Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 26, 30 June 1905 — NA WARENA. OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA. OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOKI KA VII. i 5 KE KULANAKAUHALE 0 DELI. Me ke kali hoa ole aku na kani koke ae la na o-le»hoike lanakila no na Pelekane a akoakoa koke ae la lakon apau i kahi hookahi, a la manawa no hoi i puka niai ai na wahine haole ame na kanialii haole i hoopania iloko o ua wahi nei a hui pu ae la me na koa ke kumu i loaa ni ko iakou pnuhonua no ka manawa mua loa, a o ka lanakila ana no hoi ia o na i*elekane. ♦•O keia ana ko kakou kahua." wahi a Mekia Waiena 1 hooho ae ai, a 110 elua a ekolu paha la a kakou e noho iho ai ianei, a ua hiki no hoi ia kakou e ku paio aku i na enemi oiai, he nui na pu ame na poka i koe il<»ko o keia mau i>apu ame na mea ai pu no hoi e lawa ai ijo ka mahuna ana ia kakou no keia mau la.' A o keia mau puali o Mekia Warena i loaa ai ka lanakila o laua kekahi o na puali i piha loa 1 ka olioli no ka ianakila kamahao loa i loaa a hui pu ia hoi me ka hoopakele pu ana i na wahine ame na kamalii i inakemakeia e hoopoino. a iloko no hoi 0 keia hui ana mahope ilio o ka hoonohonoho ana i na koa no ke kiai ana ua hui iike ae la 11 a mea aj>au —mai ka poe aliikoa maopopo ma ke kulana me na hoa o ka au like ana aole nae me na kulana aliikoa a hookahi ka pane ana he |ioe keonimana like lakou apau. Ma ka aoao o ka Mekia Wareua uā lilo loa oia i mea nui i kona poe hoahele nolaila ma ka manao lokahi 0 lakou apau ua waeia ae la ka hale maikai loa iloko o ia kauhale a %iawiia aku no ka Mekia ame kona ohana a o ka hapa iho i koe ua noho aku lakou iloko o na hale i ku i ko lakou makemake, ma ka pakolu a pa-ha iloko o ka hale hookaln. Alaila huli ae lakou no ka pono o na holoholona o lakou. ma ka hoohainn ana a hanai ia lakou, a i ka maikai ana o na mea apau a noho hou ka malu me he la aohe i lawelaweia he kaua ia manawa. I ke ahiahi ana iho ua lilo ae la ua kauhale nei i kulanakauhale malanialama mamuli o ka malamalama 0 na lamalama lehulehu i ho-aia, a ua lilo 110 hoi ia i wa 0 ka olioli nui iwaena o na koa Pelekane, maluna o ko lakou mau papaaina. I keia man hana e nee ana a hiki wale i ka wa o ka hamau a hookuu no hoi ka luhi a waiho hiamoe aku na mea apau, aole i nele ke kukuluia o na kiai ma ka pakolu a pa-lia ma kahi hookahi a ao wale ia po aole lie kanalna ana, no ka maluhia i kau iho maluna 0 lakou apau. eia nae, aole i nele ka nolio ana o ka aha kuka a Mekia .■\Varena me kona mau aliikoa 110 na hana aku i koe. VIII. TAIO HAHANA ME KA WIWOOLE. ' A pehea kou mauao e ka Mekia?" waiii a kekahi o na aliikoa i ui aku ai iaia i wehe ae ai i kona ipupaka mai kona waha ae. "Aole no he maikai loa e Ci*ose, r i pane aku ai ka Mekia i ke kapena nana ka ninau mua. "Aole e hiki ke hoonalonaio i ka oiaio o ke kaua ia īuai; e lele mai ana lakou iloko o na kauhale apau me he mau iiiohae la no ka manao 110 e lukuwale 1 ko kakou poe me ka hoouiainoino nui. Aka, ina he walii heluna kupono nei o na koa ma ko lakou aoao e po'ipu mai ai ia kakou oiai iloko o keia wahi kauhale. ke manao nei wau aole lie maka'u ana, aka ina e huliamahi mai aua lakou a oi nui hewahewa loa aku, aiaila he hana puikaika 110 ia ma ko kakou aoao ke kupale aua a kula'i aku. Ke manao nei wau aia ma kahi o iwakalua koe e lawa ai no ke kiai papa iina no ka aoao hookahi a eha keia mau aiaila e pau ana no ka hapanui 0 kakou. a kau iho maluna o lakou ka hana nui o ke kupale ana aku 1 na euemi/' u Aka. he mea oiaio," wahi hou a Mr. Kapena Crose he mea pono no e makaala loa ia ua paia, a ua manao wau he hookahi waie no a lakou aoao e paluku mai ai i ka wa hookahi, a ina pela ua hiki ia kakou ke pale aku, a oi loa ina aole a lakou mau pukuuiahi aole no he wahi poiuo e loaa uia ka lakou hooikaika ma'uwale ana." "Aole e nele ko lakou lako me na pukuniahi/ ? wahi a Kapena Wilikini, kekalu 0 na aliikoa 0 Warena —he aliikoa no Ouode i ka, wa o ka maluhia o ka aina. *'0 keia poe Inia o keia wahi ua lako wale no lakou me na pukuniahi. E like me ka lilopio ana ae nei 0 keia waht ia kakou ma ko lakou kauohaia ana aku e haawipio, pela i kaa mai ai keia mau pukuniahi me kakou aka aia no he mau pukuniahi i loaa ole mai ia kakou aia 110 me lakou. Ke manao nei wau, e piha uiai anu owaho nei o kakou me na pukuniahi i ka po o ka la apopo a i ole i ke k«kahiaka o ia la aku." "Alaila, aohe he pono iki o ko kakou noho hoonanea wale iloko o keia wahi a piiapio mai kakou ia lakou me he mau iole la i paa iloko 0 na haleiole;" wuhi a Mekia Wareua i hoomaopopo aku ai. u He puuhonua keia no kakou i keia po a i ka la-apopo a ia po aku a mahope aku o ia manawa e pau ai ke ano puuhonuiv o keia w ahi no kakou aka e lilo no keia wahi i mea hoopahele ia kakou e lilo ai kakou 1 iH»e pio. Aka no Bitari kahi o ia poe makaainana o kakou e noho piiiaiku mai nei, aole o'u makmake e haalele wale me ka hooikaika ole e hoopakele ia lakou. Oiai nae ua haawiia mai ia u ka mana o ka hoohana ana, aole nae e hiki ia'u ke mauna wale i ke ola o na koa; ? 4, Pehea ke ano o ka kakela o ia wahi e ka Mekiā?" i ninau akn ai 0 Kapena Crose u l'a lohe anei oe i kekahi uiea e pili ana no ia kakelar "He haie auo huina-ha ia." wahi a Mekia Warena, <,: i hoopuniia me na [m manoanoa a pa kiekie no hoi. Mawaho aku o keia pa aia 110 he \k\ hon mawaho aku me kona mau puka pa nuuui a ikaika paa. l'a manao wale ia aia he mau pukuniahi i kukuluia ma kekahi man | wahi o keia mau wahi a he pukaa iiilii ma ka pa maloko! aku»" anei oe e Wilikini e poMpu mai lakou malu na o kakou i ka !a-apopo?" i ninau hoa aku ai ka Mekia. He mea maopopo ioa e houluulu ana lakou i ko lakou poe koa a hoomakaukau e kaua niai la kakou ke paka aku mawaho o keia wahi, aka ina e noho malie kakou, manao wau aole lakou e lele kaua mai 1 ka )a apopo; me he la nae e hooko 10 mai no lakou aole i ka la apo|>o aka ia la aku.* % "Alaila ua manao oe he mea poao e hooka'ulua loa ole iho ma keia wahi?* i ninau hou akn ai o Warena. "Aole au e olelo ana i ko kakoo pono e haalele koke iho i keia wahi, aka o ka-u wale uo e kalele ai. oiai no kakou e nee akn imua nm ko kakou ala me ka hoohakalia ole ina ua manao kakou e alo ae i na paioia mai, oiai o ka noho ioihi ioa ana iho o ia no ka maopopo

j oko liakon iele k«iua ia mai. ~Manao wau ela ae !īo Bitari ka* • naka ke Uel*- «sai nei e kaua inai ia kakoa?" \ "O. aohe be kanaiua ana ma ia mea ji«> ka mea. eia io 110 oia ke | iiana nei bo ka paio mai ia kakoa. >"o ka aiea ua kukala nui ae j oia i koaa liooko iuai ia hana maiuna o kakou." | pela." walii a Kapena Danalope i pane ae ai/" oi aku ka < maikai o ke komopoo mua e aku o kakou iloka o kona wahi me kona j | haupu iuna ole mai e hanaia aku ana pela/' "He manao maikai loa kela e Kapena Danalope ? " wabi a Mekia Warena i pane kokua aku ai ika hooaiai ake kapena. u He noonoo maikai loa kela ina e hiki ana ke hookoia. Alaila, oka ninau wale lio oia ka pane ana i keia ninau.—E hiki anei ia kakon ke hooko aku?" A maluna o ia ninau a maluna o na mea e ae i noonoo nui ai ka ahakuka no ka hoomaopopo ana i na hana e hana aku ai mamua o ka hooholo loa ana i na hana e hooko ai—i ko lakou kupono no ka hooko ana ame ka ole. I ke ao ana i kahi )a ae* a i ke kakahiaka nui okoa no i puka aku ai o Mekia Warena me kekahi poe koa ona no ke kiu ana i ka malaeiae oko iakou ala no Bitari. Ai ka hiki ana o lakou ma kekahi wahi —ma kahi o elua niiie mai Ouode aku ua ike io aku la iakou i ka, piha io mai owalio o na papu ma kahi kokoke i ka puka-pa me na| lio kanaka ame na koa helewawae. A me ka hoohakaiia ole ua hulihoi mai ia kahi puali uuku i Ouode e alo ana no nae i na poka 0 na Inia e ki mai ana ia lakou. j Ma kahi o hookahi mile mai ke kauhale aku o Ouode iku iho ai ! kekahi puali Inia no keke'ake'a ana ina koa ame Warena pu ko lakou ala e huiihoi ana, aka, ua ike mai ia o Kapena Kenta i keia mau hoohalua o na Inia ma ka naua ia ana mai maloko o ke anianinana ua holo mai la lakou no ka hui kino aua. a ma ia mea i haaleie iho ai ua j>oe Inia nei i ko lakou kahua ke kumu i kaawale ai ke ala no Warena ma, aole no nae i neie ka hoolele poka mua mamua o ka! haalele loa ana mai o na Inia. Ma ka hiki ana ae i ka hora ewalu alaila ua ikeia aku la na puali o na Inia e nee mai ana iloko o ke kauhaie o Ouode. a i ko lakou kokoke ana mai ma kahi mamao kupono a lakou e hooleie mai ai i ko iakou mau poka ua hoomaka mai la ka lakou ki ana a he makaw»iu hoi ia o na poka e haukawewe ana iluna o na pa o ke kauliale. Lele pu mai na poka me na uwa ame na leo ikuwa oke kaua mai na Inia mai. *'E haawi aku i ainakakahiaka 110 na iio a e makaala i ka malama pono ana ia lakou," wahi a Mekia Warena i liaawi kauoha aku ai i kona poe koa, no ka mea i ka la-apopo e hookuu al kakou i ko lakou mamaholo apau.'' A ma kahi o ka liora umi-kumamakahi i ikeia aku ai ka nee malie ana mai o kekahi mau elepani nunui me kekalii poe Inia maluna o lakou a i hoopuniia lioi e kekaiii mau lio kanaka. "A eia ae ua poe Inia nei e like me ka*u i manao mua ai e puka mai ana me na elepani a ke manao nei wau aia kela mau elepani ke huki pu ia i kekahi mau pukuniahi a lakou, a'u 110 hoi e manao pu nei e lawe ana ia mau pu iiuna o kela aliua." O keia na olelo a Kapena Wiiikini i hoopuka ae ai i ka manawa i ikeia aku ai na elepani. "Pela," wahi a Kapena Danalope i hooho ae ai, "a e ike ana kakou iko lakou paani aole e loihi loa. "Nolaila," wahi hou ana i pane aku ai nae ia Dike Warena, ; 'e ike ana oe ike ano oka lioohana aua o na Inia i ko lakou mau pukuniahi e like me ke ano o ka lakou, ano kaua ana. Aole i like ke ki ana a keia poe me ko Deii poe, oiai o ko Deli poe aia ka lakou ma ke ano.o ka kakou hoohana ana a ua a'oia lakou ma ia ano liaawina, aka o keia poe, o ke ano kahiko no o ko lakou aina ke ano o ka lakou rula ki pukuniahi ana." "Aia ke nee ae la he mau elepani," wahi hou a Danalope i hoomau aku a| i kana wehewelie ana i ka opio, "e pii ana kela iluna o kela ahua, a malaila mai e ki mai ai ia kakou—o ke aluia hoi kela i anaia ai a loaa ka ike aia kahi o elima haneri i-a ka mamao mai nei aku, a he hiki loa hoi i na poka a ko kakou mau pu liilii ke lele ilaila, a e ike ana oe i ko lakou hoopuiwaia e ka kakou mau poka." lioko o ka manawa kupono ua liiki aku la ua mau puali elepani nei iluna o ke aliua, a hoomaka mai la ua poe nei e uwa me ka leo nui, me ke kowelo ana i ko lakou maa hae, e hoike ana i ko lakou haaheo nui, a ia inanawa hookahi 110 hoi e kani kapalili ana ka pahu liilii ame ka liaanui na koa iluiia o ua wahi ahua nei. Ma keia manawa no hoi o na Inia e lioonee nei i.i lakou iluna o ke ahua, ua hoi. aku la na koa apau o 'Mekia Warena mahope pono o ko lakou mau pale a mahope olaila i pee mai ai, he pale manoanoa o elua kapuai ka mauoanoa a he umi-kumamaha hoi kapuai ke kiekie e nalowale ai no ke kanaka. A mahope ])ono aku o keia pa manoanoa aia he pale manoanoa kekahi nona ke kiekie ma kalii o eliiua kapuai i kukuluia hoi inaluua o ke a aia he mau puka niakani liiiii a ma vn kihi hoi lie mau puo'a liilii/he inau puo'a i lawa no eha waU no kanaka e noho ai, a iloko o keia mau puo'a ame na wahi pukapuka liilii o na papu pale i lioonoho aku ai o Mekia Warena he iwakaiua o kona poe koa akamai loa ma ke ki pololei kahi hoi e hiki pono ai i keia poe kf pololei e ki i ua enemi me ka loaa ole mai i na poka owaho mai. Ma ka manawa e holo-ke ana na koa o ka aoao o ka enemi iluna 0 ke ahua, ua ikeia aku la ka liookaawale ana ae o na koa ame na lio ame na elepani, a kau lalani pono mai la he umi pukuniahi e liuli pono mai ana na waka i ke kauhale o na koa Pelekane e hoomoana ana, a nialiope koke aku no he elepani nui, a mahope aku ona na elepani e ae ame kekahi poe e ae. Ko Mekia Warena aia oia iloko o kekahi o na puo'a me kekahi alakai ona ame na keiki elua ana he inau elele hooko kauoha hoi i ka manawa e haawiia ai ua kauoha no ka lawe ana a hoihoi mai i na pane. "Holo ena keiki," wahi a Mekia Warena, "a ha ? i aku ike kauoha 1 ka poe o na alē'o e ae e ki aku lakou i ka pahu oluna o ka elepani nui mahope po'no o na pukuniahi, a o ka hapanui ma na puka makaui liilii eki aku lakou ika puali pukaa ame na elepani e ae. E ha'i aku e ki papa lakou ame ka hoopololei loa i ole e hala. me ka ha'i ako na'u e waiho aku ika olelo oke „ki ana. Mai hoohakalia e na keiki no ka inea ua makemake loa wau na\akou ka papa poka e lele mua a na ia mea hoi e hoopuiwa ia lakou, ko lakou kumu hoi e pihoihoi ai a ike ole i ka mea e hoohana pono ai i ka lakou hoonee kaua ana/' I ka manawa koke no i eleu aku ai na keiki—o kekahi ma kekahi aoao a o kekahi ma kekahi aoao, a oiai aia o Mekia Warena ke hakapono la kona mau maka no ka makaukau io o kona mau koa, ua ike io aku la ois i na'pu apau o na koa ona e kau papa like ana T a ia manawa no i haawi ae ai oia i ke kauoha: tc Paea % Iloko o na kekona pokole loa i like akn ai na pu apao. a . hia'iia aku la no hoi na poka me ka lele pololei ana a na wahi i ma* kemakeia olnna o kahi ahua, a i panaiia mai hoi e ka puiwa nui o na koa oka aoao enenii me ke kunana nui ma ko lakou aoao. Oka t elepani nui keia ame kekahi man ele|>ani e iho o na aliikoa hanohano a ano noi ua loaa pono aka lakou i na poka a pela no hoi kekahi poe ■ e nonoho aoa iloko o na pahu oiuna o na kua o ua mau elepani nei a holo pukaka ae la lakou me ka ikaika me ka maopopo ole o kahi e holo ai a hiki ole hoi i ko luna poe ke hoomalu i na holoholona nu nni, oiai hoi ko lakoa mau ihu lol<mi e mananahele ana ilona i ka ■ lewa me he la e hoo-na ana i wahi e maha ai. » (Aole i pati.)