Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 26, 30 June 1905 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Margaret Rios Y Sedenyo

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IUNE 30, 1905

 

KA NUPEPA KUOKOA

NO KA MAKAHIKI  $2.00, NO EONO MAHINA  $1.00

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR  $2.00, SIX MONTHS $1.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY, LTD.

 

KOOPUKAIA E KA Hawaiian Gazette Co., Ltd.

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu Panalaau o Hawaii, ma ke ano Mea o ka Papa Elua.

 

DAVID L. A-I, Lunahooponopono

S.K.NAWAA, Kokua Lunahooponopono

A.W.PEARSON, Lunanui

HONOLULU, OAHU.

_____

POALIMA IUNE 30, 1905.

 

HAALELE O CARTER I KONA NOHO KIAAINA.

 

            Ua haalele o Kiaaina Carter i ka noho Kiaaina o ka Teritori o Hawaii a wahi ana - pau na kaumaha o ka auamo ko'iko'i o ka oihana hooponopono aupuni.

            Ua hookoia keia waiho ana o Carter ma o kana palapala waiho oihana kiaaina la ana i hoouna ai mak a Poakolu o ka hebedoma i hala e hiki aku ai i ka Peresidena, ame kona au pu ana aku nei no Wasinetona i ka Poakolu i hala iho la mamuli o ka ae ana mai o ka Peresidena Rusawela e holo aku a hui pu me ia no ke kuka ana i na kumu o ka hookoia ana o ka waiho oihana.  A o ka hua o ia hui ana o na poo aupuni, aole e hiki ke kuailo mua ae aka iloko o ka manawa kupono e ikeia ae ai.

            Eia nae, i ka wa i kuuia ae ai keia waiho oihana o ke Kiaaina i ke akea ua lilo ia i mea hoopuiwa nui loa i ko ke kulanakauhale nei, ka mua, a i na mokupuni e ae, a e like me ia e ku nei he nui na nu-ne ana, kekahi kumu i ulu nui mai ai o na noonoo like ole - o kekahi o lakou ua hoike ae i ke akea:  a e puiwa io no ka lehulehu e pono ai oiai aole he mea liilii ka oihana kiaaina, a o ke kanaka hoi i hoonohoia aku ma ia wahi e pono oia e lilo i mea nui e like me ke ano nui ana o kahi ana i noho aku ai.

            Aka, i ka nana aku a kilo aku i na noonoo ana o kekahi hapa o ke kulanakauhale nei aia na hoohalahala ana maluna o ke Kiaaina, a maka-e wale aku lakou, e like me kela o na komite Repubalika, - ko laua like ole, hoole hoi kekahi i ka ike aku ia Kiaaina Carter oia ke komite kalana o Oahu, a kakoo hoi ke Komite Kuwaena Repubalika o ka Teritori, he mau lala hoi no ke kino hookahi oia ka aoao Repubalika; aka i ka waiho ana ae ia laua, aia ka lehulehu - ka poe maikai a ko'iko'i o ke kulanakauhala mai na haole a na Hawaii pu iloko o ka minamina i ke Kiaaina oiai ua ikeia ka waiwai nui o na hana i kukuluia e ia, kekahi kumu nui o ka hooikaikaia ana e noi aku e hoohoopau a kapae i kana waiho oihana, a aole no hoi i ko a holo wale aku la no oia.

            Aole no hoi i kuemi iho ka hooikaika o na makaainana, oiai ua waiho ia aku a e hoea aku ana i ka Peresidena he mau noi iaia e ae ole ia mai ka waiho oihana kiaaina, a ua manao wale ia no e nanaia mai ana ka makemake ame ka minamina o keia mau makaaiana o ka Teritori.

            Iloko o kona au hooponopono aupuni aia na hoololi ano hou o ka oihana hookolokolo ua kukuluia ae a maluna hoi olaila na aha e nee nei - ka hoomakaulii o ke Aupuni e hooikaika ana e emi iho na hoolilo i ko na loaa, a pokepoke maoli ia no na ukuhana o kekahi poe luna aupuni - a mamuli o ka hapa-pu o na loaa haawina e kupono e hoomaopopoia e ka Ahaolelo, a kunana ke Aupuni, a mahope o ka ui ana i ka manao o ka lehulehu, ke kumu o na kanaka ano nui i hoike ai i ko lakou manao i ka waiwai ole ame ka hoonui lilo ina e kaheaia ana i Ahaolelo kuikawa no ka noonoo a hooholo i mau haawina, alaila maluna o kona manaoio a hooikaika hana ua kahea io ae la oia a ku ana ka Ahaolelo Kuikawa o ka makahiki 1903, a he mea oiaio ua ike ia ka waiwai nui o ia hooko ana oiai ua loaa io na haawina dala me ka hooi loa ole ia aku o na hoolilo, e pono ai i keia Teritori e pulama mai ia mau haawina noeau a ke Kiaaina i kukulu ai.

            Ma ona la no i pulumi pau ia ae ai ka hooponopono oihana makai o Brown ka wa hoi i ike nui ia ai na hana hakihaki kanawai a holo lea na hana piliwaiwai akea, he helehelena o ka hooko ole ia o ka makemake o ke kanawai a i ka wa i kapaeia ae ai ke poo o ia kau hooponopono oihana makai, a nana no i hoonoho aku i poo hou, ua ike koke ia ka loli hikiwawe ana a noho lanakila ai ka malu ke kumu i puka mai ai na hoomaikai mai na ahahui mai ame ka lehulehu pu i ke Kiaaina no na maikai o ka malu i paholaia, a keia Teritori e pono ai e olioli.

            Iloko no o kona au hooponopono aupuni i puka mai ai na maikai mai Amerika mai a he mau la wale no koe e kukuluia mai ai na haukapila hoola ma'i lepera, he haawina hoi i hoomahu'i ole ia mamua, a o ka makamua loa no hoi kela - a pau pu me ka $400,000 no ka hoohohonu ana i ke awa o Honolulu ame na maikai e ae apau a ka lehulehu e pono ai e noonoo iho, nolaila, e ka hoakanaka e ninau i kou lunamanao no kou Kiaaina hoonui waiwai oiai oe iloko o kona au hooponopono aupuni.

            He mea oiaio no aia no he mau hemahema i hanaia e ia a makou e manaoio nei aole i kukoia e ia e hooko aku, a aole no he kanaka hemahema ole ma ka honua apuni, eia nae aole ia he hewa, ke kumu nui o ka holomua o na hana o ko kakou kiaaina.

            Ma ka aoao o ke Kuokoa, aole ana kokua i ke Kiaaina i ka wa e hewa ai o kana lawelawe ana, a poino ka PONO NUI, aka aole he kumu e kakoo ole ai ka lehulehu iaia ma na mea apau i maikai ma kana hookela ana i he olioli nui ke Kuokoa i ka hui pu ana no ka laulima pu ana me ia.

_____

HANAU KUOKOA O AMERIKA MA IULAI EHA.

 

            Ma ka Poalua o keia hebedoma ae, ka la eha o Iulai, oia ka la kulaia kuokoa o na Mokuaina Huiia o Amerika, a he manawa hoi i haaheo mau ai na makaainana Amerika mai ka hookumuia ana o kona kuokoa a hiki wale i keia manawa; a hiki i ka la eha o Iulai e hiki mai ana e piha pono ai na makahiki he akahi haneri me iwakalua-kumamaiwa o ka noho olioli ana iloko o ua kuokoa nei, a oia no hoi ka nui o na klaia i hapai mau ia ka hanohano o ua kuokoa nei a na kupuna o ia Aina nui i eha ai na ili i kanaka o ka pahikaua a wela hoi i ke ahi o ka pauola.

            He la no hoi i kamaaina ia Hawaii i ke kulaiaia, mai ka wa no i hoomakilika ai a pela no ka aaiia, a pela aku ana no na hana e aalia ai ma keia Pokiulai ae, a oiai, aia o Hawaii Paeaina holookoa ma ke apo a  iloko ona Mokuaina Huiia o Amerika ma kona kulana teritori, aole he hoohewahewa ana i na kini oonei i ke komo pu ana iloko o na hauoli ana o ka la e like me ia i komo olioli mau ai na kini o na aina-e iloko o ke kudala o ka la hanau o ka Na'i Aupuni o Hawaii, Kamehameha I.

            O keia kuokoa o Amerika mamuli ia o ka hooikaika pauaho ole o na mahele aina Pelekane he 13 a kaawale mai ka hookuanui a hookaumaha ana o ka Aina Makua - Beritania Nui, a hoomaka hoi ka ulu ana mai o na noonoo e kuokoa ma ka makahiki 1774.  Mamuli o ke ko'iko'i o na auhau maluna o na waiwai e la ke ki, ke kumu, i lumaiia ai he mau paona ki nui iloko o ke awa o Bosetona, ame ka ike ole ia mai o na makaainana Pelekane o Amerika ma ke kuka like ana ame na mea like, he haawina hoi o ka nana ole ia mai, i ulu mai ai na like ole, a hala he elua mau makahiki o ke paonioni ana, ua ikeia ae la ka hua o ka hooikaika ana oia hoi keia kuokoa ke kumu maopopo o ke kaua huliamahi.

            Maloko o keia mau makahiki elua mai ka 1774 mai aia he mau halawai a ahakuka ano nui i malamaia, kahi i ulu mai ai o ke kukulu kuokoa ana, kahi a me na manawa no hoi i akoakoa ae ai na elele mai keia mau maheleaina he 13 mai, a mailoko ae hoi ona mea i kukaia i kohoia ai o Keoki Wasinetona i Kenerala Nui no lakou apau no ka hui kino ana ma ke kahuakaua, he kulana hoi i kauia aku maluna ona ma ka la 14 o Iune, 1775 me ka ukuhana ole, oiai nae kona mau hoolilo e aumoia ai e ka lehulehu, a mahope iho o ka hooka'ulua ana o kona noonoo i ka waiwai ame ka ole o ke ku kuokoa ana, a mamuli o kona manaoio aole e loaa kekahi kuikahi a hooponopono a hoolaulea hou ana me ke Aupuni makua, ua hooholo loa iho la oia e oni aku imua a hiki i ka hopena, a nana ka oni i oni like ai na makaainana a molia i na oia no ke kuokoa i upuia.

            Iloko o Ianuari o 1776 i a'o aku ai na maheleaina i ko lakou poe elele i ka ahakuka i malamaia ma Pilakelepia e kakoo aku i ka hooko ana i ke ku kuokoa ana, a mahope aku kekahi mau maheleaina no ka manao, malia o hiki ke hooponoponoia, aka, i ka  maopopo ana aole e ko ana pela, ua lokahi pu ia ae la ke kakoo ana, a ma ka la 7 o Iune o ia makahiki no i kukala ae ai o Richard Henry Lee, he elele mai ka Maheleaina mai o Virginia ma ka olelo hooholo me ke noi e aponia, a oia olelo hooholo pili no ia i ke kukala kuokoa maluna o na maheleaina he 13, a apono lokahiia ma ka la 11 o Iune mahope iho o ka noonoo pono ia ana, a o keia no hoi ka makua loa ana ae o ua keki kuokoa nei.

            Alaila khoia ae la he elua mau komite - he hookahi no ka haku ana i ka palapala kuahaua kuokoa, a o kekahi hoi pili i haku pauku o ka Uniona Federala, a ma ka hooikaika ana o Lunahoomalu Jefferson o ua Komite Kuokoa nei, ua paa ae la mahope iho o na hooponopono iki i na olelo, a mahope o ka noonoo pono ana ia ua kakauinoa ia iho la ua palapala kuahaua kuokoa nei ma ka la eha o Iulai, 1776, he kanalima a oi lae-oo kalaiaina -na elele o ka Aha, a oia no hoi ka manawa i hanau kuokoa ai o Amerika Huipuia, a mai ia manawa mai no hoi ka pii ana ame ka mau ana o ke kuokoa o keia Aupuni Repubalika Nui hookahi o ke ao holookoa.

_____

KE KALANA KA ELIMA O NA AUPUNI.

 

            Maka hoonohonoho ana ae e ikeia ai o ke ku ana o na aupuni kalana apuni ka Paeaina, o ka elima iho la ia o ke ano o na aupuni o Hawaii i kukuluia ai mai ka wa i hoomakili ai o ka malamalama - akahi, Aupuni Moi; elua, Aupuni Kuikawa; ekolu, Aupuni Repuablika o Hawaii; eha, Aupuni Teritori iloko o ka huina hookahi o ke Aupuni Repubalika o na Mokuaina Huiia o Amerika; a o ka elima ola iho la keia ano aupuni ke kalana e ku aku ai i ka la-apopo no ka wa mua loa, he ano mahele aupuni no hoi iloko o ka huina o ke Aupuni Repubalika o Amerika.

            O ka makamua loa o ke kukulu ana i keia ano aupuni kalana maloko o Hawaii Paeaina oia kela e hanaia ai ma ka la-apopo, a oia no hoi ka mua loa o na hana o ia ano e paa ai iloko o ka moolelo o ke ao holookoa ma ka aoao o Hawaii nei, a he hanohano nui hoi ia, a he waiwai hooilina ia no ka lahui Hawaii nei, a he hanohano nui hoi ia, a he waiwai hooilina la no ka lahui Hawaii a o na makaainana no hoi ia.

            A na keia aupuni no hoi, no ka wa mua loa i haawi ae i ka mana i kela ame keia makaainana pakahi e koho i ko lakou mau luna aupuni, a he haawina i loaa ole i na au hooponopono aupuni i hala koe ke koho ana i na hoa ahaolelo, a ke ole e makaala ka makaainana i ka hoohana i ua manakoho la ma ke ala wale no o ka noeau, alaila e hiki mai ana ka manawa e kauia ai ua manakoko LA MA KE ANA no ka mea na ia mau hana hemahema a naaupo ana e hoike ae i ke kupono ole o ka haawi ana ia manakoho ia ano poe.

            Alaila, aia ma ko kakou aoao e ka lehulehu kuleana koho balota ka haawina nui o ka makee ana i ko kakou manakoho e hoohana wale no ma ka maikai, a aole e hooholo i mea paani, e hookamalii ai, a kuai hoopukapuka e kalepa hele ai no ka apana dala, a huapo no ke kiaha waina ame kini a piepiele no ka ino maloko o ka pohoiaio.

            Mai ka wa i poha mai ai o ka malamalama a mamua iki iho i hoomaka ai ke kukulu aupuni, oia no hoi ka wa ia Kamehameha I, oiai, mamua aku o ia manawa aohe aupuni, oiai aia ma ka ikaika o na alii o kekahi mau Ahupuaa a okanaaina, a maheleaina e puukiuki ae ai kekahi poe e kipi aku ana a kipi mai, a nui ka ino me ka loaa ole o ka maluhia.

            Ma ka hoonohonoho ana, ua ikeia ke ku ana o ke Aupuni Moi, a Kamehameha I i kukulu ai, i ka makahiki 1792 a hiki i 1819 ka manawa hoi ana i haalele mai ai i keia ola ana, i hoomalu pu ia hoi e kona kanawai ka "Mamalahoe" a waiho aku i kana keiki ia Liholiho ka nohoalii ame ke aupuni, ua like ia me 27 makahiki.  A malalo no hoi o ka Liholiho hoomalu ana i nee akahele mai ai ke au o ka manawa a pau i ka makahiki 1824, pela i ikeia ai no ka Kamehameha II ke au o 1819 a 1824, ua like ia me 5 makahiki.

            Ia Kamehameha III ke kiai ana o ke Aupuni Moi, oia hoi o Kaukeouli, ka "Lokomaikai" a waiho i ka hana ma ka makahiki 1854 mai kona manawa i hoomaka ai i 1824, ua like me 30 makahiki, a nawai n ohoi e ole ka loihi ua malu ka aina a noho ka olioli iwaean o ka lahui.

            Ia Kamehameha IV ua hookeleia ke aupuni iloko o na makahiki 9, mai ka makahiki 1854 a ka 1863, a ia Kamehameha V oia o Loka, he 10 makahiki, a ia Lunalio mai ka 1873 a ka 1874, alaila noho mai o Moi Kalakau i ka makahiki 1874 a hala oia i ka make i noho mai o Liliuokalani, a o ka hope loa no hoi ia o ka nohona aupuni moi maluna o Hawaii Paeaina - a o ka noho hoomalu ana o keia poe poo aupuni oia ka nohona aupuni moi o Hawaii.

            Alaila ma ka hookahuli aupuni poina ole ua kukuluia ae la ke Aupuni Kuikawa, i kapaia ka P.G., a oia no hoi ka lua, a ua ikeia no hoi kona auiki ame ke aunu, a hala ia - noho mai ke aupuni Repubalika o Hawaii, a o ke kolu no hoi ia, a i ka holopono ana o ka hoohuiaina, ua ku ae la ke Aupuni Teritori, a oia ia e ku nei, a o kaha no hoi ia, a iloko no hoi o kona au i kukulu ae ai ka Ahaolelo Repuablika o 1905 i kanawai aupuni kalana, e kukuluia ai i ka la-apopo ua ano aupuni la a o ka elima no hoi ia.

_____

E MAKAUKAU MAU NO KE KAUA.

 

            Ma ka nana aku i ke kulana o na Aupuni e kaua mai nei, Rusia ame Iapana, aia laua ma na kulana like ole maluna o ka ninau waiho i na meakaua no ka manawa a hiki i ka hololea ana o na kukai hoopau kaua.

            Ma ka nana aku i ko Rusia ano aole he manao hoopau kaua iloko ona e like me Iapana, aka aia he manao iloko ona e hoolohilohi, a ua kohoia aku o ko Rusia manao maoli oia kona huki ana i ko Iapana noonoo e hooikaika e hoopau kaua oiai no nae oia e hoopuipui ana i kona ikaika ma Manchuria no ka hoomakaukau ana e hoomau aku no i ke kaua.

            Malalo o keia aahu koloka hoohunahuna o Rusia e hele nei i keia manawa, me ka nana ole ae i kona ae ana i ke koi a Peresidena Rusawela, e hui ae keia mau aupuni a hooholo like e hoopau i ke kaua.  Eia nae aole i hiamoe ko Iapana mau maka, a ua kiloia mai ko Rusia manao maoli a akaka me he wai aniani la, a aia kona mau wahaolelo, na nupepa hoi o Iapana ke hookonokono la a ke hoeueu la i ke aupuni e ku makaala loa i na keehina apau a Rusia e lawe ae ai.

            Penei kekahi mau manaopepa i hoolahaia ma ka Nupepa Jiji o Iapana:

            "Ua hoike ae o Iapana i kona ae maoli e hookohu aku i mau wahaolelo kukakuka no ka hoopau kaua e hui aku ai me ko Rusia a noonoo e hooki ae i ke kaua, eia nae he awiwi loa keia ke noonoo ae e lilo mai ana ia i alakai e hoea io aku ai i ka hoopau kaua maoli.

            "He oiaio he iini maoli ko Iapana e hoopau ia ia ae ke kaua, aole nae me ka hoopokoleia mai o kona mau kuleana piha o ka lanakila, a hookau aku hoi i ka maluhia o ka Hikina ma ke kahua naueue ole, mawaho ae o keia aole loa e na ana ko Iapana makemake.  He awiwi loa ka noonoo koke ana ae i na kumuhana hoopau kaua.  Me he mea la he mea pono no e hoolalaia no ka waiho ana i na meakaua no ka manawa i ka hoomaka ana no o na kukakuka ana, a he mea pono e loaa mua mai he mau hoopaa ana mamua o ka hooholo loa ana e hoomalalo ia ke kaua i mea e malamaia ai ko Iapana mau pomaikai ame kona mau kahua mai na poino ae ke haule na kukakuka ana.

            "Malia paha o hala he mau makahiki mamua o ka loaa io ana ae o ka hoopau kaua ana.  Aole he maka'u o Iapana no ka hooloihiia o ke kaua, aka o ka nui o na oia i make ka mea nana i hua'i ae i ke aloha mailoko lilo loa mai o ko lakou mau puuwai."

            No ka hoopau ana i keia manao ua kauleo ae ua nupepa la i na makaainana e makaukau mua i olahonua no ka holopono ole mai o na launa ana e hoopau i ke kaua.

            I hoike oiaio i ko Iapana hoomakaukau ana iaia, me ka nana ole ae i ka noonoo ana no ka hoopau kaua, e nana ae i keia hoike malalo iho nei:

            "NU IOKA, Iune 11.  -Ua hoalaia ae ma ke kikowaena nui o na oihana kalepa na hana ano nui mamuli o ke kuai nuiia ao na lako ame na meaai a Iapana e hana nei maanei.  Oiai i keia manawa ua wawahiia ko Rusia aumokukaua a ke malaelae nei hoi ka moana no ka hoouna ana i na piha ukana waiwai nui eia ko Iapana mau agena ke kuai nui nei i na waiwai i hana maoli la ame ka barena paakiki.

            "Ua ikeia ae aia he mau waihona o ke Aupuni o Iapana ma na wahi hoahu dala like ole iloko o keia ame kekahi mau kulanakauhale e aku i hiki aku ka huina i ke $50,000,000, u aloaa hoi o na bona i kuai hope ia iho nei ma keia aina.  Ua waihoia keia dala no ka hoohana ia ma ke kuai ana i nalako no Iapana i ka wa koke no e hala ae ai ka puumake no ka hoouna ana ma ka Moana Pakipika.  Na Barona Kaneko, ko Iapana agena dala, a oia no hoi kona agena ponoi, ka mea nana e kuai nei, a ke hele pu nei me ia o Peresidena Takahaska, o ka Banako o Tokio, ko Tokia oihana dala nui ma Iapana.

            "He huina palaoa a lakoai wiliia ka i makemake nui ia aole wale no ko Iapana pualikoa o 400,000 koa ma ke kahuakaua, aka no ka huina nui o na pio Rukini e paaia nei.

            Ua kuai nui ia na i'o holoholona a eia hou aku no he kuai nui ana a hoea mai, mawaho ae hoi o lakou i hoomakaukauia e kupai nei ame na lako no ka oihana ma'i a no na halema'i.  O ke kuai ana i na lakou kaua oia ana kekahi itamu nui.

            "E hoounaia aku ana he mau piha ukana o na alahao kila ame na kaaahi i kauoha mua ia iho nei ma Piladelepia, he mau tona lako telepona ame telegarapa ame na mikini e hoolawa ai in a laina uwea e hoomoe ia ana.

            "He aumoku ke paa mau aku ana no kekahi mau mahina no ka halihali ana i keia mau waiwai.  Ua hoolimalima maoli ae o Barona Kaneko i mau moku mai na awa like ole mai o ka honua, a ma kekahi no hoi ua kuai maole ia na moku.  O keia mau waiwai apau e laweia aku ana ma ka aina no Kapalakiko a mai ia awa aku e hoounaia aku ai ka hapanui o keia mau waiwai."

            Ma keia ae la, ua hiki loa ke ikeia aku ko Iapana makaukau mau no ka hoomau ana aku i ke kaua, a ina e ko ole io mai ana ke kuikahi hoopau kaua no ka mea oia maoli ka nanaina i keia manawa, alaila, e makaukau ana no o Iapana ma na mea e pono ai ke olakina o kona mau koa; a no ka ninau no ka nui o kona mau koa, aole ia he ninau e hoopaapaa ai i kona lakou maoli.

_____

Na Manao Pililaula o ko Honolulu Poe no ke Kiaaina.

 

            Ma ka manawa i maopopo loa ae ai ka paa o ka manao o ke Kiaaina no ka waiho ana i kona oihana, oia hoi ke ahiahi Poaha o ka hebedoma i hala a lilo i mea puiwa nui no ko Honolulu apuni, ua hoike akea ae la kekahi mau kanaka ko'iko'i o ke kulanakauhala i ko lakou manao pililaula maluna o keia waiho oihana ana o ke Kiaaina.

            Ma ko W.R.Kakela manao, ua hoike ae oia i ka hemahema nui o ke Kiaaina ma keia wiaho oihana ana ona, he haawina ano maikai ole hoi ia i Wasinetona, a ol ke koho a hookohu hou mai o ka Peresidena aole no ia hohanohano hou ana aku iaia.  Ua minamina loa no nae oia i ka loaa ana o keia kuia.

            A i ka uiia ana aku o A.M.Brown ka Lunamakai o ke Kalana o Oahu ua mamuli iho la oia, me ka pane ana e aho oia e walaau ole, a pela no hoi ia haawina i kau aku ai maluna o Senatoa J.M.Dowsett, ame Reobertson ame kekahi poe e iho.

            O kekahi manao ikaika i ulu ae mawaho ae o na hoohalahala e i ana i ka hemahema ma ka aoao o ke Kiaaina no keia waiho ana - ua lokahi ae ka hapanui o ka poe i hoike ae i ko lakou manao akea a oia manao oia no ko lakou minamina ia Carter a e pono ai no oia e noho malaila aole e waiho oiai ua ikeia ka waiwai nui ame ka holopono o kana lawelawe hana no ka Teritori a o keia poe malalo iho nei ka i hoike ae i keia mau manao minamina i hoike ae la maluna:

            James B.Castle, L.T.Peck, D.L.Withington, W.A.Bowen ame kekahi poe loio o ke kulanakauhale.

_____

Pauku Kanaiwa-kumamakahi o ke Kanawaikumu o Hawaii Teritori.

 

            O keia malalo iho nei ka pauku o ke Kanawaikumu o Hawaii Teritori nei ekanaluaia nei ke kuleana o ke Aupuni Teritori e waiho aku i na waiwai e ku nei maluna o ka aina, pili i na hana aupuni, a i hoikeia hoi na manao kanalua ma kekahi wahi o ke Kilohana nei:

Pauku 91.  O ka waiwai o ka lehulehu i panaiia mai a i hooliloia mai ia Amerika Huipuia e ka Repubalika o Hawaii malalo o ka Olelo Hooholo Hui no ka Hoohui Aupuni.  I aponoia ma Iulai ehiku, 1998, e mau no malalo o ka paa ana, hoohana ana ame ka hoomalu ana a ke Aupuni o ka Panalaau o Hawaii, a e malamaia hoi ia, lawelaweia a kiaiia e ua Aupuni la malalo o kona mau lilo ponoi, a hiki i ka wa a ka Ahaolelo Nui e hoolawa aku ai, a i ole, laweia mai no na hana o Amerika Huipuia ma ke kauoha a ka Peresidena, a i ole a ke Kiaaina paha o Hawaii.

_____

HE LETA

            Kohanaiki, Kailua, Hawaii June 19, 1905.

I ka nupepa Kuokoa;  Aloha oe:

            Ke noi aku nei au i kou oluolu e hookomo iho i keia mau hunahuna mea hou ma kahi kaawale o kou kino lahilahi.

            Ma ka Poalima la 16 o Iune, 1905, ua hoike ke kula aupuni o Puuanahulu, Kona Akau.  Hawaii ma ke alakai ana o ke kumu Emil M.Miller.  Ua nui na makaikai i hele aku e nana.  Nui ka mahalo ia ke kumukula no kona oluolu ame kona hooikaika i ka a'o ana i kana mau humana.  He keiki opiopio loa oia i puka maikai mai mai ke kula o Kamehameha i ka makahiki 1904.  Nui no hoi ka mahalo la o na keiki no ka naauao.  Eono wale no mahina i a'oo ia i ke kumu, aka iloko o keia mau mahina ua nui ka ike i loaa.

            Ua hapai ae na makua i kekahi paina no keia la hoike ua nui na mea i hooomakaukau ia, hewa ka maka ke nana iho.

Me ka mahalo,

F.H.KIAHA.

_____

Alua Pauahi o Keia Hebedoma.

 

            Ma keia hebedoma iloko nui o ke kulanakauhale aia he elua pauahi i ulu ae, -hookahi, oia ka hale i pau i ke ahi ma Kapuukolo i ka aumoe o ka po Lapule e ao ae ai i ka Poakahi ma kahi o ka hora 1a.m., @ kekahi hoi oia ka hale i pau i ke aha ma Leleo, ka po o ka Poakahi @ ae ai i ka Poalua iho la, ma kahi o ka hora 2:08 a.m..

            Ma kahi o ka hora @ ae ai ka makai kaulio Mr. Charles Kamanu i ka wili ana i ka hoaliona pauahi helu 46 ma ke kihi o na alanui Moi am Maunakea, e hoike aku ana i na halekaawai aia he hale @ hi wa ke alanui Kekaulike kokoke i ke alanui Moiwahine.

            A o ka mua loa o na kaa i @ eia no ke kaa o ka oihana maika o Honolulu a i ka manawa i hoea aku ai ka oihana makai ma kahi o ka pauahi ua ikeia iho la ka ula o ke ahi ke hapapa loa la ia loko o ka hale, he wahi halekuai meaai, a hookaulua ole iho no hoi na makai a komopoo aku la iloko o ke kinaiahi ame ka hoao e hoopakele i ka poe o na hale e pili kokoke ana.

            A hala no hoi kekahi mau minute aole no hoi i ka loihi loa ua hoea ae la na kaawai i kahi o ka hana malalo ponoi no o ka hookele ana oke Komikina Kaawai Kukina a hala kekahi manawa o ka palo hahana ana me ke ahi ua ikeia iho la ka emi ana mai o ka ikaika o ka ai ana o ke ahi, a mahope o ka hoopua pono loa ana a lilo ke ahi i pio na ka wai ua lilo ae la ua wahi hale nei i puulehu ame momokuahi, a ua oleloia he hookahi kanaka he Pukiki i nele loa i kahi mea i koe pau kona mau wahi aahu ame na pono e ae ona.

            O ka lua mai hoi o ka pauahi, oia kahi hale ma ka aoao makai o ke alanui Moi kokoke i ke alanui Beritnia e hui la ma Leleo, a ua aiia ae no oia e ke ahi mamua o ka pio ana i ka wa a na kaawai i hooikaika ai, a ua oleloia aia ma kahi o $25.00 ke poho a ka pauahi i hana ai.

_____

O Rice ka Heke o Laua.

 

            O kekahi haawina ano kamahao loa iloko o ke kau hooikaika balota kalana apuni ka Paeaina ame ka la koho balota oia ke kohoia ana o kekahi mau moho holo luna aupuni kalana o Mr. E.M.Watson, he moho Demokarata i waeia ae e na aoao kalaiaina huiia Demokarata-Home Rula ma ke kulana loio no ke Kalana o Oahu ame Arthur Rice (Laiki o Kauai), ka moho Repubalika no ke kulana puuku o ke Kalana o Kauai - o keia mau keonimana  a elua i Amerika laua i ka manawa o ka hooikaika balota a aole no hoi laua ianei i ka wa o ke koho balota.

            O Mr. Rice ka i kau i ka heke no ka mea oia ka i puka a lilo ae la i puuku no ke Kalana o Kauai, oiai hoi o Mr.Watson ua waihoia iho oia i ka hopewaa e ko Oahu nei poe.

            I Amerika keia mau moho a elua i ka wa o ka hooikaika balota, a i ka wa no hoi i waeia ae ai e na aoao kalaiaina a lilo ai i mau moho, a i Amerika no hoi laua i holo aku ai he mau keonimana mare wahine ole, a ilaila no hoi laua e elua i mare wahine mai nei iloko no o ka mahina like hookahi.

            Ma ka Mokuahi Kina i ku mai ai o Mr. Rice me kana Eva i Honolulu nei kahi ana i lohe mua loa ai i kona lilo ana i puuku, he hana hoi nana i hoike aku iaia i ka nui o ka hilinai o ko Kauai iaia, a he haawina haaheo hoi i kau aku maluna ona a he puiwa nui hoi ia no kana Eva ame ia pu.

            Aole i hooikaika balota iki keia keonimana ame ke keonimana Demokarata pu, aka, ua ike like ia no laua a elua, oiai hoi kela o Kauai i lilo ae la i luna aupuni kalana aole no nae i nele o Mr.Watson i ka hanohano i kauia aku maluna ona aiai aia he 1971 balota i pili aku me ia oiai oia i kahi e a i hooikaika balota ole hoi nona iho.

            I ka Poalua iho la i huli hoi aku ai o Mr. Rice me kana Eva n oKauai a noho hana aku ma ka oihana i ka la apopo.

_____

Ke Ano o ko Rofestvensky Paapio Ana.

 

            LADANA, Iune 2.  -Penei ka hoike mai ka meakakau mai o ka "Daily Telegraph's" e noho nei ma Sasebo: "O keia malalo iho nei ke ano o ko Adimarala Rojestvensky hopupioia ana I kinohi oiai oia maluna o kona mokukaua lawe hae, oia hoi ka mokukaua Kniaz Suvaroff, mai ka hoomaka ana o ke kaua ma ka la 27 o Mei, ua kaua aku oia me ke koa luaole, a ma ka la 28 ua hoomaka iho la ua mokukaua nei e kaawale mai ke koena iho o na mokukaua a hiki wale i kona ahuwale ana, eia nae ua hoomau aku no i ke ki ana i kona mau pukuniahi e kaua hookahi ana hoi me kekahi heluna nui hewahewa.

            No kekahi manawa ua lilo iho la oia i ma-ka kupono loa na na mokukaua Kepani.  Aia na poka ke helelei la iluna o kona oneki e like me kekahi makani pukiki a ua ikeia ae no hoi e piholo koke ana ua moku la.  No la kumu, ua hookaawaleia aku ka adimarala me ewalu o kona mau aliikoa ukali iluna o ka moku wawahi Bledovy, a aia no na poka a na Kepani ke hiuku ia maluna o ua moku la, ua holo aku hoi o Rojestvensku mai ua moku la e lilo la ia ma-ka kupono loa nana mokukaua holookoa o na Kepani Ma keia ua lilo aku la ua moku wawahi nei i moku lawe hae no ka Adimarala.  Ua hoao aku ua moku wawahi la e hookaawale, e holo ana hoi i o a ianei, e hoao ana hoi e loaa kahi malaelae mawaena o na mokukaua ame na pukuniahi no lakou na poka e haluku ana.  Ua nee koke aku la ka moku wawahi Sasanimi imua mai ka laina kaua aku no ka halawai ana aku me ka moku wawahi e lawe ana i ka Adimarala, e ki ana hoi i kona mau pu me ka ikaika.  Ua poino iho la ka mokukaua Bledovy, a hiki ole hoi ke hoohanaia kona hoeuli nolaila ua lilo iho la oia i mea ole.

            O keia iho la ka manawa i eha ai o Adimarala Rojestvensky ame kona mau ukali, o ka Adimarala no nae ko lakou mea i poino loa.  Ua piliia aku ka moku wawahi Bledovy e na Kepani a oia ka manawa i loaa aku ai o Adimarala Rojestvensky e pee ana iloko o ka moku, e kahe ana hoi ke koko mamuli o kona mau palapu."

_____

HAUNALELE KULOKO.

 

            ODESSA.  Iune 28.  -Eia @ papa ekahi @ O Rusia ke welo nei i ka @ .  O ke kapena ame @ kona mau @ aku ko @ kinomake iloko o ke @ mau aliimoku i koi ikaika @ hui pu aku me ka poe @ hopupioia aku e elua mau @ ka mokuahi Esperanza i piha @ .  Ke manaolanaia aku @ koke mai ana ke koena @ Kai Palatika aumoku@ laha ae na hoike e hoike @ he mau like ole ano nui ma @ mokukaua e aku o keia @.  Ke kiaiia nei na alanui @ kauhale a ke kau nei ka @

            LADANA, Iune 29.  -O @ na wahi hoopilimoku ma ke @ peia no hoi me kekahi @ oloko o ke kulanakauhale @ nei e ke ahi.  Eia ka poe @ ke alalai nei i ka poe @ aku ka mokukaua papa @ kiu he poka iloko o ke @make iho @ he eha poe @ eha hoi he iwakalua.

            ST.PETERSBUR, Iune @ maoli ae ke Keena Kaua o @ o na haunaele iloko o ka @ koikoi nei.  Eia ke houluu@ na koa no ke kinai ana i ke @ ma Odessa.  Ua hoike @ hoohaunaele ua hiki mai @ kuloko.

_____

Hiki Ole ke Hookaawale.

 

UA IKE KEKAHI POE O @ NEI I KA HOO@ ANA IA LAUA A ELUA.

 

            O ke Kuahaneenee @ he mau @ laua.

            Aole e hiki @ oe ke @ ia laua.

            A aole hoi e kaawale aku ke @ kuahaneenee mai ia oe ae aia wale @ iaia na puupaa eha.

            Ina e maikai na puupaa a ikaika @ he mea oiaio e maikai ana no na @ e ae a ola maikai hoi.

            O na Huaale Kuahaneenee a @ na mea nana e hooikaika a malama ola maikai i na puupaa.

            Eia ka pane a Mr.S.Hanoland kekahi luna o ka Hale Kuke Awai Mamuli o ko'u loaa ana i ka haawina o ka eha nui ma kuu kua no kekahi manawa, ua hoao iho la wau i na H@ Kuahaneenee a Doan ma kuu kuai ana ma ka Halekuai Laau o Hollister @ a ua loaa ia'u ka oluolu a pau loa kuu eha.  Ua maopopo loa ia'u he mau huale ia no lakou no ka ma'i kuahaneenee.

            E loaa no na huaale kuahaneenee Doan i ka poe kuai laau @ keneta o ke poho hookahi 6 poho i ka $2.50.  E hookoia no na kauoha apau ma ka leta ma ke kuike ke hoouna nei i ka Halekuai Laau o Hollister ma @ agena o ka Paeaina.  E lawe i ka Doan me ka nana ole i ka ha'i.

_____

            E malamaia ana na hoolele @ ma ka po Pakiulai ae nei ma ke @ o ka Pa-alii.  Mai poina i ka naue @ ae e ike.

_____

            Ua waiho aku o Christian @ ko Honolulu nei Agena kula Aupuni i kona kulana mamuli o ka uuku loa ka ukuhana ma ia wahi.

_____

            E malama ia ana no e like me ka mea mau na hana heihei waap@ waena o na hui Makala ame @ ma ka Anemoku o Polea, Ewa, ma @ la Pokiulai iho.

_____

            Ua hoike ae o Lunamakai @ me he mea la e hiki ana no iaia @ hoemi mai i ka nui o na makai @ manawa hookahi no ua hiki @ malamaia ka maluhia.

_____

            Mamua o ka haalele ana @ Kiaaina Carter a holo aku no Amerika ua kakauinoa ae oia i ke @ e hookaawale ana i kela aina @ ai ma Molokai no ke kukulu ana @ kahua lapaau ma'i lepera.

_____

HOOLAHA AINA AUPUNI.

 

            1.  Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i na laia o ka Oliver @ men Association o na palapala @ ko lakou mau aina pakahi iloko @ -Kahua Tract, Hilo.  Ha@ laweia ae no ma ke Keena @ Williams, Hope-Agena Oihana @ Hilo, Hawaii, mawaena o na @ ame 12 awakea Poaono Iulai 29 @

            2.  Ke haawiia aku nei no @ hoolaha ma a mahope aku o ka @ 12 awakea.  Poaono Iulai 29. @ weia ae no na noi ana @ manao o ka Hapa VII, @ Hoolimalima), Kanawai Aina @ ma ke Keena o Geo H.William @ Agena Oihana Aina, Hilo @ na pa-hale apau loa iloko o @ Kahua Tract, i lilo mua ole @ o ka Oliver Settlement Association.

            O keia mau aina ua kau@ papa o na aina mahiai, a he @ wale o lakou ua kanu mua la @ Ma kekahi kumu i weheia ai @ aeia aku ka Honomu Sugar @ hookaawale aku i ke ooko @ maluna o ka aina i keia manawa @ manawa apau mamua aku o Aperila 1, 1906.

            O ka iliaina pakahi o keia @ mai ka 20.29 eka a hiki i ke @ pakahi a ua kauia mai ka $6.00 a hiki i ke $37.50 no ka eka hookahi.

            O na kii aina o na apana @ mea apau e pili ana i na kumu @ pono o ka poe e noi ae ana ke @ ke noi ana etc., e hiki no ke @ mai ke Keena Aina ma Honolulu @ ole ma ke keena o ka Hope Agena Ole Hana Aina, Hilo, Hawaii.

JAS.W.PRATT, Komikina o na Aina Aupuni.

            Honolulu, Iune 27, 1905.

3074-Iune 30; July 7, 14, 21, 28.