Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 28, 14 July 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

i (Kakauia e Simeon K. Nawaa.) MOKO'A XI. | (KAU POO ELVA.) | KA'KI-AM NO .Ml'.'u j (HOAKAKA: —Ma kekahi o na mokuna mamua aku nei ua ike kakou i ko Knelani kulana malalo o Uilama Piki ame ka hui ana ae o Enelani ame Irelana ma ke apo hookahi, a ma ka Anemoku hoi jko Welinetona lanakila ana. Malalo hoi o keia mokuna, e loaa pu j ana no kekahi mau mea e pili ana i ko Xapoleona kaua hope loa ame j ke kaua o ka 1S12). | Ika 1810 ua pupule loa ilio la o Keoki 111, a mahope oka hala ana o kekahi mau mahina ua hookohuia ae ia ke Keikialii o Wale I i kuhina nui np Bei*itania Xui. Mamuli oka lilo nui o na noonoo ana o ka lahui i na hoonka kaua e malamaia ana me Fimmi nmluna o ka aina ame ke kai, ua iilo iho la keia hookohu kuhina nui ana i mea liilii, a pela pu no hoi me ka palahalalia ana o kona mau Koione i'okana aina). Ma na ano apau aia no o Euelani ke nee la no imua. Ua hoopakele ae o Welinetona ia Pokugala, lelekaua pinapinai aku hoi i na papu o Ciudad Rodrige ame Badajoz ma na palena o Pokugala, a lawepio mai ia mau wahi. Ua hoohaulehia aku oia i na koa Farani ma Salamanaea, a he mau la mahope mai komo lanakila aku la oia iloko o Madnd. Mahope aku o keia kona lanakila ana maluna o Uamuku Souit ame ke alualuia ana o ko Farani pualikoa ma ka lepo o Farani. O ko Napoleona liaule pa-hu ana hoi ma kana hoonee kaua ia Rusia ? ua lilo iho la keia mau lanakila ana 0 Welinetona i mau hoku lilelile loa no Beritania Xui. Aole wale o keia na hoku lilelile o ua aupuni Liona nei (Beritania Xui), aka o ka hohola ana o kona mana ma na kihi eha o.ka honua me ka maalahi oia kekahi mau mea ano nui. Oka mua oko Beritania Xui hoonee ana i kona mana hoomalu, i kupono ioa e nana ia ae, o ia ka lilo ana mai o Aukekelalia, ka mokupuni nui hoi ma keia poepoe honua—i aneane 2.000 mile ke akea ma kekahi wahi a he 2,500 hoi mile ma kekahi wahi. Iloko o elua-hapakolu kenekuna aia hoi ua nohoia ae la kona mau kahakai hikina e na Pelekane, i hiki aku hoi ko lakou heiuna nui, ke huipuia aku me ko Tasamania, 1 keia manawa, ika 3,000,000. I ka 1788, o Kikane, he wahi hoopaapio wale no ia, a o keia hoi kahi i loaa ai ia Kapena Kuke i ka 1770. Ua hala ae hoi na pilikia i aloia i na makahiki he iwakaiua o ka hookumuia ana o ka nohona ma ]S r u Hema; a i ka 1815, ua huliia aku na aina kula a weheia ae no ka hanai hipa aua, a me ia iini hooholomua i hanau holomua mai ai keia kolone o Aukekelalia, i 1825, mainua o ka aina uuku o Tasamania, i kapaia aku hoi maniua . aku ka Aina o Van Diemen, a niahope mai oi aku mamua o Vitoria, | i 1850, oiai no nae ua kukulu ia ke kulanakauhale kapitala o Melbourne he umi-kumamalima makahiki mamua aku, a he eiwa hoi makahiki mahope iho o Kuinilana.

Aole wale o keia aka aia ka Teritori nui o Aferika Hema, kahi hoi i hukiia aku ai na maka o ke ao holookoa ma ke kaua a na Boa. Aia no he mau manao kalaiaina i ke kupono maoli ana no o ko Beritania 2vui noho mana ana ae ma Cape Kolone i ka manaw r a o ke kaua kuloko o Farani ame ka Emepera. I ka 1795 ua ala ae kekahi aoao hoohaunaele e ku-e ana i ke Keikialii o ka Alani, a mamnli o ke komo akeakea ana o Enelani i ]ilo ole ai o Cape Kolone i kahua no Farani e kimopo ae ai i na launa kalepa ana. I ka 1806, oiai o Europa e noho ana iloko o ka pilihua mai ia Napoleona mai, ua noh() hog ia aku o Cape Kolone e na Pelekane. Ua hooliloia ae keia wahi ia Beritauia Nui e ka Moi o Netelana i ISIS. Ma kekahi mokuna e hoopukaia aku ana ma keia hope aku e pili ana i ke kaua mawaena o na Pelekane ame na Boa. e ike hou ana kakou a malaila hoi e nana akahele ai kakou i na pono o kela aine keia kolone o Aferika Hema. I ka wa i lilo ae ai o Parisa, ua pau iho la ka Welinelona hana ma ke kahuakaua, aka ma kona ano he alakai nui o na pualikoa o na Aupuni Huiia ma Farani, o kona noonoo akahele, ame kana mau olelo hooholo, ame kona manao kaulike o ia ka mea nana i hooikaika i ke kau ana mai i ka maluliia mau o Euiopa. Oiai no nae e koi ikaika ana oia e hoihoi hou ia ae na waihona i haowaleia e ko Farani mau pualikoa mai na okana aina e ae, ua kaupale aku oia i ka wawahiia ana o na kia hoomanao lahui i kukuluia no ka hoomanao aua i na lanakila lehulehu i loaa aku ia Farani; ua hooikaika no hoi oia ma ke kaupale ana i ke koi o na aupuni hui me Beritania Nui no kekahi mau okana aiua nui o Farani e mahele ia iwaena o lakou. He mea waiwai ia kakou ke ike i kona manao maluna o keia ninau. Mahope o kona kuhikuhi ana aku aole loa e ae lokahi ana o Farani e.lilo aku kekahi o kona mau okana aina, a o ko lakou hoohuiia aku me keia mau aupuni e koi nei he mea ia e alakai ana i

kalii e laweia ae ai ua m«>akiuia no ke ku kaokoa ana. i > ; akn I;i o W» iime?:»uu i kaoa oieio }H v neī: ; "inu kukou *» hiwe ana i keia mahelehWe aina ;ina. Uo - , k\ kakiHi ke ?k«Sr ilio ua t:otn&oeia-ke kaua a hiki- ika w a j ; "' n hiki ai ke ioaa ka maimwa kupono e itni ai a hoihoi h»>u i\ , > . i ualowale; a iisaho|>e o ko kakou hoopau waU» au.■. i k»» kak ' 1 nui ka malama ana i ka pii niahimima ana o na \ahua h , ' puaiiko;» ikawa o ka «uiluhia, e ike ami 110 kak» u\ku i tA 4 luaheleheie aina ana t ioaa mai ia kakou ahe mea {makiki h , ! ke aoo iahui e Liks ai ke hoi hou mai. w 1 O Weiineeomi uo hoi ka mea luina i h»x>holo ina koī w .. v . ia mai ia Farani mamuii ona liio oke kaua i hala iho, 1U ' hoi i kau iho mahma ona wniwai ū ka lehulehu ;uiw* n,i po* ; waiwai j«ikahi mai na koa uun o FarauL Ua kulike oN n.i : 0 ke komisiiia i kohoia no ka h(H>jKmojK>no ana i ; i; :•; Ati na iawe ae la ka l>uke o Weifnutoiui ii ke kulaua lnna a 0 hopena i ioaa mai oia ka hoeimin ana oua koi kn eia Fu;e •— ka ewaiu haneri miiioua Faram aI ka eiua ha.ueri me kauaha :r t -<,r7 Ma ko&a auo hoi he alakai uui o ka puaiikoa e hoomaiu a: a Thoomakaulii iho la oia i ua lilo o ka mtUama ana i na ko i. i k ; hoi maluna o Faraui ka auamo ana, a hoihoiia ar hoi ih»k»> o ā 4 na ku|H>u<»; a e iike me ka hikiwawe ama o kona ik»- he moa maha wale uo kefa, ua a'o mua aku oia i na mana huiia o \w» :n[ n 1 ua pualikoa mahilo o koua malu. a uuiihoj>e mai no ka huki ana H-i i keia mau puaiiko*i, lie elua makahiki maiuua o ka la i 4 maloko oke kuikaiii. He mea pono ika meakakau e iawe mai Vim oieio a ka liaku Kohaka e piii aua no Weiinetoua: "He mea j>ouo e hoike ae maanei e like no me ka hapauui o iu kanaka i makemake e hana maikai aku iko iakou mau eu« 4 ui; ua hanainoia mai uo, peia o Welineiona i hana aioha oie ia ai e ka iaL:r, iina i hooikaika ai e hoohoiaioha. iSa kekahi oua aha hulahula ar i i haawi ai, i lune, LSlt>, ua puhiia ae ia kona haie ma riuunps Kiv>., s i ke ahi, a ua hoomoe mua ia ka pauda malaio o ka haleiua, a kahinuia hoi me ka aila. Eia.nae ua loaa mai na ulia laki maui'ii; oka ike eia ana oke alii a loaa ka mauawa e kaupale ai ike pa hu aua 0 ka pauda. "I Feberuari, 1818, ua hoaoia e liio koua oia e eamillion. he aliikoa kahiko hoi iioko oka Puaiikoa Imepieriela. Fa waiho iho i» Napoleoua he hooilina lawa kuj>ouo i keia kauaka puuwai eleelo i panai no kana hana ana i hooikaika ai e haawi ae uo Farani ma ko ki ana 1 ke Duke o Weiiuetoua i ka pu ; a he hapaha keuekuria mai. ua kauoha ae la o Napoleona 111 e huliia ma Brussels uo na hooilina o Cantilliou, i hiki ai ke haawiia aku ke daia ia lakou. O ka Aha, na Kuhiua, ame ua aliileoa poo o ko Farani puaiikoa ua nana aku lakou maiuna o ke Duke o Weiinetona me na manao uanauki a i kekahi manawa ua ulu ae keia ukiuki i mea e hoohaahaa ana i ko We> linetona kulana. "O kekahi o na hana hoohaahaa i hanaia inai i ka Duke o Weiinetona, oia no kona manawa? i hiki aku ai iioko o kekahi aha o na kanaka koikoi. Ona Ilamuku i hiki kino ae ma ua haiawai ia aole lakou i ike mai i kana mau haawi aloha ana, a mahope o k<> ku iki ana ua huli ae lakou a haalele mai ia iaia, Eia nae ua komo aku no he manao aloha iloko o Lui XVIII no keia hana hoohaahaaia o Weiinetona a mihi jmai la oia imua o ko lakou puukalahahi no ke»a inau inea, a īue ka hakaiia ole iho i panai aku ai o Weiinetona: 'Mai hookaumahaia kou naau, e ke alii. Aole o keia ka wa mua loa a lakou i hooliuli mai ai i ko lakou mau kua ia'u." Mahope iho o ko Welinetona hele ana iloko o ka llahiw;ū o ua poe kahunapule i Okatoba, 1818. a me ka hooponopono ana i ka haalele ana iho o na pualikoa Huiia ma ka la ekahi o Novemal>a. ua hoi aku la o Welinetona no Enelaui iloko mai o ka mahina .» hrkemaha a lawe ae i ka hookohu Haku 3sui o na Kauoha, me ka noho ana hoi iloko oka Alia Kuhina. Iloko o lūlai, 1815, ua hooholo iho ka Ahaoielo he haawina pakui o 200,000 paona dala no kana hana ma Xetelana; a mamua.o kona haaleie ana ia Farani ua kania aku oia ma ke kulana Ilamuku iloko o ko Auseturia. Penisia, ame ko Rusia mau pualikoa ,mawaho ae hoi o na hoike hoohanohano nui a lehuleliu wale. O keia ka kaua e ike ilio ai ua kau aku o Welinetona i ke panepoo o kona ola.

Mai Dekemaba, ISIB, a hiki i lune, 184(J, «a hoolilo aku oia 1 ko«a noonoo ana maluna ona hana kalaiaina. Mai ia manawa aKo ahiki i kona make ana i 1852, o ke kulana kiekie wale 110 ana i paa ai oia ke Alakai 2sui o na Pualikoo, i hookania aku hoi maluni ona i ka wa i make ai ka Haku Hill, 1 ka 1842, a i hookohuia aku ai oia e paa ia kulana a na ka make e hookaawale aku ia hauohauo mai iaia aku. O ka haule ana o Napoleona oia ka mea oana i hookauliilii i na teritori o Europa. Ika manawa i ala ae ai ke kaua aia ma kahi oekolu a i ole eha lianeri mau mnna like ole ma ia aina nui. Aia he kakaikahi wale o na mokuaina nui a ikaika, a he huina lehulehu hoi ona mokuaina liiiii —o kela ame keia pakahuo lakou.e maiama ana no i ko lakou mau aha, ame ko lakou inau pualikoa iiilii, peht hoi me ko lakou man kanaws\i i ku ao mamuli o na manao o ke alii. a kuiike ole lioi mai na kanawai ona alii e hoopuni ana, Ma Aferik i ua oleloia i kela ame keia kanaono mile au e hele ai aole e nek' kou halawai ana me na olelo like ole, Ma Kuropa hoi e halawai ana kaua iloko o keia ko-wa hookahi i hoikeia ae nei, me na kanawai like ole mamuli oka loli ana oka mana mai kekahi a i kekahi. Aia no ma kekahi mau wahi t?ani o keia aina nui ke koe la no k« kahi mau mea akeakea ame kekahi mau- lawelawe upuoi ana i .ku mua ma Enelani i ka manawa e ku ana he ehiku mau aupuni moi ma ia aina. (Aole i pan.)