Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 24, 16 June 1905 — Page 4

Page PDF (1.37 MB)

This text was transcribed by:  Tui
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            @ keia Nihiliti. oia ke kauaka mua loa e pono mai, wahi a ka. "He hana hou aku auei koe au i makemake ai na'u e ha aku?"

            @Ke nei wau peia mai ai aka aole i keia manawa. No kekahi wa okoa aku.

            @I pane mai ai ka lukanela, oiai ua maopopo iaia ke ano o na makaikiu a Nikoloka Kaaka, a he mea waiwai ole la ninanina hou ana ia lakou.

            @Ina e loaa ana ia mako kekahi mau mea e pili ana keia poe, a hoike aku no makou ia oe." i pane hou mai ai au lukaneka la.

            He ani wale ana no ko na lima, aia hoi aia ua makaikiu nei a kaua ke holo la ilaio o ke alapii.

            Ua maopopo mua ia kaua, e ka makamaka heluhelu ka Petero hana i hoounaia ai e ka makaikiu, ame ko laua wahi e hui ai; nolaila, aia ilaila na kapuai wawae o ka makaikiu e kiau nei.

            "Ua oi aku ko Petero hupo mamua o kana hana e hana nei" I noonoo iho ai ka makaikiu, "a he hopohopo ko'u o komo oia iloko o ka poino.  Aole o'u makemake i keia no elua kumu maopopo. O ka mua, aole o'u makemake e poino oia, no ka mea aole no ia he kana ka ino loa, a o ka lua hoi, ke manao nei wau ua hiki ia'u ke hoolilo ae iaia i mea nui ma ka'u hana."

            Aia ua makaikiu Ia a kaua ke kiau la me ka awiwi no kahi hoolulu moku, a iaia i hiki aia maliala ua huli hele aku la oia ma kela ame keia whai no kona hoaloha Nihiliti.

            Aole he wahi mea a ikeia aku o Petero.  Ua ku mai la hoi ka mokuahi muliwai mai kela kapa mai o Borokilaua, a au lele mai la hoi he poe ohua, a e ku ana hoi he mau kaa lawe mea ai, a hala nae keia mau mea apau aole loa he wahi mea a ikeia aku o ua Petero nei.  "Ke manao nei wau," i noonoo iho ai-ka makaikiu, "aole kela e kali wale iho ana no ia'u ma kahi nui o ka malamalma o na kukui, aka me he mea la aole e nele kona hele aku ma na wahi pouliuli o ke alanui."

            No ia manao ana pela au huli aku la ko ka makaikiu mau maka i ke alanui e holo ana no ke komohana-hema mai kahi hoolulu moku aku a hele au la, a iaia i huli ae ai ma kekahi kihi o na hale oihana kalepa e ku ana malaila, aia hoi ike aku la oia i kekahi kino kanaka i ka oili ana ae mai kekahi panipuka ae a holo aku la me ka mama no kekahi wahi alanui ololi.

            Ua hahaiia aku oia mahope e kekahi mau kanaka elua, a ka makaikiu hoi i ike aku ai i ka oili ana ae mai kekahi panipuka o ka hale e pili kokoke ana i kahi a ke kanaka mua i oili ae ai. Oiai no nae aole i hiki i ka makaikiu ke ike aku i na helhelena o keia poe, ua komo koke iho la no ka noonoo iaia o Petero no ke kanaka mua i oili ae ai a holo.

            Alualu aku la ka makaikiu mahope, a iaia i huli ae ai a komo aku ma ke alanui ololi, ike aku la oia ua loaa ke kanaka mua i na mea elua i hahai aku mahope on a aia hoi lakou ke hakaka la..

            Ua ike mai la au mau kanaka la iaia nei, a huli aku la aua a holo no kekahi poo o ua alanui ololi la. Ike aku la ka makaikiu aia kekahi kino kanaka ke waiho la iluna o ka lepo.

            Me ka hakalia ole iho, huki ae la o Peterika i kana pu panapana a ki aku la mahope o na kanaka e mama la i ka holo, a ike aku la oia i ka hina ana iho o kekahi o laua oiao kekahi e hoomau ana no i ka holo a puka i ke alanui nui.

            Manao iho la oia ua loheia ka leo o kana pu a e hoalaia ana na makai i kukuluia malaiala, a e paa ana ia lakou ke kanaka i ku ole iaia nolaila, ua holo aku la o Peterika no kahi o ke kino kanaka ana i ike ai e waiho ana, kulou iho la ilalo, a ike iho la oia au pololei kana i koho aie o Petero no keia, a ike koke mai la no hoi o Petero iaia nei.  "Aia he meao pono ole i ala ae, e hoahanau Hana, " wahi a Petero i pane ae ai.  "Ae, e hoaloaha Petero, " i pane iho ai o Peterika, "au koikoi anei kou wahi i eha?"  "O, ua pau ko'u pono."  wahi a Petero i pane ae ai me ka leo na waliwali, "aka nae ke hauoli nei wau i kou hiki ana mai i hiki ai ia'u ke hoike aku ia oe he kanaka kumakaia o Valadimea."  "Pehea hoi i loaa mai ai ia mea?" i niuau koke iho ai ka makaikiu.  "Oia ame kekahi mea okoa, a'u i ike pono ole aku ai i kon helehelena, ka mea nana wau i pepehi iho nei."  "Heaha ka laua i hana mai ai pela?'  "Ke manao nei wau, ua maka'u lakou i na kanaka i hiki ke hana i na mea ano ui.  Ua mak'u lakou o lilo kaua i mau mea hoike ku-e ia lakou.  Ua pepehi oe ia Ooveka, nolaila e maka'u ana lakou ia oe.  E nana pono oe ia lakou,"  wahi a Petero me ka malie a uawaliwah. 

            "Mai kanahua oe nou, e Petero," wahi a Peterika.  "E hoike mai i kou wahi i eha.  Malia paha ua hiki no ke hoopakele ae i kou ola.'  "Aole wau e ola ana; eia ko'u koko ke kaheawai nei, eia nae aole a'u mea e mana ae ai oiai e mau aku ana no ka kakou hana."  Huli pono koke iho la o Peterika i na palapu o kona hoaloha a ike iho la i ka oiaio o na elolo i hoikeia mai e Petero.  Ua po'i iho oia i kona mau maka, a kakaa hou ae la, a ma kana mau olelo ana i hoomaopopo  iho ai ka makikiu i ka maikai o ko Petero noonoo.  "Ala kekahi mea kupaianaha e pili ana nou, e Hana,"  i pane ae ai o Petero, "Ua loaa ia makou ka mauao he Sakanalisa oe.  Ua hoike mai hoi oe aole oe o Sakanalisa, eia nae ua haawi mai oe i ka umii ana nana i hoike mai he lala oe no ia mahele.  He mea pono no hoi @ e ike iho i keia, no kou pono a no ka pono o ka kakou haua.  oiai no nae e mahalo nui aku ana ko Nu Ioka nei mahele ia Sakanalisa, aia hoi ua maka'uia oia, a ua inaina hu-a hoi a Ivana iaia.  He mea pono nou e hilinai piha ole aku ia Ivana ame kona poe."

            O keia mau hoike apau ua paneia me ka leo nawaliwali ame ka lohi no hoi a hiki wale i ka hooki pu ana.  He mau minute pokole mahope maiike iho la ka makikiu i ka lele loa aua ae o ka hanu ola, a waiho iho la ke kino puanuanu o kona hoaloha Nihiliti.  Ma ka Petero hoke ua loaa mai la i ka makaikiu he malamalama no kekahi mea a ka makaikiu  i pohihihi ai i kinohi.  Ike iho la oia i ke kumu o ko Borisa anoe ana i ka wa ana i haawi aku ai i ka umii i loaa ulia mai ai iaia mai ia Petero mai.  A oiai nole ana hana hou aku no Petero, ua lilo koke aku la ko ka makaikiu noonoo ana no ke kanaka i ku ai iaia i ka pu.  Aia ua kanaka la ke moe la me ka auwe ana he mau kapuai mamao mai kahi aku a Petero e waiho ana, ahiki aku la oia malaila i ka wa i hiki ae ai kekahi makai.

            Ua ku ua kanaka la ma ka wawae aole no nae i poino loa.  Aole hoi keia o Valadimea, oiai ua ike iho la o Peterika o keia no kekahi o na kanaka i kamakamailio i na mea pili i ka pepehi ana iaia ma kela keena halawai o na Nihiliti.  Me na wahi huaolelo pokole ua lawa iho la ia e maopopo ai na mea apau i ka makai. a na ua makai nei hoi i hoike mai aia kekahi makai ke hahai la mahope o Valadimea.  "O Valadimea ia," wahi a Peterika, "ke manaolana nei wau e paa mai ana oia i ka hopuia.  Mahope lohe aku la o Peterika aole i paa o Valadimea, nolaila o ka hopena iho la ia o kana huakai no ke kahua hoolulu mokuahi, a o na mea ano nui hoi i loaa iaia ma keia, oia no kela mau kukaiolelo pokole me Petero, ame ka paa ana o kela poe Nihiliti, i hoole paakiki i ka hoike ana ae i kekahi mea pili i ka @ kupaianaha.  (Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

AME

Kana Mau Hana Kamahao

(Kakauia e Simeon K.Nawaa.)

Makuna IX.

(KAU POO ELUA)

KE KAUA ELUA ME ENELANI

 

He manawa puikaika loa keia o ka aina oiai ua hala hope ae ke kaua a e noho mana aua hoi ka maluhia mai o a o o ka aina; eia nue au kuha'u hana waiwai o ka aina, a ke kono mai la ka lehulehu e hoeueuia i na hana kuloko i moe lolii no na makahiki loihi e kaua ana.  O ke kaua ka mea nana i hoopii ae i na kumukuai a lilo kekahi mau hana hoowaiwai i mau mea holomua loa; aka i ka manawa i pau ai ke kaua, oia ka manawa i komo aluka mai ai na waiwai o na Aina E, e kuaiia ana hoi me na kumukuai haahaa loa, nolaila ua haule pu wale iho la na hana hoohoihoi kuloko.  He mau kaukani o na kane ame na wahine i huli aku ma na wahi e ae o ka aina i mau pono no lakou a i mau hana-hoi, oiai ua haule wale iho la na hana kuloko a ua lawe ae la hoi na hana @  kuwaho i ke kahua waiwai.

            Ma keia iho la he mau kaukani o keia poe i nee aku no na aiua kula momona ma keia aoao o na kuahiwi o Alagehena, kahi hoi a lakou i manao ai aia ilaila kahi e kahe ana o ka waiu ame ka meli i makaukau hoi e komo mai iloko o na poholima o na poe mikiala hana.  O na poe i hanakarupa ua huli ae la lakou i na pomaikai ma ka hani holoholona ana.  Ua haaleleia aku na home ma ka Hikina; ke kahe la na huakai huli pomaikai mai ka Hikina a i ke komohana i aina waiwai nui.

            O keia ke kau Peresidena i ikeia ai ka nee mua ana o ka aina ma ka hoopalahalaha ana i kona mau eheu.  He eha mau Mokuaina Kuokoa i kukuluia ae a hookomoia ae iloko o ke apo hookahi oia hoi ka Mokuaina o Mikikipi, i 1817, Ilinoi i 1818 Alabama i 1819, ame maine i 1820.

            O ka Peresidena Monoroe hana mua i kona manawa i pii ae ai ma ka noho Peresidena oia ke kaapuni ana i ka aina a hoolauna ana iaia iho me na mean a ka lehulehe i makemake ai e hanaia aku no lakou, a ua lilo he ekolu mahina ma keia kaahele ana mamua o kona hiki hou ana i ke kapitala, a ma keia huakai i hoike mai ai ka lahui i ko lakou ohohia i ko lakou alakai hou.

            Ua hooholo ka Ahaolelo Nui i na kanawai e papa ana i ka hookomo ana mai i na limahana negero i ka 1808; eia nae mahope o ke kaua me Pelekane o ka pii ikaika ana o ka oihana kanu pulu na ia mea i hooi aku i ka makemakeia o na limahana ana, no ia mea us hoomaka hou is ka wehe ana i ka ipuka e komo ai na limahana megero ma na Mokuaina o ka Hema, me ke ku-e no nae i na kanawai. Ua ala ae no hoi he mau hui hoopae limahana negero a ua ku ae ia mau hui hiki wale i ka manawa i ala ai ke kaua huliamahi o ka Akau ame ka Hema.

            I keia manawa no hoi he lehulehu wale o na kolone o Sepania i kuahaua ae ia lakou he mau mokuaina kuokoa. Aia no o Florida Hikina mahalo o ka malu o Sepania. Ua ku ae iwaena o na Kanka Sekotia puuwai koa a hoike ae la oia aia iloko o kona mau lima he komisina i kakauinoatia e kekahimau mokuaina i ala ku-e ae ia Sepania, a oia hoi ke alakai o kekahi huina kanaka nui, a malalo o kana alakai ana au kailiia ae la ka Mokupuni o Amelia, he mokupuni hoi e ku ana ma ka aekai akau o Florida. Ua kukala ae la oia ua paniia o St. Augustine mai na launa ana me ko waho, a o kana hana e hana nei oia no ka hooikaika ana e kuokoa e Florida mai ia Sepania mai, e hoomalu i na hana powa wale a e hooikaika ana hoi e hoomauia aku ke kuaiia ana o na negere o Aferika.

            I keia manawa no hoi ua kukulu hou ia ae la he oihana i like aku me ka keia kanaka i hana ai ma Galveston, ma ka aekai o Texas. Ua hooholo'iho la o Peresidena Monoroe e wawahi i keia mau punana o ka oopae limahana Negero, noaila i ka hpa hope o Novemaba 1817 us hoounaia aku la he pualikoa Amerika no ka Mokupuni o Amelia a kaili mai la ia wahi, a heouna pu ia aku no hoi he pualikoa uo ke kinai ana i ka hui i ku ae ma Galverston a make keia mau hana hoohaunaele i ko na Mokuaina Huiia @nohe maluhia ana.

(Picture) NA KOA HAWAII HELE I LAHAINA

            @I ka wa e aia nei keia mau mea na ala mai la hei na…

            Ua @heounaia aku o Generala Gaines no ke kanai…ana ilaila la mea uana i ko-a loa ae i ka imaima o na Hikita a a ialaa keke aku la lakou i na meakana a paio ikaika mai la i ke Amerika mana kaua. Ma keia ua komo kuhohono loa aku o Genaerala Gaines iloko o ka pilikia, a @hoounaia aku o Generala Keakasana me ka pualikoa o Tenese, a na lakou i kokua aku ia Gaines a pio ia @haunaeie ana. I ka malama o Dekemaba keia hiki ana o Keakasona.

            I ke kau anu mai aole he nui na mea i hania aka iloko mai o Maraki 1818, na lelekaua aku la o Generala Keakasena is Florida, lawe ae la i ku papu St. Maka o na Sepania, a hoouna aku la i na mana aupuni ame na koa no Penesaeola. Hoko aku o ka papu a St. Maka us loaa aku la ia Generala Keakasona he @ ehia mau @Hikea nana i hookonokono i na Hikini e pepehi i na Amerika. @Hookahi o lana he kanaka Sekotia kalepa  waiwai mai Bamuda mai, a o kekahi iho he opio Pelekane ma ka inoa o Anbrister, he iwakalaa @kanamakahi wae no on a makahiki, a e paa ana hoi oia i ke komisina o ka oihana koa o Pelekane ma ke kulana Lukanela, a nana hoi i alakai i kekahi puali o na kanaka hihiu a hoopoino ia Alabama.

            Ua kauoha aku Generala Keakasona e laweia mai keia @mana kanaka imua on a, a imua hoi o laua i hoike aku ai o Keakasona i ke na mano e hoahewa ana ia laua no na hana i hanaia, a @ aku laua imea o ka aha hookolokolo koa, hookolokolo a @heahewa e @ha ma ka amana.

            Mahope mai au hele loa aku la o Keakasona ame @kena mau kea no Penesaeola, kahi hoi e noho ana ka mana aupuni o Sepania a hoohoihoi aku i na hana pakaha a na Hikini. I ka ike ana e ka mana aupuni Seapania i keia ua hooweliweli mai o Keaka sona i kena komo ana aku iloko o na palena o kekahi aupuni e noho @healoho ana no me na mea kaua a kaua ku-e mai Aole i nana ae o Keakasona i keia, aka hoonee loa' aku ka oia kona pualikoa no Penesaeola.

            Ua holo aku la ke Kiaaina ame kekahi mau hoaloha kakaikaha ona maluna o na lio no ka Papu o Barraneas, a malaila oia i @hoole paakiki mai ai i ka malama ana i ka malihia o na paluna ana a hoole loa hoi i ka haawipio ana mai i ka papu. Kukulu aku la @ Keakasona i kekahi pukuniahi eiwas-iniha ame elima mau pu @helekika imua o au papu la a oia no hoi ka manawa i ikeia aku ai ka pii ana mai o ka hae keokeo, a o ka hoomaka koke iho la no ia e haawipio. Hoouna aku la o Keakasona i ua Kiaaina la ame kekahi pualikoa no Havana, alaila kakau iho la oia penei:

 

            "O ka'u mea wale no eminamina nei aole wau i lelekana aku i ua papu la, hopupio aku i ua Kiaaina la, a hoouna aku iaia na ke alahele o ka pepehikanaka oiai nana i pepehi i ka ohana o @ Stockes a li aku iaia no kana hana i hana ai."

 

            Ua ulu mai na manao hoahewa koikoi ia Keakasona @mahape mai no keia mau hana limanui ana i hana ai, a o kana olelo @pale wale no ma kona aoao oia hoi ua hana aku oia i ka mea poni no ke maluhia o ka lehulehu i hiki ole hoi ke hanaia ma kekahi @ane ekoa ae. Ua kakoo mai ke Kiaaina iaia i kakoo pu ia mai hoi e ka @leo o ka lehulehu; aka nae ua ikeia no he hana nui a koikoi ka @hponopono ana i na palena o ka hema.

            Ua hana koke ia ae la he kuikahi (February 22, 1819) @a kuikani la i hoolilo aku ai o Sepania i na Mokuaina Huna a o Keakasona oia ke Kiaaina mua'oa i hoonooia aku, oia @hei ua hookohuia aku oia i Maraki 1821.

            O kela aina nui i ikeia ma ka inoa o Louisiana i @ na Mokuaina Huiia e Farana, na mahele hou ia ae iloko o na @ elua. oia hoi ka "Teritori o Nu Olina" ame ka Apana o @ O ka inoa mua i hona manawa i hooliloia mai ai i @ Mokuaina @ au lawe ae la ia i ka inoa Misouri. I ka 1819 o ka @ o keia Teritori hope ua kukuluia ae la i aupuni keaka@ aku ia wahi Arkansas. I keia manwa hookahi no hoi aia @ tori o Maine ame Misouri ke hoookaika la e @heokomaia @ iloko o ka Uniona.

(Aole i pau)