Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 29, 21 July 1905 — Page 4

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Diamond Tachera
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

mama ae la, a ia manawa no hoi i komo koke aku ai ka makaikiu iloko, a o ka popoki hoi kaulono pono loa aku la kona mau maka maluna o ka makaikiu.

            Pani aku la ua kanaka loea la i ka puka a hoopaa pu aku la hoi i ke kaulahao, alaila alakai loa aku la oia i ka kaua makaikiu no kona keena hana. O keia kekahi o na lumi ano nui o ua hale la, a aia hoi na ano mea hana like ole ma kela ame keia wahi, a e ku ana hoi na omele mai ka nui a ka liilii, a ma kekahi aoao hoi e kau ana he pahu buke i piha i na buke o kela ame keia ano i pili i na mineral hoohuihui ame na ike e ae.

            Mamua iho o ke pakaukau, e ku ana iwaena o ka rumi, he noho keena oihana, a ma ka aoao e ku ana kekahi wahi pola e kooia ana e na wawae manamana, a mailoko ae o ua pola la e puka ae ana ka uwahi o kekahi mea kuni.

            Ma kekahi aoao e ku ana kekahi omole aniani nui, a iloko hoi o na wahi omole nei e waiho ana kekahi kino kanaka i hookomoia me ka aila ialoa. Aia hoi ma kekahi noho laau i uhiia nae me ke keleawe kona mau ku paalima ame ke ku ohope.

            "E noho iho oe iluna o kela noho," i kauoha aku ni ke kanaka loea i ka makaikiu, me kona kuhikuhi pu ana aku i ka uoho laau i uhiia me ke keleawe, "a e hoike mai i kau hana o ka hiki ana mai nei."

            Uaia i kauoha aku ai i ka makaikia e noho iho ilalo, noho iho la no hoi oia iluna o ka noho keena oihana, a hoohuli ae la i kona alo i ka kaua makaikia. Aia no ka popoki eleele ke kau la no ma ka poohiwi o na loea la, a eia hoi ko laua nei mau maka ke kau la no maluna o ka laua malihini.

            Hooko aku la o Peterika i ke kauoha i haawiia mai iaia me kona makaukau e hoike aku i ka manao nui o kona hiki ana mai. Iaia no a koene pono iho iluna o ka noho koni ana kona kino holookoa, a hoholo ae la hoi kona koko me ka ikaika apuni ke kino. Hoao ae la ua makaikiu nei a kaua e ku ae iluna me kona kalele ana iho ma na ku paalima, eia nae ua hiki ole iaia ke neeu ae, a hoomaopopo iho la oia, ua paa oia i ka uwila. Ua hiki no iaia ke hoonioni i kona poo, aka no kona mau lima aole loa.

            Mai na papalima hoi o ke kanaka loea aia he mau minoaka ke halii la, e hoike ana hoi i kona hauoli i ka paa ana o kana malihini iluna o ka noho i hiki ole iaia ke hana mai i kekahi hana maluna on a.

            "Ke manao nei wau ua maikai iho la kau noho ana malaila,  e Mr. Keakasona," i pane mai ai ua loea la, "a i ole, e oluolu ana paha oe ke kapa aku wau ia oe o Hana."

            "E kapa mai ia'u ma kau inoa e makemake ana," i pane aku ai o Peterika, me ka paa o kona manao, aole e haawipio aku malalo o keia kanaka, eia nae ua puiwa ae no oia i kona manawa i ike ai ua loaa pono oia i ke kanaka loea.

            "E huli ana wau i alahele no'u e hemo ae ai mai keia noho ae," i noonoo iho ai ka kaua makaikiu, "in a no nae e ae ana keia kanaka lapuwale e kamailio pu me au."

            "He wahi iini kou nou," wahi a ua loea la i pane aku ai. "He kanaka kuoo maoli no oe i oi aku mamua o kekahi poe e ae au i ike ai."

            "Mahalo," i panai aku ni o Peterika me ka hoihoi ole.

            "Ke manzo nei wau," i hoomau hou aku ai ka loea, me ka nana ole ae i ko ka makaikiu hoao ana aku e hoomau aku i kana pane, "e lilo mai ana oe i mea kokua iau ma kekahi mea, au e manao nei. Aole ou halawai mau me na kanaka manaoio hana e like me kou."

            Hoomaha iki iho la ua loea la, me kona hapai ana ae i kona mau lima mamua o kona alo, a kea ae la i kona mau wawae a hoonioni malie ae la.

            "O Satana ke kanaka e like aku me kou ano," i puana hou ae ai na loea la.

            "Heaha ia?" i pane aku ai o Peterika me kona puiwa ana ae.

            "Aole wau i manao e hoopuka i keia mau olelo no ke Alii Kiekie malalo aku o ka honua," i pakui mai ai ua loea la, "aka no keia mea e kau nei maluna o kou poohiwi kau i manao ai, au hoi i hoomaikai oluolu mai ai he mau minute i hala ae nei."

            "Ua puhili ae la wau i kau mau mea e olelo mai nei," wahi a ka makaikiu i pane mai ai.

            "Aole wau i manao e maopopo ana ia oe ia mea me ka nana ole ae i hou ike ame kou maalea oiai ua ike no wau he hupo no oe ma kekahi maa mea o keiae ao. Pela no ka hapanui o na kanaka - oia hoi o na kanaka i manao ua naauao loa lakou. He hupo ka hapanui o na kanaka, e Mr. Keakasona."

            "Ke hoomaopopo aku la wau ke kau nei oe iau ma ia papa," i pane aku ai ka makaikiu.

            "Malia paha pela io no. He mea oiaio aole he hana naauao ke kipa ana mai e ike iau i keia manawa o ka po."

            "Malia paha aole pela," wahi a Peterika i pane aku ai, "aka me he mea la ua lilo mai keia kipa ana mai nei ou ianei i mea nou e ike ai i kekahi mea ano nui."

            "Ae, a pela no hoi kuu hoaloha Satana, i kona manawa e hele mai ai e ike iau. Malia paha he makemake kou e ike i kekahi mau mea e pili ana nona?"

            "Aia no ia i kau mea e hoike mai ana i hala ae ka manawa," i panai aku ai o Peterika.

            Ma keia pane a ka makaikiu ua minoaka ae la ua loea la, a hoomau hou mai la:

            "O keia inoa Satana, he wahi inoa alakai hewa, eia nae ua haawi aku wau iaia ia inoa no ka mea he naauao kona."

            Me keia mau olelo, lalau aku la oia i ka popoki, hookau iho la iluna o kona uha, a hamohamo malie iho la. Uwe ae la ua popoki la me ka leo nui no elua a ekolu manawa a noho iho la e like me ke ano mau o na popoki laka, a hoomaka iho la e hiamoe.

            "Malia paha ua heluhelu oe," i hoomau hou mai ai ua loea la, "ua manaoio kekahi poe i ka manawa e make ai ke kanaka, aole he hoi aku o kona uhane ma kela aupuni ma o, i kulike ae hoi me na ao ana o ka hoomana, aka he loli ae iloko o kekahi kino uhane, a i ole kino holoholona paha."

            "Ua lohe au i kekahi mau olelo hupo o ia ano," i pane aku ai ka makaikiu.

            "Ke henehene mai la oe," i panai mai ai ke kanaka loea, "aka ke hai aku nei wau ia oe, ia oe e noho mai la e like me ia maluna o kela noho, au hoi e hiki ole ai ke hemo mai aia wale no a hookuu aku wao ia oe, o kuu hoaloha maikai oia o Satana he kino kanaka no kona i ka wa mamua e like me kou ano.

            "O kahi koena wale no i koe iho, o ua hoaloha nei ou, ma kona kino kanaka, oia kela iloko o kela omole nui. He makemake kou kona uhane, a he makemake hoi kou i kona noho pu ana mai me au, nolaila ua hoolilo ae wau i kona uhane iloko o keia popoki, a ke manao, nei wau ua hiki iau ke hana aku ia mea hookahi ia oe."

            "Maikai maoli no kou hoomanao ana iau," i pane aku ai o Peterika, i hooi ole ia ae hoi kona pihoihoi nona mamuli o keia mau olelo a ua loea la. "Aole wau i manao e hauoli ana wau ke lilo ae i popoki, aka he mea hoohoihoi keia i kou manao e hookoke mau aku ia oe."

            "E hiki ana ia kaua ke hoonohonoho me ka maalahi ia mea," i pane mai ai ka loea, "aku mamua o ka kaua nee ana aku a hoololi ae ia oe, he manao kou e hoike aku i kou anoe i ke kumu nana i alakai ia oe a hiki i kela hale inu rama o Kolobela i kela mau po aku nei."

(Aole i pau.)

 

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

Ame

Kana Mau Hana Kamahao

(Kakauia e Simeon K. Nawaa)

Mokuna XI

(Kau poo elua.)

Enelani no mua

O Italia kekahi o na aina i kaa koikoi aku na hoomalu ana malalo o Roma Kahiko: aka i ka manawa i haule ai o Roma, ua lawe ae kela ame keia alii pakaha i ka mea e hiki ana ia lakou, a hiolo iho la o Italia iloko o ka lua milo o kona hookauliilii ia iloko o na okana aina liilii. No kekahi manawa, ua houluulu ae la o Kalemagene i keia mau apana liilii a i ole o ka hapanui o keia mau apana, a kaa malalo o kana hoomala ana. Ua moeuhaneia hoi e ka aha o Rienzi e hoohui ae ia Italia iloko o kekahi aupuni federala nui, a e lilo hoi o Roma ola ke poo.

            Eia nae i ka paa ana o na puka o ke kenekuria umi-kumamawalu maluna o Italia aia no oia ke kauliilii la a lawa ole ka ikaika e pale ai nona iho. Ua ku kaawale ae o Piedmont ame Napela ma ke ano he Aupuni no laua. O Venice, ka mokuaina kahiko iloko o Europa, oiai no nae ua kolopupu, eia no ia ke malama nei i kona ku ana me ka hinewanewa no nae. Aia o Auseturia ke noho mana la ma Lombard. Aia hoi ka Pope ke hoohana la i kona mana nui maluna o kona eluna miliona kanaka iloko o ke kulana kupilikii. Aia no o Genoa ke rualia la e ke kanaka kiekie. He nui a lehulehu wale na duke, a o kekahi mau kulanakauhale i kupu ae i ke kenekuria umikumamalua me ko lakou mau nanaina ohana maikai eia lakou ke manamana nei iloko o na mokuaina liilii. Aole he ahahuina malaila. Ua hiki no i kela ame keia alii liilii ke hoohui ae i ko lakou mau wahi pualikoa kii paani no ka manao ana e pale ae ia lakou holookoa, eia nae aole he kukulu a hookahua paa ana no ia manao ana, nolaila aia o Italia ua hemahema no ka pale ana iaia iho mai kekahi aupuni ikaika e kii aku ana iaia.

            No Geremania hoi aia iloko on a he mau mana kaokoa i hiki aku i ka ekolu haneria; aia he mau alii makaainana ame na alii kiekie; aia he poe i kohoia ma ka balota; aia he mau taona i kuu akea ia ae, aia no he mau alii o-ka papa haahaa; aia hoi ko Auseturia ame ko Perusia mau mana moi ikaika. Maluna o keia mau hoa lahui ua hoohana aku ko Auseturia Moi i ka mana emepera, e hoohalike ae ana hoi me Kaikala, i manaoia hoi he hanohano kona i hooilinaia mai. Ua koiia kela ame keia mokuaina liilii e haawi ae i na koa no ke pale ana aku i na nemi o ka emepaea; eia nae o ka ikaika o ka loaa ana o na koa aole i manamana loa aku mawaho o na lala i komo iloko o ka ahahuina. O na loaa o na wahi mokuaina liilii ua lawa wale no no ka malama ana i na lilo o ko lakou mau alii ma ko lakou mau auna aialo hoopauai a waiwaiole. O keia mana hoomalu o Auseturia ma Europa waena ua ku no kekahi mau kenekuria. O kona heluna kanaka ua hiki aku i ka iwakalua-kumamalima miliona. Mawaho ae o kona mau okana aina Geremania e paa ana oia ia Flanders, Lombardy, Hunagari ame Tyrol.

            No Perusia hoi aole oia i kauia ma ka papa-ekahi o na mana aupuni. O kona heluna kanaka he ewalu wale no miliona; eia nae he ikaika kona hoolala pualikoa ana. O ka lanakila i loaa aku iaia malalo o Federika oia ka mea nana i omou iho iloko on a i ka hilinai ana maluna o kona mana, a ua koiia na mana nawaliwali e hoopuni ana iaia e nana aku i keia mana on a me ka makau. O ka Polana noho lahui ana na lilo ae ma na mea kaua o Rusia, Auseturia, ame Perusia, a maheleheleia ae hoi kona mau teritori mawaena o na aupuni nana i hoopio iaia. Aole loa oia i hoopau ae i kona makemake kuio e noho iloko o ka lokahi ame ke kuokoa, aole hoi i nele kona hoike ana ae i koua mau manao koa no ka hoi hou mai o ia mau teritori.

            E noho ana o Holana ma ke kulana aupuni repubalika, a ua hookuu oia i na hoao ana e komo pu ma na lawelawe kalaiaina ana o Europa. Ua hala ae hoi na la a Holana i hoao ai i ko Beritania Nui mana kaua moana, a i keia manawa ua imi ae oia i kona hanohano ma ke alahele o ka maluhia ame ka hoowaiwai ma na hana ka lepa kuloko. O kona poe ike hana he poe hooikaika a paupauaho ole. O na hana a kona poe limahana ke lilo ae nei i mea e lanakila ana maluna o ke kulana anu o ka aina ame na aina hiki ole ke mahiia.

            O ke aupuni pili kokoke iaia, oia o Belegiuma, mahope o na kenekuria o ke kulanalana ana, eia ke neemua nei malalo o ka rula ana a Auseturia. O Kuikilana hoi he aupuni huiia o na aupuni repubalika liilii, i hiki aku hoi kona heluna kanaka i ka elua miliona wale no. No elua kenekuria i pulama iho ai oia i kona kuokoa, ana a mai ka nohona kaokoa ana i nana iho ai oia i ka hookauliilii ia ana o kona mau hoa aupuni. Maluna o keia mau mokuaina i hooluhiia i kau iho ai ko Farani mana no aneane hapaha kenekuria, a ke huli ae kakou a nana ae i ka hoololi i loaa ae mahope o ko Napoleona hoohaulehia ia ana he mea e ke kahaha o ka naau i na hoololiloli ana o ka manawa. Ua komo ae o Italia iloko o na hoololi kalaiaina ana, a o ka hopena, he hopena o ke ano hoopomaikai iaia iho.

            O ko Napoleona manao maoli mai kinohi mai oia ka hoohui ana i na okana aina liilii o Italia i hookahi, a i mea e ikeia ai kona manao io maoli ana pela ua hoomaka ae la oia ma ke kukulu ana i repubalika ikaika ma ka akau, e ulupa ana hoi i na mokuaina liilii mamuli o kona hoike akea ana ae o kana hana oia ka hoomoe ana i ka pohaku kumu o ko Italia lokahi. Ua lilo ae oia i poo no ia repubalika, a iloko o ka manawa kupono na lilo mai la na okana aina liiilii mawaho ae malalo o kona mana, a ua pau pu maiiloko o keia na mokuaina o ka Pope. I ka hope loa ua nohoalii ae la o Napoleona, maluna o ka hapanui o na mokuaina; o koaa kaikoeke hoi, ma ke ano he Moi no Napela, e nohoalii ana hoi @@ e pau loa iho ke koena o na mokuaina liilii. O keia moeuhane no ko Italia hoohuiia ae i hookahi ua aneane maoli no e holopono.

            O Holana, me koaa komo akeakea ola ana ua hookumu ae oia i aupuni moi, a o Lui Bonepta ka i lilo ae i Moi. I ka manawa a @ i hiki ole ai ke hoomanawanui i ua hana hookauuaha a @@ ana, ua waiho mai la oia i ka nohona moi ana, a ia manawa no hoi i hoohui koke ia ae ai o Holana malalo o Farani. Ua a@@@ no hoi o Belegiuma iloko o na makahiki mua e ke kaua a @ a hiki i ka pau ana ma ke ane he okana aina no Farani.

            Ma Geremania hoi, i ko Napoleona manawa i ike ai i ka niu ana o na manao lili kuloko no ka wawahi ana ae iaia mai ka @@mepaea ana me kona heluna lahui o umi kumamaono miliona @ ka, na komo koke aku la oia iwaena o lakou no ka hoohui ana @ lakou iloko o ka Ahahuina hou ma Rine, a malala Loi o @@ malu ana, ua lawekeke ae la oia i na aupuni liilii o Geremania @ ku ae la malalo o kana i manao ai. Ua hoemi iho la oia i ua @ o Geremania mai ka ekolu haneria a i ke kanakolu wale no. Ua @ poino mua ia aku o Perusia mamuli o ke kailiia ana o ka @@ o kona mau teritori-he hapa hoi o ia mau teritori i hooliilii @ Napoleona maluna o koua mau hoahui o Geremania; o kekahi @ ua malama iho no oia nona iho a o kekahi ua kukuluia ae i Aupuni no Westphalia no ka pomaikai o kona kaikaina ma ka inoa o @ ma.

            O Auseturia kekahi i pakahaia e like iho la ma Perusia. O kekahi hapa o Polana i kuleanaia e Auseturia na kailiia mai iaia mai, a malalo o ka inoa ka Duke Kiekie o Warsaw, na hooiliia aku i ka Moi o Saxong. Ua hoolahuiia ae ai o Kuikilana i ka manawa e noho ana o Napoleona ma ke kulana Kanikela. Ua hookikinaia aku maluna o Kuikilana he kumukanawai hou, a paa iho la hoi ia wahi ma ke ano he hooilina, me kona hoopaa pu aku no nae i kona kuokoa mai kekahi, mau aupuni e ae.

            O keia iho la ke kulana o Europa i ka manawa i pio ai o Napoleona, nolaila ua lilo iho la keia i hana nui na na aupuni nana i hoohaulehia aku ia Napoleona e hooponopono ai. Aia maluna o na maehlehele naauao ana e loaa ai ka pono o na hanauna e hiki mai ana. Eia nae o na aupuni nana e paa ana i ka ihiihi o Europa i kela manawa aole lakou i pii ae i ka hanohano mamuli o ka loaa ana o keia manawa kupono no lakou e haua ai e like me ko lakou i manao ai. Aole i lilo mai keia hooponopono hou ana i kukulu aupuni hou, aka ua noho ae lakou a hooponopono i holo lokahi ai na manao iloko o kela ame keia alii o Europa. O ka lakou i hoohiki ai oia ka hoihoi hou ana mai ia Europa holookoa e like aku me ka wa mamua o ke ala ana mai o na kaua a Napoleona. Aole lakou i nana ae i ke ka hoololi ano nui i loaa mai mamuli o ke kaua.

            Ma kela ame keia nohoalii ua hoonoho hou ia ae na alii e like me ka manawa mamua aku o ke kaua. O kekahi mau mokuaina nawaliwali e kokoke ana ia Farani na hoopuipuiia ae i hiki ai ia lakou ke pale aku i ko lakou o-pa pu ia mai, a pela iho la i loaa hou ae ai he mau hooponopono aupuni ana ma Europa nana e hooi aku i ka nohona maluhia i ko ka wa i hala aku.

            No Beritania Nui hoi, ua puka mai la oia me kona mahalo nui ia ma keia kaua. Ua hoihoi hou aku oia ia Farani i na okana aina i lilo mai iaia. Aole oia i koi ae i kekahi waiwai o keia kaua ana no ka hoohaulehia ana aku ia Napoleona, aka o kana wale no i makemake ai e hookomoia kona inoa iloko o ka moolelo o ke ao nei ua lilo oia i puukalahala nana e wehe ae ia Europa mai na umii ana a Napoleona. Mahope mai ua pau iho la na hooponopono ana, a kau ae la hoi na manao pakahi iloko o kela ame keia aupuni o ka lakou i hana ai no ka pono o Eurpoa holookoa oia ke kalaiaina naauao loa i hanaia.

            E like no me ka ikeia o ke kaua wale no ka mea nana e hoolokahi ae i na okana aina e paaia ana e kekahi aupuni nui, pela hoi o Beritania Nui me kona mau okana aina o ka Hikina; o ke kana o ia ke kumukuai no kekahi Emepaie, a o ke ku malie ana he mea ia e hoopahemohemo aku ai. Ua oki ae o Tippoo (Tipu) i kona noho hoaloha ana me Farani ame ke keikialii o ka aina; a o ka hopena o keia oia ka lilo ana o kona kalaunu ame kona ola. Iloko o Mei, 1799, ua paapio iho la o Seringapatam a pepehiia o Tipu. O ka nohoalii o na Hinado i hookukeia e Hyder Ali, ua hoihoi hou ia ae me ka holopono no ke keiki alii opio Rajah e Konela Wellesley (mahope mai hoi ua ikeia ae oia ma ka inoa o ka Duke e Welinetona). Ma ke kaua kaulana o Assaye, i 1803, ua hoohaulehia aku o Welinetona i na Mahrattas malalo o Seindia; a o ka lanakila ana hoi o ka Haku Lake, ma ka akau o Inia, oia ka mea nana i hoopalahalaha aku i ke kahua o ka Hui o Inia Komohana.

            O ka lawelawe hana no nae a Welinetona ua koikoi maoli i ka manao ana o ka Hui Inia Komohana, a ua kapaeia ae oia a hookohuia aku ka Haku Cornwallis, i hoi aku hoi no Inia a make malaila. Ua hookohuia aku ka Haku Minton i pani nona i ka 1806, a hoomau aku a hiki i ka 1813. Aole he mau mea ano nui i ala mai i keia manawa a hiki i ka manawa i noho ae ai ka Makuisa o Hastings i kiaaina nui (1813-1823). Ua hoala kaua ae oia i ka poe Pendairs, a pau lakou i ka lukuia. Mamua aku hoi oia manawa ua hoohaule aku oia i ka poe Gurkhas, a mamua hoi o ka pau ana o kona manawa ua hoolilo ae la oia i ko Beritania Nui mana ma Inia i mea e oni paa ana. O ke au lawelawe hoomalu o Makuisa Hastings oia ka mea nana i hoololi ae i ka nohona o na kanaka o Inia a lilo i mea maikai.

(Aole i pau.)

 

Loaa I ka Mai Hikoko Oiai Ma Pilipine

            "Oiai wau me ko Amerika Hulpuia Pualikoa ma Pilipine ua loaa iho la wau i ka mai hikoko. Ua pilikia kukonukonu loa ia wau mai kela ano mai mai no ekolu makahiki a hoao hoi i na luau lapaau lehulehu i hoomakaukaula e na kauka lehulehu, eia nae aole i loaa lau kekahi mea nana e hoola mai lau a hiki i hou lawe ana i ka Chamberlain's Colic, Cholera and Diarrhoea Remedy, a he elua mau wahi omole liilii o kou ola ae la no ia, a mai ia manawa mai a hiki i kela manawa aole i hoi hou mai ia ano mai lau," -Herman Stein; 212 N. Union Ave., Pueblo, Colorado, U.S.A. No ke kuai aku ma kahi o BENSON, SMITH & CO., LTD., na Agena ma Hawaii nei.

 

Waiwai No Robert Unea I Make

            Ua make iho nei o Robert Unea no Hilo, Hawaii, ma Tahiti. He luina ola no ka moku pea Hermann. E hoike mai i kona pilikoko a wahine mare paha, i ko lakou pili, ma ke keena Kakauolelo o ka Aha Amerika i hupuia ma Honolulu, e loaa i ko lakou mahele o ka waiwai.

            Honolulu, Iulai i, 1906.

            W.B. Maling.

            Kukauolelo o ka Aha.

            3076-Iulai 7, 14, 21.