Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 24, 16 June 1905 — KA LEKA HAMAMA A KIAAINA CARTER IA P. C. JONES [ARTICLE]

KA LEKA HAMAMA A KIAAINA CARTER IA P. C. JONES

lune 14, 1905mk p. c. jones, ' ; Honolulu, Hawaii. \lohaOe: — I paiie »0 kau noi e hookaka aku wau i ko'u kuiana nia na mea pjii ana me na kulana keiawa, ke hauoli nei au i ka v,ifce aku ia oe i keia mau mea malalo ae : • Kc manaoio nei au ua hana iho ka aoao Repubalika i kekahi | ;-.«hihewa ma ka wae i kekahi mau moho e!ua—o kekahi oia n.o » \rthur M. Urown, no ka Luna Makai, a o kekahi o Rikeke Lane ? ■ ka Hope Makai, o Koolauioa. J O ka oihana hope he walii oihana liilii wale no ia, me na j nnna i kau{»lenaia, a ina o na hoike i loaa mai he oiaio, o na poe , koho ma ia apana, aole no lakou e kakoo ana i ua moho la. A eia hoi. 0 ka ninau no ka Luna Makai no ka mokupuni holookoa, he I lunau okoa ia, a e iloe ana kakou ma ka la 20 o lune e hiki mai ana, | heaha la na kulana o na poe koho o Oahu nei. He elua kumu o ko'u manaoio, ua hana iho ka aoao Repubalika j > kekahi kuhihewa —ka mua ke ano o ka noho ana, a o kekahi hoi \ K-- ano kalaiaina, a o ka mua oia ka mea oi loa aku. Aia no he wa 1 hiki mai ai me kela ame keia kanaka e ku ana • ma kekahi aoao, he ninau no ia na ka Lunaikehala e hooholo ai, e hnhai aku paha oia i na # kauoha ana a kona aoao, a oia wale no , l .i mea hiki ke hooholo ia mea. Kc maonaoio nei au he hana hewa ka wae ana ia Brown i moho,; m» ka niea, ina e noonoo iho kakou ma na mea: i ikeia i na wa i hala,; 0 ikeia ana no o kana hooponopono Aupuni ana he nawaliwali maoli 1 ~ ua piha me na hana kolohe a uha'iha'i kanaiwai. He mea oiaio no ? j lole au i hoopau ia Brown no kekahi mau kaki karaiina e kue ana | iaia, aka, no ka hiki ole iaia ke hana i na hana o ke keena ma ke | an<» kupono. - f O ka'u olelo hooholo hope loa nona. aole i loaa iaia ka ikaika j e kue aku i na pai ia mai; ua lilo wale aku oia i na hoowaiewaleia | mai, a ua hookomo hoi oia iaia iho ma ke kulana aole e hiki iaia ke j h(K»ko aku i ke kanawai a e hooko hoi i na hana o ke keena o ke poo j 0 ka oihana Makai i kauohaia ma ke kanaw r ai. Malia paha o kona; kaniaaina me kona mau hope kekahi mea i loaa ai kona mau kokua | anai ma ke ano kalaiaina, aka nae, ma ia hana ana ua hahwi wale j aku oia ia lakou i ka mana o ka oihana. Malia paha he ano nawali-1 wali kana mau olelo hooholo no na kanaka, e|ike me ka mea i ikeia | nia ke ano o na kanaka e hoopuni ana iaia, a i ole ia, ua aie aku paha | oia ia lakou no ko lakou kakoo mai iaia ma kekahi mea, aole hoi | 1 hiki iaia ke hoopau aku ia lakou ke ike oia i ko lakou hewa, a oi ; loa aku hoi, aole e hiki iaia ke lanakila aku maluna o lakou. Malia : palia he nu*a oiaio no, o ka oihana Makai o keia la, aole i oluolu maikai ko lakou mau manao, no ka inea, ke kauohaia nei lakou e hooi : aku i ka lakou hana ana; a aia no *hoi he mau mea i ikeia, e kukulu ; ia ae ana lakou ma ka nana ole ana aku i na hemahema a ma ke j kokua ana hoi i na karaima, a ma ia hana ana, ua nalowale iho ke j kulana hoolohe ame'ka makaukau. Oia inau mea apau ua hoike; inai i kona nawaliwali. ■ No na mea e pili ana i na hana alunu ua aeia mai no e ko Brown • «nau hoaloha, aia no he nui na hana alunu ma kona keena, aka, i ko i lakou manao aohe pono e kau ia aku na hoahewa ana maluna o j Hrown. | Malia najo paha he mea oiaio no ia. Malia aole io no i ike o \ IWown. aia no lik? Pake kalaiwa kaa aole oia i makana aku i kekahi j mau makana makame, dala, a i ole ia, ua hoahaaina ae oia i na Makai i me kekahi Lunakanawai me na rama, me ka manao ole e hoi hou ; mai ana no ia mau mea. Malia paha oia i ike i ka laha akea | ana ae o ka piliwaiwai ma keia anaina, a ua hanaia hoi ma ke ano akea maoli. Aole no paha oia i ike oia piliwaiwai ana, he nui na j poino i loaa mai, a ua hookonoia na wahina Hawaii e hoopii aku i ka ; poe e hoohana ana i ka lakou mau kane 110 kekahi hapa o ko lakou mau uku, ma ke auo i hiki ke hanaiia ae ka lakou keiki. e hoohalahala ; ana hoi i ka hoolilo a ka lakou mau kaiie i na loaa mai ma ka piliwaiwai ana. : Aole he mea maa i na wahine Hawaii ke kali ana a po ka la ma ! na la uku ina na oihana i mea e hiki ai ia lakou i ka wa e ukuia ai ko lakou mau kane, e ne aku ana ia lakou e hookoe mai kekahi wahi hapa o ko lakou mau uku malama. Malia paha aole 110 o Brown i ike o kona poe Makai, oiai no e I haua ana, ame ko lakou mau aahu oihana 110 hoi a e ohi ana i na \ uku malama, he nui a lehulehu na manawa a lakou i pili waiwai ai j tna ka pepa 110 ke dala a e inu ana ma na Halte Kuai Waiona, a aole j hoi lakou i ike he kaawale ae lakou mauna poe waiwai ae a e hoo-; hala manawa ana ma ia ano hookahi ma ko lakou mau wahi hui iho.! Malia paha he manaoio maoli no kona ma kona manaoio ana, j o ke kanawai e ae ana e kukuluia ae kekahi mau hui, a he nui wale j hoi o lakou i kukuluia ae ma ke ano he mau hui kuai malu i ka wai-1 ona, a e ku ana hoi i ka wa o kona noho hoomalu ana, aka nae, aole j

e hiki iaia ke a!ō ae i ka ike ana i na poino i hanaia, ao!e wale no i ka mea e inu ana. aka T i ka poe kekahi i uku ae i ko lakou mau lai- ■ kini. elike me ka mea i kauohaia ma ke kanawai. a o kona kulana ma ke ano oihana ma ia he akaka loa. He mea hiki no ia ia ke ike iho, o kana kauoha hoomaka'uka'u e hoopau i kekahi mea maiaio ona e hooiilo mua ana i kona pepa kikoo da!a. a ma ka waiho ana i na pepa kikoo na kana kakauolele e haawi aku ia mau mea, e hana oia i wa maikai loa no kekahi mea e loaa ai i kuiana monopole no kekahi mea hoaie dala, Malia paha aole oia i ike i na puka e loaa mai ana i ka mea hoaie dalaj wale no, aka, ia wa hookahi e loaa ana no i kana kakauoleio ikekahi pomaikai nui mailaila mai. Aka nae hoi, mahope mai f ua kakau kua aku oia i kekahi nota ; aie i kakauinoaia e kana kakauoleio no kekahi kumuhana kupono ) e lawelawe ai i ka oihana o ka hoaie ana i na Makai, a malia ua hanaia ; ia hana me na manao o ke aloha kuio. Aka, o na palapala aie mai i loaa aku ma ka ume, ua oi aku ia mamua o ke kumuhana, a ina o na olelo hoike o ka poe i kakauinoa I ia mau mea he mau hoike oiaio, aiaila, o na puka aohe no ia he mau \ hoike maa mau ma na hana ku i ke aloha kino. Malia ua manaoio no oia i kona hoike ana mai ia'u, o ke kulana , e!eu o ka oihana Makai aole e hiki e malamaia ma kekahi haawina > i emi iho malalo o ka huina hope i waiho mai ai ia*u, koe wale 110 I !iia ka hookomo ana i na Haoie ma kahi o na Hawaii, a wahi ana. ' pela wale no e loaa ai i puaii Makai i oi ae ka eleu mai ia huina dala ■ hookahi mai : a he mea hiki ole hoi e loaa i Makai eleu mailoko mai i o na Hawaii. A ia wa hookahi hoi o kona au aole no i hoike mai i kona hoao nui ana e ao aku i na Hawaii malalo ona. E olelo iho oe he nawaliwali ia a inoa e ae paha; o ka nui o na ■ hoopiiikia ana a ka oihana Makai i na poe ilihune, a o ka makau a i lakou i hana ai ma o ko lakou mana la o ka hoopii ana a i ole ia, o . ka hoopilikia ana aku, aole 110 paha e ike pono ia; aka, o ka hana | piliwaiwai, ua hanaia me ke akea ame ka laula maoli; o na hana : alunu ua laulaha maoli ae; ua akea maoli ae ke kuee mawaena o ka loihana Makai ame ko ka Loio Kuhina, a oiai nae, aia maluna o laua i . j a elua ke kaumaha o ka hooko ana i ko kakou mau kanawai. i O ka pioe e makemake ana i na hoike ku i ke kanawai o keia | mau mea he ano paakiki no nae paha itf mamuli o ka hoomakapo ana I iho. O na keikikan'e i lele kawoho ae liko o na hana ino, ua hoounaia ; i ke Kula Hoopololei. O na kaikamahine hoi o umikumamakolu a | umikumamaha wale no makahiki, ua loaa aku ua ona ia. O ke kakani | ana o na mea piliwaiwai e loheia ana mai na alanui akea aku. O ka ! malihini e noho ana ma ka Hotele Opiopio, e ike aku ana no oia i | na kakauolelo ame na kanaka opio, i kela ame keia po, m'e ko lakou ; mau kapa moe po, e piliwaiwai ana ma kekahi aoao mai. O ka I Makai hoi, me kona aahu oihaina a e ku ana ma kana wati, ina e ; ninau ia aku oia, nana iho la e hoike aku kalii i hanaia ai ia mau mea. Aole au e olelo ana o Brown wale 110 ke kumu oia mau mea, aka, e paa ana oia iloko o kona lima i ka mana e kapae ae i ka hapa- | nui oia mau mea. | Malia paha he poe no kekahi i hoopahaohaoia ma ko'u ano. Ua ike no oe, aole au i hoike ae i ko'u ano hemolele, a i ole ia, ■ he mea au i kap,aia he mea hoohemolele, aka naie ke manaoio nei au I ke ku nei keia aina no ka maemae a ke makemake nei hoi e loaa na ! hoopakeleia inai na hana lapuwale mai.. | Ke manaoio nei au o na poe koho Hawaii ua ike no lakou i ka 1 Hke ole mawaena o ka pono ame ka hewa; o na poe naauao a alakai | o na Hawaii ua ike 110 lakou ina e holopapa mai na hana ino ame ! na inu waiona. he mau mea wale no ia e hoawiwi mai ai i ka la, ka i ' . I wa hoi o ko lakou heluna nui e lilo koke ai i heluna uuku, e emi loa ! iho ai, e hoohaahaaia a e hoino ia mai. i E ninau mai ana paha kekahi mea, ho keaha Ia wau i noho mu- ! mule ai manuia o ka wa o ka Ahaelele, ame ko'u kue nui ana mahope i-mai nei. Kahaha, e hai mai ia'u heaha la ka na lehulehu o keia anaina j e manao ai mai kekahi mea aku e paa ana i ko'u kulana oihana? Aole s anei lakou i jke a hiki wale no i ka la o ka Ahaelele Wae Molio, aia no wau iloko o elua malama a oi aku 110 paha e haawi ana i ko'u ; ikaika a pau, ko'u wahi ike ame ka manawa i na hana e pili.ana i ka Ahaolelo, e nana ana i na Bila Kanawai i hooholoia, a e hoao ana ! hoi e kuhlkuhi aku i kekahi mau kanawai kupono mamuli o "ka ike : ana i loaa, o nana pono ole ia oiai na la hope o ke kau? Ina ua • pololei kuu mau hoomanao ana, mamua iho -o ka wa o ka Ahaelele, ua waihoia mai ia'u he heluna nui o na Bila Kanawai, a o kuu hana : mua e nana poi;o iho ia mau mea. Ua kau mai anei maluna iho o'u j na hoahewaia* 110 ka lioike ole ana aku i kekahi mea i maopopo i na j mea apau. : Ma keia Ahaelele, ua loaa ia Brown ke kulana moho ma kekahi j walii oi uuku loa, a he nui no hoi ka poe malaila aole. i apono i kona : hoa paio. A eia hou ke lohe nei au i na olelo, o ke kuhihewa o ka aoao j Ripubalika ua like pu no ko'u hewa me ko na poe e ae. He mea ; maalahi wale no ka imi ana ae i mau mea pale, a e hookau aku hoi | i na hoahewa ana maluna o hai, a aia no hoi he lehulehu na poe i I kue ino ae i ka wa i hala i ke komo ana aku o ka mana hooko ia

mau mea, oiai nae. ia \va hookahi ao!e no i hanaia ia mau nita. Ma : na ano apau. aohe o'u manaoio i ka uwe ana iho no ka waiu i hanini. Ke manaoio nei no wau, o ke ala maikai loa a ke kanaka e hana ~ > ai ma ke ano kalaiaina, oia no e makaala at ma na \va Wae Moho 0 kona aoao, a e hana aku maialo la o kona aoao. Aole no hoi e ; haalele aku i ka aoao. no ka mea. ma kekahi kumu t ulu mai aole oia e kuiike ana me ka apono ana me ia mea. Aka, ika wa aka aoao e hele hewa ai, a i ole ia. e hana paha i kekahi kuhihewa. owai 4 e ni* ■ nau akii hoi au, ka mea i haawi mai i ke kokua kuoo ana, o na poe I anei > ae aku me ka makapo, o ka mea anei i ae wale aku i na kau» ' oha, ina paha he pono a hewa paha; a oka mea paha t i maka'u wale j iho i ka mana o ka aoao. a maka'u wale iho i ka hoike ana i kona ■ manao; a i ole ia» o na poe anei me na mana apau i loaa ia lakoo, ua hoike aku lakou me ka maka'u ole i na he\va. ma ke ano i ma- | lamaia, ina no aohe mea e ae, kona inoa maikai. Aok; keia iie kulana hou a'u e ku nei, ke hoomanao nei no oe, ua wae ae ka aoao Ripubalika i moho Lunamakaainana ma ke kau , koho mau i hala, a o ka mea i waeia. mahope iho ua ike ia, ua nele oia i kona mau pono kivila. a o kona moolelo ua maopopo toa, he nui ■ na poe kakoo maoli i ka aoao. aole e hiki i ke ae aku i kona wae ia : ana i moho a e koho aku hoi nona. Ia manawa, ua hooikaika no wau ma ke kulana i haalele mai ua ■ moho la i kona holo ana, e kuhikuhi aku ana hoi, i ka \va o kekahi > kanaka e holo ai a e hoopoino ana ia i kona aoao. ua hoolilo ae oia | iaia iho maluna ae o kona aoao, ina oia e hoole ana aole e haalele ; mai i kona holo ana, a hoopaakiki mai no i ka holo ana; a ma ia : mea. me ke kokua pu ana mai o kekahi keonimana e ae. ua loaa mai |ka haalele ana. I ko'u manaoio ke aie nei ka aoao Ripubalika i kela j Hawaii no kana mau hana ku i ka naauao. Mahope loa ua ike oia o kona holo ana ma ka jxia balota e hoo- \ poino ana ia i ka aoao, oiai no nae hoi o ka hewa ana i hana ai a lilo 1 ai kona mau pono kivila, ua hana ia he mau makahiki mamua aku, ; a ua manao 110 hoi oia o ua ltewa la he mea pono no e hoopoinaia a <; kalaia hoi. Aka nae. ia wa hookahi ua kukala ae- oia, ina o kona inoa he mea ia e hoemi ai a aole e hooi aku i ka ikaika o ka paa balota i i waeia. 110 ka pomaikai oka aoao e haalele ana oia. Aole oia i hooi p|aakiki ma ka holo ana, ina paha he kumu ia e poino ai. | Mai keia inau hoakaka ana e ike ana oe, a ke manaoio nei au o : na Ripubalika e kue nei i na moho oiai ko lakou mau nux>lelo ua | kupono ole no ka hanohano i haawi ia aku ia lakou, a he poe hoi i ! hoaoia a ua ike ia ko lakou mama ana. ke hana nei lakou i kekahi I hana kupono loa no ka aoao, a he hana hoi aole e ikeia ana i Keia wa, i aka> e ike ia na pomaikai oia hana mahope aku. ! I kuu manaoio oko Brovvn wae ia ana i moho K awaliwali ma |ke kulana ninau kalaiaina wale no. I ke kau oke koho no na Luna ! Aupuni Kalana i hala ua waeia oia i moho e ka aoao, a ia wa nae aia ! no mahope ae o kona ke kakoo ana o ka aoao holookoa. ! O ka mea kue mai iaia, oia no o John \Vise, ua komo mai oia ma i ka hope loa iloko o ka paio balota ana, a kokoke loa oia e lanakila • maluna o Brown; a aia no he poe i manao (me na kumu no nae no | ia mea) o kekahi mahele koho ua ulolohi loa ke komo ana mai o kona ! hoike ma ke ano i puka o Brown. Ina ua hana ia ia mea, aohe hewa | nui e ae i hanaia e kekahi aoao kalaiaina. | He mea maopopo loa me he mea la ua hoopoina wale iho na poe ! koho i ko lakou mau noonoo ana, a ua loli koke ae ko lakou inau, j manao a ke makemake nei e hookomo ae ia Brown ame ka j>oe e I kokua nei iaia i ka mana oka oihana Makai. Aole o'u manaoio e | kokua ana na Hawaii iaia; aole loa lakou e kokua ana iaia, ina e ike | ana lakou i na mea e pili ana i ko lakou mau piomaikai ponoi iho. | O kekahi ninau kalaiaina hou, oia no, o ka poe e makemake j nei e loaa i ke Aupuni Kalana ka holomua, he mea pono ia lakou • ke ike iho, aohe hewa i oi ae e hanaia inamua o ka hooinaka ana aku j i ua Aupuni Kalana la ma ke koho ana i kekahi kanaka ma ke kuj lana Lunamakai. oia kanaka ua hoole inau aku oia i ka hana like | ana me ke keena o ka Loio Kuhina. | Aka hoi. ina lakou e makemake ana e hoolei ae ika lokahi pu I ana anie ka hilinai ia ma ke ano kupono e loaa ai ka holomua i ke Aupuni Kalana, a ina no ka inaina wale no, a i ole ia, i mea wale no e hoike ai i ko lakou kue i ka'u mau hana ana, aia no ia ia lakou, I oiai, o ko lakou kuleana no ia. ! I ka hoohuihui ana i na mea apau, ua kuhihewa ka aoao Ripu- ; balika ma o elua la o kana mau moho, a elike no hoi me na kanaka ; pakahi, he kue loa oia i ka ae ana i kona kuhihewa iho. O kela ame ! keia lala o ka aoao Ripubalika e noonoo ana nona iho e ike iho ana no | oia ika pololei o keia. Aka, he mea hiki no ia lakou mamuli o kekahi mau kumu hoomeamea wale iho no e hoao ana e apono iho ia mea. ! Aia no he poe i inakemake i na wa apau e pili pu ae me ka aoao e ; lanakila ana. | O kekahi hoi ua maka'u wale iho ika mana oka aoao, a e manao ■' ana he mea ia e hoemi ia ai ko lakou mana no ka wa e hiki mai ana. 1 A eia nae, aia no kekahi pioe e manao ana e ku ae a e hoopakeie | ae i ko lakou hanohano ponoi. ! Kou oiaio, G. R. CARTER.