Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 28, 14 July 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

VIII. PAIO HAHANA MB KA WIWOOLE. "Ua liiwsi keia ahi e a no kekabi manawa loihi e lawa ai ka mahawa no ka hoopau pono ana a holomua ka'u {>a{uiluuui e nuiaau noi e hooko." walii liou a Mekia Wim-na. Aka aole wale o ka ua koa lVh 4 kane ko ahi e Imomalamalanui ana iloko o ka peuii. oiai aia he imi o na ahi e a ana ma na wahi o na Inia e hoomoana ana a ma mau ahi \m lu>i i loaa ai ka ike aia no kekahi poe Inia 'ua ano kofeoke mai i ke kahua hooniotuia o na koa Pelekane--kekahi o lakou ano kokoke i na a!anui. a he loheia aku 110 hoi na walaau o'na koa a lohe pu iia aku no hoi na uwa ana mai na kahua mamao aku. A ma na mea i hoomao|>oj>oia aku mai na walaan ana aia he mau pukuniiihi kekahi me na koa Inia ano kokoke mai no ka manao ana palia e po'ipu mai. A oiai aia ke ahi nui ona Pelekane ke hoomalamalama ia i ka ipuka hookahi o ko walio erfia mai ai e komo ilGko o ke kauliale, ua loaa iho la na noonoo ana I na Pelekane aolo he kaua e hooukaia mai e na enemi a hala wale ka po, aka «a paa ko iakou manao e kiai makaala loa. Ma ka hora eiwa o kela po aia na koa Pelekane (>akahi apau ma kahi o na lio e ku ana i makaukau me na noho ame na lako o lakou apau. Aole oko lakou poe wawae wale no ka iwa hiia me ka lole a j)ono i koekoele ole i ka manawa e nee ai ka puali, aka o na meakaua kahi, alaila hoomaka aku la ka puali ne<? me ka malie loa malalo o ke alakai ana o ka Mekia a hiki i kahi o na koa he umi ana i hoouna ai i ka auwina la kaua poina ole no ke kiu ana ia,lS no lakou e nee akahele ai me ka ike ole ia mai. A i ka hiki ana i keia wahi, he wahi hoi ia i kaawale loa mai kahi aku o na enemi e hoononoho mai ana a ma ia wahi hoi na uhr nalielehele e ulu nui ana e nalo ai 110 ke pee ana iloko olaila, a ma ia wahi 110 hoi e moe ana he pa i kiekie kupono e nalo ai na lio me ka ike ole ia niai nia kekahi aoao, me ke kanaka ole oluna. A ma ia walii aole hookahi mea walaau aka lie hamau wale no. a aolie no hoi he ui ana oiai ua ike a hoomaoiH>po kela anne keia koa i kana kauoha i haawiia aku iaia no ka hooko ana, ame ka hamau no hoi i nee aku ai ka puali oiai na koa e helewawae aua me ke alakai ana i na lio, a hiki wale i ko lakou mamao ana me ka loaa ole o kekahi ulia. He umi ia minute o ko lakou nee malie ana a aole no hoi he kiiii Inia i ikeia a maopopo lea loa ae la aole he kiu a na enemi mahope o lakou a manaolana ae la lakou i ko lakon paheiuo lanakila— a iua e kaawale aku lakou ma kahi o ka hapalua mile o ka hemolele loa no ia o ko lakou lanakila. Ua maopopo loa i na Pelekane aia he manao a lie noonoo me na Inia aole e haalele na Pelekane i ko lakou kaliua hoomoana a hiki i ke ao, a oia hoi ka manawa i haupu wale aku ai na Pelekane no na Inia e lelekaua hou mai ai maluna o lakou, a maiuna o ia noonoo ana i ikaika ai ka nee ana o na puali ia pe», a maalahi ai ka nee ana; ama ia nee malie aiaa a liala kekahi mau manawa aole no hoi i ka loihi loa. na maopopo loa ae la ko lakou pakele loa, a nuilaila 110 hoi i i kau ae ai lakou maluna o na lio a nee akahele aku la no hoi no mua e nee ana no Bitari. Ma keia manawa ua puka ae la ka niahina a loaa iho la ko lakou kukui a, i ka hala ana o akahi ame ka liapa niile ua ike aku.la lakou ina hiohiona oke kaulia\e o Bitari kahi lakou e nee nei no ka lioopakele ana ia mau inakaainana Pelekane o lakon. a ina ia wahi 110 hoi lakou i hoomaha iho ai a liolo loa aku la o Wanum nie kekahi mau koa ona auie Kapena Iventa iimua no ke kiu ana ina ua ; malaelae ke ala j4o iakou. "Aia he mau kaapi[>i,iuamna pono aku nei o kakou," wahi a Mekia Warena i pane aku ai i kekahi o na alakai Inia, "a e wehe i ka lole o na wawae o kou lio, a e holo aku ilaila me he malihini la ? a e hoike mai i ke ano o ia mau kaapipi mahope iho o kou nana i>ono ana i ke ano." Ua hooko io aku la ke alakai Inia, a aole no hoi i puiwa oia e like me ka lakou i haupu mua āi, oia hoi, he kmipipi ia i piha me na koa Inia i loaa ina palapu oke kaua. I kona hoea ana aku ina kaapipi e nee malie ana ua hui io aku la no oia mahope iho o ka ! haawi aloha ana a ike pono io aku la oia, he niau kaapipi o na Inia | eha, a mahope o ka haawi aloha hou ana ua hooiuau aku la ua klu I Inia nei no mua a i kona hiki ana i kekahi- wahi alulaao uuku ua kipa ae la oia iloko olaila a huli hoi mai la i kahi o na koa Pelekane, I me ka ike ole ia.mai e na Inia kaapipi e nee malie ana. I <4 Eha kaapipi i jdha ina koa eha/" wahi ake kin Inia i pane aku | ai i ka Mekia. | "Oia maoli no eao," wahi a Mekia Warena i hooho ae ai, "a he pomaikai nni hoi ia iao kakou." | Alaila haawi ae la oia ike kauoha ina puali holookoa e holo-—o na laina mua no nae a e holo aku me ke kanalua ole a e hopupio i na kalaiwa kaapipl, a e hoopiha i ko lakou waha me ka lole i hiki ole ke walaau a o ka poe eha oluna o na kaa e laweia ae lakou mai na kaa ae a waiho ma kahi kupoiio me ka hoeha oie ame ka lawelawe maikai hoi. "Aole keia poe Inia eha oinna o na kaapipi ua paumaeie na lima i ke koko o na wahine ame na kamalii Peīekane, oiai aole a la* kou lukuwale, a mai ole no lakou iloko o keia kipi ina aole lakon i hookikinaia e na koa Sipoe, a o ke kaua a lakou i kemio ai I keia ahiahi he hoike ana ia i ko lakou wiwoo!e t he hana hoi na lakou i hooko aku e like me ka iiui o ka malamaiama i loaa ia lakoii. O keia na oleio kauoha a hooiana manao o Mekia Ware®a i wehewehe aku ai i na koa, a hoomaka aku la no boi lakou no ka hooko hana. MOKUKA IX, PAAPIO A PAKELE MAMULI O KE KIKA. ra hoopuiwa loa ia na kalaiwa kaapipi i ka hoea ana aku o kekahi puaii koa kaulio me ka maiie a halulu Ho ole hoi, a oiloa akw ko lakou puiwa i ka hoomaopopo ana mai he poe koa I elekane lakou, a hooi loa ia akn no hoi ka puiwa ik* iele ana o«a poe k«i aei mai na lio mai a hoeipuia aka la iakou me ka hoopaaia o aa wawae i ke kaula a laweia aku ia iakou ma kekahi wahi mamao mai ke alanni aku. . k» waha He boofeabl o l«kon i hoopaaiaw aoU liae . w ks » nal'w # i»

0 Kstari ame na mea O na koa eha ua laweia ae lakon mai na k»uipipi o»* a waihoia iua k«r'k;i{ii wahi mniikiiī tnt? k*i i&weiuwt? niaikAi ia i *»ha «,»k- ai lakou. u uui hui k« h«x>maiksii o na ko:i Inia eba nia mu)i t> 11« !a\v* i lii«e aiaikai ia © lakoa» oiai ua haupu mua ae la hiKOU 1 ko lākou papiihiia me ka niainoioo nai eia nae. aole pela ka bana a i ak« nuniima o lakoiL "E booiiiki oe uia ka inoa o ke kanla aole e kahea i kokua a olelo naha 1 ka nianawa e maalo ae al kekalii mea iioko o hookahi hora mai*e»a manawa akii: "O keia iho la ka hooWki i hoopaaia e kela ame keia koa Inia a hooholoia e lakou e hooko. Ame na kaapipi kanaka o!e ua nee aka la na koa Pelekane imua a ma ka lihi uialaaa p pnka ak« ai i ke knla e hoea akn ai i Bitari he hapaha miie, ua hoomaha hou iho la iakou. Alaila le!e iho Ia na koa apau mai ko lakoa poe iio iho a mahope o ka ha-na ana i na lio aj>ati he wahi mamao iloko o ka ululaau. a i noho kiaiia hoi e iwakahia poe koa o Lakou, ua hoomakankau ilio la ko lakou nee hou ana imua. He eha o iakou koa i aahu me na aahu 0 na kalaiwa kaapipi Inīa a ano like loa me ua poe kalaiwa Inia nei koe waio no a kokoke loa e loaa ai na hoomaopopo ana 1 ko lakou Inia ole a o ka hapanui hoi o na koa ua aahn iho iakou i ko lakou mau koioka IoIoa ? a momoe aku la iloko o na kaapipi me he mau koa Inia eha la. I'a hoomaka hou aku la ka huakai kaapipi e nee imua, a no ka makaala ole oke kauhale ame ka papu o Bitari aole i loaa a hiki waie 1 ko lakou kokoke lōa ana i ka ipuka a weheia no hoi ke panipuka no lakou e komo ai. <% Eia hou 110 ua poe eha, ,f i hooho ae ai ke kiai puka-pa. Oka ekolu iho ia keia oka huakai kaapipi hoohikihiki poe eha. O kela poe keiki o na ilikeokeo, me he la ke kokua loa ia nei e ko lakou makua. "A, he kipi! ,, i hooho leo nui ae ai oia ika wa ona i hoomaoiKipo koke aku ai i ke keokeo o na helehelena o na koa.i manao< ia he |>oe Inia eha, ma ka manawa i kaalo loa ae ai ke kaa mua loa iloko pono oka pa. Ika manawa koke no ua lele aku la kekahi ona koa Pelekane kalaiwa mai ke kaa i ano kokoke i ua koa Inia kiai nei me ka limaikaika a waiho ana ua kiai nei iluna o ka honua. Aka ua lohe mai la kekahi koa kiai i ka leo nui ana o ke kiai inua, a mai iaia mai hoi i kani mai ai ka pu, a ia manawa hookahi no i ala mai ai na koa Pelekane apau oluna o na kaapipi a he iwakalua o lakou i komopoo maoli aku iloko o na hale e kaua ana i ka*p°e e ku-e mai ana ia lakou, a he elima o lakou i holo pololei aku i ka lumi o na kiai a nie na pu-panapana lakou i kau aku ai me ka haawi kauoha ana i ka make o kekahi o na enemi i ka manawa e hoao ai' e ku-^mai. Ia manawa no hoi ka papu i«puoho ae ai mamuli o na kani pu a holo-ke wale ae la no kekahi poe me ka maopopo ole o ke kumu o ka hana aki wale ae la no iko lakou mau ika lewa. Alailtt me ka eleu nui o Kapena Kenta malalo o na hoonohonoho papahana ana o Mekia \Varena, ua a'e aku la lakou maluna o kekahi wahi uwapo uuku e hiki aku ai i ke kakela maoli, a ma ke kaa ana ma kekahi aoao oia no ka manawa i kani ae ai ka ulili a Mekia Warena, he hoailona hoi 110 ke kuni ana i ka pokapa-hu nui kupono i hoomakaukauia no ka wawahi ana i ka uwapo, alaila ua hooko aku la o Kapena Kenta a iloko o na sekona pokole loa i u-ina ae ai ka weliweli o ka pokapa-hu, a ano haalulu ae la ka honua, i na hale hoi e naka ana. Ma keia hoolala i holomua o ka hoohana ana ua maalahi loa ka lilopio ana o ka papu, no ka mea o ka hdpanui o lakou koa ka i haawipio ae i na Pelekane i luiipuia me ko lakou alakai a piliwale mai la no hoi ka poe kaua ole; alaila ohiia ae la na meakaua apau a kaa malalo o ka hoomalu ana o na koa Pelekane a pau pu hoi na koa iloko o ia ano liookahi. ' | Ma ka hoikeia ana mai ia Mekia Warena e kekalii mau koa Inia kalaiwa kaapipi ma kahi i loaa mua ai na kaapipi oiai lakou nm ke i ala i kahi i hoopaaia ai na wahine, ua hookolo aku la oia i ukaliia lioi e umi mau koa ona, ua olioli loa lakou i ka lohe ana aku i na leo hooho o na wahine, iloko o kekahi lumi. O ka poe keia i hoikeia mai no lakou ka nui o ekolu kane ame elima wahine, a o lakou hoi apau ua puiwa loa no keia kokua lioopakole i miuiao nnui ole ia e hiki aku ana a nui ino loa ka olioli o lakou apau. Aole he manawa e hooka'ulua aku ai, nolaila ua haulani aku la na koa iloko o na apau o kahi hoomoana, me ka hookoe ole ia 0 kekahi wahi—o na halelio, na wahi waiho pu ame na keena ano apau, a pau mai la no hoi na lio mai-kai o ke alakai o ke kauhale Ika laweia no ka hoolawa ana no na wahine ame na kane pu. A i ka makaukau ana o na mea apau no ka nee ana a haīilele iho i ua kahua nei, a mamua o ka nee ana ua liele aku la oia i kahi o na wahine i noho ai a loaa aku la ka wahine a ke alakai nui o ke kahua mo na keiki, he wahine keia i uhipaa iaia maiiuna o kona poo a na wawao me ka aahu e like īue ke ano o na wahine Inia, a ku mai la imua o ka Mekia Polekane 110 ka hoolohe ana i na kauoha e waihoia mai ana iaia no ka hooko ana. "10 ka Mailame,-' wahi a Kapena Iventa i pane aku ai i ka lede, ka mahekH>lelo o Mekia Warena, k, Ke kauoha mai nei o Mekia Wa-! rena, ke aiakai nui o na puali koa Pelekane, e ha'i aku wau ia oe, o: keia kakela nui ame oe pu ame ka poe apau oloko o keia wahi ame na mea apau oloko o keia wahi, ua kaa aku malalo o kona mana a e haawi aku no oia i na mea apau iloko o ka ula o ke ahi ke makemake oia e hana pela a e lawe aku ia oe ma ke ano he pio. Aka aole oia e hana pela^ u O kau kane he alakai wiwoole oia, aka ua kuhjhewa loa oia i ke kaua ku-e ana i kona poo, no ka mea e mau no ka noho lana: kila a noho {>oo mau o ke Aupuni Pelekane a e hoopa'iia no ka poe kipi iaia. Ke ike aku nei makou iaia ma ke ano he koa wiwoole aka he enemi hana kuhihewa, a e like me ko makou hoopakele ana a hookoe ana ia oe ame kona ohana apau ame kona poe apau ame ke kakela o olua pela makou e manaoio nei e hana aloha ana olua 1 na makaainana Pelekaue apau e halawai mai ana me olua a e lioopakeleia lakou e olua e like me ka hiki ia olua ke kokua." ' A o ka hojK> Soa o ka makemake oia no ka haalele ole iho o kekahi o oukou i keia kakela a hiki i ke ao ana, oiai o ka mea e hana ? ana pela e pe])ehi aloha ole ia no oia e makou a make loa." | Ma keia mana wa o ka haawi kauoha i.kaleile o ke kakela oia no | ka manawa i eleu aku ai he iwakalua o na koa o Mekia Warena no ? kahi o na lio i kiaiia e iia koa a emoole ua hoea pau pono mai lakou apau, ua Hke hoi me iwakalua minute a oi i hoohalaia e lak6u mai ka manafra i komo ai na kaapipi iloko o ka pa, ua nee hou aku la ua poe Pelekane uei a haalele iho la ia Bitari i ukali pu ia e na makaainana Pelekane i hoopaapio ia iloko olaila. lle mea oiaio ua malama ka poe Inia pio o Bitari i ko lakou hooko kanoha aka i ka manawa i makili ae ai ka malamalama o ka !a iluna o ka honua ua hoou&a koke ia aku la kekahi eleie ma ka Ho tio ka hoike ana i ka poino i kau mai maluna 0 Bitari. oiai nae na koa o BitaH ame ke alakai e hoomoana aku ana mawaho o ke kauhale o na Pelekane i noho ai i Ouode a e hoolei poka pukuniahi ana i wa kauhale nei me ka manao no aia na Pelekane ilaila. A i ka lohe ana aku o ke alakai Bitari i ka nuhou hooiele hauli aole oia i manaoie* i ka hoike & ka elele i ka wa mua o ka lohe ana ame ka hoea ana o na Pelekane i kahi o kona k&kela a lilopio no ka manawa pokole. & oia no hoi ka manawa i ano pouli mai ai ua alakai nei I ka huhu ma ka lohe ana i ke k6mo aoa o ca Pelekane iloko o kona kuleana, alaila maaaoio iho la, &ka i kona lohe ana i ka hookuu laelaeia ana o kana wahine ame im keiki a laua ame oia koa apau me ka loaa oie o kekahi poiao maiuna o iakou ua nui ino loa kona mahalo i na Pelekane. * (Aole r pau.)