah- no i *a :r;a'.utM .i j i loaa aku ai I«»no ho«»pau kaua. I Ma keia kana ana i kukuhi jma ia ai ka i>ohakn na::»'?'» ! ole ona Mokuaina liuiia. H<.H»pau o Peiekaiu- i kana mau koi hopo loa mahma o Amerika ame kona maua h*--oiuaiu. Aol»» walo ua kukuluia ko An\ei ika pohaku kihi a paa !♦ a. aka ua h aa }>u ae ka ikeia ana o ka mana o kona ir.au mokukaua u a i.a a'u- huhiua «» k i moana i kaulike aku hoi me na mana nni o K»;r"pa. a ieai ia manawa n\ai i pii ae ai keia mau Mokuniua Hu ia e lilo i maua uui. O ka hope loa ona liaua hoonaueu»* i ko Aiuoiika niau pon.> ua nalohia aku i ka manawa a Deeatur i komo aku ai iīoko o ke awa o ; Algiers i lune, 1815. Ua kukala ae ia wahi i ke ka*:a kn .• ia Am- ! i-ika. Ua koi aku o Peeaiui* i ko Altiers aiakai e hai ; e n;e ; .a ! maluna o kona moku a hoopan loa iku lakou mau koi ku ia Ame j rika, a kakauinoaia he kuikahi me ia manao. I a hui pu mai ke : koena iho o na aiua ku-e ia Ainerika a hana like i mau kuikalii me iAmenka. a oni paa iho la ko Amei'ika launa kalepa ana ma ka moana Akelanika. I ka īiiakahiki ISIG pau ko Ma*iis:ma kau me kana mau hana nui. a iloko hoi o ia makahik 1 i hooikaika loa ai ke aupum i ka hooponopono ana i kona mau loaa i hnikau wale nuinui'i o ke ala aiia mai oke kaua. l'a hoemiia mai kekahi mau anhau i heomahuahuaia mamuli oke kaua. Oka lsanako «» na Moknaina Huiia ua pau i ka 1811, oiai o ka palena no ia o ka manawa i aeia ii"ii.i e lawelawe i ko Aiuerika waihona dala. a i hoakakaia iw»i ih»ko o kona palapala ae lawelawe dala. I ka pau aua o ka a.'a h»> hookahi haneri ame iwakalua mau hanako liilii i hooinanaia e k« ia ame keia Mokuaii\a pakahi, uo lakou hoi ka huiua o $i0.000.000 ]>a waiwaiiō, a o na nohi hm>paa hoi ua hiki aku i ka £'jon.nou,ooo. Kolaila. aia ko Amerika waihona dala iloko ka puikaika. aua hookaumaha wule ia ko ka lehulehu mau loaa aupuni. e auh.mia ana hoi ma Balatimoa he iwakalua pa-keneta, a ma Nu loka in-i he ura kumama 1 i m a pa - kenet a. Mamuli o keia ua hooikaika ae la na hoalolia «» ka banak«» lahui o kukulu hou ia ko ke Aupuni hanako. a u;uho aku Sa i!«ik«» o ka Ahaolelo nui i ka lakou mau koi. m»!ai!a i ! e kau hau!e'a:i «» 181 (> ua ku hou :u» la he hanako hoii o ka lahui nie .< , r..0u > \m o w., waiio, a he $7,000.000 hoi mailoko mai o keia huina na l»o Aup:n:i | i hoaliu aku. Ua lilo mai keia i puupuu ikaika loa no na l»;niako ae. he mau makahiki mahojie mai ua pani ae la kek*hi o .i mau |banako i ko lakou man ipulea. a haalele iho la i ka luweiaiw- !i»h>. | pukapuka dala ana, ana keia mau mea i hooi aku ika :iiu:t oka | banako lahui. a mamuli oia ikaika i Inaa ai ka mai.ao i!ok«» o lVre- | sidena Keakasoua, i ka 1829. e h<K»pau loa i k«»ua ku ana u«» ka me.i ie lilo ana ia i.Monopole maluna o na loaa o ka h huiehu. a mamuh ;o ia manao ana, aoJe loa i ae ka lVresidetia e haawi hou i palapai i [ hoomana lawelawe hoopukajuika. dala eua banako !a » ka , o kona manawa i aeiti ai i ka 183t». I ko Madisona .manawa e nolio Peresidena ana i ! ■«• !- a ~«• ai o Louisiana anie Indiana i mau Mokuaina i!»»ko <• k»• aj- : — kalii —o Louisiana i ka 1812, a o ka inoa hoj>e i ka l i'► > ninau no ka lioolilo ana ae ia Loui*:una i Mokuaina «.a i.a nana i hoala mai i na manao like ole, e ku e ikaika an;« ';•». ka p< Federala. Ua Jilo hou ae no hoi ka ninau iko Sepai.ia :na p. s '. ma ia wahi i mea uui. Aia ina ka hikina lie aj>ana aii a ;.u . a lalo hoi oka inoa o Loimiana, ua lilo aku k'eia w hi i ! : * aina Huiia, a e apoia ana hoi eke Kaikuom» o Mekik»». aīa . , na wahi a na $epania e paa ana. a ua ikeia hoi ma ka n " i .. , Florida Hikina ame Komohana ame Alahama. n ka a.»a«» hana ua koi ae na Mokuaina Huiia ua komo pu ia ih»k.> «< ka pa'. pala haawi knleana o Louisiana, ao na Sepania hoi k» «»!••:»» a « hala loa aku'ko lakou kuleana a konm iloko o Mikikipi. la hooholo pu ia ma ke kanawai e lmolilo ana ia Loni>iai/.i i >fokuaina lie kauawai e hoohui ana iloko o ia Mokuaina i ka ! apu Komohaaia o Florida, e moe ana mawaeua o Mikikipi ana- na K hawai Momi, a o kela man lia{»a apau nui ka aoao ki»m«»hana «» > kahawai a hiki i Perdido ua hoohui pu ia aku i Inpa n«» ka T» i ' • o Mi-kikipi. 2va keia moa i hoala mai ina manao like «»le mawa. • . o Sepaniiii ame na Mt>kuaina Iluiia, a hoomauia «iku uo kekalu u.;i . inakahiki, a aole hoi i pau a hiki wale i ka manawa i pau ai k<» l' reftt'dena Madisona manawa 7 a kohoia ae hoi o Kiino M«»n«»ro.-. k.»- i kal»auo!e!o i Pere»idena. (Aole i pau.)